Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXV, Number 44, 30 October 1886 — HE MOOLELO KAAO NO Edisepa Ferido. KA HIENA KAULANA O BAGALIA KA OLALI O NA MEA HUNA POHIHIHI. Ka Aina Lewa Pahaohao o Mauna Bevia. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO Edisepa Ferido.

KA HIENA KAULANA O BAGALIA KA OLALI O NA MEA HUNA POHIHIHI. Ka Aina Lewa Pahaohao o Mauna Bevia.

Ke Kuhikuhi l'uu».-nc Poupou Kaniahao, j o ka Lioii;' Hanu Meheu Pololn. //- Muo,'fw f\>nid>u 1 unuhi ni »o £, A'uohoa. \ HA-1.0 ! wahi a Setiwa. Heaha ka mea hou o kau moeuhane ? wahi hou a ua wahi kanaka uuku la 1 pane aku ai. Aohe a u mea hou, he haohao ko'u e ike nei. aohe au i manao eia au i keia hale nani, nf»wai keia h3le ? wahi a Edisepa. Nou keia hale aole no ka mea okoa, wahi a kahi kanaka uiiku. Hahai aku la ua wahi kanaka makalii Ia i na mea a pau i hanaia, a me ke kumu o ka loaa ana o keia hale, a akahi no a honoau ia ke pohihihi o ua ?*disepa nei. Mahope iho o ko laua kukai olelo ana, lawe hele ne la kahi kanaka uuku ia Edisepa ma na lumi a pau, a hiki aku la ma ka luini i hoopaa ia ai o ka wahine hookalakupua i ike ia ae nei. Huli ae la ua wahi Setiwa la a pane «le la ia Edisepa. E kuu keiki, 0 keia luini auanei la, mai noho oe a wehe iki, 0 na lumi e ae a pau ua noa la ia oe, o keia lumi hookahi wale no ka'u e papa ai ia ot\» Heaha na mea hana maloko o keia lurni ? wahi a Edisepa. He Oelakona nui, he kupua oia, a ua paa oia ia'u, nolaila au e olelo nei ia oe, mai wehe oe o pilikia auanei oe wahi a Setiwa. Ae, aole au e hele ma keia lumi, no ka mea ke Dapa inai la hoi oe. wahi a Edisepa i pane aku ai. A pau ka hoomaikai ana a kahi kanaka uuku ia Edisepa, pane aku la ua wahi kanaka la. e noho oe ianei a e kali oe ja'u iloko o na hora ekolu wale no, aole e oi aku, aole hoi e emi mai na'u e hele e imi i ka mea pohihihi au 1 hele mai nei, no ka niea aole e loaa la oe, owau nei ka mea e loaa ai, ke ne ho maluhia nae oe e kuu keiki, aka, inaluhia ole oe, h.ll aku au, aole e loaa ko mea 1 hele mai ai, a kau ka lepo o ka honua mahina ou. Eia nahoailona a'u e hahai aku nei, a e h*xrnanao oe la. Olapa ka uwila no elua manawa, aole ia owau, nu ka makani no eha manawa, aohe no ia owau, kui ka hekili no hookiihi manawa, aole 110 ia owau naueue ka hale nei o kaua no elima manawa, aole no ia owau, kani kaj>alili ka leo o ka manu i kaupoku o ka hale nei, %iole ia owau, kololio ka makani mai ke kukulu hikina n»oi-me ke ala hooheno o na pua, aole no/i ia owau, lohe oe i ka leo kahea 1 kou inoa, aole no ia owau. no ka helu paj« ku* o ua wahi kanaka uuku ne«, ua ano j-»oina iho la i ua Edisepa la kekahi mau hoailona no ia mea pane okoa aku la oia, aia ka a aha, alaila o oe ia ? Kahaha, awiwi no oe i ka ninau niai. mai manao oe-e aole e nele ana kou loaa i keia mau haawina, e loaa ana oe aole e jxikele. Aole au e nalo ia oe, e uuina ana ka hale nei o kana, uwe na mea a pau o ka lewa nei, a me ka hale o kaua. nolaila, e noho i kahi o kaua, e hoolohe oe i keia mau olelo a'u wah' a $etiwa. Ae, maopopo aku la kena mau mea ia'u. la wa, kau ae la ua wahi kanaka la maluna o kona līo nui. a iloko o ka imo ana o ka maka i nalo aku ai oia iloko o na ao o ka lewa. E nana ae kaua i na hana a Edisepa, oiai, ua hala aku la no kona mea e ano kanalua ai. I kahi kanaka makaiii e lele la, huli ae la o Edisepa me kona pane ana iho, heaha la ka mea i papa loa ai o kela wahi kanaka uuku ia'u i keia lumi, e hele paha au e nan*. aia paha i laila kuu mea e aloha nel Me keia mau huaolelo oia i pane ae ai a hele aku la oia a mawaho o ua lumi la, ku iki iho la oia no kekahi mau minute, a wehe malie aku la oia i ka lu-

