Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXV, Number 43, 23 October 1886 — Page 1

Page PDF (1.62 MB)

This text was transcribed by:  Ruth Iwata
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

BUKE XXV, HELU 43         HONOLULU, POAONO, OKATOBA 23, 1886.    NA HELU A PAU, 2099.

 

HOOLAHA KUMAU

 

LAR@NC@ WILDER                      VOLNEY VAILLANCOURT

ASHFORD                                                     ASHFORD.

(NA HOAHANAU AKIPOKA.)

He mau Loio, Hoakuka, Pale ma ke Kanawai, Kakauolelo, Luna Hooponopono a me ka hana ana i no Palapala Hoolilo.

LAWELAWE ILOKO O NA AHA A PAU O KE AUPUNI.

E HANA IA NO NA PALAPALA PILIKANAWAI A PAU.

Keena Hana Helu 21, Alanui Kalepa, Honolulu Hale.                                   2082-1y

@ Helu 348.                            Pahu Leta Helu 415.

 

A ROSA. (AKONI.)

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

He Luna Hooiaio Palapala.

KEENA HANA : Ma ke Keena Loio Kuhina.

tf.

2

CHAS H PULAA.

HE LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

A e loaa no au ma Honomakau, Kohala Akau, Hawaii. 2001-tf.

 

CECIL BROWN.LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI?he Agena Hooiaio Palapala no ka Mokupuni o Oahu KEENA HANA: Ma alanui Kalepa.tf.

EDWARD E. HOPKE.

Loio a he kokua ma ke Kanawai

Keena Hana-Aia ka rumi helu 9, maluna ae o ka banako o ka Ona Miliona Spreckels Block.           2072 2m

 

GEORGE P. KAMAUOHA.He Loio a he Kokua ma ke Kanawai.--A HE MEA--ANA AINA.E loaa no ma Kohala Akau, Hawaii.2091-ly

JOSEPH WILLIAM KELIIKOA.
            He loio, a he kokua, a he pale, a he koo ma ke Kanawai. E loaa no au ma ke Keena a J.M. Poepoe kihi o na Alanui Alii a Aniani, Honolulu. Ua hiki no hoi ke hana i na Palapala pili Kanawai o kela me keia ano. 1 yr.

J. A. MAGOON, (Makuna.)

LOIO A ME KOKUA MA KE KANAWAI

Keena Hana, Helu 42 Alanui Kalepa kokoke i ke Keena o Pekekona.

                                    Tf.

 

JOHN MAHIAI KANEAKUA

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

HE MEA UNUHIOLELO MA KA OLELO

BERITANIA A ME KA OLELO HAWAII.

Keena Hana ma Alanui Kalepa, Honolulu, maluna ae o ka Banako o Bihopa ma. 1 yr.

 

J. HALEAKALA BARENABA.

HA LOIO A ME KOKUA MA KE KANAWAI

Ma na Aha Hoomalu a Apana a he Agena Hooiaiio Palapala Kepa mawaena o na haku a me na kauwa no ka apana o Waialua Oahu E loaa no au ma Kauaula Waialua, a i ole ma Honolulu nei.

2075 1 yr.

 

JAMES M. MONSARRAT.

            (MAUNAKEA)

LOIO A HE KOKUA MA KE KANWAI.

He Luna Hoolalo Palapala.

E hana ia no na Palapala Kuai, Palapala

Hoolimalima, a me na palapala pili kanwai e

ae ma ka olelo Hawaii.  Dala no ka Hoaie ma

ka moraki ma na waiwai paa.

KEENA HANA”  Alanui Kalepa.

 

            KINNEY & PETERSON

 

            LOIO, LOIO, LOIO.

 

KEENA HANAI:  Helu 15 Alanui Kaaho nanu, Honolulu.            tf.

 

RICHARD F. BICKERTON.

            (PEKEKONA.)

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

KEENA HANA: Maloko o ka Halewai hou

tf

 

S. B. DOLE.

LOIO, LOIO, LOIO,

 

He Luna Hooinia Palapala.

 

KEENA HANA:        Helu Kalanui Kaahuia, n 2079 1 y

 

WR. KAKELA.

 

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWA

            He Luna Hooluoa Palapala.

tf.

 

WILLIAM AULD

            Luna Hoolale Palapala Kepa Paahana no he Apana o Kona..

