Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXV, Number 31, 31 July 1886 — Page 2

Page PDF (2.12 MB)

This text was transcribed by:  Reina Tolbe
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

No ka Makahiki......................................$2.00

No Eono Mahina...........................$1.00

KUIKE KA RULA

Poaono...................................................................Iulai 31, 1886

 

Elua Hebedoma Kulana

 

            Na Kaulukou ke noi i waiho ae iloko o ka ahaolelo ma ka Poakahi e hoopanee na hana a hoomaka hou maka Poakahi ka la eiwa o nei mahina iho e helu aku ana i ka la apopo.  Oia hoi ka hookuu pu ana aku i na lunamakaainana i hookohuia iho nei i mau luna helu auhau.  Kue ikaika mai kekahi mau hoa o ka hale no keia hoomalolo wale ana i ka hana o ka lahui, na haku na lakou i hoouna mai i wahaolelo no lakou iloko o ka hale Kau Kanawai; kupono ole no hoi keia hoopanee ana i ka hana ano nui o ke aupuni e hele ana e imi pu i pomaikai ponoi iho no ka oiwi; a ua hiki no hoi ia lakou ke hele me ka hoomau pu ia o ka hana e ke koena iho o na hoa, aka o keia hana hoololoiahili wale ana, he nuhou loa ia iloko o keia kau mamua o na kau ahaolelo he nui i hala.  he hemahema nui keia o ke kohoia o kekahi mau hoa o ka ahaolelo i mau luna helu a o ko lakou mau pakeke aku la ke kahua nui o ke kapae ana i ko ka lehulehu mau pono pilipaa, a me ke kaulike.  Aka, o ua poe nei he umi, i hookuhu ia i mau luna helu, a i hookauwai ko lakou mau manao ana a pau e kupalu i na manamana’i momona na o lima ma ko lakou aoao, a holo aku la no ka hoopanee, a nolaila keia kulaia, a@ ke hauoli nei.  Ae, ke kulaia nei lakou, aka, hookahi kaona nui a ka lehulehu e nana mai ai, ua kumakaia pu ia lakou.  O keia anei ke kulana o ka hooholo mua i na hana, a i ole, oia anei ka hooko ana i ka leo o ka lehule ha, “e liele oe e imi i ko makou pono?  Eia ka haina pokole loa o eha hua, pi a pa, e pane iho ai:  Aole.

            Ke ole makou e koho hewa, na ka mea nana keia noi i waiho ae, i kapa ia Dole he kanaka hoololoiahili mau i ka hana, i kona kokua ana i ka olelo hooholo a Brown e kauoha ana e hoopanee ia ka noonoo o ka Bila Haawina a hiki i ka waiho ana mai o na Kuhina i ka nui o na aie kupapa o ke aupuni, a ua pinepine kona pane ana pela.  Ea, malele ole aku ia hai la; kai no ua hemolele keia i ka hele a hoomakua na olelo pahu hope la i ke kino ponoi.  Aole anei keia he hoonahili wale i ka hana?  Eia hou ka puana – Oia no?

            No alia, pa ka lehulehu e kaana i keia no ka pono o ko lakou mau kuleana ma@oko o ka ahaolelo; na ka lehulehu e kaupaona ke kaumaha a me ka mama, a ma ka aoao lele iluna e hookaulike i ka pono.  O oukou ka mana maluna o lakou nei e hoopalaleha wale ana i ka oukou hana, a e hooke ole ia ana ka oukou mau kauoha, a o oukou no ke pani nana e alai ka h@io moku mau ana aku o keia ano hana hoolohilohi no keia mua aku.  Mai ae e hookawowo i na ehu kakalaioa iwa@na o ko oukou kihapai.

 

Na Helehelena o ka Ahaolelo.

 

            Ma kela pule aku nei, ua waiho hou ae ke Kuhina Kipikona i kana hoike e pili ana i ka aie o ke aupuni imua o ka hale i waiho wale ia a hihi ka punawelewele; hele no hoi a hana ka haawe.  Mahea la kahi i kapaeia ai a poina loa aole i waiho mua ia aku i na la makamua o ka ahaolelo.  He hoike keia e nalohia ai ka hie o ke aupuni ke hoomohaiahaia pono ia a uhi iho, a e hilinai ole ia ai ka inoa maikai, no ka mea, ke ao mai nei i ka mea he mau wahi keneta kana, mai ho aie aku me ke aupuni ina o lanei ka hookele waa.  E noho a pala-lauhala, aohe e hookaa hou ia mai.  Ma ua hoike la, he aie no ke aupuni i kekahi kanaka i oi ole aku mamua o ke kauna dala, a no kekahi mau makahiki ka waiho ana, a hiki i keia kau, aole i hookaa ia.  keia ka ke @ Waila i pane ae ai, “E aho ao e uku mua aku i keia wahi aie uuku me ho’u dala ponoi, mamua o ka hoohilahila ana ia’u iho imua o keia hale, ina owau ke Kuhina.”  Pololei o Waila, a nolaila, ina e hiki ole ka huina dala uuku ke hookaa ia, hiki anei ke huina dala mahuahua ae?  Aole.

            Ua hoomakaukau iho na Kuhina, a eia ke ku ne@ka puu o Umi Tausani dila ma ka heluhelu mua o ka Bila Haawina, no na lilo hoohanohano i na maka hanohano mai na aina e e kipa mai ana ma Hawaii nei.  E hiki mai ana ke keiki alii o Wale me kana wahine, a o keia puu dala ke uku ia no ko laua lilo hoohanohanoia maanei, pela mai ke Kuhina o ko na Aina e.  Kue ikaika o Kikila Palaunu i keia haawina, a hoike pu mai, i ke kalahea a ka lehulehu e ae ia na dala auhau alanui o na apana e hoolilo iho no iloko o na apana no ka pomaikai o ka lehulehu, a aohe maliu ia o ia leo.  He @ no hoi ko ka lahui e hookaa ai he $59.25 no ka hoohanohano ana i ke keiki alii o Sa@dena i kipa mua ma@ ai.  he aie kahiko loa keia e waiho nei a ea ulu ia paha e ka lim@.  Na kaulukou i hao ae i ke noi, e hooholoia keia haawina umi tausani dala, a hooholoia.  A heaha hou ae kekahi?  Eia hou?  Pepehi nui iho nei i ke kanawai a palaunu, e hookuu akea ana i na kanak a Hawaii i na aina e, @oi nui mai nei i puu dala kokua i ka oonaauao ana i na keiki Hawaii ma na aina e.  Maikai no kela, a eia wale no ka Kalua hoohalahala, o ka waiho ole ia mai o na hoike e hooliloia nei ia huina dala, pehea la ke ano.  Hookahi wale no hoike i lohe ia, ua hoi wai kekahi mau keiki a hiki i ka aina hanau, a hoomaka e ona, hoohaunaele a paa i ka hale paahao, Hookaulana hoi kekahi, oia ke keiki alii o Hawaii, a o kahi hoi e hoi mai ana paha me ka wahine Italia, a hoike mai eia kahua o ke dala a ka lehulehu he wahine ka’u.  Auhea ka pomaikai o ke aupuni?  Maikai ka hoonaauao ana ia Hawaii opio, ke hookele pono ia ke kahua o ka hoonaauao, a ina o keia ae la na hua o ka ona, hoohaunaele, a pela aku, ua poho ke aupuni.