' rtiī, a hemo aku !a ke pam, i iwna aku ka hina, e moe mai ana keii kaika-na ;r,ine Ui luaole. pili ke kua mahina ke 'aio i kau a nu-a oka ua paa r-.,ir | . * joia 1 na kaul.ihao he nui, pane iho ia joia :aia iho. "'O'elo mai nei hoi kahi |'onaka uuku, he DJakr:na, tia ka ;:o: he wahine Ui 'ii'aole. Oiai oia e namLnaniu anj me kt-ia mau huaolelo, huli mui la ke poo o Ict kaikamahine Ui a pane mai !a, "Aloha oe e ke Jceiki Ui." Aloha no oe e ka wahine Ui. wahi a Edisepa. Aole anei oe eoluolu e haawi mai i wahi kiaha wai no'u, oiai, ua hele kuu puu a maloo i ka ono a ka wai. wahi a ka Ui. He oluolu loa au ia mau mea a pau, e kii ae au, a nalo aku la ua Kdisepa la a loaa ke kiaha Oaimana me ka o loko, me kona manao e lawa ana la ka ono oka Ui hookalakupua. laia i hoi mai ai pane aku la oia ika Ui. ,k £ia ko wai la." Ae, homai, wa'ni a ka Ui. a 'naawi aku la keia, lalau mai la na lima palupalu oua Ui la, ano ke kaumaha i n«i kaulahao ona i hoopaa ia ai. pane hou mai la oia: "E ke keiki opio maikai, ke noi hou aku nei au ia oe, e oluoiu oe e hooinu mai ia'u, oiai, e nana mai no oe ia'u la, aohe lima e lalau aku ai, ua pilikia." Oluolu no au i kena noi au, wahi a Edisepa, hapai ae la oia i ks kiaha wai a hooinu aku la i ka Ui a pau loa ka wai, ninau iho la ua Edisepa la, pehea ua kena oe ? Aole wa'ni a ka Ui, ina paha i loaa ka oluolu, ia oe eke keiki ! Ui»e lawe mai oe i pakeke wai, a hooinu mai oe ia'u, malia o kena au ia mea He loaa no ka oluolu ia'u ina manawa a pau, e kii ae au i pakeke wai, a kii aku la ua Edisepa la, aole no hoi i liuliu aku, hoea mai la oia me ka pakeke wai i piha pono, ika ike ana aku o ka Ui ia Edisepa me ka pakeke wai nui, pane aku la oia me ka mino aka pu ana penei: "Hooluhi maoli au ia oe ea." Pane aku la o Edisepa, heaha hoi ka hewa, he pilikia ka hoi kou he "Ono wai," aole paha ia he hooluhi. Pane mai la ua Ui la, e luhi ana oe i keia \va malalo o ka'u hoo irauna, aka. ma kein mua aku e loaa no he pomaikai nui ia oe. ! E hooinu mai hoi oe ia'u ika wai, wahi aka Ui hookalakupua. Ae, wahi ja Edisepa; a hooinu hou aku la oia a J pau loa ua pakeke wai la. I ka pau ana o keia oakeke wai, ninau hou iho la o Edisopa, pehea, ua kena oe ? Aole au i kena, wahi a ka Ui. Kahaha, wahi a Edisepa i pane iho ai iaia iho, aole ui i ike i kekahi wahine Ui inu wai e like me keia, akahi paikeke okoa aole i kena, aohe 110 he inu [ wai, he inu no a ka Elepani, a mino aka malu iho la ua Edisepa la a pane hou aku la.e kii hou ae au i pakeke wai hoti ea ? * Aia paha ia i kou ahonui mai, malia ua molowa ane paupauaho paha oe, wahi a ka Ui. Aole, aole o'u molowa, e kii huu ae au 1 |>akeke wai nou, a holo hou akn la o Edisepa. Aole no hoi i liuliu aku hoea nui la 0 Edisepa me kekahi pakeke wai nui 1 01 pako u ae mamua oka pakeke wai mua, me ka pane ana iho o ua Edisepa la iaia iho penei. E ike ana