 

KEENA HANA: Ma ke Keena o ke Kuokoa.    tf

 

W.  C. AKANA (KALAUKI.)

 

He Mahele a Unuhi-olelo ma ka alvie Pake ma ka olelo Hawaii.  Ua makaukou ne hoi a hawaii i na Palapala Kuai a Hoolimalima a pale aku mawaena o na Pake a me na kanaka Hawaii.  R loaa no au ma ke Keona Helu 7, Alanui Mei, ma kehi e hohoko ana ike a marejie o Maalilianauu.

                        2010 1 y

 

HE MOOLELO KAAO NO

Edisepa Ferido.

KA HIENA KAULANA O BAGALIA

KA OLALI O NA MEA HUNA POHIHIHI

---O KA---

Aina Lewa Pahaohao o Mauna Bevia

Ke Kahikuhi Puuone Poupou Kamahao, a o

ka Liona Hanu Meheu Pololei.

He Moolelo Enelani i unuhiia no ke Kuokoa.

 

OIAI KEIA e nalu ana no keia mea, lohe ae la oia i ke kani kapalili o ka leo o kekahi manu maluna mai o ka pali, ia wa, huli ino ae la ua Edisepa la a nana aku la Huna o ka welelau pali, a ike aku la oia i kekahi wahine e noho ana maluna o kekahi ho eleele hulu hinuhinu. ua aahu ia oia me kekahi lole hulali, (e like me ke oli nolino o na hoku i ka po) a he pahika ua ma kona aoao, a he maa pua a me ke kakaka mahope o kona kiia. a o ko na mau owili lauoho e lahe ana ma kona kua, a ua pili loa aku i ke kekala o kona lio, hoohuli mai la ola i ke poo o kona ho i ke kae o ka pali.  wehe ae la oia i kana kakaka a me kana pua, lena pololei mai la oia i kana pua imua o ka mea e ku aku ana i ke kae wai, a hoo kuu mai la oia i kana pua.

            Ia wa lele pololei mai la ua pua la imua o Edisepa, no ia mea i ku makaukau aku ai ua Edisepa la nona iho, i ka pua i kokoke mai ai iaia, a mamua ae o ke komo ana mai o kona winiwini iloko o ka umauma o Edisepa, aia hoi me ka eleu nui oia i hopu ae ai i na pua la a paa ae la ma kona lima akau.

            Ia wa koke no lohe aku la oia i ke kani o kekahi mea, a nana hou aku la oia i ka wahine, aia hoi.  lele ae la ka lio o ua wahine la maluna o na ululaau loloa, a iloko o ka wili ana o kapuahiohio i nalo aku ai ua Uila.

            I ka wahine i nalo aku ai me kona lio hookalakupua, huli iho la oia a nana i ka pua, a he mea pahaohao loa i ua Edisepa la i kona ike ana iho, aole ka pua ma kona lima, a he pua aala kana e paa ana, a he wahi lipine gula ka mea i hoopaa ia malalo o ua wahi pua aala la, me na hua palapala penei: "O ke alanui e loaa ai e honi i ke ala o keia pua."

            Nana iho la ua Edisepa la i ke ano o keia wahi pua, ua like loa me ka pua Pikake kona nui, a he ehiku wai hooluu maluna ona, he omaomao, he uliuli po ni, ulaula, melemele, keokeo, eleele, a me ke polu, a o kona aala.  ua oi aku ia mamua o na pua a Edisepa i ike ai, a i honi ai hoi, nolaila oia i pane iho ai, kupanaha hoi keia wahi pua uuku, lalau mua aku nei hoi au, he pua i lele mailoko mai o ke kakaka, a i ka paa ana hoi i ko'u lima, eia ka he pua aala loa a'u i ike mua ole ai, a ma keia mau wahi lalani olelo o ke ala paha keia o ka mea pohihihi a'u e imi nei.  Me he mea ala o kela wahine paha ka mea nana e luku nei i na kanaka, a i ole o ko'u mea paha kela e pomaikai ai, heaha la hoi, e honi au i keia pua e like me ka mea i kakau ia ma keia wahi pepa gula, a ho ni iho la ua Edisepa la.

            I keia wa a ua Edisepa la i honi ai, aia hoi, holopani ae ia ke ala o ka pua iloko o kona nau pukaiho, a komo loa aku la iloko o kona puuwai, a hina aku la ilolo o ka lepo, ia wa i lohe ae ai ua Edisepa la. i ke olowalu o na leo kana ka e olelo ana.  A make e'  A make i ke ala o ka pua e."

