Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXV, Number 27, 3 July 1886 — Page 1

Page PDF (1.72 MB)

This text was transcribed by:  Lynn Mangel
This work is dedicated to:  MacKenzie and Kendall Mangel

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

BUKE XXV,  HELU  27.                HONOLULU, POAONO, IULAI 3, 1886.

 

HOOLAHA KUMAU.

 

W. R. KAKELA

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

He Luna Hooiaio Palapala

tf.

 

A ROSA. (AKONI.)

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI.

He Luna Hooiaio Palapala.

KEENA HANA: Ma ke Keena Loio Kuhina.

tf.

 

PACIFIC HARDWARE COMPANY

Na hope o Dilinahama Ma.

Mau Moa Kuai Lako Ho

Alanui Papu, Honolulu.

 

FRANK PAHIA.

ANA AINA! ANA AINA!!

KEENA HANA: Aia ma alanui Moi, kokome loa i ka Uwapo o Hooliliamanu. tf.

 

JP. HANAAUMOE.

He Imio a he Kokua ma ke Kanawai ma na

Aha Hoomalu a Apana o kela Aupuni.

E loaa no au ma Puna, Hawaii.

 

CHAS H PULAA.

HE LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

A e loaa no au ma Honomakau, Kohala Akau, Hawaii 2001-tf

 

CECIL BROWN.

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI.

A he Agena Hooiaio Palapala no ka Mokupuni o Oahu

KEENA HANA: Ma alanui Kalepa. tf.

 

KINNEY & PETERSON

LOIO, LOIO, LOIO.

KEENA HANA: Helu 15 Alanui Kaahumanu, Honolulu. tf

 

W.C. AKANA (KALAUKI.)

            He Mahele a Unuhi-olelo ma ka olelo Pake me ka olelo Hawaii. Ua makaukau no hoi a hana i na Palapala Kuai a Hoolimalima a pela aku mawaena o na Pake a me na kanaka Hawaii. E loaa no au ma ke Keena Helu 7, Alanui Moi, ma kahi e kokoke ana i ka uwapo o Hauliliamanu. 2010-1y

 

WILDER & CO. (WAILA MA.)

Mea kuai papa a me na lako kukulu hale o na ano a pau, a me na me no pono a pau no ka hale.

Kihi Alanui Moiwahine me Papu. tf.

 

RICHARD F. BICKERTON.

(PELEKONA.)

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI.

KEENA HANA: Helu 27 alanui Kalepa. tf

 

WILLIAM AULD.

Luna Hooiaio Palapala Kopa Paahana no ke Apana o Kona.

KEENA HANA: Ma ke Keena Wai o Honolulu. tf

 

JOSEPH WILLIAM KELIIKOA.

He loio, a he kokua, a he pale, a he koo ma ke Kanawai. E loaa no au ma ke Keena o J. M. Poepo@, kihi o na Alanui Alii a Anini, Honolulu. Ua hiki no hoi ke hana i na Palapala pili Kanawai o kela me keia ano. 1yr.

 

EDWARD F. HOPKE.

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI.

KEENA HANA: —Aia ka rumi helu 0, maluna ae o ka banako o ka Ona Miliona Spreckles Block.) 2072-2m.

 

J.A. MAGOON, (Makuna.)

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

Keena Hana, Helu 42 Alanui Kalepa, kokoke i ke Keena o Pekekona.

tf

 

JOHN MAHIAI KANEAKUA.

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI.

HE MEA UNUHIOLELO MA KA OLELO BERETANIA A ME KA OLELO HAWAII.

Keena Hana ma Alanui Kalepa, Honolulu, maluna ae o ka Banako o Bihopa ma. 1yr..

 

J. HALEAKALA BARENABA.

HE LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI.

            Ma na Aha Hoomalu a Apana a he Agena Hooiaio Palapala Kepa mawaena o na haku a me na kauwa no ka apana o Waialua Oahu.  E loaa no au ma Kauaula Waialua, a i ole ma Honolulu nei.                                                                      2075-1yr.

 

 

JAMES M. MONSARRAT.

                        (MAUNAKEA.)

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

He Luna Hooiaio Palapala.

            E hana ia no na Palapala Kuai, Palapala Hoolimalima, a me na palapala pili kanawai e ae ma ka olelo Hawaii.  Dala no ka hoaie ma ka moraki ma na waiwai paa.

