Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXV, Number 45, 6 November 1886 — HE MOOLELO KAAO EEHIA NO KE Keikialii Romura, [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO EEHIA NO KE Keikialii Romura,

(K.+ Pwaimi llonm/ Ka RMi i R ,rNf c « k ; ** P iu»a 4 o t»a a <, aam Vrr? ho, j M Kual -jao i® ?M e- A k« 1 «*ikaoi ao aa ae i h»u 2a 2oH3kalakupna o ka Makakila,

No elua a oi hora o ko ianei ku ana malaila me ka hoomaopopo ole iho o na kanaka e hookeke nei ake kipaku mai la na koa kiai puka me ka hoana pu ana mai i ka lakou mau pahikaua, a iloko no oiawa i hele mai ai ke kau wahi koa a ike mai la ia ianei e pili ana me ka i mai e hookaawale iki aku oe. No ke ano pouliuli oia wahi t aole e hski i kahi koa lee ike mai i na ano a me na hiona o keia mea ana e olelo

EOLLOLU mai ia'u e ke koa Lanakiia, maanei au ekuai i hiki ai ia'u ke ike aku i na mea a pau e hana ia ana maloko, a ina ua uhai au 1 na ruia, alaila e lawe aku ia'u i ka hale-1 paahao. i " K.e ae aku nei au ia oe, " wahi a kahi koa i pane mai ai, " a mai nohe hoi oe a heie hou mai imua; " a komo aku la ua wahi koa la iloko. Ia manawa r.o i hooinakaia'i ka lealea huiahula mawaena o na keiki alii a me na kaikamahine alii, a ke nana aku iua poe hulahula ia oke kuluaumoe, aohe niea a ka naau e hoohalahala ai. O keia leaiea aia no ia mawaena.o na keiki alii a me na kaikamahine alii, a na ia mea i hoaui ae ai i na maka o ka iehuiehu e nana aku īlaiia. Ia manawa no i kiei mai ai ka kakou kamahele ouio ma ka ipuka a pa pono mai )a kona mau papalina nohea Ika malamaiama o na ihoiho kukui e kupipi la iloko o ua towera kamahao nei, a no ia mea i ike pono ia mai ai oia eke kaikamahine aiii Newaria, ake nana aku la ua " opuu rose la " i ua ui la o ke aupuni o Sataiia. Ika manawa 1 ike mai ai ke kaikamahine aiii, ua noi aku la oia i kona luaui eae niai iaia e hele e huli i hoa e huiahuia pu ai, oiai ua makemake ioa oia e hulahula, aka, no ka ioaa ole 0 kona lua e hulahula ai, nolaila, aole ia e hiki ke hula. O ke kaikamahine alii Newan, he ui 01 kelakeia ia ma ia hana a he kawa hoi ua lele ia eia a opu, ua kaulana oia a puni ka hikina no ke akamai lua ole ma ia hana, a e na pilikoko o Romura, mai kanalua nona, oiai aole oia i neie no ia ike, ua iawa ia a oi aku inamua o ua ui la oka aina o Sata!ia, ua kauoha ae ia ka Moi i kona puuku maioko o kekahi hoaiiona, aiawa no i puhi ae ai ua puuku ia i kana ole a wawalo ae la iloko oua Towera ia, a iloko o ka imo ana aka maka i meha iho ai na mea a pau a ke nana aku i ua w.iaina nui \a he mea e ka eehia, mehe ia ua iho mai o Alahe, aku fwaena o

na mea a pau. Ikeia aku la ka Moi me kona kahiko piha ike ku ana ae iluna, a pane mai la i ke anaina nui e nana aku ana : 44 I keia manawa, e hulahula ana ke kaikamahme alii me ktkahi mea ana e koho ai iwaena o r.a keiki kane." He wa ia a na keiki alii ine na mea no a pau e nalu ana me ka ninau ana. Owai l.i auanei ka hoa o ke kaikamahine alii e hula pu ai ? o keia anaina ona keiki alii he eha haneri he mau keiki alii e kuko la no ke kaikamahine aiii Newari, no lakou na inoa, ka mua o Saira, ke keiki aln o na lalani kuahiwi o Horeba, ka lua o Paina Ata, ke keiki alii o Inia, ke kolu o Aresila, ke keiki alii o Samaria. O keia mau keiki alii, aia ke n«ho la na manao lili a me ke kuko i ko lakou puuwai, a e īke auanei kakou iko lakou hana ana i kekahi hana hookahe koko weliweli lua ole iua po la ake aloha ole, a e na hoa, e nana aku imua.

