Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXV, Number 33, 14 August 1886 — HE MOOLELO KAAO NO Lameka Puluka, [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO Lameka Puluka,

Ka rau* i oili m&i, «eluka 0 ka Ui Pua KOK * oie Kaluaaopeiaeki.

&A I KAfAU tLA ; i } CU>aa • aa maoe» h«i 9 Ar*bu, ki aaJt» a«sA . olop* oa kapua oka lewa Uini am« aa knpoa | • ncbo uu 1 ka papakm • ka oom, a ka a<a kai a*aa i pĀei ka eiaka •k% I*. I

IKE aumoku keui e hu ! i hoi la, ua hao h* i a pjib;;hi, a lulu na pea i ka makani, ua huli hoi aku la hoi na aiii o Aina Omaomao rae ka hauoli nui, a aia na eutu o na mauua hui kt au la ina ale kawahaw-ha o ka luoana; ama ka hora tha, ua haule hope ae la o Aina Omaomao, a ua iia'o aku ia hoi na piko ona kuahiwi a o'na ao wale no e uhi paa ana ka mea i ike ia aku i ka pohai mai me he manu la. [Ao!e au i manao e hoololoiahiU wale aku no i ke kamailio ana nra ka hoihoi ana i na kaikamahine alii o na aupuni nui o Eurof a, aka, e kamailio »u ma na mea pokele.]

Ina alii e hoio nei i ka moana a hala na pule elua, ua hiki aku la lakou i Europa, a hoihoi pakahi ia aku la na ahi wahine o kela a me keia aupuni, a ua loaa no hoi na hookipa hanohano ana i ke alii opio. He ewalu paha mahina me na pule keu elua o ko lakou nei ksapuni aea ia Eueopa a huli hoi nui mai !a lakou no ke aupuni o Alabia me ka ukali pu mai o na alii nui o Europa, no ke ake nui e fke īna mea nana i kaili ko lakou aliiwahine me na maka hi'.ahila ole o Ka naau p&kahi wale, a ua ike uuka io lakou me ka piha loa i ka inaina no ua mau keiki nei, a hooho nui ae ia lakou ine ka i ana: E kau ia lana- ma ka amana li kanaka o Alabia nei.

A hala kekahi mau la o ka noho ana 0 ke alii opio raa kooa aupuni, roe ka launa mau mai no o na makaainana. Hoopuka ae la ke alii opio i kona manno ika i ana: Esa na pio, na keiki a!ii hoi o Aina Omaomao, na mea nana i kaili aku me ka maka hilahila ole Iko oukou aliiwahine, nolaila, ke hai aku nei au imua o oukou, he elua pule niai keia la aku e 1: ia no aa pio ma ka amana h kanaka o aupuni uei me ke kah ole aku, a ke manao nei wau, o ka hope !oa paha keia o ka raea nana e hoanaueue iko kakou aupani tme ka hanohano o ko kakou aina i aloha nui ia a i kau ia hoi ka weli e na aupuni nui a'u i hehi ku ai iko lakou mau wahi kapu, a i āla kue mai imua o'u a ke nianto nti no hoi o ka hope loa paha keia o ka'u huakai hele a hooluolu aku ka lepo i ka lepo. E li po ia an.n oa pio a me ko laua poe kanaka.