            KEENA HANA:  alanui Kalepa.                  tf

 

Ulesia S. Kalani,

KA UMIKUMAMALIMA O NA

PERESIDENA O AMERIKA,

KA MEA I KAPAIA

Ka Alihikaua kaulana loa iloko o ke Kana Huliamahi koloko o ka Akau me la Homa.

 

KE KAUA HULIMAMAHI.

 

            OHAHI mua loa a Kalani i kii ai no ka hoopuni ana i ke kulanakauhaie o Vikebaga. oia no kahi puu i kapa ia o Fort Hill.  O keia kekahi o na kalana paa loa o ka enemi, a he wahi e hiki ai ia Kaiani ke kipoka aku i ke kulanahauhale me ka maalahi.  Ua lawe pio ia mai keia papu e na koa aupuni, a maluna o keia kulana i hoomaka ia ai na hana no ke kipoka ana aku i ke kulanakauhale.

 

            Oiai na mea a pau ua makaukau, ua hoomaka ia ka hoouka kaua e na aoao elua, ma ka hoohana ana aku i ka ikaika o ka lakou mau pukuniahi.  Ua eli ia ka honua no umi mile a oi aku e na koa aupuni, a ua paa pono o hope o Vikebaga, aole e hiki i kekahi puali hou aku ke hele mai a komo iloko o ke kulanakauhale, ke ole lakou e hiki nai i keia Auwai oh a Kalani e noho ina ino kona mau koa.  He ku i ka weliweli nui na mea e hana ia nei e na aoao elua, e pahu ana ma o a maanei, a i kahi wa, hookui ae la na poka pukumahi i ka lewa a puehu liilii ae la.  O ka poka a ka enemi e ki mai nei ia Kalani ma, aole i nui loa ko lakou poino e like aku me ko ke kulanakauhale, no ka mea, o na hale nui e ku ana, ua ku aku la ia i na poka a nahaha liilii ioa a e holo hele ana na kanaka na wahise me na kamalii ma o a maa nei me ka pomo nui, oiai, o ka lakou mau ola i keia wa, aole i loaa ia lakou ke kewa e pakele aku ai no kekahi wahi okoa aku.  Maloko o keia kulanakauhale lakou e noho ai a hiki i ko lakou make ana i ke kaua aku, a i ole, make no ka pololi a ka ai.

 

            He mau la keia kaua kipoka ana, a o ka nanaina holookoa o na alanui o ke kulanakauhale, he ula wale no i ke koko a o na home maikai hoi e ku ana, ua lilo i mau opala nahaha.  Ua eli iho na kanaka i mau lua no lakou e hoo naha ai, a iloko o na poopoo po haku na wahine e hoomaha ana me ka lakou mau keiki.  He mea menemene oui loa ka ike ana aku i keia poe nawaliwali, e noho ana a e hele ana a nake wale iho la no.  Ua nele ke kulana kauhele i na pono kuai mea ai, a e noi ana kela me keia ohana i ka palaoa a kekahi, ua pepehi ia na lio, a ua ai ia e na kanaka.

 

            O ka nele ana o keia kulanakauhale i na lako ai ole mai kekahi mau mokuaina mai o ka h kina, oia kekahi kumu nui o ka nawahwali koke ana o na poe kipi, a oia hoi ka Kalani mau oleio mua i kinohi, ina ola e lawe ana ia hope o Vikebaga, alaila, ua ike mua oia i kana mea e hana ai, oia hoi kona paniku ana aku i ke kulanakauhale a kaua aku hoi i ka aoao hikina.  O Kenela Johnston, ua hooauhee ia aku oia e Kalani i kela mau kaua mua, a o kona emi hepe ana, oia kekahi puupuu ikaika loa i loaa aku iaia mai a Kalani aku.  O kona komo ole ana iloko o Vikebaga, oia ka hoonawaliwali loa ana aku i ka ikaika o Ke@la Pemaiona ma na lako ai.  E hioke ana kekahi wahine waiwai o ke kulanakauhale maloko o kekahi Buke i pa'i ia "Ke Kipoka ana ia Vikebaga" mahope mai o ka pau ana o ke kaua, penei:

 

            "O ka eli i na lua ilalo o ka honua, oia ka huaolelo o ka manawa iloko o kona mau la o ka popilikia ma Vikebaga.  O na kanaka waiwai, ua hooli malima aku lakou i na Negero, e eli i na lua ma kahi kokoke i na ponaku nui, a he kanakolu a hiki i ke kanalima dala ka uku o ka eli ana.  Aole he mau manao ana na ke ola ina e noho maiuna o ka honua, oiai na poka a na koa aupuni e haule ana ma o a maanei, a he mau haneri o na ohina i make pu me ka lakou mau keiki aiai e hoomaha ana ma kae alanui.

