Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXV, Number 33, 14 August 1886 — Page 1

Page PDF (1.79 MB)

This text was transcribed by:  Arnold Hori
This work is dedicated to:  Hawaiian Collection; U.Hawaii Library

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

BUKE XXV, HELU 33.    HONOLULU, POAONO, AUGATE 14, 1886.    NA HELU A PAU, 2089.

 

@ KELA

@ KOKUA MA KE KANAWAI

@ i @ Hooiaio Pal@pala.

tf

 

@    (A@ ONI.)

@ KOKUA MA KE KANAWAI

@ i @a Hooiai@ Palapala.

@HAN@ Ma ke Keena Loio Kuh@na.

tf

 

@ HARDWARE COMPANY

 

@ Dilinahama Mo.

@au Mea Kuai Lako II o

@ni Papu, Honolulu.

 

@I @NAP@

Tela humuhumu lole.

@ HANA HELA 11 alanui Nuua@

 

  P  HANAAUMOE.

@ he K@k@a me ke Kanewai ma na

@ H@ mala a Apana o keia Aupuni.

@  au ma Puna, Hawaii.

 

CHAS H PULAA.

 

@A @E KOKUA MA KE KANAWAI

@ no au ma Honomakau, Ko@

@A@o, Hawaii.          200@-t1.

 

CECIL BROWN.

@ A H@ KOKUA MA KE KANAWAI.

@ Hooiai@ Palap@lo ao ka

Mokupuni o Oahu

@NA HANA: Ma alanui Kalepa

tf.

 

@NNEY & PETERSON

LOIO, LOIO, LOIO.

@ HANAI Helu 15 Alanui Kaaho@

@d    tf.

 

W. C. AKANA (KALAUKI.)

@ o U@i-olelo ma ka olelo Pak@a Hawaii. Ua makaukau mu hol@a Palapala Kuai o Hoolimalima @ o @ paena o na zI'ake a me ua @ a Hawaii E loaa @o au me ke Kee@ 2. Alanui Mai, ma kaki e kokoke @oi i Hooliliamanu.

                 2010-1y

 

WILDER & CO (WAILA MA.)

@ai papa a me na lako kukulu hale @ ono a pau, a @e @e @o pono a pau @ hala.

Ki@ Alanui Moiwahine me Papu.  tf.

 

RICHARD F. BICKRTON.

           (P@KEKONA.)

@ A HE KOKUA MA KE KANAWAI

@e@na HANA : Malolo o ka Halewai hou

               tf

 

WILLIAM AULD.

@na Mooio@o Pal@pal@ K@pe Poahana

               no he Apana o Kona.

KEENA HANA:  Ma ke Keena o ke Kuo.

               tf

 

JOSEPH WILLIAM KELIIKOA.

H@ iolo, a he kokua, a ha pal@, a ha k@ in @ Ka@awai. E loaa ne au ma ke Keena @ W @ep@, kihi a ua Alanui Alii a @m@. Honolulu. Um hiki no hoi ke hana @ na Palap@la pil@ Kanawai a kela @

               2 yr.

 

E@ARD F. HOPKE.

@ A H@ KOKUA MA KE KANAWAI

KEENA HANA: -Aia ka rumi helu 9, malu @ o ka banako o ka Oaa Miliona @m Block)

               2072-2m.

 

J. A. MAGOON, (Makena.)

LOIO A @ KO@UA MI KE KANAWAI

  Keena Hana. Helu 42 Alanui Kale@oa. kokoke i ke Keena o Pekekona.

                tf

 

JOHN MAHIAI KANEAKUA.

  LOIO A ME KOKUA MA KE KANAWAI.

  HE MEA UNUMIOLELO MA KA OLELO

  BERITANIA A ME KAA OLELO HAWAII.

  Keena M@a me Alanui Kalepa, Honolulu, mohu@ @e o k@ Ban@ko e @ihope ma

               1yr.

 

J. HALEAKALA @ARENABA.

Ha Lo@a A HE  KOKUA MA KE KANAWAI

  Ma na Aha Hoo@alu a Apana a he Agena H@ naio Palapala Kepa mawaena o na haku a @: @a  kauwa no ka apana o Waialua Oahu E @ma no au ma Ka@ula Waialua, a i ole ma Honolulu nei.

                2075-2yr.

 

JAMES M. MONSARRAT.

                (MAUNAKEA.)

LOIO A @E KOKUA MA KE KANAWAI

        @a L@ Hooi@i@ Palapa@a.