            Nui aku na helehelna i ko@ o ko kakou ahaolelo, aka ua alaiia mai nei ka ike o ka maka ohenana i keia mau la iho nei e na ao panopano eleele, aka, e hoike hou aku no makou he hookahi pule i koe a oi mai keia laaku, ke kalae pono mai.  I ke kanahiku o na la ka hoomaha ana o ka makou mau mea kilo.

 

Ka puu Aie Ahulau, E Lauhue ai ka Lahui

(Kakauia no ke Kuokoa)

 

            Akahi a hoea na helehelena o ka mai ahulau, ka mai kinai alii, a kinai kanaka, he aie nui; ke hoike mai nei ka molohai, ka li a me ka hanu paa.  He weli aku keia i ko ka lepera, a he oi loa aku hoi kona poino.  Make ke kanaka, make ka home, a me na pomaikai a pau.

            Ka helehelena mua o ka aie ahulau i hoike ia ma ka makamua o keia kau, he $1,065,600, aie lahni.  Lele pu ka mokupuni o Kauai ke kaupaona like ia.  Iloko o elua makahiki pokole o keia hookele aupuni ana, miliona a pa keu aku ka aie.  Iloko o 1882, he $299,200, aie lahui; 1884, he $898,800 aie lahui; hui ko ia mau makahiki eha, a kaupaona like me ko keia elua makahiki, ua koikoi hou no ka paona ma ka aoao o ka miliona dala a oi iloko o elua makahiki penei:

            Haawi ka ahaolelo i ke dala e uku i na aie o ka makahiki 1881-1882 i ke au kalai aupuni o Kipikona, aka, hookahi mea i ikeia oia ka ukali mau ana o ke tausani dala koena aie o ia mau makahiki a hoea i ka 1884.  Maanei i kupono ai kau ui e ka lahui, Mahea ke dala kahi i lu ia ai?  Alia; hookolo mai la keia aie a hookui me ko 1884, a ninau hou iho kakou, ua pau anei ka aie?  Aole, ua mahuahua hou.  Hoomau ia mai a loaa keia makahiki a kakou e hanu nei i kona mau ea, heaha hou ka kakou e ike nei?  ua hoea mai ka helehelena o ka hanu paa me ka li, a ua puni ke kino i ka haalulu, eia la, ua hookui na tausani me na tausani, ka miliona a me ka miliona, a ke umii nei i ka hanu ola me he mau umii hao la.  Elua miliona a keu aku!

            Ke hoao nei ke aupuni e holo imua, a ke ukali mai nei ka aie nui hewahe wa mahope, a i ke kula ana o ke aupuni i kahi hookahi, ua holopapa mai la ua aie ahulau nei maluna o ke poo o ka lahui hala ole.  ua mama na kaina wawae o ka aie, ua puka mamua o ka lahui, a o ka lahui ke nee hope nei.  Aka, aole keia he nuhou makamaka o hookahi la a pau ae no; e kahaha ana kou mamo hou e Hawaii ke heluhelu iho, na lakou ka e auamo ke kaumaha a na kuhina i hoiliili ai, a na kupuna hoi i kaikai ai a haule make malalo o ia auamo.  Kupanaha ka holo heihei ana o ka aie me ka lahui i kela me keia makahiki – a haule ka lahui mahope, hoomau no ka aie i ka holo, auhea la ka pahu hopu.  E ka lahui e lapaau i kou pilikia, e kinai i ke kumu o keia ahulau, i noho oe me ka hauoli.  No ka mea, o ke kaona o na wanana mua i hala, aole ia i kapae ae i keia.  E ao kanaka mai, oiai ke pii ae nei ke kahuna hou o Hawaii, he puu dala aie nai.

 

Ke Panalaau o Kalawao

 

            E ka Nupepa KUOKOA; Alohe oe: E oluolu oe e auamo aku i na mea hou malalo iho nei, i ike mai ai na lehulehu i heluhelu i kou kino, oia keia:

1.                   1          I keia mau la e naue nei, ua lokahi ae na mai a pau e kipaku ia W. M. Kipikona Peresidena ae, no na kumu he lehulehu oia na pilikia a me na poino i kau iho maluna o keia Panalaau.

2.                   2          I ka hiki ana mai o na Komite o ka Hale ahaolelo i ka la 17 iho nei, aole i pau pono na pilikia i ka ike kumaka ia e lakou, no ka nui o ka hi-o, a no ka akahi paha a ike i ka home kaukaweli o na lepers.

3.                   3          I ka hiki ana mai o Henry Waterhouse i Kalawao nei, i ka la 17 o keia malama maluna mai o ka likelike, wa haawi makana mai la oia i na dala no kona pakeke ponoi ae no ka poe ilihi ae, i hiki aku ka huina i ke kanalima a oi aku, ua ike kumaka keia maka peni i keia hana maemae.

4.                   4          O ka leo hope o na mai lepera i panai aku ai i na hoa Hanohano o ka Hale Ahaolelo a me W. M. Kipikona oiai lakou iluna o ka waapa, e kaawale aku ana mai ka uwapo aku no ka “Likelike, a o Oahu ka ihu, ua wawalo ae la ka lewa ia i hi-o ana, a i ka meha ana iho ,ua pae like mai la ka leo moakaka o na mai lepera penei:  “E hoi oukou e na komite o ka hale ahaolelo a kipaku ae ia W. M. Kipikona a hoonoho mai ia S. G. Wilder i Peresidena no ka Papa Ola.”