 

            "Iloko o na pule mua ekolu a eha o ka hiki ana mai o na koa aupuni, ua hoemi ia ka manawa ai o na koa me na kanaka o ke kulanakauhale i elua na mahina elua, ua koami hou ia iho i hookahi manawa ai o ka la.  A o na manawa ai o ka ia, a o ka piha ana o pule mua elua mamua o ka haawi pio ana aku o Kenela Pematona ia Kalani, o ka pepehi ana i na miula i eha iloko o keia kipoka ana, oia iho la ka ia a lakou e ai ai iloko o keia mau la pilikia o ke kaua.  O na barela palaoa, ua kuai aku na kanaka waiwai he hookahi tausani dala no ka barela hooka hi, a he elua me hapalua dala no ka poana pipi."                               Aole i pau.

 

HE MOOLELO KAAO

NO

Lameka Puluka,

Ka Makahiapo mua i oili mai, mai ka puhaka o ka Ui Pua Rose a me Kahanaopiineki

KA MEA KAPAIA KA

Ka liona o na maun a hui o Arab'a, ka naita nan

ulupa na kupua o ka lewa laui a me na kapua

e noho ana i ka papaku o ka moana, o ka

mea hoi naua i paui ka maka o ka la.

 

 

KUKO li'a ka po uluku i ke aloha

Aloha wale ae no au, i ka nan o Hanakahi

Akahi a a haalulu kuu manaw eia la ua hiki mai

Hiki mai ka manao lauwili i ko'i puuwai

Aloha no e.

 

            I na 'lii e noke nui n ei i ka ai i na kohi kelekele a ka puukolu, a ke wal @ ala hoi na kiaha waina, aia hoi, ke hoopu mai nei ua mau alii powa nei o Ai Aina Omaomao, me ka manao e kaili ai. Mahinakauahiahi ma ia po, aka, aole i hiki he oi na Hawaii na ka moku nui i ka ike ana o ua mau alii nei aole @ ko ana ko laua makemake, ua puni loa ia laua i ka huhu a me ka uhiuki me ka nau ana o na ku-i.

 

            Aka, e like no me ko iana ano mai o ka hookiekie, pela na i ulu ae ai ka manao kuko iloko o laua a hoopuka ae la laua, e hooko no laua i ko laua mai iini, oia hoi, e hoao no laua e kaili i Mahinakauahiahi ma ke pau na alii o Alabia i ka ona, ia manawa laua e kai li ai; puka aku la laua iwaho a huli hele aku la a loaa ko laua mau naita i kali ana mawaho, hui iho la lakou, a kuka iho la, o ka hora elua, a i o'e o ka hora eha paha o ka wanaao, ke haawi mai laua i kekahi hoailona, oia hoi na laua e ike ana ua pau na alii i ke ona, alaila, e puhi no laua i ka ulili i ia manawa e komo aku ai ko laua mai tausani naita a luku mai ia loko o ka hale alii, a e hookoe ia na wahine, aole e pepehi ia lakou.

 

