Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXV, Number 47, 20 November 1886 — Page 1

Page PDF (1.75 MB)

This text was transcribed by:  Kaipo Lindsey
This work is dedicated to:  Liʻi Bitler

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

BUKE XXV, HELU 47.                    HONOLULU, POAONO, NOVEMABA 20, 1886.                        NA HELU A PAU, 2103.

 

HOOLAHA KUMAU.

 

@@@@@@@@@@@@@@@@@Y VAILLANCOURT

@@@@@@@@@@@@@@@@ ASHFORD.

ASHFORD & ASHFORD.

(@AH@AH@@@U AKIPOKA.)

He mau loio, Hoakuka, Pale ma ke Kanawai, Kakaolelo, Luna Hooponopono a me kahana ana i na Palapala Hoolilo.

@@@@@ ILOKO O NA AHA A PAU O KE AUPUNI.

@@@@@@ PALAPALA @@@KANAWAI A PAU..

@@@@ @@@ Helu 21, Alanui Kalepa, Honolulu Hale.                2082-1y

 

AK@@A. (AKONI.)

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

He Luna Hooiaio Palapala.

Keena Hana:  Ma ke Keena Loio Kuhina.

tf.

 

CHAS H PULAA.

@@ LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

A e loaa no au ma Honomakau, Kohala Akau, Hawaii.                     2001-tf.

 

CECIL BROWN.

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI?

@ k@ l@@n@ Hooiaio Palapala no ka Mokupuni o Oahu

Keena Hana: Ma alanui Kalepa

tf.

 

GEORGE P. KAMAUOHA

He Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

A HE MEA

ANA AINA.

E loaa no ma Kohala Akau, Hawaii .

2091-1y

 

JOSEPH WILLIAM KELIIKOA.

He loio, a he kokua, a he pale, a kakoo in@

ke Kanawai.  I loaa no au ma ke Keena o J.M. P@@p@@, kihi o na Alanui Alii a Anini, Honolulu.  Ua hiki no hoi ka hana i na palapala pili Kanawai o kela me keia an@                                  1yr.

 

J.A. MAGOON, (Makuna.)

Loio a he kokua ma ke kanawai

Keena Hana, Helu 42 Alanui Kale@@, kokoke i ke Keena o Pekekona.

                                    tf

 

JOHN MAHIAI KANEAKUA.

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI.  HE MEA UNUHIOLELO MA KA OLELO BERETANIA A ME KA OLELO HAWAII.

Keena Hana ma Alanui Kalepa, Honolulu, maluna ae o ka Banaka o Bihopa ma.

1yr.

 

JAMES M. MONSARRAT.

(MAUNAKEA.)

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

He Luna Hooiaio Palapala.

E hana ia no na Palapala Kuai, Palapala Hoolimalima, a me na palapala pili kanawai e

@e ma ka olelo Hawaii.  Dala no ka hoaie ma @a maraki ma na waiwai paa.

Keena Hana:  Alanui Kalepa.

 

KINNEY & PETERSON

LOIO, LOIO, LOIO.

Keena Hana:  Helu 15 Alanui Kaahumanu, Honolulu.                      tf.

 

RICHARD F. BICKERTON.

(PEKEKONA.)

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

Keena Hana:  Maloko o ka Halewai hou

tf

 

S.B. DOLE.

LOIO, LOIO, LOIO.

He Luna Hooiaio Palapala.

Keena Hana:  Helu 15 alanui Kaahumanu

2079-1y

 

W.R. KAKELA.

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

He Luna Hooiaio Palapala

tf.

 

WILLIAM AULD.

Luna Hooiaio Palapala Kepa Paahana

no ka Apana o Kona.

Keena Hana:  Ma ke Keena o ke Kuooa.                               tf

 

W.C. AKANA (KALAUKI.)

He Mahele a Unuhi-olelo ma ka olelo Pake ma ka olelo Hawaii.  Ua makaukau no hoi e hana i na Palapala Kuai a Hoolimalima a pela aku mawaena o na pak@ a me na kanaka Hawaii.  E loaa no au ma ke Keena Helu 7, Alanui Moi, ma kahi e kokoke ana i ka uwapo o Haaliliamanu.

                                                2010-1y

 

WILLIAM McCANDLESS.