5.                   5          Aole i ai ia na mea ai a ko makou hope Luna Nui i hoomakaukau ai na na komite o ka hale ahaolelo ke hiki mai, oia na puaa i kaluakele ia a i oma ia, me na lawalu kau ke mio o na ia ono hou.  O ke kumu ka i ai ole ai, no ka makau ka i ka mai lepera, pela mai na lono i lohe ia.

6.                   6          Ua loaa pono iho nei na pipi wiwi o ke kula o Kalae i na komite, oiai oia kekahi kumu hoopii a na mai lepera i ka Peresidana o ka Papa Ola.  O keia pipi korila holo nahele o ka hau anu o ke kuahiwi o Olokui, ua manao ia e na agena e pau e ana la hoi mamua o ka hiki ana mai o na komite, eia ka e ike ia ana ka no’a.

7.       7        Ua kauoha ia mai o Kupakee a me Damiano e ka Peresidena o ka Papa Ola, e hoi aku i Kakaako malalo o na lapaau ana a Kauka Goto.  Ua hoi aku nei laua nei, a pehea la ka hoi keia poe o ia haawina hookahi no.  Kupanaha no hoi na hana hookalakupua a Kipikona.  Ke nana i ke kulana o na mai o keia Pnalaau he 2 no mahele, penei:

I           He maemae na helehelena ke nana aku.

II         He apuupuu iki na hiohiona ke kilohi aku.

III        He makau kaua ke alawa ae.

            O na mea i hoi aku la i Kakaako no ka mahele 1 a me 2.  O ka makemake o na mai a pau, o ka hoouna mai ia Kauka Goto i Kalawao nei e lapaau ai, aole hoi e like me keia hana a ka Peresidena o ke kau kapakahi i ka la ma Waianae.  I huhu wale ai no na mai?

            Owau oiaio no.

J. A. KAHIKINA

Kalawao, Iulai 20 th , 1886

 

            Penei kahi moolelo i hoikeia mai i kulike ai me ke poo maluna ae;  Paiia iho nei he mau kope o ka Elele ma ke kakahiaka o ka Poaono i hala, a hoea ana kahi kiu A. P. Kanoa, (Lupalole) i kakahiaka nui wale me ua mau kope la (aohe Leinaala o loko) no ke keena o ka Paeaina, me ka manao e loaa mai ana kauwahi kope o Leinaala i hookahi ka huki pu ana ma ia la.  O keia maunu mua a ka Elele i puhipuhi mai ai, aohe mea a hauna ia mai e ka ulua, oi noke a he neo wale no ia, a no ka make loa o ka puu i ka ono i ka hoomaaloalo mau o ua ulu nei, nolaila, pii okoa ae ka boki o ua apana pepa la i kahi e paiia ai o ka Paeaina, a lawe mai la i kekahi kope me ka malu, a i kokuaia e kekahi poe.  Me ia kope ka hoi ana a haawi aku la ia 10 keiki nana i hoonoho, a i ka puka ana mai aole no hoi i ka launa; ia Walawala-ki a Kiwai-poha ka hoi.  E ole nae ia haiamu iki ia aku ai kahi keena.  Ka loaa no hoi a ka lima nui, kaohi ole iho ka ono o ka puu.  Pehea no la hoi ka hoohemahema ana a lilo i ka ilio.  Mai hoohihi i ka ka ilio, ea.

 

Kanaka Nalowale

 

            E hoike mai ana kekahi nuhou mai Lahaina mai, ua nalowale honua kekahi kanaka oia o James Kuemanu no Lahaina ma ka Poaha o ka pule i hala, oia ka la 23.  Ma ka Poakolu o ia pule ua haalele iho kana wahine i ka hale a hele aku la no kekahi wahi, a iaia i hoi mai ai ma ke kakahiaka o ka Poaha ae, ua ike iho la ia i kekahi mau kiheahea koko maluna o ka papahele, a aole o Kuemanu.  Ma kekahi wahi okoa aku ua loaa he pahi oki ko ua oki loa i ke koko, aka, o ka meheu a me na hiona o ka ike ia o ka mea i nalowale, aole i loaa a hiki i ka haalele ana aku o ka moku ia laila.

 

Make ma ka Halewai

 

            maloko o kekahi keena hoopaa lawehala o ka Halewai hou i make ai o A. Bolster, he haole, ma ke kakahiaka Poaono i hala.  Ua hopuia oia ma ke ahiahi Poalima i hala no ka ona ma ka Makeke o ulakoheo, oiai oia me kona kokoolua e kupaka ana me na lima ikaika.  Na kona hoa i umii mai i kona kaoia-i, a loihi ka paa ana, alaila kulai aku la ilalo me ka ikaika, pela ka hoike a kekahi poe.  Ma keia hina ana, ua loaa he puka nui ma ke poo mamuli o ka pa ana i kekahi mea oolea malalo, a ma kahi ano e ae no hoi, ua hopuia iho la ua mea la i hina ilalo a hoopaaia i ka halepaahao, a o ka mea i ikeia ma kekahi la ae, he kino make puanuanu ke waiho apa.

            Ua noho ka aha niele maluna o ke kino make, aole i lohe ia ke lakou olelo hooholo.  Ua kahaia ke kino make o ke kanaka no ka huli pono ana i ke kumu i make ai, aole no nae i loheia kana hoike; a ma ka auina la o ua Poaono la ua hoihoiia ae ke kino make ma ka hale o kona kupunakane, a hoolewaia aku la ma ka la Sabati ae.

            Ma ka Poalua nei ka waiho ana mai o ka aha niele mamuli o na hoike ana a ke kauka nana i kaha ke kino make, ua make ma o ka holo ana o ke koko a hui pu me ka lolo.

            He hoa paahana pu oia ma ka hana ulele hua kepau no na makahiki loihi i hala, a ua ikeia kona holomua ma ia hana.  O Kikane kona one hanau, a o Hawaii hoi kona ilina e nalo ai; waiho na iwi i ka aina malihini.  He nui no hoi na hoaloha i ukali pu aku i kona huakai hope loa.

