Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXV, Number 37, 11 September 1886 — HE MOOLELO KAAO EEHIA NO KE Keikialii Romura, [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO EEHIA NO KE Keikialii Romura,

(Kn /'kuu'll K» niea i kapaī*. ka Opun Rov o n* kih.ipai m« kn l'e-'A.i: o I.a'Mii. a •> fca r»iUiu Ae;o hoi O a me na l'lui.uiu Anoano o Ale>;cra h? i'.o iiam i Ka Hookahkupnao ka Hakakila.

UA PANK koke ae la no ua Sepa nei, " K huli hoi hou aku kaua i hope e luku aku i na poe ino, ka poe hoi i hooholo ai e kau ia au maluna o ka lio ahiu, a me ko kaua makuakant; ino lapuwale, e pepehi a make iaia. a i kela kauka ino lapuwale hoi, e liilii iaia, i uku no kana mau hana hoopunipunl maluna o ? u, a e noho aiii iho auanei kaua maluna o ka aina a pau n>e ka hanohano nui. "

Pane aku !a kona rr»ku Edine iaia. Mai hoi hou aku kaua i h<-p<: i keia ir.anawa o luake kaua, ak;>, e noho iho no kaua maioko o na ululaau, me ko k?ua hele ana ma na wahi a pau e loaa ai ia kaua he mau kanaka, aiaila, e lawc xr«ai m "akou a malama iho mc ke ao *H3 uku ia hkou i na ike o ka oihana naila powa o na ulula.'.u, a e liio kaua i n>au haku a'i? no keia mau lalani ku-ahiwi a we ktia mau ulu- \ i ka wa pono e k».i aku auauei kaua a kaiii mai i ka aina o kr> kaua i>jakuakr»ne, a īa e kau aku ai kaua i na hoonai weliweli mahma o keb poe ino, oiai, ua-noho hkou me ka pahka a nie ka nanea ia mau la, aohe akamai nana e hoopakele ae ia kkou mai ko kaua mao !ima aku a me ko kaua mau kanaka* a i keia *a la, ua makaukau mau ko kaua makuakane a me ke aupuni i na koa, a oia ko u mea e kanalua ala, e make'ana no paha 'm kaua kekahi heluna o na koa, a ma kaua e paa, he oi loa aku ia o ka maLinoioo o

kaua ke paa kaua, nelaila, e ae mai c« \ i ko'u manao, " I '• Ke ae ako nei au t kau e kuu po- , kv, a sce kali rei au i kuu inaina wela inoka la e h'iki inai ana, a f u e kau aku (ai ika hoopaī weliweli a me ka maino lr; • maluna o ka poe a pau nana i hoa i.hewa ia'u, a f hoonele aku hoi i ko kai:.i rt>akuak3r*e inoa me ka lapttKale i ka nohoalii, ae helu ia oia kekahi o ko'u mau enemi ino T a o kela kauka ;noaroekefai naita !apuwralē, o laua iuan.ei ko'u niau enemi makawelaweia .1 e hae'nae ae no au ia laua me be kao Kci?c.i ia. l'.i na;xx* iho la ka ia mala;o iho o ka iii oke kai, oia ka manawa aua ii<.iu oplo a!a i hookokoke hou aku ai rna kahi ona lio, a wehe ia ae la ka .iuho o kekahi lio, a o ka lio ahiu o ke keiki aiii Sepa, ua ku malie aohe oni, ke hamuhamo ala ua opio puuwai nga ala o na ululaau, a maloko o kekahi jiība-a laau laua i hoaumoe iho ai, me he ala o ko laua hale ahi no la. 1% na makamaka kuilima o ko kakou nanea, e waiho iho kakou ia Sepa a n e kona pokii Berema e hana ana ika 'ana mau hana akamai nui wale, oia iioi ko laūa hopuhopu ana i na kanaka e maalo ae ana ma ko laua ala, a e huli ae hoi ko kakou nanaina maluna o ka Moi Rabona a me kana wahine, oiai laua iloko o ka hauoli nui no ka nalo ana o na maka o ka laua keiki lima Koko nui wale. He nui a he lehulehu na la o ka noho piha hauoli ana o ka Moi a me ka Moiwahine no ka nalohia ana aku o na maka o ke keiki ahi Sepa mai o laua aku; aia hoi, ika piha ana ona mahina eono mahope mai, ua ike iho la ka Moiwahine i kona ano hapai, a 110 ia kumu i pane aku ai oia i kana kane, i ka i ana, <l Ke