            I keia wa a na leo e wawalo nei ne ke hoanoano, oia o Edisepa ke waihola iloko o ka moeuhane kamaheo. ia wa no i pa iho ai kekahi makani ikaika mai ka akau mai, a luku iho la i na laau a me na laulaau, puehu liilii ae la na laulaau i ka lewa me he makani puahiohio la, ia wa i lohe ia aku ai na leo uwe o na holoholona a pau, me ne mea la e kanikau ana no ko lakou make, a iloko o ka halulu ikaika ana o ka makani me he hekili la, i ike ia aku ai kekahi ho keokeo e oili ae ana mawaena o na ao o ka lewa, a iloko o ke aheahe mahe o ka makani.  i keehi malie iho ai na wawae o ua lio la ma ka aoao o ka mea e mue ana iloko o ka mai "aala o ka pua."

            Aia maluna o ke kua o ua lio la he wahi kanaka uuku nona ke kiekie he hookahi kapuai, e hoomanao e ka mea heluhelu. o Setiwa no keia, "ke kuhi ekahi puuone a kaua i ike mua ae nei ma na helu i hala.

            I ele iho a ua Netiwa la mai luna ino o kona ho nui. a ku iho la oia ma ka aoao o Edesepa, a pane iho la. kahaha nioe a make e kuu keiki i ke aloha ea, de, oi hiki. moe ia i ke aloha. o ko aloha no kena ike i na maka nona ka mea i kapaia "na nami chiku.

            Iloko o keia mau olelo a kahi kanaka makalii, aohe one ae o ua Edisepa la aia no oia ke waiho la iloko o na kokeia o ke ala o ka pua.

            E nana iki ae hoi kaua ia kai o ke kulanakauhale o Aupuni Ala.  Oiai ka makani e halulu ana i ke kuahiwi. e hoopuehu ana i na lau o na laau.  lohe aku la ke alii Mokina i ka halulu, a pane ae la oia, kahaha he kahi wale no hoi keia halulu ano e, ua noho ae nei no hoi au mai ko'u mau la opio mai a ua o ka hina o ko'u lauoho i keia wa.  akahi no au a ike i kekahi makani ikaika e like me keia ka puehu liilii o na lau laau, a me ka halulu hoi me he hekili la. he ane paha ua loaa aku nei ua mea ino nei i kela kanaka opio, hele no hoi a loaa, ikaika, "a i nui ka ikaika e ke kanaka opio i lanakila oe," wahi a ke alii i kalokalo ae ai, a o na makaainana pu kekahi i haohao no keia makani ano e.

            Nana hou aku kaua no Edisepa.

            Oiai oia e waiho ana iloko o ka hiamoe ano e, a oi kali kahi kanaka makalii o ke ala ae a napoo wale ka la, a no ke ala ole, a ua ike iho la no hoi ua wahi kanaka la ua lawa ka moe ana, ia wa wehe ae la oia i kekahi hainaka mai loko ae o kona eke, hoopulu aku la i ka wai a uhi iho la maluna o na maka o Edisepa, ia wa no i puoho ino ae ai ua Edisepa la a uwe ae la ine ka leo nui penei:  Auwe oe e na "Nani ehiku e" me kona anehe ana ae e hopu i ka lio keokeo e ku ana.

            Pane ae la kahi kanaka makalii.

            Aloha oe la ea?  kahaha e lilo ana ka oe na ke aloha e hooluhi.

            Owai oe e kamai io mai nei ia'u?  wahi a Edisepa i pane ae ai, o oe no anei keia e ka Uia'u i ike aku nei?

            Aole e kuu keiki e hapai aku ia'u i ka poho o kou lima, i ike maopopo mai ai oe la'u.

            E hele oe makahi-e e keia mea a'a i ike ole ai, mai hoala hou oe i ko'u hiamoe ua nanea, ku ae la ua Edisepa la me ka pane ana ae.  E ka pua aala o na waihooluu ehiku, e honi hou aku au ia oe.

            Ia wa no pii mahuahua ae la ka nui o ea wahi pua la a nui loa ae la oia e like me ke kapu wai auau, a umiki ae la kona mau lau ia Edisepa a nalo aku la iloko o ua wahi pua la, a ia wa no ua wahi pua nei i nalo aku ai.