oe e kena wahine i ko hookina ia e a'u i keia |>akeke wai malia o oe paha ka puni wai i keia pakeke wai nui, a akaak i iho la ua Edisepa la. laia i hiki mai ai iniua o ka Ui hookalakupua, he oia mau no kona nohenohea i ka nani, e hooiauwili mai ai i ko kaua noonoo e ka mea heluhelu, aiwa loa aku la paha o Edi>epa ua ike maka. ■ Ika ike ana mai ouaUi la iiia nei me ka pakeke nui, hwhuli malie mai la oia i kona poo oie ka mino aka ana a pane mai la, kahaha, ikaika wale oe i ka ? u ea ? aole no kena he pakeke wai au. hookina maoli no. Pane aku la o Edisepa, aole pela ko'u manao, e inu no hoi paha oe ma kou ono a kena, wa ; ho iho no hoi ke koena no ia ono wai hou ana aku, aole paha he hewa oka makaukau, i*e ae no oe e waiho ana. Ae. ua hiki e kii hou aku oe i pokeke wai hou i oi pakoiu ae mamua o keia ina nae i lawa ke, ahonui iloko ou no'u. Ae t ua piha au ia mau haawina he nui. he oiuolu loa au i kau mau noi a pau, huli ae la ua Edisepa la a heie

i aku !a i pakeke wii hou nie kona m j nau ana iho, he pakeke v«.aī hou aiia i »a keia, ao!c 'noi i pau keia wai p.oi hou • no ka wau nani ka «'ah'.ne a ka mu v.ii ;ka hou | Hcit huii ae la ua Ed->epa !a i i>akeike wai hou e like me ka makemake o na L*i la, a no ka ]»>aa ole uane iho la oia aohe pakeke n*ai nui e ae, e hoi ae au a olelo aku, aohe pakeke wai i koe. Huli ae la o Edisepa a hui hou aku la no ka lumi o ua Ui la, a he mea haohao loa iaia ka ike ana aku, aohe ua Ui la. ona kaulahao ona i hoopaa ia ai, e waiho ana no, a nie ka moe, na pakeke wai, aohe wai o loko ku iho la ua Edisepa la nana ae la oia ma-o a maanei, aole ua Ui la, pane iho la ua Edisepa la, kahaha, nani ke kupanaha o keia wahine. Iloko o kona paa ina kaulahao he lehulehu, eia ka e hemo ana, mahea la i hemo aku nei. Hookahea wale ae la no ua Edisepa la, "e ka nani-e," auhea oe ? aohe pane mai, palua a pakolu ka ianei hea ana aohe no he pane mai, kahaha, nani ke kupaianaha o keia wahine i ka nalowale honua an.i, a he keu aku no hoi koni mu wai oka inu ana a pau kela pakeke wai nui. Oiai o Edisepa e nalu ana i wahine a ke ano-e, honi ae la oia i ka aala o kekahi pua, ano ia mea i huli iho ai oia a ike iho la oia i kekahi wahi pua uuku e popohe ana īloko o ke kiaha d.iimana, ia wa no lalau iho la oia i ke kiaha a hapai ae la iluna a mahalo ihu la Ika maikai o keia wahi pua, a e hooheno ae ana hoi kona aala i ni pukaihu 0 Ed:sepa, no ia mea 1 honi iho ai ua la 1 ua wahi pua la, a ia wa pu no i pii mahuahua ae ai ka nui 0 ua wahi pua la a like me ke kapu wai auau, a umii ae la ia Edisepa a nalo aku la iloko oka imo ana a ka maka. Maanei e ka mea heluhelu ua ike ae la oe i ka lilo ana o ka kaua koa no ka lua 0 ka manawa, i keia pua hookahi no, aole he mea e ae, o keia pua ae la, oia no ka Ui a kaua i īke mua ae nei e noho ana iloko o ka ehaeha, o na kaulahao a ke kanaka makalii Setiwa. Penei ke kumu o kona hemo ana mailoko mai o na ehaeha o na kaulahao. Oiai ua Ui la e inu hookma ana Ika wai, e pii mahuahua ana ka pehu 0 kona kino, a i kona inu ana i ka pakeke wai hope loa, ua pehu ino ae la kona kino, a mokumoku ae la na kaulahao ona i hoopaa ia ai, a pau ae la kona pilikia, no ia mea i hookahuli kona kino a lilo i pua e like me mamua, a ua ike ae nei hoi kaua i ko Edisepa