HALEKUAI BIPI O WILIAMA MAKALALENA ma Ulakoheo.  Na ano

Bipi a me na la a pau o ka makeke no na kumukuai oluolu.  Uala Kahiki a pela'ku.

2092-1y.

 

HE MOOLELO KAAO NO

Edisepa Ferido.

KA HIENA KAULANA O BAGALIA

KA OLALI O NA MEA HUNA POHIHIHI.

Ka Aina Lewa Pahaohao o Mauna Beria.

Ke Kuhikuhi Puuone Poupou Kamahao, a o ka Liona Hanu Meheu Pololei.

He Moolelo Enelani i unuhi ia no ke Kuokoa.

            IA WA koke no i pii ae ai ua mau Nahesa la a kiekie, a iho like iho la ko lakou mau poo ilalo o ka muliwai, a inu iho la i ka wai, a iloko o ka imo ana a ka maka, ua ala mai la ke kumu laau i kapaia "ka hoowalewale o ka honua" a ku ae la e like me kona wa mua a o ka Papu gula hoi, i kona wahi mau a o ka mala pua hoi, i kona kulana mau, o na nahesa i ko lakou wahi, a hoi ae la na mea a pau i ko lakou wahi mau e like me kinohi.

            E hoomanao oe e ka mea heluhelu, ma keia hoi ana o na mea a pau i ko lakou wahi mau, pela i hoi aku ai ka malapua nani ma kona wahi mau, malalo hoi o ka malumalu o na lau o ka laau i kapaia "ka hoowalewale nui o ka honua."

            I ka hoi ana o keia mau mea a pau i ko lakou wahi, nana ae la ua Ui Nani Ehiku la a ua maikai, a i huli iho kona hana, e noho ana kona pokii ka Hoku o Aina Nani, a pane iho la oia, pehea kau huakai ma ka aina honua.

            Pane aku la ua Hoku la, maikai no aohe mau pilikia i loaa iaʻu, aohe no hoi he mau keakea ma koʻu alahele.

            Pane mai la o Nani Ehiku, kahaha, ua hai ia mai au ua paa oe i na kaulahao a ke kanaka makalii, ka enemi ino hoi o kakou e noho nei.

            Aole au i paa iaia e hapa mana auanei koʻu e paa ai iaia, aole, aole loa, wahi a Hoku me ka hoopunipuni nui.  Oiai ua ike mua ae nei kaua e ka mea heluhelu i kona paa ana, a ke huna nei nae oia i kona kaikuaana.

            Ia wa, pane aku la o Nani Ehiku, ua po keia wa, e hoi oe e kau ma kou wahi mau, a o ka Mahina hoi, ma kona wahi, a o La e hiamoe oia, no ka mea he hana nui kana o ka la apopo.

            Ae aku la ua mau kaikaina la, oia hoi o Mahina me Hoku a kau ae la laua i ka lewa, e like me ke ano mau o ka Hoku, a o ka Mahina hoi e like no me kona ano mau, a o ka Ui Nani Ehiku hoi, ua hoi aku la oia no ka hooluolu ana, aka, iaia i manao iho ai e hiamoe, kololio mai la hoi he wahi makani huihui ma ka puka aniani, a lawe mai la hoi i ke ala like ole o na pua, a i waena o na aala a pau i hooheno pu mai ai ka hohono kanaka, a oia ka Nani Ehiku i pane ae ai, eia hou no ua mea ino nei, he kupua paha oe, he kanaka paha ina no hoi he kanaka, nani ke kanaka o ka makau ole o ko hou poo ana mai nei iloko o ka piha o koʻu aupuni i na kiai, a pehea la i pakele ai mai a lakou mai.

            Oiai ua Nani Ehiku la e namunamu ana, ua oi loa mai la ka hohono kanaka, a ia wa i pane hou ae ai oia, pehea la oe e loaa ai iaʻu, a kiei aku la ua Nani Ehiku la ma ka ipuka aniani, me kona manao e ike wahi kanaka ana la hoi he ole nae kona ike aku.

            Ia wa, emi hou mai la oia a lalau aku la oia i kona poiwai holoi maka nona ka nani i oi paumi aku i ko na mea nani e ae a pau o loko o kona home, he pawai holoi maka hoi no na kihi 4, a e kiai ia ana hoi e na moo keleawe elua, no laua na inoa like o Re-ba ekahi a me Re-ba elua, lawe ae la ua Nani Ehiku la i poiwai la a kau aku la ma ua ka ipuka aniani a pane aku la iʻua mau moo keleawe la penei.  E Re-ba ekahi haawi ia ae ke kani o na mea kani piha o ka leo o na leo mele o ka honua, a e Re-ba elua, haawi ia ae ke kani o na leo o na manu.