  E h@ a@ no ma Palapala Kuai, Palapala Hoolimalima, a me na palapala pili kanawai e o@ ma k@ olelo Hawaii. Dala no ka hoale ma k@ m@ki @a m@ waiwai paa.

  KEENA @ANA:  Alaaui Kalepa.

 

HE MOOLELO KAAO EEHIA

---NO KE---

Keikialii Romura,

(Ko Pun@ai Liona)

  Ka @eu I kapaia ka Opu@ Rowe o na kihapa. me ka Puuwai o kona Lahai, a o ka manu Ae@o hoi o na K@a'ono a me na Ululaau anoano o Alegeria; ke l@kani no na a@ hala

  Ka Hookalakupua o ka Makakila.

 

O DUBADA, oia hookahi wale ino no ka mea e ku ana imua o ku kupua Aresinae, he kauwa hoolohe pono hoi e hooko ana i kona makemake i na la a pau, a aohe no hoi he mea hookahi i hehi iho i ke one gula alohilohi o ka aina o Niada Murano o Areainae. O keia kupua, ua piha oia i ka mana a me ka ikaika, a aohe mea e hiki @ku i kona kona aina,  aole no hoi o nalowale na mea a pau e hele aku ana, oiai he oi aku ke kani o ke one gula o ua aina ala mamua o na bele-luakini; a pela wale no e hiki ole ai i na inea a pau, oiai i kona wa e ike ai, e hooluu iho auanei oia i ua aina ala iloko o ka lipolipo o ka moana hohonu me ka ike ole ia, a o ka mea kupanaha lo, aole loa e lilo hookahi huna one gula o ua aina ala ina ale o ke kai, a he kakaikahi loa nae kona hana ana pela. I kekahi wa, oiai o Dubada ke kauwa a ua Aresinae nei i hele kaapuni aku ai ma na wahi a pau e ike i ke ahu ana o na one gula a kona haku, me kekahi kamaa ili Mamaria, i ole e kani ua mau huna one gula ala o Nida Murano, ua loaa iho la iaia ka popo laau "Duboida ke kupanaha" e waiho ana, a he mea hou ia 1 ke kauwa Dubada, aka, heaha la ka waiwai o keia popo laau, i pane iho ai o ua Dubada la me ka milimili ana a kiola aku la me ka ikaika maluna o ke one gula e anapa ana, i ka wa i pa aku ai, huila ae la a lilo he aniani nui e waiho ana iluna o ke one gula, me na hua pala pala moakaka e kau ana. "O Duboila ke kupanaha" ko'u inoa, a o keia aniani paha'oha'o oia no ko'o kino i hanau ia mai ai, a o kela popo laau au i kiola mai nei, o ko'u kino ia i haule mai ai maluna o keia aina, a ua kapaia ka popo laau "Duboida ke kupanaha," o ko'u kino auanei ia a pau na la o ka honua, aka, ina he hiki ke hoihoi hou ia mai ko maua hale alii i puka ai, alaila he mau olali maua no "ka iu o Gomohera." E lawe aku ia'u nau, a ma o'u nei e lilo ai oe i haku kaulana a puni ka honua, a o kou inoa hoi a'u e kapa aku nei o "Duboida ka kaulana," a mai hoi hou aku no ka hale alii o kou haku, oiai, ke makaukau ala ka make nou. E huli ae ma ko kukulu akau a e imi no kou ola me kou malama loa ana hoi ia'u i loaa ai he hoopakele mou mai na popilikia mai.

  E na hoa hoinainau o ko kakou nanea walohia, e hoakaka iki aku ka mea kakau i ke ano o ka inoa o keia kauwa a Aresinae i holo ai; oiai oia e noho ana m@lalo o na kupua ala, ua kapa mai la oia ia ianei o "Dubada," aka, iaia nei hoi i hui ai me ka popo laau, ua kapa mai la oia o "Duboida ke kaulana," a oia no hoi ke kahuna Iapaau a kakou i ike ae nei ma na helu i hala.

