Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXV, Number 36, 4 September 1886 — Page 1

Page PDF (1.65 MB)

This text was transcribed by:  Richard Tavares
This work is dedicated to:  For Na Lei Hulu I Ka Wekiu from Richard K. Tavares

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

BUKE XXV, HELU 36. HONOLULU, POAONO, SEPATEMABA, 4 1886. NA HELU A PAU. 2092.

 

JOSEPH WILLIAM KELIIKOA.

He loio, a he kokua, a he pale, a na kakoo ma ka Kanawai.  E loaa no au ma ke Keona o J. M. Poepoe, kihi o na Alanui Alii a Anini, Honolulu.  Ua hiki no hui ke hana i no Faiapala pili Kanawai a kela ma keia ano.                   1yr.

 

W R Kakela

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

He luna hooiaio palapala

tf.

 

A Kosa. (Akoni)

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

He luna heoiaio palapala

 

Keena hana:  ma ke keena loio kuhina

tf.

 

 

S B. Dole.

 

LOIO. LOIO. LOIO.

He Luna Hooiaio Palapala.

Keena Hana:  Helu 15 alanui Kaahuman

2079 1y

 

Chas H Pulaa.

 

KA LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

A e loaa no au ma Honomakau, Kohala Akau, Hawaii.         2001-tf.

 

Cecil Brown.

            Loio a he Kokua na ke Kanawai.

A he Hooiaio Palapala no ka mokupuni o Oahu

Keena Hana:  Ma alanui Kalepa.

tf.

 

KINNEY & PETERSON

LOIO, LOIO, LOIO.

Keena, Hana:  Helu 15 Alanui Kaahumanu, Honolulu                    tf.

 

W. C. AKANA (KALAUKI.)

 

He Mahele a Unihi-olelo ma ka olelo Pake me ka olelo Hawaii.  Ua makaukau no hoi e hana I na Palapala Kuai a Hoolimalima a pela aku mawaena o na Pake a me na kanaka Hawaii.  E loaa no au ma ke Keena Helu 7, Alanui Moi, ma kahi e kokoke ana i ka meapoo o Haaliliamaunu.

                                                                                                                        2010-1y

 

Richard F. Bickerton.

(Pakekona.)

I no a he Kokua ma ke Kanawai

Keena Hana:  Maloko o ka Halewai hou

tf

 

Edward F. Hopke.

 

I no a he Kokua ma ke Kanawai

 

Keena Hana:- Aia ka lumi helu 9, malu na ae o ka hanako o ka ona Miliona (Spreckles Block.)                                           2072-1yr.

 

J. A. Magoon, (Makuna)

 

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

Keena Hana, Helu 42 Alanui Kalepa, kokoke i ke Keena o Pekekona.  tf

 

WILDER                    VOLNEY VAHLANCOURT

ASHFORD                         ASHFORD

(NA HOAHANAU AKIPOKA.)

 

He mau Loio. Hoakuka, Pale ma ke Kanawai.  Kukaolelo, Luna Hooponopono a me ka hana ana i na Palapala Hoolilo.

 

KANAWAI ILOKO O NA AHA A PAU O KE

AUPUNI.

HANA NO NA PALAPALA A PAU I NA KANAWAI A PAU.

Keena Hana Helu 21, Alanui Kalepa, Honoulu Hale         2082-1y

                              

JOHN MAHIAI KANEAKUA.

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

HE MEA UNUHIOLELO MA KA OLELO

BERITANIA A ME KA OLELO HAWAII.

Keena Hana ma Alanui Kalepa, Honolulu, maluna ae o ka banaka o Bihopa ma

1yr.

 

J. HALEAKALA BARENABA

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

Ma na Aha Hoomalu a Apana a he Agena Hooiaio Palapala Kepa mawaena o na haku a me na kauwa no ka apana o Wailalua Oahu.  E loaa ao au ma Kauaula.  Waialua, a i ole ma Honolulu nei.  2075-1yr.

 

JAMES M. MONSARRAT.

            (Maunakea.)

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

He Luna Hooiaio Palapala.

E hana ia no na Palapala Kuai, Palapala Hoolimalima, a me na palapala pili kanawai e ae ma ka olelo Hawaii.  Dala no ka hoaie ma ka moraki ma na waiwai paa.

KEENA HANA:  Alanui Kalepa.

 

GEORGE P. KAMAUOHA.

He Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

A HE MEA

ANA AINA.

E loaa no ma Kohala Akau, Hawaii.