X ka lohe ana o *a mea a pau, ua piha loa ii lakou i ka hauo'i palena olt a haawi ae la lakou he mau anaina buro o ka hauoli r.o ko lakou ike mka ika li u ana o na pie. I ka hiki 10 ana mai o ka la e H la ai o na pio na ahi powa hoi, ua piha kui mua mai la kihi e !i ai i na makaa* inana a me na kaukauilii o kt aupuni a » ana ue i ka hapalua bora ewalu, ua ike ia aku U na mahek o aa naiu e paka aaai a»i naailoko mai o ko lakoo pa kaua me ko lakou aabo piha, a aia iloko o keia mau naila na pio kabi) kai h aoai ai; mc ka elee nui bo hoi na naita e hele mai nel I ka Mki ana mai *u»aho o ka ahakanaka oa hiawi mai la ke anaina i na hooho hauoli ana me ka paipai ana o na lima me ka t aaa ae hoi: £ ola maa na keiki wiwo ole o na v mauaa bou a e mau ka pae ana o ko ouko» sau inoa a kan i ke ahe pua aneane. I ke anaina e kaoalupe ia ana iloko o ka oiioli, aia hoi, na ike ia aku ka lbo ana ibo o ka hae kalaunu, aole hoi i linliu ik« ia ake la ka olomana malana o kooa kaa me kaoa !ede ka Ui Puaio» «e, a mahope mai o lakou oa aiii wahiiie a pau o ka honua, a mahope mai o kkon ke alil opio a me kaua sikane t a m» kooa hanao «ua, ko lakou ©au «kali a wakopa aaal mi aaita e paa aaa

ina mea hoonani, a mahooe loa sa ! na lopa. Ika hiki aoa aku » «i alit opto n>4 ko bkou «ahi \ hoomakaokau i», ii iikou no a noho ih<\ aia hoi ua kani mai ; la na mea kani e mc!e ia *cu i na mele I kupono no &£ hana o ia k 4 * ike lm | ana īho ua ]>anai mal b ka papa hime !eii na mele a lakou i hoomakaokan ai ! no ia I*. | Ika pau aDa o Vcta mau tnca, na ku ' mai !a o Kahanuopainekl » hii mai U ike kauwahi olelo imua oke anaina II na alii ame na kaukau alii, ki ohana: alii hoio na aupuni nui o Europ* t s |me na maka hanohano hoi, na lede a t na keonimana mai na aina maman