  Oiai ua Dubioda ke kaulana nei i ike aku ai i keia mea hoopaha'oha'o, ua hopu koke aku la oia i ua aniani nei, a ia wa no i opiopi ae ai ua aniani nei a lilo ae la he popo laau, a holo aku la oia no ka hikina me ka mama nui, a ke owe ala hoi ke one gula o ua aina ala i na wawae o ua Duboida ke kaulana nei. Aka, ua ike ia mai la ia e na maka ike loa a me na pepeiao lohe loa o ke kupua Aresinae nei, a ia wa no oia i komo iho i kona mau kamaa kupua a lele aku la me ka mama nui me kona manao e halawai koke aku ana la hoi oia me kana mea e alualu nei, aka, "ua haha poele oia i ka papai o Honolulu." Oiai oia e alualu nei me ka mama nui mahope o Duboida ke kaolana, a ke owe nei hoi na huna one gula me ka puehe liilii ana io a ia nei, a na ia mau hana hookalakupua i hoani ae i hope i na maka o ua Duboida nei e nana aku i ka holo a@a mai o ua kupua nei, a i kona ike ana aku i na kupua nei e kuupau mai ana i kona mama @e he makani puahiohio ikaika ala e pa ana me ka ikaika, a ke hele ala hoi a haha@i mahope o ua Duboida nei; la wa oia i paa ae ai i ua wahi popo laau nei ma kona lima a pane ae lai "E ka popoo laau kupanahi i loaa mai

nei ia'u, a o ke kuhikuhi hoi o ke alanui o ka make i alakai mai nei ia'u? eia la ke kokoke mai nei ke kupua Aresinae mahope o kaua, a pehea la auanei kaua e pakele ai mai ka poho mai o kona lima, " a iloko o keia manawa ana e kamailio nei, ua komo koke mai la ka noonoo e pa-ki aku i ua wahi popo laau nei, i kona kokoke ana ma kabakai o ua aina one gula nei, aia hoi ua hoomau loa aku la no oia i ka holo ana maluna o ka ili o ke kai, aka nae hoi, iaia i hehi aku ai maluna o ka ili o ke kai. ua haule iho la ka popo laau mai ka lima iho o Daboida, a i ka wa i pa iho ai i ka i'i kai, ka wa koke iho la no ia i huila koke ae ai a lilo iho la he moku aniani naoi loa i hele a piha pono na pea i ka makani, a e ku ana ua Daboida kau ana noi ma ka hoe-uli ulaula e like me ka lapalapa ahi o Ke ahialoa, a no ka manawa pokole wale no, aia ka aina ke ike koliuliu ia aku la i hope lilo, a o ke kuoua Aresinae hoi, hopu iho la i ka laau a ke al i, a hoi nele aku la i ke kula loa o Malama. O ka aina o ua Daboida ke kaulana i pae aku ai, oia no ka aina o Irata kahi a ka Moi Bene ke kaulana e noho alii ana, a maloko o ua kulanakauhale ala o Taboraka i noho iho ai oia a hana i kana mau hana kaulana nui wale a hiki i kona lilo ana he punahele na ka Moi Bene ke kaulana.

  Ano, e kau hou aku i ko kakou nanaina maluna o kela ao uwahi e pohina ala ma ka paia o ka hale alii o ka Moi Rabona. Oiai na mea a pau e nana aku ana me ka paha'oha'o, aia hoi, nalo ae la ua ao uwahi ala., a ia wa no i ike hou ia aku ai ke aniani me ke kii hooleleaka o ke keiki ahi Sepa ke kakauolelo S@tera a me kahi kauwa Ni@ana (kahi auwan@) e ku mai ana me ka moakaka loa. I ka ike ana aku o na mea a pay i ke kii o Sepa oia okoa no, ua hiki ole ia lakou ke ekemu, a ua keokeo na helehelena o like me ka hau la no ka maka'u. I ka pau ana o keia mau hoike ana a ka popo laau Duboida ke kupanaha i hoi ae ai ke aniani a kona ano mau he popo laau. Ia manawa no i kamailio hou aku ai ke kahuna lapaau Duboida ke kaulana, o keia mea au e ike mai la, oia ponoi no ke kauwa a na keiki alii ala, a ia wa no i lalau iho ai ke kahuna lapaau i ka lole eleele i uhi ia iho maluna o ka paahao, a i ka wehe ia ana ae o ua uhi nei, ua ahu wale iho la na iwi o Hua i ka la, a ke nana aku i na hiona o ua wahi a@iwana nei ua hele a haakokohi luna he ino. He mea oiaio kau, a me kau popo laau kupanaha i hoike iho nei, wahi a ke alii ka Moi i pane mai ai, a ke kauoha aku nei au i ko'u Ilamuku e lawe aku e hoopaa ia Nisana maloko o ka pa-kaua o Domine Eleele, a ke kauoha pu aku nei au e hopu ia kela kakauolelo lapuwale Sitera a hoopaa pu aku iaia ma na rumi pouli o Domine Eleele, a malaila laua e noho ai a hiki i ka hoi ana mai o kela keiki lokoino, alai'a, e kauoha aku au i na kanaka koikoi a me na kanaka naauao o kua aupuni na lakou e hookolokolo i ka poe pio, alaila, ina e ku ka hewa ia lakou, e kau aku no ia lakou maluna o ka amana li kanaka. Ua hookoia na mea a pau a e kali wale ana no o ka hoi mai o ua Sepa nei. Ua malama ia ae la he papaaina hauoli nui na ka Moi Bene ke kaulana, a imua o kela papaaina i haawi aku @i ka Moi i ka makana no keia hina nui, ua hooili ia na kamelo i ke kala a me ke kula a me na pohaku makamae he nui wale, a huli hoi aku la ua kahuna lapaau nei me na kamelo ukana ke nui, a me na kauwa hoi e alakai ana mamua I ka la nae mamua ae o ka hoi ana o ua kahuna lapaau nei, ua malama ae la ka Moi Rabona he papaaina i uluwehiwehiia e na ono aole i kana mai, a maluna o ua papaaina ala i lulumi ia e na mea ai i hoolauna hana aku ai ka Moi a me ka Moiwahine i ke kahuna lapaau. A oiai lakou e ai ana, na noi mai la ke alii i ke kahuna lapaau kaulana nei e lilo laua i mau hoaloha a hii ko laua hopena.