2091-1y

 

HE MOOLELO KAAO EEHIA

 

Keikialii Romura,

(Ha Puuwai Liona)

Ka mea i kapaia, ka Opuu Rose a na kihapai me ka Puuwai o kona Lahui, a e ka mana Ae:o hoi o na Kuaono a me na Ululaau anoano o Alegeria he Iwikaui no na au i hala

Ka Hookalakupua o ka Makakila

 

Nolaila, e oke oukou a pau loa.  O keia kino he kii wale iho no ioa, a ia wa i lalau iho ai ke kauka, a wehe ae la i na kappa e uhi la, a ia wa no i hopu iho ai ke kauka a hapai ae la iluna me ka hoohuli ana mai imua i kahi a ke anaina nui e nana mai la, a ia wa no i olowalu like mai ai na mea a pau mai na ‘lii a hiki i ke kanaka haahaaloa, “He oiaio he kii wale iho no ka keia, he keu keia a ke kauka akamai hui wale.”  I ka wa i meha iho ai na leo hauwawa o ke anaina, i ku ae ai ka Moi a hoike mai la i ka i ana mai: “I keia la auanei e lawe mai ai au i keia kanaka akamai, i kauka kiai kino no’u, a ke pahola aku nei au i ka lohe, e hoike koke mai ka ka mea nana i hopu iho ia Sepa a paa iloko o elua la mai keia la aku, no ka mea, na ua kanaka ala i hoopakele ae i kuu aupuni main a lima mai o keia keiki alii holehole iwi, ka mea a ka Moneka Hesana i wanana mua ai, a oia ka’u e hoomanao ala, ua hiki mai kona hooko ia ana.

 

            E na hao heluhelu, e huli ae ko kakou hooheno ana i na hana hoopaha’uha’o a ka kakou moho ma na la i kauoha ia e ka Moi.

 

            I ka hoea ana mai o ka la a ke alii i kukala mua mai ai, ua ike ia aku la na kaoo kanaka he nui e holomoku ana na ka pa alii me he naho manini ala e pikoikoi aku ana iluna o ka laupapa, ke hele ala a “Le-i Kohala i ka nuku o na Aloiloi,” i kau a mea o ka piha ku’I i na kanaka. Aole no hoi I liuliu iho, ike ia aku la kekahi poe hololio ekolu i kahiko ia ka mua o lakou me ka aahu lole silica omaomao nani, a manua o kona umauma, e kau ana he kea wai gula me ka lipine ulaula ma kona puhaka, a e luhe ana hoi ka hulu o kona papale mahiole maluna o kona mau kipoohiwi, a o na kanaka elua mahope iho ona, ua aahu ia laua i na lele ulaula, a he mau papale keokeo ke kau ana maluna o ko laua mau poo, a e kaiewa ana hoi ka laua mau pahi ma na aoao.

 

            Oiai ua mau hololio ala i ku iho ai ma ka puka o ka pa, ua lele iho la ua kanaka opio ala ilalo, a me kekahi hoailona i haawi ae ai oia i kona mau ukali, a me he imo ana la na ka maka, i ike ia aku ai ua mau kanaka ala e ku ana i ka honua me na hiona o ke koa oiaio a e paa ana i na kaula kaohi o na lio a ekolu, a ia wa no i huli ae ai ua kanaka opio ala, me na nanaina o ke koa wiwo ole, a komo aku la me na helehelena hoihoi, a ma ka paepae puka o ka hale alii i ku iho ai ua koa kamahao ala, a na mea a pau e hoomanao ala i kela la kamahao i make ai ka naita Odema o Bitunia ma ka helu o ko kakou nanea i hala ae i hope.  I ka ike ana mai o ka Moi o kona hoaloha no keia o na po mamua iho, ua puka mai la oia a lulu lima iho la me ke koa kamahao, a mahope o na kukai olelo ana i ku mai ai ka Moi, a hoike mai la i kai ana mai.  “Eia ka mea nana i hopu o Sepa ua hiki mai, a ke noi aku nei au i o’u mau makaainana, e noho iho kakou a pau me ka malie, a hoolohe i na mea a pau mai iaia mai.”  Ia manawa no i hooho mai ai ka leo o na makaainana, mai ka mea mamua loa e noho ana ilalo a hiki aku i ka mea mahope loa e ku ana iluna, i ka huaolelo hookah wale no.  “E ola ka Moi i ke Akua.”  A ia manawa hookah no i ike ia aku ai ua naita opio ala e ku ae ana iuna a pane mai la.  “Mamua ae o ko’u hoike ana aku ia oukou, ke noi ae nei au i ka Moi, e hoouna aku i na elele e hoakoakoa mai i keia mau kanaka no lakou keia mau inoa, a heluhelu mai la ua kanaka opio ala.  Ka haku puuku Barone Hill, makuisa Nepetuna, ka mekia Maloka, kiaaina Iosepa, mekia Dubana, kuhina nui De Moine, ke akeakamai Mobile, akeakamai Lite Roka, kekahi kanaka i hele Me Sepa Halibuga, haku ala Don Meia, akuakamai Faranekalina.  Kuhina waiwai: Waietea haku nana Gileada kaopio hoopaha’oha’o.