lilo hou ana. Maanei e ka mea heluhelu e wuiho īki īho kaua ike kamailio ana no Edisepa, no ka mea, ua hookuli oia i na olelo a kona alakai oia hoi kahi kanaka makalii Setiwa, a e nana aku kaua i ka huakai a kahi kanaka makalii. Oiai oia i haalele īho ai i kana keiki hookama, lele aku la oia no aina Kaimana, o keia aina he kaimana, mai na laau ulu a hiki i ka lepo oua aina la, a pela iho !a i kapa ia ai ia ama 0 'Aina Kaimana." Ilaila haalele aku la oia ia Liwa Gale kona lio i hele mua ai, a kau aku la oia nialuna o Baka Boloka he lio lele keia, a oia kona lio helu elua o ka mama ma ka lele ana, ahe inana hoi kona ma na hana kupua a pau, aole hoi he kau i hpule pio ai o ua Baka Boloka la, oiai ua wahi Setiwa la e heleana 1 ke kaua nialuna ona, a ua paulele aku ua'wahi Setiwa ia maluna o keia lio, a o kana kaena mau 1 na vaa pau no keia lio wale no, aohe hoi a kona lio helu ekahi, no ka mea, ua like oia me ko Setiwa mana. [aia i haalele aku ia aina Kai.nana, kauoha aku la oia ia Oome Gale a me Hone Gale e kiai makaala loa i na enemi e hiki mai ana, no ka mea e hele ana oia i ke kaua iloko o na hora ekolu wale no, a hoi mai, a ua ae mai kona mau lio i kana kauoha, a la va pu no i nalo aku ai ua Setiwa la no kahi o ke ala o na mea pohihihi. Oiai ua wahi Setiwa nei e UIo ana i ka lele o kona lio Baka Bo!o<i, a iaia no a hoalu aku i ke kaulawaha. ua like tne ka imo ana oko kaua maka e ka mea heluhelu, a kaohi koke mai U oia, a ku ana na wawae oua Baka Boloka la i ka aina lewa, kilohi iho la ua wahi $etiwa la, a pane ae !a. Oka aina keia o Manu Kelawe. Ia wa ako ia nei lio i keehi aku ai ia Aina Keleawe, ua pouli koke ae b ka lewa tna manu, roe ke kani kikiko'u ana oko lakr>u mau leo me he mea la e hai ae ana lakou eia he kupua ua hiki mai

Ij w.i, lohe .iku la o Manu Keleawe ; ii«jko o kona hta:r'>c n:u. :rjoho ?:u> ae l.i «.Li .1 ninau aku !a ! na k:ai. Owai» keia kupua ? Pane mai la iu kia;. O ' setiwa o Ama Kaini.ma. wa'ni a na ma- ! nu kiai. : ! Kahah.i. k.>i no h-: kuuua, eia ka he ; aina k;.kahiaka no Manu Ke'enwe, wa- j ;hi ana laia iho, aka. ua kuhihewa loa j keia mau olelo a ua Manu Keleawe | la e o!e!o nei. ; i Ala loa ae Ia oia niai kona hiamoe ana, aia hoi kahi Seiiwa ke hanai niai la i kona lio hookolohe i na mea kanu punahtle a Manu Keleawe, pau mai la na mea kanu i ka hehi ia, o ka mea kanu ua pau ae la i ka ai la e kona ho. he keu ke kolohe o keia wahi kanaka. 0 keia aina o Aina Keleawe, aia oia malalo o na hooponopnno 3na a Manu Keleawe, he manu keleawe no keia, a ma kona ano mana, ua hiki no laia ke hookahuli iaia iho i kino kanaka, wahi ne, lio a pe!a aku, a o ka mea nae nonn ka aina ana e noho mana nei, oia no ke ala o na mea pohihihi. 1 ka wa a ua Manu Keleawe nei i ala ae ai, lalau ae la oia i kana Ole puhi a puhi ae la oia i ka lewa, ia wa no i hoi mai ai na manu a pau imua ona. a hai mai la na manu i ka huaolelo hookahi, i ka olelo ana mai, heaha keia ? Pane aku la o Manu Keleawe, makemake au ia Manu Ahi, e lele aku a ho-a aku i ke ahi ia Aina Keleawe nei, a hopu pk) aku hoi o Manu Pouli ia Setiwa kuu enemi, o keia mau manu a elua ka'u makeinake e hooko i kuu kauoha. Kai no paha he olelo kau, eia ka he moeuhane wale no, wahi a na manu i pane like ae ai a nalo akn la lakou a pau. a koe iho la o "Manu Ahi'" a me "Manu Pouli," O keia mau manu elua, he mau kunua.keia, a o laua kekahi niau koo ikaika o Manu Keleawe. 