            I ka holo ana o keia mau mea ia lakou, ua huli hoi aku ia laua iloko o ka hale alii, ia laua i hiki aku ai, e luhe mai ana no, a komo pu aku la no ua mau keiki nei ia haawina hookahi ma ke ano hoonaona.  I ke anaina alii i nanea ana, komo mai la kahi kiu o Kahanuopaineki, a ku ana imua o ki Olomana, a pane aku la me ka malie e kuu Haku, ua loaa ia'u ka hanohano o ka'u hana i keia po, a ua loaa pono ia'u ka ohumu a na 'lii powa o Aina Omaomao, e kakali ana a pau na 'lii i ka ona, alaila, oia ka wa e luku mai i ua poe powa nei i na mea a pau a koe na wahine, a o ka manawa ia e kali ai ia Mahinakauahiahi ma, a lawe aku no ke aupuni o Aina Omaomao. I ka lohe ana o ka Olomana i keia mau olelo, ua kahea koke aku la oia i kona makuakane a me kani mau keiki, i ka hiki ana mai o lakou, ua hahai aku la o Kahanuopaioneki i na mea a pau ana i lohe ai, a kauoha aku la no hoi oia i na mahele naita o na mauna hui, e komo mai lakou ilolo o ka lumi kahi e noho ana o Kahanuopaineki.  I ka haki ana mai o ua mau mahele naita nei, ua kauoha ia aku la ka Haku Makuis a me ka alihikaua nui ke Poohao, i ka hiki ana mai o ua mau iwikani nei o na mauna hui, ua haawa ia aku la ke kauoha ia laua e ku laua me ki makaukau ma ua ipuka o ka hale alii, a i ko lakou wa e lohe ai i ke kani o ka ulili iloko oka rumi, alaila, aole e ae ia e komo mai na kanaka o waho iloko nei o ka hale alii, a ina e hoopaakiki mai ana, alaila, e haawi aku i ka hoopai maluna o na mea a pau e kue mai ana, i ka makaukau ana o na mea a pau ia manawa i huli hoi aku ai na 'lii opio ma ko laua mau rumi, a kahiko ho ia i ko laua mau kahiko kaua, a pela pu no hoi me ko laua mau kaikuaana, a i ka makaukau ana ua huli hoi like mai la lakou me ka lako pono i na mea kaua, me ko lakou aahu like i na koloka lahilahi mawaho iho i mea e huna ai i ko lakou mau pono kaua, a hiki ma ka rumi e noho ana ua mau alii powa nei, a me ka ohana alii, ua nui loi iho la ka ona maluna o ua mau alii opio e hoonaona nei a kii mai la ka lakou mau wahine a kaialupe aku la a maluna o na noho koki a moe aku la, a o na wahine hoi ke kiai nei no, a o ka ohana alii a pau, ua nui loa ia iho la ka ona maluna o lakou.

 

            O keia mau hana a na 'lii opio, he nau hana hoonaona wale iho no, no ke ake e ike maka i na hana a ua mai alii powa nei, a waiho mokaki wale iho a no me ka hoomaopopo ole iho eia ka make o lakou ke hoololi ia aku nei no ka manao o ua mau alii powa nei ia na'o ka laua noa, eia ka auanei, ke waiho wale mai la no ua kolekole.

 

            I ka ike ana o ua mau alii powa nei, ia pau loa na alii o Arabia i ka hianoe no ka nui o ka ona, o ka hora ekolu ia o ka wanaao, ua hoomaka ai @ o Pomelia e kau i kana uliii i kona waha a hoomaka ae ia e puhi; a i ke inu ana iho, aia hoi ua lohe ia aku i ka haluku o waho o ka nanai, a komo mai la he tausani kanaka me na koloka @ , a me na pahi hou puuwai ma ko lakou mau lima, a i ke komo ana aku a hiki i ka hapalua like o ke alanui i oi aku ai i ka rumi hookipa, aia hoi a halawai mai la lakou me na hooluia, no ka mea, ua pani koke ia mai la ke alanui e na Iwikani o Arabia a paa @ mai la ke alanui me ka olelo ia mai na lakou e hoopaakiki aku e komo oko o ka rumi hookipa, aka aole la iou i hoolohe, ua pahu like aku la la @ou i ka lakou mau pahi me ka manao i loaa aku ana la hoi, eia ka e hopuhopu @ li na ia mai ana lakou e na Iwikan @ na mauna hui.

 

            I ka wa e haluku nei na puali, ua hoomaka mai la ua mau alii powa nei i holo mai e kokua, no ka mea, ua lo e mai la laua i ka leo o ko laua mai kanaka, e kahea ana e kokua; ia laua i hoomaka mai ai e lohe, aia hoi, ua leli nai la o Luana Bea a me Lameki Puluka a me ko laua kaikuaana, a um@ aku la na lima wikani o ua mau eueu nei i na puana i o ua mau keiki alii powa nei, me ka manao la hoi o ua mai keiki powa nei e pakele ana laua ma ko laua ikaika eia ka auanei, he mea ole ia i ua mau iwakiani nei o Arabia.                                                 No kahi wa aku.