 

            I ka pau ana ae o ka heluhelu ana a na kanaka opio ala i ua leta nei i ku ae ai na elele a kamoeae ia e huli ana i na inoa maluna ae a hiki ana lakou a pau a akoakoa like, a o ua Gileada ala no hoi oia e ku ala iluna.  Ia manawa no i kamailo hou mai ai ua kanaka opio ala i ka i ana mai.  “Ua hooko au i ka hana i haawi ia mai na'u e hana, ka mea a kekahi o oukou i olelo mai ai aole e hiki ke hopu ia o Sepa, aka, aole nae ko'u poo a me ko'u naau me ia ke aumeume i ka'u mea e hooholo ai he pono ke hana ia, a oia ka'u e hoi ke aku nei, ua paa i ka hopu ia ua Sepa ala, a aia oia maloko o kela keena a oukou i hooholo ai i kona hoopai e kau ia maluna o ka lio ahiu, a malaila oukou e ma ne mea a pau e ike ai iaia ke hiki aku i kona la e kau ia ai maluna o ka lio ahiu." Ia manawa no i olowalu mai ai na leo o ua poe ala i na hoomaikai he nui i ka naita, a ia wa hookahi no i puana mai ai ka Moi i na huaolelo e kauoha ana i na paniolo a pau e pu aku i ke kuahiwi e hoohuli mai na lio ahiu a pau o ke kuahiwi iloko o na la ehiku. I ka hala ana ae o ia mau la, ua hiki aku ka huina o na lio ahiu i komo mai i ka ekolu tausani a oi, a ua piha hoi he ehiku pa lio, a ilokio o ia huina hookahi wale no lio oi aku o ka ahiu a me ka huhu, i oi aku no hoi kona nui a me kona loloa o ka hulu a-i i hiki aku i kona mau kapuai me he liona ala. Ua hoolaha ia aku ma na wahi a pau o ke aupuni, e kau ia ana maluna o ka lio ahiu ke keiki alii Sepa no ka hewa pepehi kanaka, oia kona pepehi ana ia Ilai a me ka haku Faroma a ma ke kakahiaka ae o kekahi la e kau ia ai ke keiki alii maluna o ka lio ahiu ma ka hora 10: a ua kono ia mea a pau e hele mai e ike, a ma ke hora elua hoi e kau ia ai o Sitara a me Nisana maluna o ka amana li kanaka o Domine Eleele.  Ua hana ia iho la i mau anuu maluna o ka pa no na alii a me ka Moi, a me na kuhina.  E waiho iho kakou i ke keiki alii Sepa ua makaukau a i hakalia wale no o ka napoo a ka la a puka hou mai i kekahi la, a e ka aku ko kakou nanaina maluna o ke keiki alii Edine Berenia, a me kana mau hana.

 

            Aia ke keiki alii Berenia e noho ana maloko o ke kula alii i kela manawa, a ma ke awakea o ua la nei, hiki mai la ka elele a ka Moi e kauoha mai ana i ke kumu e hele aku no kekahi la ae no ka ike ana i ke kau ia ana o Sepa maluna o ka lio ahiu no ka hewa pepehi kanaka.  I ka loaa ana mai o keia lono i ke kumu, he mea e kona ilihia no keia nuhou weliweli i kau ia maluna o ke keiki alii.  I ka pau ana o ke kula ana, ua kukala mai la ua kumu nei i ka i ana mai:  “E hoi aku kela a me keia keiki no ko lakou mau rumi iho, a e hoomakaumakau iaia iho i na kahiko piha no ke kakahiaka o ka la apopo, oiai, ma ka hora ewalu o kakahiaka e hele aku ai kakou e ike i ke kau ia ana o ke keiki alii Sepa maluna o ka lio ahiu no ka hewa pepehi kanaka, oia ke kauoha a ka Moi maloko o keia leta.”