            Ia wa koke no i hoholo ae ai ua mau moo keleawe la ma ke kae o ke poiwai holoi maka, o kekahi ma ka akau, a o kekahi ma ka hema, i kela wa i puka like ae ai na leo mele like ole o ka honua, a i panai pu ia hoi me ka leo kikikoʻu o na manu o ke kuahiwi, a ia wa i kokua aku ai ka Ui Nani Ehiku i ke mele ana me kona leo nanahe lua ole e kaili mai ai i ka puuwai o ka mea e hoolohe ana, a e hoala pu ai hoi i ka mea e moe ana, me he mea la e hai okoa aku ana no ua Ui Nani Ehiku la.

            Eia mai au o ka Halaomapuana

            Pehea oe e ke ala o ka maile

            E hoao ae au me laau iliahi,

            I pau kuu uluhua ia pua Hinano.

            I kela wa a namea kani houhou puuwai e hooheno la e panai ia la hoi e ka leo kahuli o ka Ui Nani Ehiku, ia wa i haawi piha iho ai ka mahina i kona konane, ke hele la a, Ahu kinohinohi i ka papa o Apua, aohe wahi mea nalowale i kona malamalama piha.

            Ia wa i huli ae ai o Nani Ehiku a kiei aku la ma ka puka aniani a ike aku la oia i kekahi kanaka i kahiko ia me kekahi lole eleele e holoholo ana i waena o na mala pua, a he pahikaua oi lua ke kaiewa ana ma kona aoao.

            I keia wa a Nani Ehiku i ike aku aihooi loa ae la oia i ka nanahe lua ole o kona leo, me he mea la e i okoa aku ana no i ka mea e holoholo mai la,

            E huli mai ko alo ua anu au,

            Ua pulu i ka ua malule o luna.

            A i kela wa a ua Ui la e kuu ana i ka nanahe, huli mai la ke poo o ke kanaka e holoholo ana ma ka mala pua, a ia wa i ike aku ai o Nani Ehiku iaia a me kona mau helehelena nohea, a na ia mea i kono mai iaia e iho aku e ike maka i ka nani o Aipo.

            Ia wa, ku ae la ua Nani Ehiku la me kona muumuu moe po wale no a iho aku la me ka pane ana iho i kana mau moo keleawe, e hoomau aku i ka laua hookani ana.

            Iaia e iho la me na kaina wawae malie, ke nalu la oia iloko ona, owai la keia kanaka.  O ka hanai anei keia a ke ala o na mea pohihihi?  ae, oia no, oia no, aohe kupua e ae e keehi mai i kuu aupuni oia wale no, e iho au e hoolauna mai iaia, a hoomau aku la no oia i ka iho ana.

            Iaia i hiki aku ai ilalo loa o ka hale, a oili aku la iwaho, a hehi aku la iluna o ka lepo, a huli ae la oia a nana koke aku la i kahi ana i ike ai i ke kanaka e holoholo ana, a iaia e nana ana, aohe ona ike aku, a noho iho la oia ilalo me ke kookoo ana i kona mau lima i ka lepo, a pakii aku la me ka halo ana malalo o na laalaau me kona manao aia la malalo kahi i pee mai ai, eia nae, iaia nae e nana ana aohe ike ia aku, ku hou ae la oia iluna a hele aku la me ka pane ana ae, aia iho nei la ka ihea ua kanaka nei, he uhane wale no ka paha.

            Iaia e hele ana ma keia aoao o ka malapua, ike aku la oia i ua kanaka la ma kekahi aoao kahi i hele ae ai, a nana pono aku la keia, he kanaka io no ka, nolaila, kokolo aku la ua Ui la mawaena o ka mala pua, me kona manao e hele malu aku, a i kona oili ana aku ma kela aoao, a ku ae la oia iluna me ke kiei malie ana ae, aia hoi, ike aku la oia i ua kanaka la ma kekahi aoao okoa kahi i holoholo ai ma kahi hoi a ua Ui la i ike mua ai.