 

Pakele mai Make

 

            I kekahi mau haole ekolu e holoholo kaa ana ma ka Poakolu nei a hiki ma na huina alanui o Victoria a me Pensacola, ua puiwa ae la na lio ma ke ano ulia, a hao ae la i ka lakou ano hana mau.  Na ia mea i kiola aku i keia poe a ekolu i ka honua, a hookahi o lakou i loaa na eha kukonukonu loa i kona wa i haule 21.  Ua akaa pu ia ka ili o ka lae a ahuwale ka iwi poo, me ka moku inoino loa ana o kona kuemaka.  He puka aleale no hoi ma kona kino.  O na koolua iho ona, he malani wale no ko laua eha.  Ua hoike koke ia ka lohe i ke kauka, a hoea koke oia malaila, a eia ua mea poino la malalo o na hoomalu lapaau ana a ke kauka.

            O kekahi kalaiwa kaa no hoi, o Akepa kona inoa, ua akaa pu ia no hoi ka alualu o kona lae mamuli o ka huli pu ana o kona kaa ma ke alanui Nuuanu.

 

Ulesia S. Kalani,

 

KA UMIKMAMALIMA O NA

 

Peresidena o Amerika

 

KA MEA I KAPAIA

 

Ka alihikaua kaulana loa iloko o ke Kaua Huliamahi Kuloko o ka Akau me ka Hema.

KE KAUA HULIAMAHI

 

            I KA WA i pau ai o ka Kalani heluhhlu ana i ka leta a Kenela Pematona e noi mai ana e hoopanee ia ke kaua a e hooki ia oi ka hookahe ia o ke koko; nolaila kakau iho la o Kalani i kana leta a haawi aku la ia Kenela Bowena o Vigebaga, a e hai aku ana oia iaia penei:

Wahi Hoolulu Kaua ma Tenesi,

Vigebaga, Iulai 3, 1886.

Ia Kenela J. C. Pematona,

Alakai o na koa Hema, & c.

            E ke Kenela – O kau leta o keia la, ua loaa mai ia’u; e hai mai ana oe no ka hoopau i ke kaua a e hooki hoi i ke kahe ana o ke koko, + + + +  aole au i mahalo loa no kau i hai mai ai, e koho i mau Komite, oiai he mau mea hooloihi wale no ia i ka manawa, a he mau pio maopopo hoi oukou na ke ka ua i keia manawa.  + + + + E like me kau i hai mua mai ai, e hiki aku ana au me na Komisina mawaena o ko kaua mau ukali, a ilaila e hooponopono ia ai na mea hiki i ka pono a me ka pololei o Vigebaga.                                                                        U. S. KALANI

            Ua hoi aku la o Kenela Bowena iloko o ke kulanakaohale me ka leta a Kalani, a i kona hiki ana aku imua o Kenela Pematona, haawi aku la oia i ka leta a Kalani, a oia hoi kana i kauoha aku ai i kona mau ukali ponoi, e makaukau no ka hele ana aku e hui pu me Kalani i keia auwina la.

            Ma ka hora 3 o ke ahiahi, o Kalani, Logan, Rawlins, McPherson, Smith me Ord, ua haalele iho la lakou i ke kulana mau a holo aku la no ka aoao hema, a malalo o kekahi kumu laau oka nui, hoomaha iho la lakou malaila no ke kali ana aku a hiki mai o Pematona me kona mau Kenela.  He umi minute a lakou i hoomaha ai malaila, ua ikeia aku la o Pematona ma e puka mai ana mai na pakaua mai o Vigebaga me elua mau Kenela e ukali ana iaia, a i ko lakou wa i hiki mai ai malalo o ke kumu laau oka nui, lele mai la o Pematona a lululima pu me Kalani, me na hoomanao ana ae i na makahiki mua i hala, hr mau hoaloha like laua e hele ana iloko o na kaua iloko o Mekiko ma ka aoao hookahi.  I keia manawa, ke kaua like nei laua ia laua iho.  Mahope iho o ka hoomaha pokole ana, ua pane koke mai la o Pematona no na mea e hana ia aku ana no Vigebaga, huli ae la oia a pane aku la ia Kalani me keia mau olelo:

            “W Kenela Kalani; ua hele mai nei au e hooponopono no na mea e pili ana i ke kulanakauhale o Vigebaga.  Heaha kou manao a me kau koi?”

            “Aohe o’u manao e ae mawaho o kela leta a’u i kakau aku ai ia oe i kakahiaka nei,” wahi a Kalani.

            “Ina o kou manao maoli ia,” wahi a Pematona me ke ano hooio ana iho; “o na hooponoppono ana e lilo i mea ole; a o na hoomakaukau kaua e hoala hou ia.”

            “Maikai loa!”  wahi a Kalani; “O ko’u mau puali, aole i loaa ia lakou he kulana maikai iloko o na mahina ekolu e like me ke kulana i loaa ia makou i keia la.”

            Pane mai la o Kenela Bowena: “Ina me keia kakou e kamailio ai, aole no e hiki ke hooholo ia keia hooponopono me ka maluhia.”

            “E kapae loa ia na olelo mua, a e hapai hou ia ka noonoo ana no Vigebaga me ko kakou mau kamakamailio pokele ana,” wahi a Kalani.

            AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE O KO Hawaii Pae Aina.  Ma ka hooponopono waiwai.  Ma ka hana o ka waiwai o PAULO KANOA o Honolulu, Oahu, i make kanoha ole.  Ma ke Keena imua o ka Lunakanawai nui A. F. Judd.

            Ma ka heluhelu a me ka waiho ia ana mai o ka Palapala Hoike a PAUL P. KANOA, kekahi o na lunahooponopono o ka waiwai o PAULO KANOA i make, e noi ana e aponoia na hoolilo he $7, 010.53 a e hoike ana o na mea i loaa mai iaia he 47, 035.25, a e noi ana e nana pono ia keia mau mea, a e kauoha e mahele ia na waiwai e waiho ana ma kona lima i na mea i kuleana malaila, a e hookuu ia oia a me kona mau hope mai ko lakou noho ana ma ia ano.

            ua kauohaiao ka POALIMA ka la 10 o SEPTEMABA M.H. ISS6, ma ka ho@a 10 o kakahiaka, imua o ua Lunakanawai Nui la m@ ke keena, ma ka Hale Hookolokolo, ma Hono lulu, oia kahi a me ka manawa i koho ia no ka hoolohe ana i ua Noi la, a me na Papa Hoike i o’elo ia, a o ka poe a pau i pili malaila e hele mai a e hoike i ke kumu, ina he kumu io ko lakou, e ae ole ia ai ua noi la, a malaila e hoike mai ai na hoike o na mea i kuleaha maloko o ka waiwai i olelo ia.  A o keia kauoha ma ka olelo Enelani me Hawaii, e pai ia maloko o ka Hawaiian Gazette me KUOKOA he mau nupepa i pai a hoolaha ia ma Honolulu, i ekolu pule mamua ae o ka manawa i olelo ia no ka hoolohe ana.