 

            Ua puiwa ae la ke keiki alii Edine Berenia me ke kahaha nui i kona wa i lohe ai ua hoahewa ia kona kaikuaana e kau maluna o ka lio ahiu a hookuu aku iloko o ka waonahele, ua pono ole loa iho la kona manao a he hora oi aku ia o ka ehaeha o ka puuwai o ua opio ala.  Ua hoi aku la lakou a pau, a i ka hiki ana mai i ka hora ehiku o ke ahiahi, oia hoi ka manawa ai o na haumana, ua akoakoa ae na haumana a pau a me na kumu maloko o ka hale ai na a koe ke keiki ali  Edine Berenia aole i hiki mai, a no ia mea i hele aku ai ke kuene no ka rumi o ke keiki alii.  Ua hui iho la ke kuene, a ninau aku la i ke keiki alii, a ua pane mai la ke keiki alii, “Aole au e hele aku e ai, a ike au i ke kau ia o kuu haku kaikuaana maluna o ka lio ahiu i ka la apopo.  I kea o ana ae o ua po nei, ua akoakoa ae la na haumana a pau, a iloko o ia poe o ke keiki alii Edine Berenia kekahi e hooninihua ia ana e ka ehaeha, a i ka pau ana o ke kahea inoa ana i puka aku ai lakou a hele aku la no ka pa ‘lii, a ma na anuu i hookaawale ia ai no lakou i noho iho ai, aka, aia iloko o ka puuwai o ua keiki alii ala he hana nui e hakoko ana.

           

            Oiai na mea a pau e ake aku ana e ike i ka lawe ia ana mai o ke keiki alii Sepa, ua kani ae la ka hora 9, a ia wa no i hooho ae ai na puali mele, a lohe ia aku la ke kani ana mai o ke Tanebara, he hoike no ka lawe ia mai o Sepa, ia manawa no I ku ae ai na mea a pau me ka eehia.  Ia manawa no i palamimo iho ai ua Edine Berenia nei iwaena o ka huikau o na kanaka a nalowale aku la me ka ike ole ia.  I kela manawa a ke keiki alii i holo aku ai, ua hoea aku ia oia i ka hale alii a maloko o ka hale lio o kona makuakane o ka Moi Rabona, ua opu aku la oia i ka no olio e kau ana, hookau aku la oia maluna o kekahi lio hulupala o kona makuakane, a oia hookah no hoi ka lio holo loa o ka Moi, kau ae la oia a hopu aku la oia i ke kaula ili dia hoohei holoholona o kona makuakake, a maluna o kekahi puu e nana mai ana i kahi o na mea a pau e lulumi ala i kuupau aku ai ua keiki alii nei i ka holo o kona lio, a i kona hiki ana aku ma ua puu nei, ua ku iho la oia me ka ike ole ia e na mea a pau, a nana aku la ua keiki nei o ka ike aku i kahi lio e holo mai ana me ke kanaka maluna, alaila, o Sepa no ia, a e alualu no oia a hiki i ka paa ana a make paha o ua lio ala.

 

            E na hoa heluhelu, e huli hou ae ko kakou kamailio ana no ka papu a na mea a pau e pioo ala.

 

            I ke anaina e ku ana iluna, ua ike ia aku la ua Sepa ala e lawe ia mai ana me ka hoopaa pu ia o kona lima i ke kaulahao.  I ka manawa i ike aku ai na mea a pau i na helehelena o ke keiki alii Sepa e alakai ia mai ana, ua komo ke aloha iloko o ko lakou mau puuwai, a ua ku lakou me ka pane leo ole, koe wale no na mea kani a me na poe mele.  Ua hoohei ia iho la ua lio nei a kupee ia a paa, a ia manawa no i lawe ia mai ai o Sepa a hauhoa ia iho la ma ke kua o ua lio ahiu ala, me ka hoohuli ia o kea lo iluna me ka paa i na kaulahao ehiku.  I ka manawa i paa iho ai ua Sepa nei, o ka manawa no hoi ia houhene mai ai kekahi mau papa himeni i hookaawale ia, a i ke kuu ana, ua pule mai la ke kahuna pule a i ka hooki ana o kana pule ua haawi ia aku lake kauoha i na kiai puka e wehe ae i ka puka, a ua kauoha ia aku la hoi ke anaina e hookaawale loa ae o pepe aku i ka lio.  I ka manawa no i hemo ae ai ua lio nei, ua holo pukaka ae la ua lio nei me ka uwe ana, e holo ana me ka ikaika, me ka peku ana o kona mau wawae, a lele liilii ana na mea e loaa aku ana iaia, a e hili ana hoi kona huelo ma o a maaneo, a no ka ehiku o ka holo poai apuni ana i kuupau aku ai ua lio nei i kona mama palena ole, a ma ka hoohalike aku, me he “Hihimanu” la ke kololio iloko o na lau laau, a no ka manawa pokole wale no, ua nalo hikiwawe aku la ua lio nei iloko o na hihipea o na ululaau.