            Pane malie ae la ua Ui nei, kahaha, maanei hoi oia au i ike mai nei eia aku nei ka hoi mao, mahea la hoi oia i hele ae nei, a pane hou ae la ua Ui la, e ike ana hoi oe i ko loaa iaʻu i keia hana ana, a emi hou iho la oia iloko o ka wehi o na pua, a kokolo malie aku la me na lima a me na kuli, a iaia i hiki aku ai ma kela aoao kahi hoi ana i ike mai ai i ke kanaka e holoholo ana, aia hoi, ua hookahaha loa ia kona naau i ka ike ana ae, aohe ua kanaka la, a i huli ae kona hana ma kekahi aoao, e holoholo mai ana ma kela aoao.

            Kahihi, nani ke kauaka a ka apiki nui wale ka hoi i kela, pela iho la ka paha oia e hoapaapa ai iaʻu, e haunaku hele aku ai au i ona la, a e hele holo kela iaʻu, wahi a ka Ui i pane malie ae ai, ina hoi au e kahea ana ia oe e lohe ia ana hoi au, a ina hoi au e hele hoike aku ana ia oe, e holo ana paha hoi oe, pehea la oe e loaa ai iaʻu me ka luhi ole, a me ka lohe ole ia o keia mau hana a@.

            Me keia mau noonoo ua Ui la i nalu ae ai, a hopu iho la oia i kekahi hua Figu a nou pololei aku la oia i ke kanaka e holoholo ae la, a pa pono aku la ma kona papale kapu poepoe a puiwa ia ae la oia a huli ino mai la a pane mai la me ka leo nanahe.  "E! Heaha hoi ka hala o ka nou ana?"  Ia wa i akaaka malu iho ai o Nani Ehiku me kona kulou ana iho ilalo o ke ano pee, aka, pae hou mai la ka leo o ke kanaka holoholo mala pua penei:

            "E ke kolohe liilii ua ike aku la au ia oe ma ke poo."

            Ia wa i kulou loa iho ai ua Ui la ilalo, a pane hou mai la no ke kanaka holoholo mala pua.

            Mai kulou hou ko poo, no ka mea ke ike aku la no au i ou mau wawae.  I kela wa i noho okoa iho ai ua Ui la ilalo, me he mea la ua hilahila i ka ike ia o kona mau wawae, me kona akaaka malu ana.

            Oiai ka Ui Nani Ehiku e pee ana, aia hoi lohe ae la oia ka uwiuwi kamaa, a hoomanao ae la oia o ua kanaka nei keia e hele mai nei.

            E hoomanao oe e kuu hoa kaau o keia nanea, o Edisepa no keia kanaka e holoholo nei iwaena o ka malapua, ua ike mua kaua ma kela helu aku nei, aia oia iloko o ka pua mae ole, a oiai oia e luakaha ana iloko o na lau liilii o ka pua, lohe ae la oia i ke kani o na mea kani like ole, a no kona piha lealea loa i keia mau mea kani, a me he mea la e koi okoa mai ana no iaia e oili ae mai loko ae o kona wahi home uuku, no ia mea i oili ae ai ua Edisepa la a hele holoholo ae la, me he mea la no na ponoi ka aina, a me ka mala pua, aohe ona makau ae e, o ka mea waiwai, na kupua hoi a pela aku, a pela iho la i ike ia ai oia e na Nani Ehiku.

            Pane ae la o Nani Ehiku me ka leo nanahe, aia ma kela puka aniani la e hamama mai la, aia hoi mahea kou? wahi a ka Ui.

            Aia au maloko aku o laila, wahi a Edisepa me ka mino aka pu ana.

            Kahuhu, palau no oe, malaila no au e noho mau nei i na la a pau, a pehea la au i ike ole ai ia oe, wahi a Nani Ehiku.

            Pane aku la o Edisepa, malaila no hoi au e noho nei i na la a pau, aohe no hoi oʻu ike iki ia oe, pehea la au i ike ole ai ia oe.

            Pane mai la ua Ui la, aole, aole oe ilaila, manao au o oe paha ka hanai a ke ala o na mea pohihihi.

            Aole ia owau, wahi a Edisepa.

            O oe hoi-ha ka imi mea pohihihi ea? wahi hou a Nani Ehiku i ninau hou aku ai.

            Aole no ia owau, wahi a Edisepa.