 

MOOLELO

 

O KA

 

Ahaolelo o 1886.

 

            (Koana o ka la hana 44)

 

            Hoike mai ke Kuhiaa Kipikona i na mea e pili ana i ka hoemi i ka Bila Haawina mae ka hana hou ia ana i Bila Haawina @ hou, a o ke emio na haawina i hoikeia mai ka Bila Haawina mua. he $ 87.640.  Wahi a Kipikona, ua nanao maoli ka Moi a o kona iini n@ @ e hoemi ia na lilo aupuni a pela ka@ kou e hooko ai.  Ua hoemi iho ka Moi i kona uku mai ke $50,000 a ike $40,000; pela pu i o hoi ko na kuhina nau haawina &c.  Haawiia mai ka bila Haawina hou, a waihoia a no @u me ka Bila Haawina kahiko

 

            He ole o hooholo na Rikikini e waihoia ka noonoo ana i ka Bila Haawina na keia la, a hapai ia na hana o ka la ua na bila kanawai.  Apono'a.

 

            Na Kaai he olelo hooholo, aole e pai hou ia na kanawai mai keia la aku, Apono'a.

 

            Na Kalua he olelo hooholo, e ae ana i ke kuhina Kipikona e hoike mai i ka papa inoa o ka poe i hookupa Hawaii ia e ka Moi ma ka Poaono.  Apo noia.

 

            Na ka Peresidena i hoike mai he palapala moi ka Luna Leta mua Mr. H. M. Wini e hoakaka pokele mai ana i kekahi mau hoolilo i kulike ole me ka hoike ake Kuhina Kalaiaina, malalo o kona wa e noho Luna Leta nui ana.  Waihoia keia hoike ma ka papa.

 

            Na Palaunu he olelo hooholo e kauoha ana i ke Kuhina Kipikona e hoike mai i na hoolilo o ke keena oihana ma wasinetona, oia hoi e hoakaka pono mai ia mau hoolilo.

 

            Noi mai o Kaulukou e waiho keia olelo hooholo ma ka papa.

 

            Noi mai o Kakina e hooholo koke ae ekia olelo hooholo, oiai, ua loaa mai iaia he lono e hoike ana, aole loa i ike ko kakou kuhina noho ma Wasinetona i keia puu dala e ho lilo ia nei.

 

            Ma ka ninau ia ana ua hoaponoia ka olelo hooholo, a noi ia mai e hoomaha ka hale.  Hooholola.

 

            Hora 1:50 noho ka hale.

           

            Na Kalua ke komite wae no ka olelo pane i ka Moi i waiho mai i ka lakou hoike ma ke kapaeia ana o na rula.

 

            HALE AHAOLELO, ALIIOLANI HALE

                                                                                                                                                Iune 1886.

 

            I ka Mea Hanohano J S. Walker. Peresidena o ka Ahaolelo o 1886.

 

            Me ka mahalo: - O kou Komite Wae i kohoia e pane i ka Olelo Alii, e ike meka Palapala Kuikawa i loaa nai i keia Hale mai ke alii ka M@ nai, ke waiho aku nei makou imua ou me ka haahaa, ua makaukau ma na olelo elua.  A ke noi aku nei kou kumite i ka apono ana o keia Hale.

 

            Kou Komite Wae me ka haahaa

                                                                                                                                    John W. Kalua.

                                                                                                                                                Lunahoomalu.

                                                                                                                                    Jesse Amara

 

            I KE 'LII KA MOI

                                                                        E ka Makua:

            Mamuli o ka Olelo Hooholo a ka Ahaolelo, ua wae ia mai e ka Mea Hanohano ka Peresidea i komite e pa@ aku i kau olelo alii, nolaila, ua ili iho maluna o makou ka hanohano o ka waiho ana aku imua Ou i ka pane a ka Ahaolelo e pili ana i kau palapala o ka la 21 o Iune 1886.

 

            Ma ka aoao o ka Hale Ahaolelo, ke hoomaikai aku nei makou ia Oe e ke 'Lii no keia Elele Palapala Kuikawa Au, me ka mahalo nui.