 

            E huli ae hoi ko kakou nanaina maluna o ke keiki alii Edine Berenia ka lua o na lima koko o Edoma.

 

            I kela manawa no i hemo aku ai ka lio mai loko aku o ka pa, ua ike mai la ua keiki alii ala, a ia manawa no oia i hoomakaukau iho ai ua keiki nei,  no ka manawa pokole, maalo ae la ua lio ala ma kekahi ao o ka puu, a ia wa i haalele pau iho ai ua Edine nei i ka holo o kona lio, ke hele ala a momoe kokolo ka uwahi o kula he hau, a na ia mea i hoopuiwa loa ae i ka lio e auamo ala ia Sepa, a aia laua kea lo ala iloko o ka lipolipo o ka waonahele, e pii ana iluna o na puu, a e iho ana ilalo o na awawame na kula laula, a i ka wa i aneane iho ai ka la e nalo aku i ka ili kai, ua hei aku la ua lio nei i ke keiki alii Edine Berenia a kuwaia aku la a waiho i ka honua me ka paupauoho nui.  Lele iho la ke keiki alii Edine Berenia ilalo, a okioki ae la me ka wehewehe ana i na kaulahao i hoopaa ia ai o Sepa a hemo ae la.  O ke keiki alii Sepa i kela manawa, ua kokoke loa e make, oiai, ua pau ka lohe a me ka ike, a i ka hemo ana ae, ua hapai ae la ua Edine nei a ma kahi kaawale, a hoopaa aku la i na lio a elua, a hele aku la lomilomi i kona kaikuaana a hiki i ka pohala loa ana ae o ua Sepa ala, a ia wa koke no i pane ae ai ua Sepa nei:  “Nawai la i hoopakele ae ia’u mai luna mai o ka lio ahiu.”  “Na kou pokii Edine Berenia i hoopakele ae ia oe mai ke kua ae o kela lio ahiu a ko kaua makuakane  a me kona mau kuhina, kahi a lakou i hooholo iho ai nou, oia kou luakupapau e laau ia ai.”

                                                                                                            A oili hou aku

 

HE MOOLELO KAAO NO

 

Edisepa Ferido.

 

KA HIENA KAULANA O BAGALIA

 

KA OLAI NO NA MEA HUNA POHIHIHI

 

Ka Aina Lawa Pahaohao o Mauna Beria

 

Ke Kuhikuhi Pauone Poupou Kamaho, a o

ka Liona Hanu Meheu Pololei.

 

He Moolelo Enelani i unuhiia no ka Kuokoa.

 

He mau hora oukole ko Heneri noha ana iho iloko o kna lumi ia hoi, hiki mai la kekahi palapala mai ke alu wahine mai e olelo mai ana ia Heneri e ae aku oia e mare me ua alii wahine a la, a ina aole e ae, alaila, e make mainoino no oia.

 

            A pau ka nana ana a Heneri i ua leta la, huli ae la oia a pane aku la i ka lawe leta.  O hoi, a olelo aku i ko alii wahine, aol au e ae aku i kona manao no ka mea, aole o’u makemake iaia; e hooko no hoi oia i kona makemake ina wa a pau, aole au e kanalua no ia mea, he kanaka kina ole au iloko o kana hewa e manao mai nei.

 

            Ua hoike ia aku keia mau olelo a Heneri imua o ke alii wahine a ua pahiku ia ka inaina o ua alii wahine la.

 

            Hoouna hou aku la ua alii wahine la ma o Lokugela la, me ka olelo aku, o hele e hoomalimali I ko keiki, malia ma ou la e ae mai ai oia e male me a’u, a e hoolilo no au ia oe i alii maluna o ke aupuni nei, a e noho kauwa aku au malalo ou.