ike nei au ua hapai ia au, a me he mea ala, aole paha e hala ana ia'u he maa mahina m.-Aela lūua aku e hanau ai 110 au. '* Pane mai la kana kane, "He oiaio anei kena au e olelo mai nei, " " Ae, pela ko'u manao." No keia mau olelo a kana wahine imua ona, ua lilo īa he mea hauoli nui nona, a pane ae la oia, " O ka hooko ia ana no keia 0 ka wanana a ka Moneka Hesana i kamailio mai ai ia'u. " Ua huna loa ka Moi i keia mea hou ano nui ana i lohe ai mai ka-

na wahine mai. I ka hala ana ae o kekahi mau mahina mahnpe mai v a o ka hiki pono ana no hoi i ka manawa aka Moneka Hesana i wanana mua mai ai i ka Moi, ua hoopilihua ia ka manaoo na mea a pau ame kā Moi pu no hoi kekahi, ika holapu ana mai a ke ahi uwila maluna o ka aina, e holopapa ana ma o a maa nei o na palena waho o ke kulanakauhale, e ku-i ne-i nakolokolo ana hoi ka leo oka hekili, a i kokua pu ia mai hoi e na kulu paka-ua o Kulanihakoi. He mau la mahope mai oka hoikeike ana o keia mau ouii; aia hoi, ua hoopihoihoi ia ka manao o ka Moi, i kona ike ana aku i ka oili ana o kekahi mea kupanaha mai loko aku o ka puhaka o kana wnhine, aka, ma ko ianei hoomaopopo iho, o" Ka nani o' Aipo, e uluwehiwehi ia ana ena liko pua o ka war», " aka, oiai oia i ike pono iho ai he mau apanapana koko ke waiho ana, ua owiii ae !a oia i ua mau apanapana koko la iloko o kekahi kawele, a lawe aku la e kanu e like mc na kuhikuhi a Hesana i hoike ia raa na helei mua o keia kaao; a ma kapa o kekahi auwai e kahc poiolei ana iwaena o na laau hua o ke kihapai o Hesebona i kanu "iho ai ka Moi i ua puolo ala, a huli hoi aku la no ka hale aliK Aia no ka Moiwahine maloko o ua keena la ana i hanau ai. A oia iho oaha keia mau wahi la-

lani niele: "Nani ke ala he keik» na Kamahao Ke hiiia n:ai la e ka wai o Luakini K hoopoluluhi ia ana e na wainaoa o ke kehau. " O ka leo mana o Hekili ao!e i akakuu mai kona leo e kalahea ala. a ke hookikina mai la hoi i na htina ahi lalapa o ka uwila i kokua hope ia mai e na wtliau makani puahiohio, e nu ana maiuna o ka aina i paoai ia mai e na kulupakaua-koko e loloku niai la i ka lewa, a no ia mea e hookikina mai la na kupua i ko lakou maa Elele e imi aku a baa ua keiki !a a e pepeKi aku a make iaia, e lawe a hoolei aku iaia maloko o ka punawai kupua o Lete» ma ka aina. o Sinaba o ke kupua Lukina, (be aina ike ole ta) a i hoike la mai ma keia nanea, aia ua aina U iloko o ke koiu o na poepoe honoa, aole hoi

iloko o ke:a po.u hor.ua a w kakou , hlwahiwa e hooipo nei. a nae kā'eou pu ; ro ho'. a ua hoike ia ma'eko 0 keia ; moolelo. ehiku ka nui o na honu.i e a iloko o keia man peai honua he :v.:i na kupua e noho ma me ka man.i n -; luna o na aīna he-nui, a kakou e jsna<3 « ikal aku ai, ama keia mua aku okv : kakou nanea nani loa o'e ako oukou ! mea kakau e hc:keike aku n-i ia ; a pau e ike iho ai, ua hoonaeeaia ko j oufcou mau puuwai a haale i ka iau o ka hau.