 

            Ua hoomaopopoia mai ka makema ke io Ou e ke 'Lii, e koi maoli ma ana i ka Hale Ahaolelo e hoemi i na hoolilo dala ana mai na Itamu i waiho ia mai e kou mau Kuhina.  A o ka o oa aku e hoomaka ana ia hoemi ana nai kou uku ponoi mai.

 

            He mea nui keia i ka manao o ka Ahaolelo.  Ua hiki nae ke hoomaopopo oia, ina no e hoomi la na lilo e like me na loaa, oia ka pono, aka, o ka o oa aku, e pono e emi iho na lilo imua o na loaa i manaoia no ka manawa e hiki mai ana.

 

            Nolaila, e lawe ana ka Ahaolelo kau mau olelo alakai i mea na lakou e hooko io ai me ka oiaio, a me ka manaolana, e holomua ana keia hana elua ia Au e ke 'Lii i mea e pomaikai io ai ka Lahui.

 

            A e haaheo ana makou ma ka lilo ana makou ma ka lilo ana i poe nana e hooko aku i ke kumuhana Au e ke 'Lii i hookomo mai nei no ka noonoo ia e ka Hale Ahaolelo.

 

            O makou kou mau kauwa,

                                    Makaainana hoolohe.

 

            Noi mai o Kaunamano o ke komite hana i hoomakaukau i ka pane o lakou no ka lawe aku.             Aponoia.

 

            Koho ka Noho ia Nahinu i pani ma kahi o ke kelu o na komite i kaawale.

                                                                                                            NA HANA O KA LA.

 

            Noonoo ana i ka bila kanawai no ke kukulu ana i na hale ma ke kulanakauhale o Honolulu.  Noonoo pakahi i na pauku.

 

            Hooholola ka pauku 1 me ke kapaeia ana o na taona o Lahaina, Hilo, Kahului a me Wailuku mai ka pauku ae.

 

            Hooholoia ka bila holookoa me na pauku pakui hou, e haawiia no ke kakau poepoe a e heluhelu akolu ia i ka Poaono, Iune 26.

 

            Noonoo ana i ka bila kanawai no la @ a ana i na Ahi ma Honolulu.  Ma ke noi a Kakela, ua waihuia ka bila ma ka papa.

 

            Noi o Aholo e hoopanee ka halawai a noho hou i ka la apopo hora 10.

           

            Hoopanee ka hale.

LA HANA 45 IUNE 24.

 

            Halawai ka hale e like me ka mau.

 

HOIKE A NA KOMITE WAI.

 

            Na ke komite kakau poepoe i hoike mai ua kakau poepoe ia ka olelo pane a ke komite wae i ka palapala a ka Moi.  Noi pu mai e haawi aku i manawa hou no ke komite ma kekahi bila kanawai i manao ia e heluhelu ekolu ma keia la; aole i makaukau i ke kakau poepoe.  Aponoia.

 

            Na Dole i hoike mai i ka hoike a ka hapa uuku o ke komite wae i haawi ia na lakou e noonoo na bila kanawai e hooponopono a me ka haawi ana i na uku hoomau, a me ka haawi ana i uku hoomau no ke Kania Aliiwahine Poamaikelani, na Hons. A. Fornander, Parke me Everrett, a ua hoohoio ka hapi uuku o ke komite e apono ia ka bila kanawai e hooponopono me ka haawi ana i uku hoomai; a o na inoa maluna ie i manao ia e haawi i mau uku hoomau, ua manao ke komite i waiho ma ka papa, oiai ke loaa nei no ko lakou uku makahiki.

           

            Na Dominis i hoike mai i ka hoike a ka hapa nui o ke komite e hoapono ana i ka haawi ana i uku hoomau no ka poe i oleloia maluna ae, a ua hoolololakou a hoopanee loa ia ka bila kanawai a Dole, e hooponopono a me ka haawi ana i uku hoomau.  Waihoia na hoike elua ma ka papa a noonoo pu no na bila kanawai.

 

            NA OLELO HOOHOLO ME NA BILA

 

            Hoolaha mai o Dole he bila kanawa e wehe ai i awa ku moku hou no ka mokupuni o Kauai.

 

            Nona no i heluhelu hou mai i ka rula kou o ka hale ana i hoolaha nui mai ai a i @ no ka unuhi ana ma ka olelo Hawaii.  Mahope o na hoopaapaa a ia; ua hooholoia ka rula. 