 

            Ae aku la o Lokugela a hele aku la e hui me kana keiki, me kona hoouweuwe pu ana i wahi e aloha mai ai kana keiki iaia a ae mai hoi i ke noi a ke alii Wahine.

 

            Pane mai la nae o Heneri me ka huaolelo oolea.  E kuu makuakane aloha, e aho oe e oki mai i ko’u puu mamua o kou hoomale ana ia’u me ke alii Wahine.

 

            Auwe oe e kuu keiki, he oiaio e make ana oe iloko o ka inaina o ke alii wahine, no ka mea; ua nui kona huhu i keia wa no kou ae ole i kona manao.

 

            Aole, aole au e makau no ka make, ina e make au malalo o kuu kupaa, ua oi aku ia mamua o ko’u ae ana e male me kela alii Wahine, wahi a ua Heneri nei.

 

            Ia wa ku ae la ke alii a hoi aku la me ka waimaka i hele a kihe’ahe’a i ke aloha keiki.

 

            I ke alii i hiki aku ai imua o ke alii Wahine, a hahai aku la i na mea a pau a Heneri i olelo aku ai.

 

            Ua pane mai la ua alii wahine la, e ke alii, aole e ola ana kau keiki, e make ana oia iloko o ko’u inaina.

 

            Ua hiki no, e make no ia a e pono no ka mea he paakiki mamuli o kona manao ponoi.

 

            Ia wa ua hoolaha ae la ua alii wahine la ma nah u na alanui o ke kulanakauhale, e olelo ana, “Iloko o na le he umi mai keia la aku, e kau aku ana au i ka hoopau mal@na o Heneri no ka pepehi hoomainoino ana aku iaia, Aloo Wahine Meresetina.

 

            I ka oili ana ae o keia olelo hoolaha ma na huina alanui o ke kulanakauhale ua nui ke oi iloko o na makaainana a me ka poe a pau i ike ia Heneri a me ka poe i aloha iaia.

 

            Ua nui na ninau ana o na kanaka, me ka olelo ana, heaha keia hewa nui o Heneri?

 

            Heaha kana mea i hana ai?  Owai ka mea i make mainoino iaia i ku like ai hoi me keia hoopa’I e manao ia nei e kau aku maluna ona.

 

            Aka, aole mea nana i hoike aku ia lakou no kona hewa, oiai o ke alii waie no ka mea i ike ia mea.

 

            Iloko o na la pokole wale no, ua kukui aku la ka lono no keia make o Heneri a puni ka aina, a ua kaniuhu ka lahui holookoa, a o ka oi loa aku hoi na kaikamahine i kuko nona a i haule hoi iloko o na hoopoluhiluhi ana o ke aloha no na hiona nohea o ua Heneri la, ua lohe ia ko lakou he ana no ke alii wahine, e olelo ana, ua lili ke alii wahine i na hiona nani o Heneri, nolaila kona makemake ana e make.

 

            I ka hiki ana mai Ii ka la e kau @@ ka hoo@a i weliweli maluna e Heneri.  Ua hoonalo like ai lana @@@ a @@@ me na kuhina nui o ka aina ma kea no hoopilimeai mahope e ke alii wahine e kau ana i ka hoopa i maluna o Heneri, a o kona hoopa I, e nakuku ia ola i na kaulahao he 15 he o anana ka @@@@ o ke kaulahao hookahi, e nakuku ia ola me ka paa loa maluna o kekahi w@@@@ popono kahiko, mai kona a i aku a hiki i kona mau wawae na wahi e hikiikii ia ai, a e lawe ia oia a hiki i ka moana kai lipolipo, ma kahi he haneri mile mai ka aina aku, a hooka’a aku iaia, a ina e pakele mai oia mai ia make mai, alaila, aohe he kanawai maluna ona ma ia hope aku.

 

            Oia ae la ka hoopa’i manaonao i hoouka ia aku maluna o ua Heneri Ui nohea la.  I ke kani ana o ka hora 0 o ke kakahiaka i olelo ia ai o kona la keia e make ai ma ka waapa, ua ike ia aku la na hae o na pahu hae o ke kulanakauhale e pii like ae ana no ka hapalua o ka pahu hae e like me kea no mau o na kanikau kumakena, ua uhi ia hoi ka Home noho o ke alii Lokugela me ke kanikau mai luna a lalo, e hoike ana aohe Heneri i koe ma kona Home no ka moana kai lipolipo ka Heneri i koe.