  Ua hopaa ia iho la laua nei he mau hoaloha oiaio, a i na hanauna mahope aku. Huli ae la ke kahuna lapaau a kamoe aku la no ka aina o Irata i ka hale alii o Kedara o ka Moi Bene ke kaulana. E na hoa heluhelu o ko kakou nanea, e ani ae kakou maluna o ke k@ki alii Sepa. I ka wa i loaa aku ui ka lono i ke keiki alii no ka paa ana o kana kakauolelo a me kana wahi kauwa i hoomahuka ai, ua paa maloko o ka pa-kaua o Domine Eleele, ua puiwa ae la oia me ka hoopuka ana ae i na huaolelo huhu a me ka inaina a ninau aku la. "Nawai la i hoike mai na kuu kauwa a me kuu kakauolelo i hana i keia." Na ke kahuna lapaau Daboida ke kaulana o ka aina o Irata o ke kulanakauhale kaulana o Tobolaka o ka Moi Bene ke kaulana, wahi a ka poe nana i hoike mai, a ua huli hoi aku la oia me na kamelo uhana he nui i kaumaha i na waiwai makamae a kou makuakane i haawi aku ai. Ahia la i hala ae nei mai kona wa i hoi ai a hoea wale mai la makou; ke hoomanao ala wau, wahi a kekahi i pane mai ai, ahi ku la i hala ae, a me he mea ala, aia ka huakai hele o ua kahuna lapaau ala ke hookokoke aku la i ke kulanakauhale o Tobolaka. I ka aneane ana ae o ka la e kau pono iho maluna o ka lolo, oia no ka manawa o na mea a pau i hooho ae ai, eia ae la ke keiki alii Sepa ke hoi mai nei, a he wa ia a na kanaka e hookeke ana ma na kapa alanui no ke ake nui e ike aku i ka naita opio a me kona huakai hele iwae na o kela lehulehu e ku aku nei, ke manao mai nei kekahi poe, ua loaa io aku nei ua naita opio ala. Oiai na mea a pau e wawa ana ma na alanui me ka huro ana, na ia mea i kono aku i ka Moi e nana aku iwaho ma ka ipuka aniani o kona hale alii, a oiai oia e nana aku ana, ua ike aku la oia i ke keiki alii me na kanaka i hele pu aku ai me ia.

  Ia wa no i haawi ae ai ke alii i ke kauoha i kana mau elele , hele aku e hoomakaukau i ka hale alii o ua Sepa lokoino ia, i hele a pau "kinohinohi a ka la i Mana" i kau a mea o ka uluwehiwehi i na lipo lau-ae o ka naheie. Oiai ke keiki alii i komo aku iloko o kona hale alii me kona mau ukali, a o na kanaka hoi ua hoonoho ia aku la lakou ma na hale kaawale. Ua hoolaha ia aku la ma ke kakahiaka o ka la e hoea mai ana, e hele mai ai na mea a pau e ike a e lohe ai hoi i na hana o ka huakai a ke keiki alii Sepa ka lokoino.