            Ia wa pu no i pane ae ai kahi kanaka makalii.  E Liwa Gale, o ka Hale Paahao o Aina Kaimana e kamana ia ma ka lewa, e kupaa ma ka lewa, e poino ole ma ka lewa, e pouli no ka aina o Manu Keleawe, aole hoi e aala hou na pua o Aina Hau, o ke ala o na puakaikaina o "na Nani ehiku," e hauna no lakou me he lio make la, e inoino lakou a pau i ka la o kuu inaina, aia a paa kuu keiki ia'u iluna o kona mau lima, e oluolu no au iloko o ka imo ana o ka maka, oia ka olelo ia oe e kuu lio, hana ia ka ikaika a nui, i ola oe ia'u.

            I ka lohe ana o ua lio nei i ka olelo a kona kahu.

            Lelele ae la oia ilena me kona uwe ana imua o kona Haku, a e like me ka imo ana o ka maka i nalo aku ai ua lio la, a lohe aku la o Setiwa i ke kohako ha o na kapuai wawae o ua lio la i ka lewa, iloko o na sekona pokole loa ua paa ae la ua hale la.

            O ke ano o keia hale a puni, he daimana wale no, nani ke kamana akamai nui wale o kela ho.

            I keia wa a ka lio keokeo e kamana nei, ke hele la ka pooli i ka aina o Manu Keleawe a ke hoomaka aku la ka aala ole o na pua o aina Hau, hooma ka ae la hoi ka hauna o na pua pokii o na Nani ehiku, ke hele laa uhuhu ka ihu o ua Ui hookalakupua la, wahi a ua Ui la i pane ae ai, kahaha, owai la hoi keia kupua nana e hanaino mai nei o'u mau pokii pua.

            Alia kaua e ka mea heluhelu e iho e aku ilaila, e hoi hou ae no kaua no kahi kanaka makalii.

            I ka paa ana o ka Hale, ku ana no ua wahi kanaka uuku la ma ka puka o ka Hale kaimana i ka lewa, huli ae la kona alo i ka akau a pane aku la.  E Dome Gale, e wehe iho oe i na pukaihu o Hone Gale. i puhi mai ai ka makani maluna mai o aina Aniani, a loaa mai ka pua Telemela e lawe aku ia i kuu keiki, hoihoi hou mai oe iaia i ou nei, no ka mea ke kali aku nei au iaia.

            I ka pau ana o na olelo a na wahi kanaka makalii la. ia wa no pa mai la kekahi makani ikaika mai ka akau mai ua like kona halulu me he hekili la. puehu liilii na ao o ka lewa, o na manu a pau e lele ana e wiliwili ia ana lakou me he opala la, aole hookahi mea ola e hiki ke ku imua o ua makani hele huhu la, hele kololio mai la oia maluna o ka ili o ke kai, ooloku ae la hoi na ale o ka moana, puoho mai la na leo wawalo o ka moana, lumilumi ia ae la na mea kanu o ka honua, he oiaio, aole mea kino i aa aku e ku aku imua o ua makani hookalakupua la, koe wale iho no ka Hale i ka lewa i kapili ia i ka lewa a kupaa oia nona iho.

            Oiai kahi pua e mahuka ana me Edisepa iloko me ka ike ole o kahi kanaka uuku, aia hoi loaa mai la oia i ka makani hele huhu, a puhi hou ia mai la oia i hope me ka lauwili ia ana i o a  ianei, a i ke kokoke ana ae e hiki i ka Hale kaimana, ike iho la ka ho Iaiwa Gale iaia, a kii iho la oia a lawe ae la a hookomo aku la iloko o ka Hale kaimana, ike ae la kahi kanaka uuku ua loaa ua wahi pua la iaia huli aku la kona alo i ka akau a kahea hou aku la ia Dome Gale e hoopaa iho i na pukaihu makani o Hone Gale, oiai, ua paa ke kolohe.

            Ia wa, ua oki pu iho la ka pa ana a ka makani hele huhu, nani kahi kanaka uuku a ka leo mana i keia, he olelo wale aku no, ua hana koke ia kona makemake.

            I ua wahi kanaka uuku la i komo aku ai iloko o ka hale, huli ae la oia ma ka aoao hema, aia hoi, ike aku la oia i kekahi kaikamahine Ui lua ole e hiolani mai ana maluna o kekahi moe daimana a ua paa kona mau lima a me na wawae i na kaulahao, pane aku la ua wahi kanaka uuku la, kahaha, lolo ke kolohe la ea. i kau-a mea o ka lawe malu i kuu keiki no ka make mau loa, hokai no hoi ua lapuwale, he kii ma ke kino eepa o ka pua ka loaa, aole au e hookuu aku ia oe, no ka mea, he hana ino kau.           