            Kakau ia ma Honolulu, i keia la 23 o Iulai                  M.H. 1886                   A. F. JUDD,

Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie

            Ikea:                HENRY SMITH,

                                                Hope Kakauolelo.

                                                            2087-3t

 

            HOOLAHA HOOKO MORAKI MEKE KUAI – Owau o HO YENG ka mea nona ka inoa malalo iho, no Honolulu, ke hoike aku nei ma keia hoolaha, mamuli o ka uhakiia ana o na kumu aolike o kekahi moraki i hoopaaia mawaena o KUM ON me KAMONA o Ewa Oahu, ia HO YENG ma ka la 11 o Ocatoba 1883, i kopeia ma ka Buke 86, ma na aoao 60-61, ma ke Keena Kope Aupuni, ua manao ka mea moraki mai e hooko aku i ka mana kuai i hoakakaia ma ua moraki la i oleloia, na pono a pau i hoakakaia ma ke kudala akea, ma ke Keena Kudala o E. P. Adams & Co. ma Honolulu ma ka POAONO AUGATE 7, 1886, ma ka hora 12 awakea.  Oia hoi na hoolimalima elua o kekahi mau aina kanu raiki maikai ma Kalauao, Ewa, Oahu, me na mea kanu maluna iho o ia mau aina, na holoholona a me na pono paahana a pau e pili ana i ka mahiai.  no na mea i koe, e ninau ia ASHFORD & ASHFORD na loio o HO YENG.

Mea Moraki Mai

            Honolulu Iulai 20, 1886

            E. P. ADAMS & Co.  Luna Kadala

            2087 – 4t

 

HOOLAHA A KA LUNAHOOPONOPONO WAIWAI

 

            UA HOOKOHU PONO IA MAI KA mea nona ka inoa malalo iho nei i Lunahooponopono no ka Palapala Hooilina i pakuiia o MARY F. LINDSEY o Waimea, Hawaii i make; a e hoike ana keia hoolaha i ka poe koi aie, e waiho mai i ka lakou mau koina me na hooiaio kupono, ina ma ka moraki a ma kekahi mau ano e ae paha, i ka mea nona ka inoa malalo nei iloko o na mahina eono mai keia la aku, a i ole pela, e hoole mau loa ia lakou.  A o ka poe a pau i aie aku i ka mea make i oleloia, e hookaa koke mai i ka mea nona ka inoa malalo iho, ma kona keena hana, Helu 27, Alanui Kalepa, Honolulu.

            J. M. MONSARRAT

            Lunahooponopono no ka Palapala Hooilina i pakuiia o MARY F. LINDSEY.

            Honolulu, Iulai 31, 1886                                                                     2087 – 4t

 

HOOLAHA HOOKAPU

 

            O KA POE A PAU E HELE WALE ana maluna o na aina o KEALAHOU Helu 1 me 2, a me ka aina o KAMEHAMENUI, Kula, Maui, e hoopiiia no ma ke kanawai ke loaa ole kekahi palapala ae mai ka mea nona ka inoa malalo iho.                                           NU KILANI

                                                                                                                        2087 – 3t

 

Ka Waiwai o ka Hilinai

 

            KA AYER      Laau Sasaparila, kai kaulana a hilinai nui ia no ka hoomaemae koko, ma na wahi a pau o ka honua, he aneane 40 makahiki i hala ae nei, a ua lawelawe nui ia hoi iwaena o na oihana lapaau.  O keia

            LAAU SASAPARILA, no loko ae ia o ke aa Sasaparila Honedura maoli; ua loaa ka mana hoomaemae ma o ka hui pu ia ana me kekahi mau aa laau e ae, a me kekahi mau mea no loko o ka honua a me ka hao.

            HE koko inoino a nawaliwali anei kou?  Ua awili pu anei me na ano mai ikaika?  A ua hui pu anei me na wai awaawa hoopehu?  Na keia

            LAAU e hoomaemae ia mau mea ino a pau, a maikai.  O na kauka lapaau a pau o Amerika i ike i ke ano o ka AYER SASAPARILA, ua olelo lakou, aole he mea maikai e ae no ka hoomaemae koko ana mai na mai i awili pu ia, aka o keia wale no.  No ka

            HOOMAEMAE ana i ke koko, a me ka hookahua pono ana i na mea, o ka AYER SASAPARILA wale no ka laau nana e hoomaemae hakalia ole mamua ae o kekahi ano laau e ae:  O ke

            KOKO ino hakuhaku, a nawaliwali hoi kona holo pono ana ma ke kino, e hoomaemae ia a e hooikaika pu ia no hoi ma o ka ai ana i keia LAAU SASAPARILA A AYER.  He maalahi a he

            MAIKAI loa hoi kei Laau, aole no ka hoomaemae wale ana no i ke koko, aka, no ka hookaawale pu ana kekahi i na ma’i, hoomomona hou ana i ke koko ino, a me ka hooikaika pu i kona holo pono ana ma na aa.  He lehulehu wale na hooia ana mai na wahi a pau o ke ao nei i hoohana mau i keia laau mamua o kahi mau laau e ae.

            A HILINAIIA no ka ikaika kupono o ke ola kino, ma ka maemae ana o ke koko, hoomake pu ia na ma’i, a pela aku.  He nui na laau hoomaemae koko i hoolaha wahahee wale ia malalo o na inoa lehulehu, aka, o na hilinai a me na hooia wale no a ke ao holookoa, maluna o ka

Ayer Laau Sasaparila

HOOMAKAUKAUIA E

Kauka J. C. Ayer & Co., Lowell, Mass.