            Ina pela, o oe no o Mara-Bara-Menzo, ka mea nona na kamaa lele? wahi a Nani Ehiku.

            Aole no ia owau, wahi a Edisepa.

            O wai la kou inoa? wahi a ka Ui Nani Ehiku.

            O ka "Nani Mae ole" koʻu inoa ka mea pohihihi iloko o ka malapua.

            Auwe, o oe ka ia, aole au i lohe i kekahi mea e kapa ia ana pela, wahi a ka Ui.

            Ae, aole oe i lohe, aka, owau ua ike au i na mea a pau, a me oe pu kekahi o ka nani.

            Ike oe iaʻu ihea? wahi a ka Ui i ninau aku ai me ka mino aka ana.

            Pane aku la o Edisepa, ike au ia oe, e kokolo ana iwaena o ka malapua me kou manao e loaa au, aka, holo iho la au ma kekahi aoao, a akaaka aku la ua Edisepa la.

            Ia wa i hili mai ai ua Ui la ia Edisepa me kekahi wahi laau popopo a pane mai la, no kou holo hoi paha kekahi aia ka hoi o koʻu hele aku i ike maka aku ia oe, he holo hoi kau i ka mea hooluhi.

            Pane aku la o Edisepa, aole, ua kuhi au ia oe he ilio keokeo i ke kokolo me na wawae eha, eia ka o oe e ka nani.

            Hoohenehene hoi oe iaʻu, e hoi kaua i koʻu wahi ea? wahi a ka Ui Nani Ehiku.

            Pane aku la o Edisepa, aole, no ka mea, ua lalau loa au i keia po, e hoomanawanui iki oe a ka po o ka la apopo hiki hou mai au maanei, alaila, ia po au e hui pu aku ai me oe.

            Pane aku la ka Ui Nani Ehiku, aia ihea kou wahi e noho nei, e hai mai oe iaʻu, alaila, owau no ke hiki aku ilaila, no ka mea, he pilikia keia wahi, malia, o kou po keia i pakele mai nei i na kiai, a ka po o ka la apopo, aole i ike ia aku loaa mai oe.

            Pane aku la o Edisepa, aole, aole au e loaa, ina he hapa ikaika koʻu, a hapa mana, alaila, loaa au, aka, e nana mai iaʻu, a e nana i keia pahikaua, ka mea hiki ke hoohuli i ka honua holooloa, e hoomanao oe, o ka maka o kou mau kiai, he imo no i kekeahi wa, aka, o ka maka o kaʻu pahikaua, he ala mau oia i na wa a pau, a mai hopohopo kou naau noʻu.

            Pane aku la ua Ui la, ka, kai-no paha e hoi ana kaua i koʻu wahi, poho maoli ka hoi ka luhi o neia mau, wawae i ka haunaku ana mai nei, e nana mai oe i kuu muumuu oki loa i ka lepo o loko o keia malapua i ka hele huli ia oe, a pehea la e hoi ai ka luhi o koʻu mau wawae ia oe.

            Pane aku la o Edisepa, eia ka papalina, e haawi i ka uku mua malaila, a na ka po o ka la apopo e uku no ia po.

            Ia wa i hui papalina ae ai ua mau Ui la a kaua a me ko laua mino aka like ana i kekahi me kekahi, i ninau aku ai ua Ui la, hora ehia oe e hiki mai ai maanei.

            Pane aku la o Edisepa, aia i kou wa e hiki mai ai, ina oe e hiki mua mai, alaila, kahea ae oe penei, "E ka Nani Mae ole, auhea oe?"

            Alaila, e hiki koke mai no au maanei ia wa.

            Pane aku la ua Ui la, ina pela ua pono ae la keia, e hoi oe, a e hoi no hoi au, ae aku la o Edisepa a hoi aku la ua Ui la, a ia wa no i pane ae ai o Edisepa i ka pua penei:  E ka pua maeole e, kii mai oe iaʻu.