  I ka hoea ana mai o ka la i oleio ia, ua hele mai la na mea a pau no ke ake nui e lohe i na mea a pau a me ka loaa a loaa ole paha o ka naita opio. I keia po, ua kauoha malu ae ka Moi i kana kauwa e kii aku i ka haku puuku e hele mai no kekahi hana nui ana i manao ai, a i ka hiki ana mai o ka haku puuku, akokoa ae la lakou ekolu ma ka hale i una loa, a ma kekahi rumi kaawale i noho iho ai lakou, a hoomaka aku la ua Moi ala e kamailio i ka i ana aku. Apopo e hoike mai ai ke keiki alii i na hana o kana huakai hele a oia ka'u i manao ai, e hoili aku i na hana a pau maluna iho ou, a oia kau e hele aku ai ma kuu inoa iloko o ua anaina nui ala i kakahiaka, oiai, ua hooholo iho au iloko o'u, aole au e ike hou aku iaia ahiki i ka la e lohe ai au ua ahewa ko'u poe naauao a pau i ka hoopai nona, e like me ka mea a'u ha'i ai imua o oukou ma kela po a ke kahuna lapaau Daboida i hoike ai, a e like hoi me kuu kanawai paa i kau iho ai no ehiku makahiki. A ina e ninau ia mai au, e ha'i aku oe, ua loohia ia i ka nawaliwali, aole oia e hiki mai ana. Ina i loaa iaia ua kanaka opio ala, alaila, e olelo aku oe, ua hookoia na mea a ka Moi i olelo ai. Oia kekahi hoo@ina pa ma ka noho alii ma keia hope aku, a ina aole i loaa, alaila, aole oia kekahi me a'u ma ka noho alii. I ka pau ana ae o na olelo a ka Moi, ua hoi aku la ka haku puuku a mo ke kauwa a o ka Moi no hoi, huli hoi aku la oia no kona rumi moe.

  Mi ke kakahiaka ana ae a mamua ae o ka o ana mai o na kukuna olino o ka la maluna ae o na kualono. @a lohe ia ak la ke @ kupinai o ka leo o na ohe a me ha mea kani he nui e hoolaulea ana i ke keki alii Sepa, a e moe ana kaukoo o na kamahele imua ao ka hale alii o ke keiki alii Sepa ka lokoino. Oiai na mea a pau e ake ana e lohe aku, a e ninau ana, pehea la ka huakai a ke keiki alii.?

  Iloko o na leo hauwawa e nu ana, ike ia aku la ka haku puuku me kona kahiko piha i ka hele ana mai, a ia wa hookahi no hoi i puka mai ai ke keiki alii Sepa me kona aahu piha, a mahope ona kona mau ukali, a oia no hoi ka wa i huro ae ai no moa a pau me ka @hia       (Aole i pau.

 

HE MOOLELO KAAO

----NO----

Lameka   Puluka,

 

Ka Makahiape mua i oili mai, mai ka @ehaka

o ka Ui Pua R@e a me Kahannopaineki.

 

KA MEA I KAPALA KA

 

 

Ka Ilona o na mauna hui o Arabia, ka naita aana

ulupa na kapua o ka lewa lani a me na kupua

o noho ana i ka papaku o ka moana, o ka

mea hoi nana i pani ka maka o ka la.

 

I KE aumoku kau i e huli hoi la, ua hao hoi a paihuhi, a lulu na pea i ka makani, ua huli hoi aku la hoi na alii o Aina Omaomao me ka hauoli nui, a aia na eueu o na mauua hui ke au la i na ale kawahawaha o ka moana; a ma ka hoa eha, ua haule hope ae la o Aina Omaomao, a ua na'o aku la hoi na piko o na kuahiwi a o'na ao wale no e uhi paa ana ka mea i ike ia aku i ka pohai mai me he manu la.

  [Aole au i manao e hoololoiahili wale aku no i kamailio ana na ka hoihoi ana i na kaikamahine alii o na aupuni nui o Europa, aka, e kamailio au ma na mea pokole.]

  I na alii e holo nei i ka moana a hala na pule elua, ua hiki aku la lakou i Europa, a hoihoi pakahi ia aku la na alii wahine o kela a me keia aupuni, a ua loaa no hoi na hookipa hanohano ana i ke alii opio.