I ka pau ana ae 0 ke kamailio ana a ka Moi i ku ae ai ke kaikamahihe alii, a iho mai la mai luna mai o ke anuu kahi ana a me kona luaui e noho mau ana a niakaikai aku i na hana o ua To wera kamahao la, a puka aku la ma ka puka hikina kahi a ka opio holoholo aumoe e hoekepue aiai la i ka noe o Alaka». I ka manawa i ike mai ai ka kakou hiwahiwa i ke kaikamahine alii ua pee ae la oia ma kahi pouliuli a maKiila oia t nana mai ai. I ka wa i puka aku ai ke kaikaoiahine alii ua ninau aku la oia i ke koa kiai puka ina ua ike ia i kekahi kanaka opio malaila, ua pane mai la ke koa ine ka hoole pu mai a no ia mea oia 1 noi ae ai i kekahi ihoiho kuikui e aa taai ana a puka loa aku la oia iwaho ine ka ihoiho kukui e paa ana ma kona lima a hele pololei aku la ma kahi a ke koa opio kamahao e heekepue ana i ke anu a ke kiowao. Ia manawa no i ike pono ia aku ai na helehelena nani lua ole o ke keiki alii Romura, a no ia mea i uwa ae ai na kanaka eku li iwaho o ka hale Towera» a no ia mea, lalau aku la ke kaikamahine a'.ii Newana i na lima o

j kanaka a aku Uika i |ana aku : 11 K o!uoia « eae mai e ' hulahula pu kaua i ktia bora oiai no'u ka manawa e kal: ia mai b e keia ana*na nui, a e hoike mai hoi i kou inoa ia u a me kou aina i heie mai aL No ke nei a ke kaikamahine alii, aole e hiki i ke keiki alii ke hoote aku, nelaila, ua komo aku la laua me ke kuikuī !ima pj ana ae o kekahi i kekahi. Oiai laua e kunw b iloko, aia ka maka ona mea a pau ke nana aku ia i na heleheiena lua ole o ke kanaka opio; e paa ana hoi ma kona lima he uwepa alohilohi o ke gula a me ke daimana a he aniani hoi kona kumu, a e kaiewa ana hoi ma kona puhaka he pahikaua olinoiino wakawaka, a ua | aahuia oia ike kahiko o ke kanaka hele kuahiwi o Bt&3ra; a ma kona poo he papale muouou pahoehoe eleele" i apoia i ka iipine omaomao o ka aina e Paleseūne. Ika manawa iku iho ai kt kanaka «pio a me ke kaikamahine alii iwaenakonu oke Towera maloko o kekahi nna i poai ia me kekahi pohaku emarala, a o kahi hoi i maa mau ike kaikamahine alii i ka hulahuia ana, ia manawa no i kani ae ai ka ole aka puuku no ka manawa mua loa no ka hoomakaukau ana no ka poe komo pu ana i ka hulahula ana me ke kaikamahine alii e iike me ka niea i maa ia lakou, a ia manawa no i ike ia aku ai na kaikamahine alii ame na keiki aiii eku ae ana a kamoe ae la no kahi hulahuia. Kani hou mai ia ka lua o ka o le, a o ka manawa no ia i meha iho ai na mea a pau niai na lopa e kuku ana iwaho a hiki aku i na poe meie e noho ia iloke, a kani hou mai la ka o-le, a ia manawa no hoomakaia'i ka lealea ake nana i na pee e hulahuia la aohe mea aka naau e wae ai o ka mahaio wale aku no a pau ke aho, a o ka maka o na mea a pau aia maluna o na helehelena nani oke kanaka opio, ka oiaii oka manawa; aohe lua ma kona kulanaa: me kona inau kaina wawae palanehe e

niniu la. Oiai na mea a pau e noho la iloko me ka makahehi nui 1 na hana o ia po, lohe ia aku la ka leo paapaaina oka o-le, aia manawa no i meha iho ai ka hulahula ana a meha pu me na mea a pau, aiawa no i ike ia aku ai ekolu keiki alii me na puali naita 2500kal papa akahi, i makaukau me na pahikaua, me ka pane leo ole hopu mai la lakou 1 na lima oke kanaka opio e hula pu la me ke kaikamahine alii, me ka hoopuka ana ae e hopu i keia powa ino a e lawe aku i ka halepaaho. He mea ha'oha'o loa ia i ke keiki alii opio ka hopu ia ana mai o kona hma ame na huaoielo ana i lohe aku la, ano ia mea i ninau aku ai ua koa opio la ika i ana aku. Heahaka'u! hewa i manao ai oukou e hopu mai ia'u ? Ua oki ? wahi a kekahi i pane mai ai me ka leo inaina, me ka hoopuka pu mai, " e oki la kou poo e keia lapuwale ino. Ua makaukau au e haawi aku i kuu ! poo e oki ia, a me kuu mau lima hoi e paa iho na kaulahao o ka hahpaahao ke loaa ia oukou he wa e lanakila ai maluna iho o'u, wahi ake koa opio, ano ka inanawa, e makaukau e pale, Ia manawa no 1 huli mai ai ke kanaka opio ina mea nona na lima e paa la īaia, a ua like laua me ka apana pepa aia wa no i unuhi ae ai ua opio la i kana pahikaua a pane hou aku la.