            Ia wa no i ouli mai ai ka pua maeole a lalau mai la ia Edisepa a nalo aku la, i huli hou mai ka hana o ka Ui Nani Ehiku e nana, aohe nae, pane iho la oia, kahaha, nani ke kupanaha o kela keiki, mahea la oia i nalo aku la, he oiaio, he keiki kupua kela, heaha la hoi, e haule au me ia i ka hewa e pono ai, oiai, he nani no oia, a ua like no maua a like, makehewa ke kaukai ana aku i ka hanai a ke ala o na mea pohihihi, oiai, aole au i ike maka iaia a me kona ano e like me ia nei, ke ike ae la no kaua e ka mea heluhelu i ka olelo a keia Ui, ka mea i kapaia, Nani Ehiku, a ma keia mua aku, e ike kaua i ke ano o kona mau ui ehiku, e like me ka inoa e o la iluna ona.

            O keia ka Ui i hopohopo ia e na kupua a pau, aole e hookahi mea e hiki ke komo maloko o kona aupuni, a okiloa aku hoi iloko o kona kihapai pua, aka, i ka kaua Edisepa, ua hiki oia me ka maalahi loa, aole i kahe ka hou.

I ka Ui Nani Ehiku i hiki aku ai i kona lumi, pane aku la oia i kana mau moo, e hoi olua no ko olua wahi moe, no ka mea, ua lawe koʻu lealea, a hoi aku la na moo keleawe, a haule aku la koi ua Nani Ehiku la moe i kau-a mea o ka luhi.

            A ao ae la ia po, hoi mai la kona mau pokii, oia hoi o Hoku a me Mahina, a o La hoi, hele aku la oia, ia Mahina ma nae i hiki mai ai, e moe ana no ua Ui Nani Ehiku la.

            Pane iho la laua, kahaha, moe iho nei nae ua alii nei, no ka luhi paha i ka po nei, ala ae la ua Ui nei a pane ae la, heaha ka olua e hoala nei iaʻu?

            Pane mai la kona mau pokii, no ko hele hoi i ka po nei, moe loa oe i keia kakahiaka.

            Kahaha, a e moe no paha he alii, e moe hoi ke kauwa.

            A hala ae la keia la, a uhi mai la ka po, ke hoomanao mau la no ua Ui Nani Ehiku la i kana mea i olelo ai i ka na ipo, hoouna aku la oia i kona mau pokii e hele i ka laua apana hana, a kani paha ka hora 12 o ua po la, ala ae la ua Nani Ehiku la a iho aku la ma kona wahi i hui mua ai me kana ipo, nana ae la kona mau maka ma-o a maanei, aohe ona ike kanaka, kahea ae la oia me ka leo nahenahe.  E ka nani mae ole, auhea oe.

            Ia wa koke no i mohala ae ai ka pua Mae ole, a oili ae la o Edisepa a pane mai la, eia no au.

            Ia wa i hui ae ai ua mau Ui la iloko o na muki papalina, a iloko o na mino aka ana o laua, i ninau aku ai ka Ui Nani Ehiku.

            Aole paha oe e kala i kali ai iaʻu?

            Pane aku la o Edisepa, aole, akahi no au a hiki mai la.

            E hoi kaua i keia wa, oia kaʻu i kii mai la ia oe, wahi a ka Ui Nani Ehiku.

            Ia wa i huli ae ai ua Edisepa la i hope, me he mea la e nana ana ia aina Kaimana kahi a kona wahi makua hanai e noho mai la, a hoopuka ae la oia i keia mau huaolelo.

            E kuu makua Se@@wa, e haule anei au me ia nei iloko o ka lua hookahi?  E puni anei au i na ahele o keia ola ana?  Aohe oʻu makua, aohe oʻu makamaka o keia wahi, eia wale no ka makamaka la o na helehelena, kahaha, nani ka pohihihi o koʻu noonoo no keia mea.

            Ia wa koke no i pa-e iho ai kekeahi leo nahenahe, "Hookoia."

            Auwe! wahi a Edisepa, me ka hooko anei e loaa ai ka mea pohihihi? aole anei me ko pahikaua, a me ka ikaika o kuu mau lima, nani ka pohihihi.

            Owai la keia e pane mai nei iaʻu e hooko?

            Pane mai la ka Ui Nani Ehiku,  a hea ka hoi oe eueu mai, pela iho la no kaua e ku ai i ke anu la, e hoi kaua, i kii mai nei hoi au ia oe,           eia ka hoi kau e lohi alaala mai i ka waikini.