  He ewalu paha mahina me na pule keu elua o ko lakou nei kaapuni ana ia Europa a hui hoi nui mai la lakou no ke aupuni o Alabia me ka ukali pu mai o na alii nui o Europa, no ke ake nui e ike i na mea nana i kaili ko lakou aliiwahine me na maka hilahila ole o ka naau pakaha wale, a ua ike maka io lakou me ka piha loa i ka inaina no ua mau keiki nei, a hooho nui ae ia lakou me ka i ana: E kau ia lana ma ka amana li kanaka o Alabia nei.

  A hala kekahi mau la o ka noho ana o ke alii opio ma kona aupuni, me ka launa mau mai no o na makaainana.

  Hoopuka ae la ke alii opio i kona manao i ka i ana: Eia na pio, na keiki alii hoi o Aina Omaomao, na mea nana i kaili aku me ka maka hilahila ole i ko oukou aliiwahine, nolaila, ke hai aku nei au imua o oukou, he elua pule mai keia la aku e li ia no na pio ma ka amana li kanaka o kuu aupuni nei me ke kali ole aku, a ke manao nei wau, o ka hope loa paha keia o ka mea nana e honaueue i ko kakou aupuni a me ka hanohano o ko kakou aina i aloha nui ia a i kau ia hoi ka weli e na aupuni nui a'u i hehi ku ai i ko lakou mau wahi kapu, a i  ala kue mai imua o'u a ke manao nei no hoi au, o ka hope loa paha keia o ka'u huakai hele a hoouolu aku ka lepo i ka lepo. E li pu ia ana na pio a me ko laua poe kanaka.

  I ka lohe ana o na mea a pau, ua piha loa ia lakou i ka hauoli palena ole a haawi ae la lakou he mau anaina huro o ka hauoli no ko lakou ike mka apa i ka li ia ana o na pio.

  I ka hiki io ana mai o ka la e li ia ai o na pio na alii powa hoi, ua piha kui mua mai la kahi e li ai i na makaainana a me na kaukaualii o ke aupuni a i ka hiki ana @e i ka hapalua hora ewalu, ua ike ia aku la na mahele o na naita e puka mai ana mailoko mai o ko lakou pa kaua me ko lakou aahu piha, a aia iloko o keia mau naita na pio kahi i kai ia mai ai; me ka eleu nui no hoi na naita e hele mai nei. I ka kiki ana mai mawaho o ka ahakanaka oa haawi mai la ke anaina i na hooho hauoli ana me ka paipai ana o na lima me ka i ana ae hoi: E ola mau na keiki wiwo ole o na mauna hui, a e mau ka pae ana o ko oukou mau inoa a kau i ke ahe pua aneane.

  I ke anaina e kaualupe ia ana iloko o ka olioli, aia hoi, ua ike ia aku ka iho ana iho o ka hae kalaunu, aole hoi i lioliu ike ia aku la ka olomana maluna o kona kaa me kana lede ka Ui Puarose, a mahope mai o lakou na alii wahine a pau o ka honua, a mahope mai o lakou ke alii opio a me kana aikane, a me kona hanau mua, ko lakou mau ukali a mahope mai ai naita e pua ana i na mea hoonani, a mahope loa ma@ na lopa.

  I ka hiki ana aku o na alii opio ma ko lakou wahi i hoomakaukau ia, ia lakou no a noho iho, aia hoi ua kani mai la na mea kani e mele ia ana i na mele kupono no na hana o ia la, a i ke kuu ana iho ua panai mai la ka papa himeni i na mele a lakou i hoomakaukau ai no ia la.

  I ka pau ana o keia mau mea, ua ku mai la o Kahanuopaineki a hai mai la i ke kauwahi olelo imua o ke anaina I na alii a me na kaukau alii, ka ohana: alii hoi o na aupuni nui o Europa, a me na maka hanohano hoi, na lede a me na keonimana mai na aina mamao mai o ka honua, ua makaainana hoi o ko'u aupuni nei, ua akoakoa mai kakou a pua maanei no ke ake e ike kumaka i ka li ia ana o aa keiki alii o Aina Omaomao, na mea a oukou i lohe wale ai, a ua kaulana no hoi ko lakou mau inoa a puni ke ao holookoa no ke koa a me ke akamai i ka aihue, a ua ike kumaka no hoi ka poe na lakou na kaikamahine i aihue ia e lakou, a mo ia poe ka olelo ia ana.