I nui ke akamai i pakele, a i nui ka ikaika i ola, a ia manawa no i hoala ia iho ai ka hakaka pahikaua mawaena o ka kakou hiwahiwa a me na keiki alii ekolu a me na naita 250 o ka Moi, iloko o ka imo ana a ka maka a iloko o ka weliweli a me ke paha'oha'o nui o ka hauna i>ahi eleu a ke kanaka opio nona na kapuai wawae mama o ka anctelope, a me ke dia-keiki e lele la imua, a ke nana aku la ke anaina me ke paha'oha'o i ke akamai o ke kanaka opio; a iloko o ka manawa i oi ole aku mamua o akahi minuie i haule iho ai ua poe naita la a me na keiki aiii la ilalo, iwaena o ka lokowai koko ua hanu i ko lakou aho hope iea, a e holoholo ana ua kanaka opio la me ka hiei. . hie nuL No ka haule ana o keia heluna naita a me keia mau keiki alii imua o ke kanaka opio, na ia mea i hoopaha'oha'o aku i kela anaina nui iloko a hiki aku i ka MOl. No ia mea 1 ku ae ai ka Moi a heie mai la e halawai me ke kanaka opio e ku la iwaena-konu, a kukuli iho la ilalo a iwne mai la. j 44 £ ke kanaka opio ui loa, ka lua | ole o ke akamai uia ka hakaka pahi j kaua a'u e ike nei, o oe kekahi o na i kanaka opio kamahao loa, owai kou | inoa, a mai hea mai oe i hele mai ai ? '' O Romura ko'u inoa, mai luna mai au o na piko kuahiwi o Lehanona i hele mai nei. a hiki i na ipuka 0 keia hale Towera» wahi a ka opio i pane aku ai. He keiki anei oe na kekahi powa ? I ninau hou aku ai ka MoL Aole au he keiki na kekahi powa, aka, he keiki au na kekahi Moi, a o ka mea nana i hanai ia'u oia kek?hi o na kanaka kamahao loa e noho ana oia wale iho no. oia la wahi a ka opio. A ke ninau aku nei au ia oe. Heaha U

! f !ko'a hewa i hoouoa tnai ai oc ? ktia* poe koa me na gahikaua e kue aiai ia u t me k» mauao e lawe malu i ku-a ola ? wahi a ka opk> i pane mai aL Aole na'u T aka, ria keia maa keiki alii ekola i hoike mai ia a he powa oe. Auhea ia mau keiki alu ? i ninau | aku ai o Romura. OU no keia maii j keiki aiii ekolu i make iho la. Ua oee ! io mai Ukoa ia o i koa wa e hubhu;a f ana me ku j kāikamahine he powa oe, | a i kii mai nei ka oe e kas!i i kuu kai.ka< j nuhine. Oiai. wahi a lako?; ? hai inii Inei ia'u. he nui na kaikanwhine au i ' kaiiī at a ua kamaaina iakou ia oe r a i akahi no iakou a ike hou ia oe i keta po: a oia ko lakou mea i heopii mai ai ia'u, a ua ae aku au me kuu manao ia hoi he oiaio la, aua make iakou ena ke alanui oko lako* kuhihewa nui, a ke mihi aku nei au la oe e kaia mai r o keia hewa a'u i hana aku ai ia oe eke kanaka opio kamahao, a oia hoi au e hoomanao la i kou akamai lua o!e nana i hoohoka aku ke akamai kaka pahi o ko u mau naita ka poe a'u i kapa aku ai he poe lakou i helu la ma ka papa o ka poe wiwo ole no lakou ka olelo ana "na lima oke kahaa kaua nana e hoohoka aku ina mea a pau eaa mai • ana e komo iioko o keia aupuni, ano 1 lakou au i kena mau a* he wai auau no < lakou na mea kaua, aka, i keia hora, i ke ike nei au aole ko lakou ike ika i hapaiua o kou akamai e ke kanaka 1 opio. 1