0 kekahi o laua, he ho-a i ke *ahi, a o kekahi o laua, he aihue akamai me ka ike ole ia. I ko laua wa i kauoha ia aku ai e hooko i ka hana, ke ike mai !a no kahi Setiwa, a oia kana i oane iho ai, l'lo ana olua ia'u e kena raau manu. Ia wa, hoopunana iho la o Manu Ahi ma ka lepo me he mea la e hoopumehana ana i kona mau w*wae, a kani keukeu ae la kona leo me ke kapalili, ia wa koke no i oi'i aku ni na hi'.na ah; mai kona mau hulu aku, a iloko o na sekona p *k )Ie lon, 'noopuoho koke nioi la na leo hoomainoino o ke ahi iluna o Aupuni Keleawe, a ke nana aku i na hana a ke ahi he ku maoli no i ka weliweli, lilo iho la ka nani o Aupuni Keleawe i mea ole, aia ka wena ke pii la iluna o ka lani, a ke iho la 'noi kona enaena ilaio o ka honua, he mea oiaio, aohe mea aa aku e noho iloko o ua enaena !a, aohe kupua pakele nni keia ahi a ka weliweli nui wale. I keia wa a ke ahi e lalapa la me ka halulu nui o kona ula ahi, aia ka kakou wahi kanaka makalii ke akaaka v>ai la 1 ka lewa me ka pane ana ae. Q>vai la ka lakou mea ai e ho-a mni nei i ke ahi ? No ka hapalua minuie paha kona nana ana aku i ke ahi. huli ae !a kona alo imua o kona ho, hooma Io mai la oia i na kaula kaohi, a pane iho la oia i kona lio,e kuu Baka Buloka ikaika. e puhi aku oe i ka makani maluna o Ai |na Keleawe, no ka mea, ua makemake | au e kaili kaua ia Manu Ahi, a me Manu Pouli, ina he hiki i kau makani ke pale aku i ka ula o ke ah». Ia wa no i hamama pono ae ai n » loukaihu o ua Baka Boloka la a puhi aku la kona mau pukaihu i ka inakani, a hele huhu aku U ka makani a loaa aku la ka ula o ke ahi e pii pololei ana iluna me ka enaena, a hoomoe la aku la ua tila ahi la i ke kom»»bana, a holo aku la ka wela a .Aina Hau, ia wa i tke |aku ai o Setiwa ia Manu Ahi e hoopu- | nana ana no ma kona wahi mau. I keia wa a ka ula o ke ahi e moe kololio la, ke hoomnu la no ke puhi ana o ka makani r iā wa pu no i peku ae ai ti« Setiwa U i kt opu o kona ho, a e like me ka imo ana a ka maka i lele aku ai ua lio la maluna o A>na Keleiwe, a he anuu ana no ua Ho la ua lilo mai la o Manu Ahi ia Setiwa, a ke lalaoa hele la i ka lewa, a iloko o na sekona pokole loa i nalo aku ai o §?tiwi me kana ukana. I keia wa i pio koke iho ai ke ahi o Aina Keleawe, a ua ike koke ae !a o Manu Keleawe ua lilo kana manu, a 11!o aku !a kona huhu maluna o Manu Pouli no kona 1010, a me kona lohi i ke kii malu oie e kaili oui ia Seawa, a

. i.i NUr.'.« ?i,ui» 1 :<vv; a<u a? Ma:cāv\ e. e K'.'.U UJL H'» ->C il'u. he M .i:V; k.»Uoh.i .Hi iTU .1 4 i h.i'-. .h nei, n;> ke 'ehu ohu i h;.'e kaN;,»u. txie na k mt.hu «» .u' r ;e. .io*c me N'-.i'Va ke kaiuka kanuha«% a VaVn»: i i »hc wa'e ai, no k. ,: u ike ana o 8.-ka fv>!.»ka ho h.i; nana kak<> : i uuiki i na k.\ . i h.t);x ae, oiat ou e ; .•>.•> nuia"'»> <» W 3 malani.i ar.a. a ala o na »nea : "hih:hi. aka i keu -wi. ,xia tr,a n-iao ka aoan hoi e h:Vi o!e 21 ia ke hnomalimnii aku. noiaiia au 1 h«-n«".ho-iho ai. a inakau homia iho !a au t ua lio la, ke hai akn nei ati i.\ oe me ka oiaio. aole kako \ e pake!e ia Setiwa ma oia e manao ana ? k>i h«ui nui ;a kakon e luku. • /\?.v.