    "He taata rima nui o-oe,

    He 'hue sa loaa."

  I keia la a i keia hora e liia ai laua ma ka amana li kanaka o Alabia nei; a ina e ku ka hewa i ko laua mau kanaka alaila e li ia no lakou a pau.

  I ka hookuu ana iho o na kamailio ana a ka olofala, ua ku mai la ke alii opio a kauoha ia mai la na pio e hele aku imua o ka amana, ia manawa no i kai ia aku ai ua mau keiki nei ma kahi o ka amana e ku ana, a i ka hiki ana malalo o kahi o laua e li ia ai, ua ko mai la ke alii opio a pane mai la imua o na pio: Ano eia na minute hope loa a'u i koho ai no olua e hanu ai a hoi aku i ka opu o ka honua, a ina paha he manao ko olua eia ka manawa. Ua pane aku la laua: Aohe o maua manao ke waiho aku nei maua i ko maua mau ola iloko o ka pho o kou lima, a o ka mea i holo i kou manao oia kau e hana ai.

  Kau pono iho la ka lima kuhi i ka hora eiwa, ua kauoha ia mai la e hoouhi ia na pio i ko laua mau kapa a hookomo ia iho la ke kaula li ma ko laua pu ana-i a hoomalo pono ia ae la, ia wa no i kauoha ia aku ai ke kahunapule e hele mai e lawalawe i kana mau apana hana, a ua hooko ia ke kauoha; a i ka amama ana o kana mau hana, o ka wa iho la no ia o na mea huki i hao ae ai i ka umii a he mau sekona wale no ua kau ae la ua mau pio nei i ka lewa, a liuliu iki ua hoomaka ae ia e kupaka no ko laua manawa hope loa. Ua pouli ano e ae la ka lani, a ike ia aku la kekahi ao opua e pii mai ana mai ke kukulu hikina mai, @ i ke kau pono ana iho maluna o na pio, ua o mai la na elelo manamana o ka uwila a hoohakui ae la ka hekili a he mau minute mahope iho, ua kuiu pakakahi mai la na paka ua, a hala he mau hola ua wehe hou mai la ka lani a hoike mai la ka la i kona malamalama piha, a o ka manawa no ia o na kino make o ua mau pio nei i hookuu ia iho ai ilalo a hoekomo ia iho ai iloko o ka pahu a lawe ia aku la e kanu, a o na kanaka hoi o ua mau pio nei ua hookuu akea ia lakou e hoi i Aina Omaomao maluna o kekahi mau aumoku kaua o ke alii opio.

  I ka huli hoi ana aku o na alii no ka hale alii, ua kauoha ae la ka olomana e haawi i man anoina lealea no hookahi mahina, no ka hanohano o ka la e huli hoi aku ai o kona mau keiki no ke aupuni o ke kupua Samadaria, ke pau ae na la o ka lealea.

  I ka lohe ana o na macaainaua ia mau olelo ua nui loa ia ke kaumaha o ko lakou naau, no ka mea, aole a lakou alii i hilinai ai e like me Lameka Puluka no kona oluolu a me kona pilipaa i na makaainana. Ia manawa no i hele nui mai ai na makaainana mai kela kihi a me keia kihi o ka aina o Alabia me ka lakou mau makana a hookuou mai la i na alii opio; he elua pule o keia hookupu ana a i ke kolu ua heomaka iho la ka ahaaina ana me ka nui o na lealea lakou i hookuu ai ia mau la mai na alii a me na makaainana, a i ka piha ana o ka mahina hookahi, ua hookuu ia ka ahaaina, a ia manawa no i ku mai ai ka olomana Kahanuopaineki a haawi mai la i ke kauwahi olelo pokole, me ke eehia anoano, i ka i ana: E na alii hanau o ka aina. na kaukaualii o ka aina na lede maka palupalu a me na maka hanohano o ka aina, i ka la apopo e kaawale aku ai ko kakou hooilina alii, kana aikane a me ka laua mau wahine, no ke aupuni o ke kupaa Samadaria, a ua kapa lakou ia aupuni, Ka Home hooluolu o ko kakou mau kino kupapau

  I ka pau ana o keia mau olelo na pi ha kui ae la ka pa alil i na leo kumakona o ke kanikau me ke noi ana mai e noho no lakou aole make e hoi i kela aupuni, aka, ua panai ia mai ia mau leo e ka leo hoole o ke alii opio.

