Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXV, Number 36, 4 September 1886 — HE MOOLELO KAAO EEHIA NO KE Keikialii Romura, [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO EEHIA NO KE Keikialii Romura,

ho f'nmrai

» " i •'•:.»• •, •• • , ' N'->* • * 1 aiui. *'v.j :.«• p.. 'aia i I Ka Hookalakupnaoka Makakila. N(.)[.AIL.\, e ike o ikou a nau \>g. (.) keia kino ne kii waie iho no ia, a ia wa i laiau iho ai ke kauka, a wehe ae ia i na kapa e uhi la, a ia wa no i hopu iho ai ke kauka a hapai ae ia iiuna me ka hoohuii ana mai imua i kahi a ke anaina nui e nana inai ia, a ia wa no i o'uwaiu iike mai ai na mta a pau mai na 'iii a hiki i ke kanaka haahaa loa, He oiaio he kii waie iho no ka keia, he keu keia a ke ka;:ka akar.»ai nui wale. " Ikawa i meha iho ai oa leo hanwawa o ke anaina, i ku ae ai ka Moi a hoike mai !a 1 ka i ana mai: " I keia ia auanei e iawe mai ai au i keia kanaka akamai, i kauka kiai kino no'u, a ke pahoia aku nei au i ka iohe, e hoike koke mai ka mea nana i hopu iho ia Sepa a paa iioko o elua la mai keia )a aku, no ka mea, na ua kanaka aia i hoooakeie ae i kuu aupuni mai na iima mai o keia keiki aiii holehole iwi, ka mea a ka Moneka Hesana i wanana mua ai, a oia ka'u e hoomanao ala, ua hiki mni kona hooko ia ana. E na hoa heiuheiu, e huli ae ko kakou hooheno ana i na hana hoopaha'oha'o a ka kakou moho ma na ia i kauoha ia e ka Moi. I ka hoea ana mai o ka la a ke alii i kukala mua mai ai, ua ike ia aku ia na kaoo kanaka he nui e holomoku ana no ka pa alii ine he naho manini aia e pikoikoi aku ana iiuna o kaiaupapa, ke hele ala a " Le-i Kohala i ka nuku o na Aloiloi, " i kau a mea o ka piha ku'i ina kanaka. Aoie no hoi i iiuliu iho, ike īa aku ia kekahi poe hoioiio ekoiu i kahiko ia ka mua o lakou me ka aahu ioie siiika omaomao nani. a mamua o kona umauina, e kau ana he kea wai guia me ka iipine uiaula ma kona ouhaka, a e luhe ana hoi ka hulu o kona papaie mahioie maluna o kona mau kipoohiwi, a 0 na kanaka elua mahope iho ona, i;a aahu ia iaua i na iole uiauin, a he mau papaie keokeo ke kau ana maluna oko laua inau poo, a e kaiewa ana iioi ka iaua mau pahi ma na aoao. • Oiai ua mau holoiio aia i ku iho ai ma ka puka o ka pa, ua lele iho ia ua kanaka opio aia ilalo, a me kekahi hoailona 1 haawi ae ai oia i kona mau

ukali, n me he imo ana la na ka maka, i ike ia aku ai ua niau ala e ku ana i ka honua me na hiona o ke koa oiaio a e i>aa ana i na kaula kaohi o na lio a ekolu, a ia wa no i huli ae ai ua kanaka opio ala, ine na nanaina o ke koa wiwo o!e, a komo aku la fne na helehelena hoihoi, a ma ka paef>ae puka 0 ka hale alii i ku iho ai ua koa kamahao ala, a na mea a pau e hoomanao ala i kela la kamahao i make ai ka naita Odema o Bitunia ma ka helu o ko kakou nanea i hala ae i ho{K. I ka ike ana mai o ka Moi o kona hoaloha no keia o na po mamua iho, ua puka mai la oia a lulu lima iho la me ke koa | ! kamahao, a mahope o na kuk;u olelo! j ana i ku mai ai ka Mot, a hoike mai la i |i ka i ana mat. " Eta ka mea nana i | hopu o Sepa ua hiki mai, a ke noi aku 1 nei au i o'u mau makaainana. e noho | iho kakou a jkiu me ka malie. a hot>- ! lohe i na mea a txtu n\aii iaia j«ai. " Ia Imanawa no i hooho mai ai ka leo o na i makaainana, mai ka mea mamua loa e Inoho ana ilalo a hiki aku i ka mea maI hope lea e ku ana iluna, i ka huaolelo [hookahi wale no. w K ola ka Moi i ke I Akua, " A ia manawa hookahi no i like ta aku ai ua naita opio ala e ku ae ana i'una a t>ane mat !a. u Mamua ae o ko'u hoike aoa aku ia oukou, ke noi ae net au i ka Moi, e hoouna aku i na elele e hoakoakoa mai i keia mau kanaka no lakou keia mau inoa, a heiu helumailaua kanaka opio ala. Ka haku puuku Barone Hill, makuisa Kepeuina, ka mekia Maloka, kiaaina loser»a, mekia Du\>ana, kuhina nui De Moine, ke akeakamai Mobile, akeakamai Ute Roka, kekahi kanakaihele