 

            Heluhelu mai o Keau i kana bila kanawai e papa ana i na kanaka o na aina e lawe ana i na hana ma ke uapo. mahope o na hoopaapaa ana no ua hoopanee loa hoopanee ole i ka bila ia hooholoia e hele aku la @ no ka heluhelu elua malalo o na rula.

 

            Na Kalua he olelo hooholo e kuaoha ana i ke Kuhina Waiwai e hoike mai ka nui o ka aie o ke aupuni, ka nui o ka poe a ke aupuni i aie aku ai, ka nui i hookaa ia a me ka manawa e hookaa ai i na ukupanee. Hooholoia.

 

            Heluhelu mai o Kaai i kana bila kanawai i hoolaha mua ai e hoololi ai ka pauku 57 o ke kanawai Kivila.

 

            Heluhelu mai o Palohau i kana bila kanawai e laikini ana i ka poe moraki aina. Waihoia no ka heluhelu elua.

 

            Na Paehaole he olelo hooholo e kauoha ana i ke Kuhina Kalaiaina e hoike mai ina ua kudala ia ka hoolimalima o ka aina aupuni o Kolelau, ma Molokai. Hooholoia.

 

            Noi mai o Kakela e paiia ka nu hou o ka hale ma na apana pepa liilii i kapili ma na buke rula o ka hale. Aponoia.

 

            Hoike mai ke Kuhina Waiwai i na mea e pili ana i ka olelo hooholo a Dole no na waiwai i hookomoia me na ka mokuahi "Iamasiro Maru" no "City of Pekin." Hooholoia e pai i ka hoike a waiho ma ka papa.

 

            Hoolaha mai o Palehau he bila kanawai e papa ana i ke Kuhina Waiwai aole e uku i na luna aupuni i hele aku no na aina e me ka hana ole i ka hana.

 

            Noi mai o Kakela e hapai ia na hana o ka la. Aponoia.

 

            Ma ke noi, ua hoomaha ka hale.

 

            Hora 1:55, noho hou ka hale.

NA HANA O KA LA.

 

            Hoikaka mai ka Peresidena, o ka bila kanawai no ke pale aku i na mea keakea ma na alanui o Honolulu, Lahaina, Wailuku, Kahului a me Hilo oi a moi a ka hale e noi @ aku ai.

 

            Na Kakela i noi mai e noonoo pakahi ia na pauku.  Aponoia.

 

            Noi mai o Dole ke komite ia lakou ka bila e pili ana i na auhau e hook@ aku ia lakou no ki noonoo ana i u.  nau bila la.  Aeia.

 

            Noi o Kaulukou e hoopanee ka hana a noho hou i ka hora 10 apopo.

                        Hoopanee ka hale.

 

MA NA PAPLA O KA RUMI POULI.

 

            I KE KILOHANA POOKELA a ka Lahui Hawaii:

 

            Me ke kaumaha a me ka n okume pahua o ka naau i lawe mai ai au kela manawa e hoike aku imua o ke kaua lahui no kekahi mea ino a awa ma i hana ia maloko o kahi i oleloia he wahi ia e hoomalu a e hoopolo e @ i na kanaka i loohia ia malalo o ke kanawai o ko kakou Lani Moi.  Eia kekahi kanaka e noho nei ma Kawa @ Iapeka kona inoa, a ma kele hebedoma aku nei, uua ulu ae kekahi @ aihue oia i kekahi pine omau o ka wahine mare a Marcus Colburn ma Waikiki kai, aka, me ka maopopo ole o ka hewa i hana ia e keia paahao, ua hoopaa ia oia maloko o ka rumi pouli me ka hoonele pu ia me kahi mea a kupono, no na la he lehulehu i hala ae nei aohe hanai ia, a i keia wa, ua aneane e uhi ka lepo puanuanu o ka loko ino maluna o kona kino. Ua ulu mai no keia haawina mamuli o na hana lokoino a ka luna nui. Aloha no!

 

KA HANA HOOMAINOINO A KA PAPA OLA.

 

            E ke KUOKOA e, Aloha Oe: -

 

            Mamuli o kou ahoaui, e oluolu oe e hoike aku i ke akea i keia ana pono ole no na hoaiai ana maluna ae penei:  I keia pule iho nei i koea mai ai ka mokuahi Makalii no Kalaupapa nei he elima poe mai lepera no keia panaau.  Na keia poe elima i hoike mai ia'u (Mea kakau) nna hana hoomainoino a ka Papa Ola, a enei ka moolelo i hoike ia mai e lakou.