            I keia wa a ua wahi kanaka uuku nei e kamailio ana, aia hoi, pii ae ia ka ula ina na papalina o ka wahine pio, hoike mai la oia i kona nani piha, he oiaio, aohe kanaka kupaa i nele kona kapeke i na helehelena o ua wahine la, hele kela a lamalama Puna i ke ahi a ka wahine, ua oi pakeia aku kona malamalama imua o ka mahina konane i ka po.

            I ka ike ana o ua wahi kanaka uuku nei i ka hooi pakela ana ae o ua wahine nei i kona nani, pane ae la oia me ka mino aka pu ana, kahaha, nui no ke akamai, hana ae la oe i ko nani a nani, oi pakela mamua o na nani a pau o ke ao, manao iho la paha oe na kou nani e kono mai ia'u e hookuu aku ia oe.

            "Hele pela ka hoopunipuni e hana maalea mai nei ia'u"  me ka hele ana aku o ua wahi kanaka la imua, a komo aku la oia ma kekahi lumi a ike aku la oia i kana keiki e waiho a make mai ana i kau a mea o ke aloha, ku iho la ua wahi kanaka uuku la ma ka aoao o kana keiki, a pane ae la, e kuu keiki e e ala, eia ke aloha la ua hiki mai,

            Puoho ino ae la ua keiki la a kahea ae la, auhea oe e na Nani ehiku, eia au o ka mea au i hooili mai ai i ka ukana lualuu o ke aloha.

            Ahaha, nani wale ko a'oha iaia; ua hiki ke aloha, aka, o ka ikaika no ka mea hana a nui, wahi a kahi kanaka uuku.

            Ia wa i huli ino ai o Edisepa a nana malalo o kona moe i ka mea e kamailio nei iaia, me kona manao he wahine la ua pee la iaia, i nana iho ka hana, e holoholo ana kahi kanaka uuku malalo o kona moe, pane ihe la oia ma ke ano hoohewahewa, kahaha, kai no paha he wahine la keia e olelo nei, eia ka he wahi popoki keia e uwe nei.

            I ka lohe ana o ke kanaka uuku i ka olelo a kana keiki, akaaka ae la oia me ka pane ana ae.  Nani no ka nui o kou aloha ke hoohewahewa la oe ia'u i kou makuakane, ka mea hoi au i hoohiki mai ai na'u oe a mau loa.

            Pane iho la o Edisepa owai la hoi keia e akaaka mai nei ia'u, ala hou ae la oia a nana iho la a ike pono iho la oia i kahi kanaka uuku a pane iho la oia.

            "Alo Setiwa."              (Aule i pau.)

 

HE MOOLELO KAAO FEHIA

 

- NO KE -

 

Keikialii Romura,

 

Ka Puuwai Liona

 

 

Ka mea I kapaia, ka Opuu Rose a na Kihapai me ka

            Puuwai o kona Lahui, a o ka manu Aeto hoi

o na Kualono a me na Ululaau anoano o Alegeria

            he I eikani no naau i hala

 

Ka Hookalakupua o ka Makakila.

 

            AHIKU. E malama loa, mai haawi iki i kahi wahi o kou kino mai ka piko o kou poo a ka manea o kou wawae.  Aole hoi kou lauoho ma kou poo, aole hoi kou mau aahu ma kou kino, aole hoi kou manamanalima e komo i kahi komo a me kou mau wawae e komo iloko o kekahi kamaa e haawiia mai ana ia oe.  E hoolohe i keia, no ka mea, oia ka hope o na mea a pau.  O keia mau mea ehiku, oia no na kiaha aniani opaka ehiku i piha i  ka waina ulaula o ke ahonui a me ka manaolana, no ka hoolohe.  A i ole no ka poino a me ka ehaeha, ka inea a me ka luhi no ka hookuli.