; me .v;*; a Ha;i;,.L\;;i. h3):: ' >'-?n M> - i-2rār.c<.i!ina. k.:h;na . w:s;wa: hiku na;ti <ī: : ka iopiu ha oha'o. I ka t• .iu ana ae o ka heiuhelu ana 3 •'?a kar. ik.i V u:o ala i ua leia nei i ku ae ! n na c!e!e a kan.oe ae .a e Hu!i ana i n.i snoa maiuna ae a inki ana tAcu a j;uu a ak'-akoa iike, a o u.i (iileaaa a'a !no oia eku ala i'una. fa manawa !no i kamilio hou niai ai ua kanaka ! | o;.*u .ila ika i ana maL il Ua nooko jau i ka hana i haawi ia nui r;a'u e hana, !ka mea a kekahi o oukou i olelo mai |ai ao!e e h:ki ke hopu ia o Sepa, aka, 1 aoie nae ko'u poo ame kc> f u naau me ia ke aumeunse i ka'u mea e hoohoio ai he pono ke hana ia, a oia ka'u e hoi ke aku nei. ua paa i ka hopu ia ua SeDa aia, a aia oia mal<Ko o kt !a keena a oukou i hoohoio ai i kona e kau ia maiuna oka iio ahiu. a maiai'a oukou a me na mea a pau C ike ai laia ke hiki aku i kona ia e kau ia ai niaiuna oka iio ahiu." L\ manawa no i olowaiu mai ai na leo o ua jr>oe aia ina hoomaikai he nui ika naiia, a ia wa hookahi no i puana mai ai ka Moi i na huaoielo e kauoha ana i na paniolo a pau epu aku 1 ke knahiw: e hoonuh mai i na iio ahm a pau o ke kuahiwi iioko ona ia ehiku. Ika haia ana ae o ia mau ia, ua hiki aku ka huina o na iio «ihiu i komo mai i ka ekolu tausani a oi, a ua piha hoi he ehiku pa lio, a iioko o ia huina hookahi waie no iio oi aku o ka ahiu a me ka hu'nu, i oi aku no hoi kona nui a me kona loloa o ka hulu a-i i hiki aku 1 kona mau kapuai me he iiona ala. Ua hoolaha ia aku ma na waiii a pau oke aupuni, e kau ia ana maluna oka lio ahiu ke keiki ■ aiii $epa no ka hewa pepehi kanaka, oia kona pepehi ana ia Ilai a me ka j haku Faroma a ma ke kakahiaka ae o kekahi ia e kau la ai ke keiki aiii maluna o ka iio ahiu nia ka hora 10: a ua kono ia mea a pau e hele mai e ike, a ma ka hora eiua hoi e kau ia ai o Sitara a me Nisana maluna o ka amana ii kanaka o Donuno Eleeie. Ua hana ia iho ia i mau anuu maiuna oJ ka pa no na ahi a me ka MOl. a me na kuhina. E waiho iho kakou i ke keiki aiii Sepa ua makaukau a i hakaiia waie no I oka napoo a ka ia a puka hou mai i kelahi ia, a e kau aku ko kakou nanaina maluna o !;e keiki aiii Eiiine Berenia, a me kana mau hana. Aia ke keiki aiii Berenia e noho ana maloko o ke kula alii i kela manawa, a j ma ke awakea o ua ia nei, hiki mai ia ka eieie a ka Moi e kauoha mai ana i ke kuniu e htle aku no kekahi la ae no ka ike ana i ke kau ia ana o Sepa maiuna o ka lio ahiu 110 ka hewa pepehi kanaka. Ika ioaa ana mai o keia iono ike kumu, he niea e kona iiihia no keia nuhou weliweli i kau ia maiuna oke keiki alii. Ika pau ana oke kuia ana, ua kukaia mai ia ua kumu nei ika i ana mai: " E hoi aku kela a me keia keiki no ko lakou mau rumi iho, a e hoOmakaukau iaia iho i na kahiko piha »0 ke kakahiaka o ka ia apo;po, o?ai, ma ka hora ewalu o kakahiaka e heie aku ai kakou e ike i ke kau ia ana oke keiki aiii Sepa maluna oka »u» ahiu no ka hewa pepeiii kanaka, oia ke kauoha a ka Moi maloko o keia le-