 

            Ia wa ua lohe ia na leo uwe ma na ipuka hale a pau o ke kulanakauhale e makena ana.  Auwe oe e Heneri.  E Heneri nohea hoi e!  I ke kani ana o ka hora umi, ua lohe ia aku la ka leo o na mea kani e wawalo hele ana i ka lewa, me na leo o na alii koa e kahea ana no ka paikau, e maki ana no ka Hale paahao, kahi a Heneri e noho la a ike pu ia aku la hoi ke kaa o na alii a me na kuhina na maka hanohano, e holoke ana ma na huina alanui no ke ala e hiki aku ai i ka uwapo.

 

            I na koa ma ka Hale Paahao, ua kii ia aku la ua Heneri nei a lawe ia mai la iwaho me kona mau lima i ha@hoa ia me na kaulahao, lawe ia ae la oia mamua loa o ka puali koa, a ka’I aku la no kai o ka uwapo.

 

            Oiai lakou e maki ana no ka uwapo e kani ana hoi ka leo o na mea kani me ke mele ana hoi i na leo kanikau, me na koa hoi e hoolei ana i ka lakou mau pu ma-o a manei o ko lakou mau poohiwi.

 

            I ka ike ana mai o na kanaka ia Heneri e lawe ia ana no ka uwapo, ua wawalo mai la ka leo walohia o na makaainana me ka olelo ana.

 

            Auwe oe e Heneri!  Aloha no hoi oe a me kau mau hana maikai, aole hookah mea i paa i kona waimaka no ke aloha ia Heneri, main a elemakule a hiki i na keiki i hoomaopopo no ke aloha, aia hoi na kaikamahine e kiei ana ma ko lakou mau ipuka aniani e hoonuu ana i ka ukana a ke aloha no Heneri, me na waimaka koikoi e haule makawalu ana me he pakaua la.

 

            I ka hiki ana aku i ka uwapo, aia hoi, aole i ike ia kekahi la kanaka noi ma Pelekane mai ka hookumu ia ana o ke kulanakauhale e like me keia, ua hoopaia ia ka lewa me na leo kanikau o ke kumakena, a@@@ waimaka kulu ole no ua Heneri aloha la, lohe okoa aku la no ke alii Wahine Meresetina i na leo uwe o na makaainana o olelo ana.

 

            “Aole oe i make ia makou, aka i make oe i keia alii wahine ino nui wale,”  Aloha!  Aloha oe e Heneri ka nani!!

 

            No keia mau huaolelo i hoouluhua loa mai i ke alii wahine, a pane aku la ola.  E nakiikii koke aku i kela kanaka e like me kona hoopa’I a lawe koke aku.

 

            I ka lohe o ke anaina i keia mau huaolelo awahia, ua naholo koke mai la lakou me ka manao e haehae i ke alii wahine, me ka huaolelo ma ko lakou waha, Alii wahine ino Alii wahine lapuwale”, make ana oe ia makou.

 

            Aka, ua nui na kokua o ke alii wahine, a pela oia i pakele ai main a lima mai o na kanaka.

 

            Lawe ia ae la hoi o Heneri a ma kahi o ka waapa popopo, (‘oe waapa pau no nae e lomo @ ole ai o ke kai, aka, ua kahiko oia, a he kupono ole hoi no ka moana, ka makiikii ia iho la @ia m na kaulahao he 15 a paa mai kona a-i a hiki aku i kona mau kapuai wawae, aole I pale ae ua Heneri la i kona hana ino ia, aole no hoi i hopohopo no kona make, kuku aku la ke anaina me ka naau mokumokuahua i ke aloha nona a me ka minamina hoi no kona mau helehelena nani.

 

            I ka makaukau ana o na mea a pau e piki ana no Heneri, ua ku mai la na a@ me ka @@ e @@@ aloha ia Heneri.

 

            I ka lohe ana @ @@

           

Mahope @@ @ ka ike @@ ama o na ohana o Heneri iaia, ua hele mai ana kaikamahine Ua a pau e @@@@@ no ko lakou aloha hoi e na Heneri, @@ hoi ke a@@ o Heneri e huli ana @@@@ he mea manaenae ka @@@@ iho @ @@@@ kino i hauhoa ia ai i na k@@@@ @@@ aloha ole.

 

A iloko o na ‘oe @@@@ loa, ua lawe ia aku la @@ Heneri @@@ me ka k@@@ ia ana @@@ @@@ moku @@@@ nona ka @@ @ M@@@ ke @@@.