 

            Ma ka la 21 o ka mahina i hala, hora 4 o ka auina la, ua kau mai la lakou maluna o ka oneki o ka moku a haalele aku la ia Honolulu, a hoonono a ae la lakou ma ka ihu o ka muki.  He kulana kupilikii ko lakou ma ka moana, oiai ka makani e pa ana me ka ikaika a e @ pu ia ano hoi e ke @ haukoke ana hoi i ke anu. Ua hoonele @ ia no @ i ka ai no na la elua i ku wale no i Kalaupapa nei. Ua pilikia maoli keia poe, a ua ane ike lakou me he @ holoholona la, ka hoonoho ia mamua o ka @. Aole i nana ka Papa Ola i ko lakou pono maluna o ia moku, oiai lakou he poe @ keia ma-i.

            Ma kela mau la no hoi, ua @ lepera o Kalawao, @ a ka Papa Ola. A @ ka nawaliwali o ke kanaka, a ua hoohana ia me he la he poe kauwa a he mau pio hoi ma ke kanawai.

            Maanei au e @ iho ai no ka oiaio loa. J. J. KAWEHENA.

 

KAUKA M. GOTO.

 

            Ma kela pule aku nei, ua hoike aku au i na mea e pili ana i ka ke @ ana, ka hoike a ka Peresidena o ka Papa Ola, ka ke Kauka hoiko imua o a Papa Ola a me kekahi mau hoakaa e ae, a eia iho malalo nei na hoaakaka e pili ana i na auhau o kana oihana a pela aku.

 

NA AUHAU KU MAU.

 

            Elua no mahele nui o na auhau:

            Ka mua. - No ka nana ana i ke kino o ka mea mai,

            Ka lua - No na laau lapaau.

            Ina he mai lepera ka mai, he elua lala ($2.00) ka uku o ka nana ana i inohi.

            Ina he mai okea ae he hoikahi no la'a ($1.00) ka auhau no ka nana mua na.

 

            Ekolu no ano laau lapaau no ka mai lepera, aka, i kekahi wa he eha a elima ano laau, aka he kakaikahi loa na @ i haawiia a hiki i ka @ elima ano laau, o ka hapanui he ekolu no @ a Huaale hooula a hoomaemae koko. 3 laau lau hooikaika kino a hoonoho ai. A o ka auhau no keia mau laau ke huiia no ka mahina hookahi, he $16.50.

 

            Ma keia mau auhau no na laau lapaau e ike ai @ ka mea holoholo, ua aa ke kau @ maluna o ka poe @, aka hoi, ina e hooiaioia ana ke noi e hoolilo ia i kauka aupuni, alaila, @ ka palekana @.

 

KA OIHANA LAPAAU.

 

            Ma ka hakilo ana i ka ke kauka laau lapaau, @ wale no oia i @ o kona mau laau lapaau @ i ke hoolaia ka mai @, ma na mea ai kekahi ua @ nui oia i ka mea mai e ai @ i palupalu i hiki ai na mea @ i ka opu ai i ke hoowali pono i @ kekahi alanui ana i hilinau @ no ke ola o ka mea nui. Eia ua mau laau ai kupono la: Waiu, uwala, @, na mea ulu, na io holoholona hoi, @ i ka poi ono maikai, na palaoa, @, a me kekahi mau mea ae maikai e ae. No kahi wa hou aku.

 

E NA MAKAMAKA.

 

            E kaohi hoi ka ono o ka puu i ka iho maalo i ka maka (Romura.)

 

            He elua pule o kona nalohia ana oai a oukou ae, a o'ai, eia na @ ke kono mai nei e hoopuka aku, hookahi wale no a malou @ naenae e pane aku nei "E kaohi hoi ka ono o ka poe."  Ke kali aku nei makou o ka hoike mai o ke kope mai kona mea kakau mai, a mamuli paha o na keakea keia ulolohi ana.  Auka e hoea aku no oia, a e ike hou ana oukou.  O ko kakou kaunu hookahi no ia i Waiolohia.  Ma ka oiaio.