tJ." Ua puiwaae la ke keiki alii Edir»e Berema me ke kahaha nui i kona wa i lohe ai ua hoahewa ia kena kaikuaana e kau maiuna o ka lio ahin a hookuu aku iloko o ka waonahele, ua pono ole loa iho la kona manao a he hora oi aku ia o ka ehaeha o ka puuwai o ua opio ala. Ua hoi aku !a bkcu a pau, a i ka hiki ana mai i ka hora ehiku o ke ahiahi. oia hoi ka mnnawa ai o na |haumana. uaakoakea ae na haumana a u a me na kimui o ka hale ai'na a koe ke keiki alii KUme Bertnia! aole i hiki niai, a no ia mea i hek aku iai ke kuene no ka rumi o ke keiki alii. [Us hui iho ia ke kuene, a ninau aku fa j» ke keiki ahi, a i?a mai !a ke kei-| ki alii, ** Aole au e heie aku e ai, a ike > au i ke kau la o kuu haku kaikuaana I Imahma o ka lio ahio i ka la apopo. lj j ke ao ana ae o i?a {»o nei, ua akoakoa! Ue ia na haumana a pau. a iloko o ia ! }x>e o ke ktvki alii Edme iieienia ke j kahi e hooninihua ia ana e ka ehaeha, a | i ka pau ana o ke kahea inoa ana i pu- | ka aku ai lakou a hele aku ia no ka pa | ? Ui t a ma na anuu i hookaawale ia ai l no lakou i noho iho *t, aka, aia iloko o !ka puuwa? o ua keiki alii ala he hana| | nui e hakoko anx i Oiai na mea a pau e ake aku ana e

ike i ka iawe ia ana ma: oke ke:ki Sep3, -a kani ae la ka hcra 0, a ia wa n-> i ai na puaii inele, a :-:>hc i\ akii ia ke kam ana mai o ke Tune ; hora. he fw.-ike r.o ka iawe la mai o Se-1 na, la nianawa no i ku ae ai na mea a | pau me ka eehh. Ia manawa no i pa-1 iamimo iho ai ua Edine Berenia nei | iwaena o ka huikau o na kanaka a r,a-1 lowaie aku !a me ka īke o?e ia. I keUi | manawa ake keiki alii i holo sku ai, J ua hoea aku ia oia i ka hale ahi a ma-| loko 0 ka haie !io o kona makuakane 0! ka Moi Rabona, ua hopu aku ia oia i |