HOLLISTER & CO.

Na Agena ma ka Paeaina Hawaii

 

Wela 100.        .           .           .           Alanui Papu, Honolulu

2086 - tf

 

NA HOOLAHA HOU

 

            MA KE KEENA O KA LUNAKANAWAI KAAPUNI    Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina.

            Ma ka Waiwai o KAMAKA (k), no Wailuku, Maui, i make kauoha ole, a e hooholo ia ka waiwai i na hooilina.

            Nolaila ke kauohaia aku nei na kanaka a pau, ke piliia o ka POAKOLU, oia ka la 18 o AUKAKE 1886, ma ka hora 2 P. M., ma ka Hale Hookolokolo ma Wailuku, oia ka la a me kahi i koho ia no ka hoolohe ana o ua no@oi la, a me na mea kue ke hoikeia.

ABR. FORNANDER,

Lunakanawai Kaapuni Apana Elua, H.P.A.

Lahaina, Iulai 12, 1886                       2086-3t

 

MA KE KEENA O KA LUNAKANAWAI KAAPUNI Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina.

Ma ka Waiwai o KAAUWAI (k), no Waikapu, Maui, i make.

            ua heluhelu ia a ua waiho ia ka palapala noi a JOSIAH KAHULA, e noi ana e hapai hou ia ka waiwai o KAAUWAI (k) no Waikapu, Maui, i make, a e hoohole ia i ka hapalua i koe o ua waiwai la i no hooilima pili koko o ka mea make.

Nolaila ke kauoha ia aku nei na kanaka a pau ke pili, o ka POAHA, oia ka la 10 o AUKAKE 1886, ma ka hora 9 A. M., ma ka Hale Hookolokolo ma Wailuku, oia ka la a me kahi i kohola no ka hoolohe ana i ua nonoi la, a me na mea kue, ke hoikeia.

ABR. FORNANDER,

Lunakanawai Kaapuni Apana Elua H. P. A.

Lahaina, Iulai 12, 1886                       2086 – 3

 

AHA KIEKIE O KO HAWAII PAE AINA.  Ma ka Hooponopono Waiwai.  Ma ka hana o ka Waiwai o Unea (k) o Waimanalo, Koolaupoko, Oahu, i make.

Olelo Kauoha e koho ana i la e hooiaioia ai ka Palapala Kauoha, a no ka hoolaha ana.

No ka mea, ma ka la 22 o Iulai, 1886, ua waihoia mai imua o ka Aha, kekahi Palapala, olelo ia, oia no ke Kauoha hope loa a Unea (k) i make aku la; a me ka Palapala Hoopii e noi ana e hooiaioia kela Palapala Kauoha a e hoopuka ia ka Palapala Luna Hooko ia Mu (k,) ua waihoia mai e ua Mu la i oleloia,

Nolaila, ua Kauoha ia o ka POAONO, oia ka la 14 o AUKAKE, 1886, ma ka hora 10 kakahiaka, ma ka Rumi Hookolokolo o ia Aha, ma Aliiolani Hale, Honolulu, oia ka la me ka hora, e hooiaio ia’i ia Palapala Kauoha, me ka hora, e hooiaio ia’i ia Palapala Kauoha, a e hoolohe ia ai ia noi ana mai, a me ka poe a pau i pili, e kue ana ia Palapala Kauoha, a me ka hoopuka ana i ka Palapala Luna Hooko.

A ua Kauoha hou ia e hoolaha ia ia mea no na pule ekolu iloko o ke KUOKOA, he nupepa i pai ia a i hoolaha ia ma Honolulu.

Kakauia ma Honolulu, Iulai 22, 1886

L. McCULLY,

Lunakanawai o ka Aha Kiekie

Ikea:  HENRY SMITH,

Hope Kakauolelo,       2086-3t

 

HOOLAHA HOOKO MORAKI ME KE KUAI – Mamuli o kekahi mana kuai i hoikeia maloko o kekahi, palapala moraki i hanaia mawaena o C. P. JOHN MOLOKAI, WM. KALEIKINI, KAHELEIKI, JOHN LOIA KAULUKOU, ei ai, o ka aoao mua, a me JAMES A. HOPPER o ka aoao elua, maka la 9 o Okatoba 1883, i kakau kopeia ma ka Buke 86, aoao 82, a mamuli o ka uhaiia ana o na kumu aelike o kela moraki, nolaila, ke hoolahaia aku nei e ka mea nona ka aoao elua o ua moraki nei, e hooko ana oia ia mana kuai, a ma ia hooko ana, e kudala akea ana ia i ka aina i hoikeia ma ia moraki, elike me ka hoakaka ana malalo iho, maka POAKAHI, la 16 o AUKAKE, 1886, ma ke keena kudala o E. P. Adams, ma Honolulu, ma ka hora 12 o ia la.

Aia ma kahi o W. R. Kakela na olelo hoakaka no keia mea.

Hanaia i keia la 21 o Iulai, 1886

J.A. HOPPER,

Mea Moraki

 

Penei na aina e kudalaia ana:

1 st – O ka aina i hoikeia ma ka Palapala Sila Nui Helu 3670 a kuleana helu 11,069 wa ka inoa o Auhea, 2 eka, 2 ruda, 22 peka ma Wainiha, Kauai.

2 nd – O ka aina i hoikeia ma ka Palapala Sila Nui 5341, kuleana 9070, ma ka inoa o keleikini, 2 eka, 60 peka ma Waioli, Kauai.

3 rd – O ka aina i hoikeia wa ka Palapal Sila Nui 5448, kuleana 10315 ma ka inoa o Nihoa, he 3 ruda, 27 peka ma Waioli, Kauai.

4 th – O ka aina i hoikeia ma ka Palapala Sila Nui helu 1944 maka inoa o Koala, 2 ruda, 37 roda ma Waioli, kauai.

5 th – O ka aina i hoikeia ma ke Sila Nui 5447, kuleana 10325 ma ka inoa o Nunu, 4 eka, 38 peka ma Hanalei, Kauai.

6 th – O ka aina i hoikeia ma ke Sila Nui 3360, kuleana 9276 ma ka inoa o Kiola, 3 ruda, o peka ma Waioli, Kauai.