I ka ha'a ana ae i na la ehiku nn'e iho la na ehaeha a me na polii'uhi h.an.au keiki maluna o Moiwahme. 4 a aia oia maiuna '> k ; ifa uwea kah! i ho<;na:ica ai, e ku' i o'elo ar t a hoi me kana alii kane n. m:a a p.\u e p:!i ana no ke keiki ' a!o la i ke anu o na a e ?;a hoi i ka uupu mai ako .-l\ o< . s > lau-ae oka wao i ka ; o'ikua ? r o = j na owr,wa kuapolipo «■ Ko!e-S . e leha ae ana hoi ina p.. i 'uia eka hau o na mauna oL. :■ » a (Kiiesatia) a e uuikaikai iho ana i . . uawe malie a na wai kulipelipo o kekahi kahawaiekahe

noii ana nona ka inoa a koni luaui hanai i puana mai ai o Enegeu no ka mea o keia kahawai oia penoi no ke kumu o ka wai e kuhe la iloko o ka malawaina o Eoegeti, a e hoopulu la hoi ika atna a pau o Ausuria, (oia o Figalisi.) Oiai na e haihai olelo ana ua hoomanao ae la ka Moi no na mea e pili ana Tka puolo ana i kanu aku ai, a no la mea i ku ae ai oia a hele aku la e makaik ii. a oiai oia i hoea aku ai ma kaai ana i kanu iho ai, he mea eka hau<*!i iua <>:e o ke alii ika ike ana akn :..a kahi ;na i kanu ai ua kupu ae he*oh»a g< la e mue ae ana kona mau lau ■ r : aj :i. Auwe ka nani e! wahi aka Moi ; puana ae ai me ka leo malie 1 «ike me ke ahe kehau o ka wanaao, a u:> ia aku la ka puuwai oke alii, no ui kumu ohia gula pahaohao la, ano ia mea i hoi nwiwi aku ai ka Moi a hooUna aku la i kana e'ele e kukala aku ma na pea a pau o ka aina i na kanaka akamai i ka hanio puna kalai pohaku ame ka uhau ana, ka poe akamai i ka hana pohaku mahaia ka poe hoohee hao a pau, e hele mai O keia mau «ea u. pau oia ka ka elele i lawe hele aku ni e kala ana ma na wahi a pau o ka aina, a no ia mea i ku ae ai ua poe la a hele aku la no ka halealii, a i ka wa i aku.ikoa ae ai lakou va loas he ekolu tausani, poe akamai i ka hamo puna, hookahi tausani poe akamai i ka hooh«e hao, 3,000. poe akamai'i ke kalai p<»V,aku, a he Soo i»oe akamai i kahana } ohaku maba)a, a ia wa no i haawi ia a'<u ai ke kauoha e hanaia 1 pa nui e ; t x op':ni ana i ke kihapai o Hessbo;i» n «.1 ke anapuni he 45 mile, a e hana ; ioi ka pa ma ke •ino opaka, nona kiekie he 2,640. anana, (oia hoi he 3 mi!-:) a me kr\ manoanoa 600 kapaai, a nona na puka he ekolu wale no me :ia in->a pakahi i kapaia k? puka mui 4r V*etona" ka iua o ; ka puka 4, Nani' ? (oia hoi o puka gu!a) a maluna iho oua pa la 1 kukulu ia iho ai na hale kiai he 12 a no lakou na aleo e oni la iloko o r.j > ua kuahaua ia n* lahui a pau e lawe ana i na pohaku mamora, pohaku ula a me ka mabala keokeo, ake n.tru< «ku iuapa la mea e kamahao o kona hana ia ana, a ua like konu ano ke nana ia aku me kekahi komo opakn i h: t;a U'HMii ia, aua iilo ua pa la i iot a ho*-| ahaohao ika noo-

noo ona «na a pau. e hin i ana i ua pa la, oiai aoh- lea iakou i ike a i lohe i ke kumu i h,i*\'ii ai ua pa nei. E na hna, ai-i kor?u o ua pa la i uiu iho ai ua k«.rn;; i. ī gu v a la a kakou e tr.akatkai uku -"i *:"n mua aku. Ika man - •••;* i;i• • • - ai ua pa la nie kona puka i ».i u.hinohi ia a nani na paia, a h ono! ou na kiai»

abiU, n • a haiu aVj i na mea'a' jwu aia V. Lun k ipinaha loa maloko o ua na la, oia hoi heohia gula: He gula na lala * me na lau, a na ia mea i kono aku i na mea a pau e makaikai aku ia loko o ua pa nui la epo ai la i ke kihapai pua o M Onne HaraaJ Ka mahinaai i pihmi b . \aoha'o. I ka hala hou ana ae o na !a hou ehiku mahope iho i makai hou aku ai ka moi* a obt oia e knkc-V-? :k t ua ike koke aku la oia i - ' •:m iaau ohia Uua kiekie !fs> F v --'u ana, a no ia niea i hele aku ai oia e hou. a oka mea kupaaaha k». o k a hikiwawe loa o ke kupu ana ae'a kiekie. (.4 k&u aJtv.)