ka noho !io e kau ana, hookau aku h oia niaiuna o kekahi lio hulupala o kona makuakane, a oia hookahi no hoi ka lio nolo loa o ka Moi, kau ae la oia a hopu aku la oia i kekaula īh dia hoo nei holoholona o kona makuakake, a maluna o kekahi nuu e nana inai ana i kani o na mea a pau e lulumi ala i kuupau aku ai ua keiki aiii nei i ka hoio o kona lio, a i kona hiki ana aku ma ua puu nei, ua ku iho la oia me ka ike ole ia ena mea a pau, a nana aku la ua keiki nei o ka ike aku i kahi iio e holo mai ana me ke kanaka maluna, alaila, o Sepa no la, a e alualu no oia a hiki ika paa ana a make paha o ua Ho ala. E na hoa heluhelA, e huli hou ae ko kakou kamailio ana no ka papu ana mea a pau e pioo ala. I ke anama e ku ana jluna, ua ike īa aku la ua Sepa ala e lawe ia mai ana me ka hoopaa pu ia o kona lima i ke kaulahao. Ika iuanawa i ike aku ai na mea a pau i na helehelena o ke keiki alii Sepa e alakai ia mai ana, ua komo ke aloha iloko o ko lakeu mau punwai, a ua ku lakou me ka pane leo ole, koe wale no na mea kani a nie na poe mele Ua hoohei ia iho la ua lio nei a kupee ia a paa, a ia manawa no i lawe ia mai ai o Sepa a hauhoa ia iho la ma ke kua oua lio ahiu ala, me ka hoohuli ia oke alo iluna me ka paa i na kau\ahao ehiku. I ka manawa i paa iho ai ua Sepa nei, o ka manawa no hoi ia houhene mai ai kekahi mau oapa himeni i hookaawale ia, a i ke Uju ana, ua pule mai 1a ke kahuna pule, ai ka hooki ana o kana pule, ua haawi ia aku la ke kauoha i na kiai pukae wehe ae i ka puka, a ua kauoha ia aku la hoi ke anama e hookaawale loa ae o pepe aku ika lio. I ka manawa no i hemo ae ai ua lio ne», ua holo pukaka ae la ua lio nei me ka uwe ana, e holo ana me ka ikaika, mc ka peku ana o kona mau wawae, a lele liilii ana na mea e loaa aku ana iaia, a e hili ana •'oi kona huelo ma o a maanei, ano ka ehiku o ka holo poai apuni ana i kuupau aku ai ua lio nei i kona mania palena ole, a ma ka hoohalike aku, me hc " Hihunanu " M .a ke kololio iloko o na lau laau, a no ka manawa pokole wale no, ua nalo hikiwawe aku la ua 'io net iloko ona hihipea o na ulu'>aau. E huli ae hoi ko kakou nanaina ma'una oke keiki alii Edme Berenia ka ua o na lima koko o Edoma^ I kela manawa no i hemo aku ai ka iio mai ioko aku o ka pa, ua ike mai la ua keiki aiii ala, a ia manawa no oia » hoomaknukau iho ai ua keiki nei, a no ka m:inawa pokole, maalo ae la ua lio ala ma kekahi ao o ka puu, a ia wa i haalele pau iho ai ua Edine nei i ka holo o koua lio, ke hele ala a momoe kokolo ka uwahi o kula he hau, a na ia mea i hoopuiwa !oa ae ika lio e auauvo ala i% Sepa, a aia laua ke alo ala ?ioko oka lipolipo o ka waonahele, e pii ana iluna o na puu, a e iho ana ila!o o na awawa me na kula bula, a i ka wa i aneane iho ai ka ia e nalo aku i ka ili kai. ua hei aku 1a na lio nei i ke keiki a'ih Edine Berenia a kuwaia aku !a a waiho ika honua me ka paupaunui. Leie ihu ia ke keiki aiii Edine Berenia ilalo, a okīoki ae ia me ka wehewehe ana ina kaulahao i hoojxia bai o Sepa a hemo ae la. () fce keiki |a!u Sepa i ke'a inanawa t ua kokoke j loa e make, oiai, ua pau ka lohe a rae jka ike, a i ka hemo ana ae, ua hapai :ae la ua Edine nei a ma kahi kaawale, ! a hoopaa aku ia i na Uo a eiui, a hele ; aku ?a lomiioeni i kona kaikuaana a hi ki ika pohala loa ant ae o ua Seps a\a t ala wa koke no i oane ae ai ua Sepa nei: u Nawai b i hoopakele Wu mai luna roa* oka lio ahiu. M Ka kou pokii Edine Berenia i hoopakeli aeiaoe niai ke kua ae o keia bo ahu ako kaua makuakane ame kona mai kuhina, >Lahi a lakou i hooholo iho a nou, oia kou luakupapau e ka»u ia ai ' A (fiit h§m aA*.