7 th – O ka aina i hoikeia ma ke Sila Nui 5042, kuleana 5280 ma ka ino o Solomon Kawainui, 2 eka, 2 ruda, 36 peka ma Waioli, Kauai.

8 th – O ka aina i hoikeia ma ke Sila Nui 6687 ma ka inoa o Pehuiki, 2 eka, 2 ruda, 30 peka ma Anahola, Kauai.

9 th – O ka aina i hoikeia ma ke Sila Nui helu 7418, kuleana 10676 ma ka inoa o Pumahuenie, 1 ruda, 31 peka ma Hanalei, Kauai.

10 th – O ka aina i hoikeia ma ke Sila Nui 3669, kuleana 9267, ma ka inoa o Pumaia, 1 eka, 1 ruda, 42 peka ma Wainiha, Kauai.

11 th – O ka aina i hoikeia ma ke kuleana 142 B ma ka ino o Keawe, 212-100 eka ma Ahuia, Molokai.

12 th – O ka aina i hoikeia ma ke kuleana 144 ma ka inoa o Kawaha, 3 eka, 49 anana ma Honomuni, Molokai.                                                2086 – 4t

 

HUA KIAWE KUAI

 

O KA POE MEA LIO E MAKEMAKE       Ana e hanai i na Lio i na Hua Kiawe, he ai kupono e hoomomona ana i na Lio, a he ai makemake loa keia na ka lio.  Nolaila ke kauoha aku nei au o ka poe a pau e makemake ana, nau no e lawe aku i ko lakou mau hale.  E hooko no au like me ka makemake – no ke kumukuai hookahi keneka o ka paona, a i ole e hele kino mai no hoi ma Kapiolani Park.

Owau no o

SEE SING, Pake

Kapiolani Park, Iulai 13, 1886

2085 – 4t

 

OLELO HOOLAHA

 

E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU     Ke papa aku nei au i ka poe Hale Kuai Pake, Pukiki, Haole, mai hoaie mai i kuu wahine mare ia PUULOA (w), no ka mea ua haalele kumu ole mai ia i ko maua wahi moe ia’u.  E hoolohe i keia i ka poe e hoaie mai iaia aole loa au e hookaa i kona mau aie ke ole a’u e ae aku.

Ke papa aku nei au i ka poe a pau i na wau e ike i ka poe nana e malama ana i kuu wahine e hoopii no au ma ke kanawai no kuu poho.                                            O wau,

MR. JOHN KAAUAMO

Honolulu, Oahu, Iualai 10, 1886

2085 – 3t

 

HOOLAHA HOOKO MORAKI ME KE KUAI. – I ku like ai me kekahi mana kuai i hanaia maloko o kekahi palapala moraki i kakauia ma ka la 20 SEPATEMABA 1884, i hanaia e IOANE MOLUHI o Wailuku-uka, Kawaihau mokupuni o Kauai, ia JOAN ROSS o Honolulu, i kopeia ma ke Keena Kope o ke aupuni, ma ka Buke 91, ma na aoao 180 me 181; a mamuli o ka uhakiia ana o na kumu a@like oua palapala moraki la no ka uku ole ana mai i ke dala iloko o ka manawa i hoakakaia e ke kanawai; nolaila e hookoia aku ana ia mana kuai i na waiwai i hoakakaia malalo iho, ma ke kuai kudala akea ma Honolulu.

O ka waiwai e kuai ia aku ana e like me ia mana kuai i oleloia, he hale a me ka pa hale ma Leleo, Honolulu mokupuni o Oahu, a i hoakakaia ma ka Palapala Sila nui 2258 Kuleana 2133.                                                                                                                                  JOHN ROSS,

Mea Mo@ki Mai,

Ma o W. C. Parke Kona Loio.

Honolulu, Iulai 24, 1886                     @087 – 3t

 

NA HOOLAHA HOU

 

ILOKO O KA AHA @ @ @                        Kiekie o ke Aupuni Hawaii @ KALAKAUA, ma ka @ @ @ Akua, o ko Hawaii Pae Aina, @ @ I ka Ilamuku o ke Aupuni @ @ @ hope, me ka mahalo:

Ke kauohaia nei oe e @ @ @ LOCK ka mea i hoopuia @ @ @ oia i kana pane i Kaka@ @ @ @ kalua mahope iho o ka @ @ @ kalua mahope iho o ka @ @ @ hele mai imua o ka Aha H@ @ @ ma ke kau o lu@ o @ @ @ @ ma ke Keena Hookolokolo @ @ @ kolokolo ma Honolulu, @ @ @ ka Poakahi la 5 o Iulai @ @ @ hoia 10 kakahiaka, e ho @ @ @ ae ole ia ai ke no@ a @AINA @ @ pii, e like me ka mea @ @ @ palapala hoopii i @ @ @

A e hoihoi mai oe i @ @ @ hoike piha o kau mau hana @ @ @

Ikea ka mea @ @

(SILA)                        Judd, Lunaka@ @

kou Aha @ @

Honolulu i keia @ @ @

1886

HENRY SMITH

Hope K@@@

Ua hul@ pono ia o CHUN @ oleloia maloko nei, aka ao e oia @ aole oia maloko o keia Aupuni @ @ Kino.  Ke hoihoi nei au i ke@a @ @ me ka palapala hoopu i pak@@ @ @ hooko ole ia.                         JN@ H. @

Honolulu, Iune 10, 1880.

Ke hooia nei au o na mea i @ @ luna, he kope oiaio no ia o ka @ @ ua hihia la a me ka hoike a ka @ @ mea @ a ua kauoha ua Aha la @ @ @ lai, 1886, e hoopaneeia @ @ @ @ kau o Okatoba e hiki @ @ @ @ aku ke kope i hooia ia o ua @ @ @ like me ke Kanawai.

Ikea ko’u lima @ @

(SILA)                        Aha la ma Honolulu @ @

Iulai, 1886.

WILLIAM, @

2084 – 6T                    @

 

HOOLAHA HOOKO @ @ KE KUAI.  @ kulike @ @ kuai, i hana ia mai ia’u, maloko @ @ @ lapala Moraki i kakau ia ma ka @ @ @ A. D. 1882, e KAKARIA (k) a me @ @ (w) kana wahine mare, ia George @ Papaikou, Hilo, Hawaii, a i kope @ @ Keena Kope o ke Aupuni, @ @ @ @ 75, aoao 139, 140 a me 141 @ @ @ @ uhakiia ana o na kumu @ @ @ @ oleloia, mahope o ka manawa @ @ Kanawai, e kuai kudala ana @ @ @ @ oleloia maloko o ua Palapala M@ @ la 7 o AUKAKE, i ka h@ @ @ @ Hale Hookolokolo ma Hilo.