  Eia kana pane hope: Na alii a me na makaainana, aole maua e hoi loa ana iluna a haalele hoi ia oukou, e aoho no wau iluna a hoi mai no wau e halawai me oukou, no ka mea, he Moi no ko ia aupuni, oia hoi o Laiana Bea nei a me ka Ui Wilela, nolaila aole no maua e liuliu aku a huli hoi mai no maua.

  He mea hauoli loa keia no na makaainana no ko lakou lohe pono ana i ka manao o ko lakou moi i aloha nui ai, a huli hoi nui aku la no ko lakou mau home iho.

  A hiki mai la ka la e huli hoi ai na alii a mamua ae o ka hora oono, ua piha kui ae laka pa alii, a ua hele no hei a hookui ka ia i ka maka-ha ua

          Le-i mai o Kohala,

          I ka nuku na aloiloi

  Koele ae la ka hora ewalu, boca mai la na mahele naita mai loko mai o na pa kaua me ka hiehie nui, mo ko lakou mau aahu o ka oihana naita, o hoike mai ana he mau kaeaea no ke kahua kaua, a kamoe loa aku la no ka halealii me ka nee malie ana. Hala hope @ la ka hora eiwa, hoea mai la na alii a hele loa aku la no ka rumi aina a paina pu iho la me na alii a me na makaainana, a i ka maona ana ua akoakoa ae la na mea a pau no ka rumi hookipa no ka luana hope ana; a ma ka hora 11, ua makaukau ae la na alii no ka hoi ana iloke o ka hale uwila, a he m@nawa kupilikii loa keia no na makaaai nana a me ka ohana alii.

  Hele aku la na alii a ma ka puka o ka hale uwila, ia manawa no i huli mai ai o Lameka Puluka a pahola mai la i kona leo alii me ka ilihia anoano:

  E na alii a me na makaainana i akoakoa nui mai nei maloko nei o ka pa alii nei, owau no ka hooilina alii o Alabia nei, eia wau ke hoi nei i ke aupuni a makou i hooikaika ai a lanakila maluna o ka enemi, a na makemake ko'u makua ia'u e hoihoi ilaila, nolaila, ke hooko nei au i kora makemake, a eia wau ke huli hoi wei a ke haawi aku nei wau i ko'u aloha hope me ka manaolana, Aloha oukou.

  Ke haawi pu mai nei oia i kona aloha hope i kona mau tausani poe heluhelu i kuili loihi pu me ia i ke kau i hala ae a hiki i keia wa an@.

  Pela mo hoi na makaainana i puana pu aku ai, a olowalu ae la na loo ku-o iloko o ka pa alii, a kahea maoli aku la no kekahi poe, e hoi mai oe e ke alii e hoi mai! e hoi mai!! aole makou i pauaho nou e ke alii nei.

  Uwe hone mai la na mea kana i ke kula loa o Malama, e pa kolonahe ana hoi na mele i mele ia mai o ka papa himeni. Hoomaka ae la ka hale uwila e pii, o ka manawa no ia o ka Ui Puarose e uwe ku-o ana, me ka hoomake ana a mamuli o na kokua ua loaa ka maha. Pii malie ae la ka hale uwila a kiekie a kau hoolai iho la no ka hapalua hora a nalo aku la me ka hikiwawe loa iloko o na ao polohiwa o ka lewa, he elua po a he elua ao, ua hoe@ aku la lakou mawaho o na palena o ua aupuni nei, ia manawa no i eleu mai ai kekahi mau kiai a ku ana imua o Lameka Puluka a pane mai ia me ka leo nui: Ma ka inoa ihiihi pu a hoano hoi malalo iho o ka mea mana ioa, o ka mea e noho moi ana maluna o keia mau aupuni, oia o Lameka Puluka; a o ka mea hoi nana i kulai i ka ikaika o ke kupua Matone, ke ninau aku nei au i kou ihiihi, e hai mai i ka oukou mea o ka hiki ana mai o onei?

  Pane aku la o Lameka Puluka: Ma ka inoa o ua alii la o oukou, ke haawi aku nei au ia oe i kou malohia, me ka mahalo pu hoi; aole wau e hai aku ana ia oe, no ka mea, aole o oe ka mea a'u i manao nui ai, a aole no nou ka makou huakai, aia a hui au me ko oukou poo alaila hoike aku au ko'u mau manao a pau, a e lohe no oukou mai iaia mai iamau mea a pau, i ke kumu hoi o ko makou hiki ana mai.

                No h@i wa aku.