            I ka hala ana ae o kekahi mau la i noi ae ai ke keiki alii i kona luaui e hele laua i ka holoholo maloko o ka ululaau ina he mea hiki:  ua ae aku la ka moneka i ke noi a ke keiki alii a ia wa no oia i lalau iho ai i kana huipa kupanaha a hookani aku la no ekolu manawa, a ia wa no i ike ia aku ai ka maalo ana ae o okekahi mau lio i ka wekiu o na pali nihoniho a nalo ae la. a me he uno ana la na ka maka, aia ua mau lio la e ku aku ana imua o ko laua haku, me na mea a pau o ka mea hololio, Ia manawa no i pii aku ai ke keiki ahii iluna o ka lio eleele i kapaia ka "Muraonakuahiwi," (oia hoi o Mura) a o ka moneka hoi maluna o ka lio ke ikeo i kapaia ka "Rose o ka waonahele." (oia o Rose) a mamua ae o ka makaakau ana o ua mau hololio la, i haawi aku ai ka moneka i ka huipa aniani i kapaia o "Kakaolelo" oia hoa o Uparesenia (o ke ano o ia ua mahele ia)  I ka manawa e makemake ai e hahau i keia hoipa, o kou haawi ana aku no ia i ka popilikia maluna o ka honua.  Ia manawa no i hoomalo like mai ai ua mau kololio la i na kaula kaohi, a o ka manawa no ia i lele like aku ai o ua mau lio la a pulelo ae la maluna o na kuemakapali, a e maalo ae ana na ululaau a me na puu.  O ka leo o na nianu ua meha a ua pau hoi ka holoholo ana a na holoholona hihiu o na ululaau, o na moo e kolo ana ma na kapa muliwai ua pau ko lakoou nakulukulu, a o ka wela kikiki o ka la ua paku ia aku ia e kekahi ao uwahi pohina olino e kau ana i ka lewa.

            Oiai laua e alo la, ke hoike aku la kona luaui i kana hanai i na mauna, na waonahele, na wahi kaulana, na muliwai, na kulanakauhale, na aina a me na halealii; ka inoa o kela a me keia Moi, na keiki alu ni a me na kaikamahine ui no hoi; na kepua a me ko lakou mau aina.  I ka hala ana ae o kekahi mau la i huli hoi mai ai laua no ko laua home kuahiwi.

            E na hoa o keia ka hoomaka mua loa ana o ke keiki alii Romura e hololio, aka i ke kilohi ana aku i na hiona a me ke kulana o ua olali la, me he mea la ua lehia mua oia ma ia hana o ke kau lio a ua hiki pono ke olelo ae he  manu.  Aeto io no nona kualono a me na ululaau anoano.

            Nolaila, o ke kau ho ana o ke keiki alii oia ka mea nana i hoouilani mau ae i kona manao e lilo oia i mea pookela loa ma ka holohu e hoike aku ana i na mea a pau o ke ao holoikoa o Romura ka oi ma ka holoho e hiki ke holo malena o na kae nihinihi pahee o ka pali na awawa kuhoho a me na kahawai akea e holo a lele aku ma kela aoao me ka mama lua ole maluna hoi on na piko kuahiwi kiekie.

            Na ia manao i koi pinepine iaia e hle i ka hololio a no ia mea oia i noi hou aku ai i kona luaoi a ua ae mai la no hoi oia, a ia wa no oia i kauoha aku ai i ka lio eleele maloko o kekahi ole lau laau, a ia manawa no i hoea mai ai ua lio eleele la i paa i na pono a pau o ka mea hololio a o ka noho e kau la maluna, he gula no ia.

            Ona aahu i maa mau iaia i na wa a pau oia no auna aahu i pii aku ai a noho iho la: na o ke kua o ua Mura nei, me ka huina kupaii ma kona hana oia hoi o Uparesinia.

            F. Mura. wahi a ka moneka, e lawe i kou haku ma kou kua me ke ahomea. i na no ka poino e paio no ke ola o kou haku a ina no ka pono e hoihoi lanakila mai i kau milimi i i kona hale alii nei.

            Ia manawa no i hoomalo mai ai ua opio la i na kaula kaohi o kona lio a me na hoomaikai ana me kona luaui i huli ae ai oia a kainoe aku la no konoa ala.  I ka hala hope ana ae o ka lalani kuahiwi o Kiresatia, hoea aku la ke keiki alii i ke kae o kekahi kula akea e waiho mai ana imua ona me ka hoomau anu o ke keiki alii i ka hele imua, a i ka hala ana ae a hoomaka aku la keia e komo iloko o na ululaau, ia manawa no i lohe aku ai oia i ke poha poha kapuai lio mamua mai me he la e holo ana no kona ola iha.