Ua pono ko lakou make ana no ka mea na lakou i alakai hewa la oe eke alii, a ina iloko o keia hora ua iilo keia anaina nui i poe make ina o la-j kou a pau kau i hoouna mai ai e kue! mai ia'u. Nolaila, oke aloha no kou ame keia anaina nui a oili aku ia ka kakou koa opio oie ka mama lua ole e like me ka aneielope maluna'o na mauna pahpali, ai ka manawa i puka aku ai ke keiki alii opio Romura iwaho iwaena o na kanaka e lulumi la, ia manawa no oia i hahau iho ai oia i kana uwepa kupua i kapaia o ' kakaolelo, 'aoka wa no ia i nakolo ae ai o ka leo weliweli o ka hekili a kui iho la me ka ikaika me he la e wawahi ia ana na paia oua Towera la, a i\o ia mea i haule iho ai na mea a pau ilaJo mai ka poe e kuku la iwaho a hiki ika poe e noho la iloko a me ka Moi hoi maluna o kona noho. O kahi kanaka e paa ana i ka lio, ua haule iho la oia ilalo e hke me ka mea make, ano ia mea i hemo ae ai na kaula kaohi o kona lio mai ka lima ae o ua wahi kariaka la a huli mai \a i kona haku opio ama ka ipuka nui o waho loa oka pa i hui aku ai oia me kona haku, a no ia oia i pii aku ai oia iluna o ka noho aniani a i ka manawa i hoomalo mai ai oia i na kaula kaohi, oia no ka manawa i lele aku ai o ua lio la maluna ona kanaka e waiho la ilalo, a ma kahi e waiho ana kahi kanaka nana i paa iho ka lio i kaohi mai ai oia a lele iho la ilalo a unuhi ae la i kekahi eke i piha i na apana dala gula a hikiikii aku la ma ka pulima o ua wahi kagaka la me ka ike ole ae, a la wa no oia i pii hou aku ai iluna o kona lio eleele Mura a o ka wa no ia i holo aku ai ua lio la me ka mama nui, a hoea aku la oia iluna o na lalani kuahiwi o Siberia a oia ka manawa e aneane aku ana o ka hora 4: o ka wanaao.

Ia manawa no oia i lohe aku ai ika halulu o na kapuai lio me he la'Jie puali kaua nui okoa no e holo ana no ke kaua, aole i liuliu iho lohe aku la oia i ke kahea ana ae a kekahi mea ika i ana aku. E Piula Lana ua makaukau na puali kaua i keia manawa, no ka nee ana aku no ke kulanakauhale o Maona, e haawi aku i na hoopai ame na ehaeha i ka Moi Beza, e like me ka nui o kana mau ehaeha i hookau mai ai maluna o ko kakou Moi aloha Madura e paa la iloko o ka pa kaua o Leina me ka ehaeha nui, a e hookuu ae hoi ina koa i hoopaaia ma na moku halepaahao o ua pakaua la, a na lakou e hoike mai i ka nui o ko lakou mau eha?ha. Lohe hou aku la ke keiki alii i kekahi leo i ka pane ana mai. £na koa. linua ! Imua ! ! ika aina o Kadara, no ka lanakila a i ole e make i ke kahua kaua*no kou Moi aloha.

Ena hoa, e kali iki, o ka Moi Madura o ke aupuni o Kalene, oia kekahi 0 na Moi oluolu a n»e ke akahai, i alohia īa e kona lahui kanaka a ua hanau mai nana a me kana moiwahine Sobia elua keiki kane maikai o na helehelena ke nana aku e o ana i na inoa Piulal Lana a me Piula Biuda he mau mahoe i laua no laua na helehelena like loa ke nana aku. I ka manawa i hanau ai ua mau mahoe la, ua lilo aku la ko lana hanai ia ana eke kupunakane oka moiwahine Sobia iluna o ka ama o Alesita ma kela aoao o ka moana kai o oscta, a malaila laua i noho iho ai iko laua mau la opiopio no ke ao ana i na mea a oau mai ko laua kupuuakane mai ka Moi 1 Hinedu Sana, a penei na ike iao ia'i ia laua. la Piula Lana ka ike ina mea kaua oia hot ka pahikaua, ka laau ihe, ke kakaka, ka newa, ke kulakulai, ka maa, ka mokomoko, kekukini amena ano a pau e pili a»a ike kaua, aua olelo ia oia o •* ke keiki alii o ka maka kila maluna o ke kahua kaua. "