j enai oki honua. 01 makaainana hoi o iko'u aupuni nei, uaakoakoa mai kako'i \\ pau maanei no ke ake e ike kumaka jikali ia ana o aa keiki a!ii o Aina i Omaomao, na mea a oukou i lohe wale |ai, a ua kaulana no hoi ko !akou mau j inoi a puni ke ao holookai no ke koa |ame ke akaeaai i ka aihue. aua ike Ikuinaka no boi ka poe na Ukou na ka • ikamahine i aihue īa e iakou, a ao ia 1 poe ka oielo īa ana, '*He taata nma nui o-oe, He : ku£ sa loaa." T keia la a i keta hora e hia ai !aua wa ka amana ii kanaka o AUbia nti; a 'nz eku ka hewa iko laua raau kanai J ka alaiiu e li u no lakou a pau. j ika hookuu ana iho ona kamailio I ana aka oloūb, ua ku mai !a ke alii lopio a kauoha ia mai )a na pio e he«e jaku imua o ka amana, ia manawa ftō i kai ia aku ai ua mau keiki nei ma kahi o ka amana e ku ana, a i ka hiki ana malalo o kahi o Uua e li U ai, ua ku mai la ke aiii opio a pane mai U imua ona pio: Ano eia na m;nute hope loa a'u i koho at no olua e hanu at a hoi aku ika opu o ka honua, a ina paha he manao ko olua eia ka manawa. U.i pane aku !a laua; Aohe o maua manao ke waiho aku nei maua i ko xuaua xtssu ol«i iloko o ka |>oho o kou lima, a o ka mea i Kolo i kou manaa aia kau e hana aL Kau pono iho la ka !ima kuhi tka hora eswa, ua kauoha ia mai !a e hoouhi ia na pio i ko Uua mau kapa a hoo komo ia iho !a ke kau!a !i ma ko !aua pu ana i a hoomalo pono ia ae !a, ia wa no i kauoha ia aku ai ke kahunapu!e e hel'e inai e lawelawe i kana mau apana hana f a ua hooko ia ke kauoha; a i ka amania ana o kana mau hana, o ka wa iho !a no ia una mea huki i hao «e ai Ika umii ahe mau sekona «.al« po ua kau ae la ua mau pio nei ika lewa, a Huliu iki ua hoomaka ae U e kupaka no ko Uua manawa hope !oa. Ua pouli ano e ae U ka !ani, a ike ia aku U ke kahi ao opua e pii mai ana mai ke kuku!u hikina mai, « i ke kau pono ana iho maluna ona pio, ua o tuat la na eleio manamana o ka uwiU a hoohakui ae U ka hekili a he mau minuie maho* pe iho, ua kulu pakakahi mai U na paka ua, a hala he mau ho!a ua wehe hou mai la ka Uni a hoike mai !a ka la i kona maUmalama piha, a oka manawa no ia ona kino make o ua miu pio nei! hookuu i» ibo ai iUlo a ho#komo ia iho ai iloko o vi pabu a Uwt ia aku la e kanu, a o na kanaka hoi o tia min pio eei ua hookuu akea U Ukou e hoi i Aina Omaomao maluna o kekahi mau aumokn kaua o ke alii opio. Ika huH hoi ana aku ona a!ii no ka hi\e aiii, uai kauoha ae la ka olowina e haawi i man amin» lealea no hoo» kahi mahina, no ka hanohano o ka U e huli bot aku at o kona mau kr iki no ke aupuni o ke kopua Sa»a<laria, ke pau ae na U o ka lealea. I ka lohe ana o na maeaainaea ta raau olelo ua nui loa ia ke kaaaaha o ko lakou naaa, no ka mea, ao!e a !akou alii i hilinai ai e !ike me Lameka Puluka oo kona oluolu a me kona pi?i* paa ina makaainana Ia manawa no t hele nui mai m na makaainana mai ke !a kihi a me keia kthi o ka aina o AUbu ase ka Ukou mau makana a hookuou mai U i na a!ii opio; he e!ua pule o keia hookupa ana a i ke kolu ua heo maka ibo U ka ahaaina ana tse ka nui e» na ieaka Ukou i hookuu ai ia mau U mai na a!u ame na makaainana, a i ka piha ana o ka mahma hookahi, ua hookuu U kaahaalna, a la manawa eo i ku m<i at ka olomana Kahanuopine ki a baawt mai U i ke kauwahi otdo pokole, me ke eehU anoano, i ka i ana. £na alii hanau oka aina. na kaukaua!ti o ka aiea na lede maka pa)upa!a a m* ** w*k* kkmokimo •ka īina, ika

\!a apopo c kiavalc aku *i ke kakou : nooilma alii, kana s:kanc %me Uvi% ; aia «ahine. no ke tupcnt o ke kapua jSamadam* i oa k&p* bko« »a | f£a Hoeoe hooluola o ko Ukou nruo | kioo k«2pspta ( Ika p*u Ixll o keia mau olelo «• pi | hi kui 1« la ka pa *U! ; na leo kumako|at o ke kinikau «i ke oei «na m*i e oeho no Uko& lole mkt « bot i keU aopuni, aka, ua pinai īa miua naa leo e ka !eo hoele o ke «li) oei«. £ia kana pa.c« hoj>«: Ka a!ii am« fta tbakaatnan&, io!e maua e hoi toa ana iluna a h*altle hoi ia eukou, « %«- Iho no wau iluna a hoi roat no e ihalawai me oufc<m, nola mei. he Moi no ko ia mpuoi, oia hoi o Laiana Bca oei a me ka Vi Wilela, «oUi'a *ole ne mnua e ltu!iu aka a bu!i hoi »ai o? ouua.