O ka aina e kuai ia ana oia @ @ @ ma kahakai, ma Puueopaku, H@ @ eka he 4 paha, oia ka aina i kuai ia @ @.  Kakela me kana wahine ia Kakaua, @ ma ke Buke Aupuni 62, ma ka @ @ E ninau ia D. H. Hitchcock ma @ @.

GEORGE H@

Mea @ @

D. H. Hitchcock,

Loio no ka mea Moraki @

 

 

OLELO HOOLAHA

 

E IKE AUANEI NA MEA @ @ wau o ka mea noha ka inoa ma @ @ nei o SAMUELA PIHENUI.

Eia ma kou lima nei kekahi @ @ @

He lio ulaula (k) kiko keokeo ma @ @

Ekolu wawae keokeo, hookalu @ @

ele @ hao kuni ma ka uha hope akau @

            Ke kauoha ia aku nei na ano @ @ o ka mea nona keia lio – @ kii @ @ @ na dala he $15.00.  No ka hoop@ @ @ meakanu, -- e like me ka nui o @ @ @ @aole e kii mai me ka uku pu a haia @ @ kanakolu, lilo loa ia’u keia lio.  A @ @ ona nona keia lio.  A he loaa no @ @ waena, Mokupuni o Oahu.

SAMUELA @

Iulai 23, 1886.

 

            AHA KIEKIE O KO HAWAII @ AINA.  Ma ka Hooponopono @ Ma ka hana o ka Waiwai o PAALUA @ Honolulu, Oahu, i make.

            Olelo Kauoha e koho ana i @ @ @ ka Palapala Kauoha, a no ka @.

            No ka mea, ma ka la 9 o Iulai, @ @ waihoia mai imua o ka Aha, kekahi @ i olelo ia, oia no ke Kauoha Hope @ lua (w) i make aku la; a me ka Palapala @ pii e noi ana e hooiaioia keia Palapala @ @ ia e hoopuka ia ka Palapala Luna @ pono Waiwai me Palapala Kauoha @ @ ia ia Mikaele Kaiwinui, ua @ @ @.

            Nolaila, ua Kauoha ia o ka POAHA @ @la 12 o AUKAKE, 1886, ma ka @ @ hiaka, ma ke Rumi Hookolokolo @ @ @ Aliiolani Hale, Honolulu, oia ka la @ @ hora, e hooiaio ia’i ia Palapala K@ @ hoolohe ia ai ia aoi ana mai, a me ka @ pau i pili, e ku@ ana ia Palapala K@ @ me ka hoopuka ana i ka Palapala @ @ ponopono Waiwai.

            A ua Kauoha hou ia, e hoolaha ia @ na pule ekolu iloko o ke KUOKOA @ @ pai ia a i hoolaha ia ma Honolulu.

            Kakauia ma Honolulu, Iulai 9, 1886.

                        EDWARD PRESTON

                        Lunakanawai o ka Aha @

            Ikea @ HENRY SMITH

                        Hope Kakauolelo                    2085 - @

 

            AHA KIEKIE O KO HAWAII PAE AINA.  Ma ka hana o ka @ korupa o P. KAUIMAKAOLE @ @ mua o ka Lunakanawai PRESTON.

            Oiai o P. Kauimakaole & Co. @ @ @ oihana nei ma Hana, Mokupuni o @ hooloia he poe banekorkupa @ @ ana mai a M. Phillips & Co., @ @ ia na poe a ia aie iaku e ua poe banekuropa 2 e hele mai a e hooia mai i ko lakou 2 @ imua o’u, ma ko’u keena ma Honolulu @ hora 10 kakahiaka a me hora 12 @.

            A ua kauoha hou ia, ma ia la no, @ @ poe i hookomo mai i ke lakou @ @ hooponopono a mau Lunahooponopono @ @ mea iloko o ke KUOKOA, Hawaiian @ @ me Bulletin, he mau nupepa ma Honolulu.

            Kakauia ma Honolulu, Iulai 15, 1886.

EDWARD PRESTON,

Lunakanawai o ka Aha @

Ikea                             J. H. REIST,

Hope Kakauolelo

2085

 

HOOLAHA HOOKO MORAKI ME KE KUAI.  Mamuli o kekahi mana kuai i hoikeia maloko o kekahi palapala 2 raki i hanaia mawaena o JONATHAN @, o Koolauloa, Oahu, o ka aoao mua, a me W. A. KINNEY, Kahu Malama Waiwai, o ka @ elua ma ka la 2 o Iune, 1885, kakau kopeia @ ke keena o ka Luna Kakau Kope Hawaii me ka Buke 94, ma na aoao 294 a me 295; me muli o ka u@aiia ana o na kumu aolike o keia moraki, nolaila ke hoolahaia aku nei e ka mea nona ka aoao elua o ua moraki nei, @ @ ana oia ia mana kuai, a ma ia hooko ana @ @ dala akea ana i ka aina i hoikeia ma 2 @ elike me na hoakaka ana malalo iho, @ @ POAONO, AUKAKE 21, 1886, ma ke @ Kudala o E. P. Adams & Co., ma Hono@ Mokupuni o Oahu, ma ka hora 12 awakea ia la; ua hoakakaia ka aina iloko o keia @ pala moraki, a eia no hoi na hoakaka hou malalo iho.

            No na mea i koe e ninau ia W. A. @ Kahu Malama Waiwai o ka mea nana ka maraki.

            Honolulu, Iulai 19, 1886.

            Ka aina e kuai ia ana:  Apana ekahi @ aina a pau e waiho la ma Kamananui, @ lua, Oahu, a i hoakaka ia ma ka Palapala @ Nui Helu 859 no Piowa, nona ka @ @ 1 75-100 eka.

            Elua, kela mau apana aina e waiho ia me Kawailoa, Wailua, i hoakakaia ma ka Palapala Sila Nui helu 1460, kuleana 2907 @ Keawe, nona ka ili aina 3, 4-10 e@a.

2086 – 4t