            Aole i liuliu hoea pono mai la mamua o ke keiki ahi kekahi kanaka ua aahu ia i ke kapa kila, a ma kona lima e paa ana he laau ihe a e kaiewa ana ma kona puhaka he pahikaua, a ma kona kua kana koi kaua.  I ka manawa i ike aku ai ke keiki ahi i keia kanaka nui i makaukau i na lako o ke kahua hakaka, ia manawa no ola i hoohali ae ai oia i kona lio a haalele pau aku la ika halo a ia manawa no i aliialu mai ai ua kanaka la mahope, aka nae, ua hoohoka loa ia oia e ke keiki alii, a ua lilo keia hana ana a ua keiki alii la i mea hoonaukiuki loa i ua kahika la.

            E na hoa heluhelu o Ro@a, o keia kanaka oia no ka mea i kapa a@ iho o ka "Leopati ahinahina o na meawa kapu o na mauna o Ueita," @a h@@o Zila, a o kona kaikaina o No@ ke mea i kapaia ka "Hoki! iniii @ ha ulakeia o Uoita."  No keia mea ua lilo keia hana ana i mea na keia me u kanaka e kuko loa ai, a na hooimakahiu mau aku laua i na la a pau.

            I ka haia ana o kekahi mau la ma hope iho, ua kau hou ae la ke keiki alii Romura maluna o kena lio ihe na pono a naii a mi kona puhika e kaiwi ana kana pahi kaia ka aa i kapaia o "Kupaimaha. " oii nei o Uwila, a ma kona lena sana uwepa Uparesima. i kamoe aku la ni kona alahele iloko o ka holo o kona ho eleele, e holo ana maluna o na pahini puu a me na awawa a e leie ana hoi mah ni o na kahawai, a maluna o kekalii: @ i ike aku ai ke keiki alii i keka'u kanaka opio e kau ani iluna o kekahi kumu laau Kedera.  Aka, me he imo ana la na ka maka a me he kikiao makani la i maalo ae a hilo aku, pela no i mialo ae ai ke keiki alii  R @ nu@a a naio aku la ma kela aoao o na kakai pali ehiku, a hoea aku la oia mawaho o ka hu a o ka ululaau kihi a na puali kana e noke ana i ke kaua.  E hoomanao iho e ka mea huluhulu, o na puali keia o ka Moi Rahoni kalakai ia ana e ka Naita G leada ma kekalu piao, a o ka Haku Nuta Merogala o na Puwa o Lo Mila i me Mila Hone ma kekahi aoao, oia hoi o Sepa a me Edine.

            O Sepa oia aku ia kela opio iluna o ke kumu hiau elau la me ke kakaka ma kona @iuia e makaukau ana e pana i kekalu maliu hulu nani iluna lio o ua kumu laau la, aka, na ka ike ana o Sepa i keia keiki opio nani loa ole i ka holo naaupo ana a lele aku la ma luna o na kakai pilia hiku, me kona manao ua hiu'e aku a mamake loa ua kanaka opio la, no ia mai @holo iho ai a e like me ka mini i lou iaia pela oia i holo aku ai a kiei me kona manao e ike aku i ke kuio o ua kanaka opio nani loa la. aka, he mea e kona kahaha i kona ike ana aku i ka pulelo ana ae o na kanaka opio la a nalo aku la ma keia huli o ki paia e @ai @e ana, a ua lila ia i hana nui na ua koini ahi Sana la e h@koko @ iloko o kona puuwai

            Ana, o na haa heloheia, me he la ia loaa iloko o oakoti na manao kahaha a ano kanilua no keia Leta ana o @ena ka wei me Niihao kona mulipekii ina na palina ia ka aina, kalu a ka Moi Kahona i hoopunana iho ai i kona mana hoomalu o ka malahia, a iloko hoi o na ulalaau, ke ala make o ua Sepa ia e lawe ia ana e ka lio ahiu i moepuu no kana mau hana lokoino i hoike ia ina na helu i hala.  Nolaila, ke kono ia aku nei ko oukou ahonui, e kilohi iki iho i ka moolelo o ko Sepa pakele ana, ko Edine huli ia ana, ko llaua hele koolua ana ma ka waonahele a me ka hio ana i mau weli iiookahe koko na ke kahua kalua a hiki i ka hoea hou ana i ka aina o ko lana luaui makuakane e kamau oia ana iloko o kona mau la kanikoo.  A penei kakou e heluhelu iho ai.