Hc mea hauoli !o« keU no na m«kiainanm no ko likou !ohc fw>no aoa i ka nuinio oko Ukou tuoi i a'oha nui *i, a huli hoi nui »ku ia no ko lakou mau hom< tbo. A hiki mai la ka h e hūh hw ca alii a uiamua ac o kabora eono, ua p;hi kui ae !a ka pa alii, a ua hele no hei a hookui ka ia i ka maki ha, ua Le i mai o Koha'a, 1 ka ouku na aloilol

Ro«!e ae la ka hort ewalu, boca nal b na mahele naita mai loko wiai o r.a pa kaua me ka hiehie oui, me ko Ukou mau aahu o ka oihasa naita, e heike mai ana he mau kaeaea no ke kahua Kaua, a kamoe loa aku la no ka halealu me ka nee malie aiia. Hala hope «% la ka hora eiwa, hoea wat U na aiii a hele loa aku 1« no ka rumi aina % pai na pu iho la me na aiii a mc na maka* ainana, a i ka maona ana ua akoakoa ae la na mea a pau no ka rumi hooki* [j3 no ka luana hope ana; a ma ka ht> ra it r oa makaukan aela na alii n-> ka hoi ar.a iloko o ka hale uwila, a he r..\ nawa kupiiikii !oa keia no na mak#ai nana a nie ka ahAna alii. Hele aku 1a na alii a ma ka ptrka o ka haie uwila, ia manawa no i huli mai ai o I>ameka Puluka a pahob mai U i kona leo a!h tne ka ilihia annano: K na aiii ā me na makaainana i akoakoa nai mai net mainko nct vka p» alii nei, owai» oo k* hooiiina «l»i » AUbia nei, eia wau ke hoi ne« i ke -n:{>ur;i a makou i hoeikaika ai a ianaki!* m.ilu na oka enemi, a oa makemake ko'a makua ta'u e hoihoi iiailA, nolaila, k< hooko nei au i kora wakemake, a eia waa ke buii hoi aei a ke iiaawi aku nei wau i ko'u aioha ho(ie me ka manaelana, Aioha oukoo.

Kc haawi pa mai nei oi» t kona aloha hope i kom m&u uuttsi poe helu helu i kuili toihi pu me ia ike kan i bala ae a hiki i keia wa afi*. Pela ao hoi na makaamana i putoa pe aktj āi r a olowalu ae la na leo ku-o iloko oka pa alii, a kehea 'mae li aku !a no kekahi poe, e hoi mai oe e ke a!ii e hoi mai! e hei mai " aoie enakou i pauaho noo e ke a!ii nui. Uwe hone noai la na mea kani i ke kuli loa o Maiama, e pa koloaahe ani hoi na mele i mele la mal tka pa[>a 'nimeni. Uooaoaka ae <a ka ha!c uwila e pii, o ka manawa oe ia o ka Ui Puarose e uwe ku-o ana, mt ka hoomake ana a mamuli o na kokoa ua lo«a ka maha. Pii maiie a< lt ka ha!e uwila a kiekie ? kau houlai iho la ao ka hapalua hora a nalo aku la me ka hikiwawe loa iloko ona so pokhiw» oka le«a, he eiea po a he elu* ao, ua Hoe* aku la Ukou mavabo o oa ;alcna o u« aupuni nei, ia manawa oo i t!eu mai ii kekahi ma« k;ai aku ana imaa o Lameka P«luka * panr mai la mt ka leo enh Ma ka inea ihiih; pu t Ihmoo hei malalo iho oka mea uoana ioa, oka mea e noho moi iu nuluea o kna 930 aupuei, ou o Lameka Poluka; a o ka mea hoi nana i kulai i k« !katk« o ke kopua Matooe, ke ninao aku ne; aa s koa ihiihi, e hai mai i k* ookoa 0 ka hiki ani mai e ooei ? Pane ako la o Lameka Po!uka: lla ka inoa o ua alii !a o oukoe, ke baa«t ako nei ao ia oe » kou malohia, ka maha'o pa hos; aok «an e hai aku aaa h oe, 110 ka mea, aok o oe ka eoea a'u 1 maaad aoi ai, a aole no non ka makou aia a hni an »e ko o«koti poo alaila hoike aka att i ko'u nau ma nao a pau, a e lohe no oukou mat iaia rcat ia maa mea a pau, ike kumu hei o ka makoe hiki ana mai. iV# k*ti «M alae