 

Ia Heneri e lawe ia ka ua @@@@ aku la na leo mahope ana a e ke @@ makena ana, aloha, aloha oe e Heneri.

 

Iloko o ka @@@@ @@@ aku @a o Heneri iloko o ka @@@@ @@ hoopulu ia ana @@@ @@@ mau papalina e na @@@@ @@@ @@ moana.

 

Nana aku la ke anaina kanaka @@ @ me ka @@@ @@@ ka @@ @@ aku ai ka moku k@@ a m@@@ @@@ a ike ana aku.

 

            Ia wa, huli ae la ke anaina kanaka a me na alii no ka hoi ana, @@. @@ aku ka lakou mea i aloha ai.  O @@ @@ kou e hoomaka ana no ka @@ @@ @@ @@, ike ia aku la k@k@ punohu @@@ nui i ke kuahiwi, me he Makani @@@@ ohio la e @@@@ ana i ka ili @@@@, mau @ekena @@@@ wale no @@@@ iho, aia hoi lohe aku la na kanaka @@@ hoi aku nei i ke kehakeha @@@@ @@ wae lio me he ha@ale nui la na ke kanaka ikaika maluna o ka ha eke kohakoha, aole i loaa hou @@@@@ waewae hou no ua @@@ nei @@@@ ike aku la lakou i kekahi kanaka @@@.  U@ e kau ana maluna o kekahi, @@@ @@@ ula helu hinahina, e @@@ @@@@ e like me ka w@@ ana a ka @@@@ hiohio, ua hohola puni ia ke @@@@ uhale e ka lepo o na wawae kope @@@ h@ o ua lio ulaula ia, me he @@@@ malu la i ka liula o ke ahiahi.

 

Holo mai la oia me kona mauna nui me he ho@h@@@ @ @@@ e holo ana i o @@ kahua kaua, a i kona ike ana mai i @@ aha kanaka e hoi aku ana me k@@@@ ha’uha’u @we ana no ke aloha is Heneri, ua kaohi koke aku la ua @@@@ la i kona lio a k@ iho la @@@ manawa pokole loa.

 

Ia wa, I @auwalaa@ @@ @@ me ka olelo ana, “Ua @@@ @@@ . Ua oi pal@ i ae paha ko ia nei @@@@ Heneri.

 

I kona kokoke ana mai @@ @@@ aku la la lehulehu i ke aloha malihini @@ @ iaia, a wa wehe aku la no hoi ua @@@@ ka Ui ka i kona papa@@ ia lakou.

 

Ua aahu ia oia me kekahi @@@@ @@@@ hulu mehania i @@@@ omaomao @@ @@@ hoi na Molina @@@@ e kakou ana ma ka @@@@ o kona lole wawae, a me ka @@@ ma o kona palule ma kona @@ @@ @@ gula, a e ka@@@ ana hoi @ana.  @@@@ua gula ma ka aoao o kona @@ @@ ma kona @@@ kekahi papaie @@@ @@@ , me kekahi @@@ ana i ka makani, kona mau wawae @@@@ @@@ Dia pale nahelehele me na @@ @ e kani uli uli ana.

 

Oiai oia e kaalo ae ana ma ka @@@@ ke kaa o ke aliiwahine Meresetina, ua kunou mai la ua aliiwahine @@ @@ ka mino aku ana iho o kea no @@@ @@@ mai no, aku, aole i @@@ @@@ ka Ui la a e he mea la he @@@@ na.

 

Ona hiona o ua kanaka hoi @@@ ma ka nana ku, aole e loaa he @@@ @@@ ke me ia ma Pelekane a @@@ ka nani lua ole, a he mea Akaka, aole Ua kupaa e kula’i ia e kona helehelena nani, @@@ e ike lihi kekahi i keia a @@@@ aole aunei he kanaka opio e nele ko na lili ina e ike i keia hoolio kamahao.

 

I keia wa o ke kanaka hololio e kau la nei iwaena o na kanaka, ke ninau la lakou kekahi i kekahi. Mai hou mai nei la keia kanaka Ui, a e hele ana la oia ihea? Aka, iloko o ko lakou ninau ana, aohe mea nana i hoike aku ia lakou, a me he mea o oe paha kekahi e ka mea heluhelu e ninau @u nei me keia poe, no keia kanaka malihini, a oia ka ko oukou mea kakau e hoike aku nei @@@@ o na poe hooipo o ka kakou nanea nei, aohe ia he Ui e ae.

                                                            (A hooheno @@@ @@@.)