            I ka manawa i puka maiai ka lio ahiu e lawe ana i ke kino o ke keiki alii  Sepa ma kona kua, ua huro ae ia ke anaina mai o a o o ka pa no na ma nawa ekolu, a me he la he leo no ka hekili e holopaoa ana maluna o ua aina la, ka hele a ne i o loko o ke kulana kauhale o Edoma kahiko ke kauiana  Na ia mau leo hooho o ka lehulehu i hookikina aku i ua lio nei e lawe la i kana ukana ma kona kua. e holo me kona ikaika a pau, a no ia mea i nalo wale koke aku ai ua ho la iloko o ka lipolipo o na ululaau e kakai mai ana malalo iho o na lalani kuahiwi o Atela sa, me na manao ana ua make a ua pau i na heloholona ahiu ke kino o Sepa.  E hoi hou ae kakou i hope i nana aku maluna o Edine Berenia

            I kela manawa no i naiowahe ai ka lio ahiu e lawe la i ke kino o ke keiki alii Sepa, ua hookuu ia ae la ke ahaiua e h@a no ka pakaua o Domine Eleele. oiai ke kokoke mai la ka manawa e kau ia ai na paahao maluna o ka ama na li kanaka @a saliea ae la ke kumu nui o ke kula i na moa pakahi a na haiwaana a pau a koe ke keiki ahi Berema aole i lohe ia kona leo, na mea i kahea hou aku ai ke kumu i ka manao aio iloko o ka huikau la na makaikai e momoku la.  "e ku na mea a pau." a ku iho la no la o ka ninau i hai ia mai, e h@ ke keiki alii Edine Berema @ho mai la na mea a pau aohe @, lakou ua @ la, mai na @ na lopa .

ho mai la na mea a pau, aohe @@. lakou na eneu la, mai na hia haia na Iopa

            No keia nihouaie ana o ke keoki ahu Berema me ka ike ole ia, ua @ aku la ka Moi i na elele mama olelo aku i ke keiki ahi ma ka ha ha@ a e hoihoi mai iaia, oiai, na ano e, ha ke keiki a'n no ka hookau la ana o kona kaikiaana maluna o ka iho aina He mau a  i hala ae aole loa i lohe ia kokahi mea e pau ana no ke keiki alu kolene. Ba fa ma, a o na elele koi, ea hoi mai ei lako u me ka heaolena hookahi waie no aole i loaa a loheia ke keiki alii, a iloko no hoi o ia wa i loaa mai ai ka lono ua nalowale kekai i ho o ka  Moi, mailoko iku o ka hale ito, a pela i hoomaopopo ia ai ua aloalu aku ua keiki ana la mahope o kekeiki alu  Nepa ka weii a me Edine Berenia hoi  ka luna koko.

            No ia mea i hoolaha aku ai ka Moi, ma na wahi a pau o ke aupuni, e olelo ana penei@  "O ka mea nana e huhu loaa ke kino o ke keiki alu opio Edine Berema, a hoihoi mai imua o'u iloko o na la he kanahiku, e haawi no au laia i ka hapalua o na hale dala he unu a ke aupuni o Pelekane, a o ke aupuni hoi o kou Moiwahine, a o ka hooilina hoi o ke kalaunu o Pelekane, a e hoi hanohano aku no hoi au iaia i na ia a pau."

            He nui loa na kanaka i hele mai mai na aina mamao no ke ako e ano na hale dala elima o Aleoiona kahiko ke kaulana, a e ai a mu hoi iloko o na la a pau; aka, he mau hooikaika poho wale no ia oiai, aia ua mau opio @ wai eleele la iluna o na piko miiina, leta o ka aina o Amadekama, a ke hookokoke aku la i na ipuka i ka hale alii o ka Moi Abedinegata ka haku Powa Nui o ke kai Eleele, aia me keia Moi elua kaikamahine ui o ni hele helena no lana na inoa o @na a me Sabine, na mea a ko lana lahoi kanaka i kapa aku ai, "Na aniani ailohi a Came Gula, a me na opuu pua o na awawa o Salona, a o  na ipo nohea o ke kakela konahao o Dealaia.

                                    Aole i pau.)

 

FRANK GERTZ.

 

MEA KALEPA A LAWELAWE HANA KA

 

NA ANO KAMAA A PAUNO NA

 

Wahine, Kaikamahine a me Kane.

 

            Na Kamaa Buti a me ua Kamaa aahaa ihu na Keiki

Kane a me na Kanaka makua, o na ano paikini hou loa

                        2081-@m]