            Hoi aku hoi paha kaua, wahi a Edisepa, a uhaelele aku la laua, ia laua i komo aku ai iloko o ua hale aniani la o Nani Ehiku, ike ae la o Edisepa i na mea nani a pau o loko, a pii aku la laua ma ke alapii e hiki aku ai i ka hale iluna, ua kinohinohi ia ke alapii me na mea nani o kela a me keia ano, a hiki aku la laua iluna, a komo aku la ma kekahi mau lumi like ole, a hiki loa aku la maloko o ka lumi o ua Ui la, a i nana aku ka hana o ua Edisepa la i ka lumi o ka Ui, auwe, he nani i ike ole ia ma ka honua a puni.

            E kuku ana na ipukukui daimana me ka aa no o ke kukui, e ahu mokaki mai ana na mea nani o kela a me keia ano, aia ma na ipuka komo, e lapuu ana he elua mau nahesa daimana, a ma na ipuka aniani, he elua mau nahesa gula a ma ka aoao o ke pakaukau he 4 mau nahesa keleawe e moe ana lakou a pau, e kuku ana na kiaha daimana i piha me na pua aala o kela a me keia ano, e kakau ana na pahikaua o kela a me keia ano, na kapa kaua, na kaula keleawe, me na kaula daimana, gula a pela aku.

            Maanei i huli ae ai ka Ui nani Ehiku a pane ae la ia Edisepa, e ke aloha eia ka lumi o kau ipo la, pehea kaua?

            Pane aku la o Edisepa, heaha auanei ka mea i koe, o kaua wale no paha a moe aku.

            Pane mai la ua Ui la alia, aole keia o ko kaua moe e ulele ai, no ka mea aole maikai o keia moe, lalau aku la ka limaa o ua Uʻi la i ka huelo o ka nahesa daimana a huki mai la, ia wa i oni ae ai ua nehesa ia a pane mai la, "Lalau i ka huelo heaha ka huaolelo."

            Ia wa hapai ae la ua Ui la i ua moo nahesa la a hili iho la iluna o ka papahele a pane aku la, o ka moe daimana Raremiza, i moe no kuu ipo. Ia wa koke no i nakeke mai ai na mea paahana, emoole, ku ana ua moe daimana la me kona mau pono a pau, a nalo aku la ka moe mua, a o ka nahesa, hoi hou ae la oia e like me kona mau.

            Huli hou ae la ua Ui la a pane aku la i kana ipo, pehea ka moe, maikai anei?

            Pane aku la o Edisepa, heaha auanei kaʻu mea e olelo aku ai, o ko kaua hoi wale aku no paha a moe iho.

            Ia wa, wehe ae la ua mau Ui la i ko laua mau kapa, a hoi aku la e moe, a ma ia wahi aku la, hele aku la i ka loa i ka laula o ka makemake, a he oiaio, ua haule iho la ua mau Ui la a kaua, a haule pu me Nani Ehiku i olelo ai, aole ia e haule me ka mea imi mea pohihihi, a oia ka Edisepa i pane iho ai, o ka mea pohihihi anei keia, aole, aole keia.

            O ke ala anei keia o na mea pohihihi, aole, o ke alakai keia, a haule iho la laua moe, i ka hana luhi a ke aloha, i ke ao ana ae, ala e ae la ua Ui la a hele aku la oia a kauoha aku la i na nahesa kiai puka, i ka pane ana aku, mai wehe olua i ka ipuka o keia lumi, no ka mea, aole au a hoi hou aku la oia moe hou ma ka poli lauae o Makana.

            Ua ike ae la oe e ka mea heluhelu i ka oiaio o na olelo a ka pua kupua ia Nani Ehiku, a o ka hooko ia ana ae la keia, a e nana ae kaua i ka hopena o ka laua hana.

            Ia laua e walea la i ka lealea kino, a hala ae la na la eono a me na po eono o keia moe ana, nani na Ui a ka pololi ole, a i ka hiku o ka la, haohao ae la na kiai a pau i keia mea, a aia hoi ke kaikaina pokii Hoku o Aina Nani ke kanikau mai la no kana ipo, a oia kana i uwe aku ai imua o kona mau hanau mua, me ka pane ana aku.

            E ka la o aina nani-e.

            Heaha kaʻu? wahi a ka La.

            E kii aku hoi oe i kuu kane. aia ia Nani Ehiku.

            Kahaha, kii aku auanei paha wau a make mai au ia @ala, kai no paha he mea okoa ae kau e olelo mai ai iaʻu, eia ka o ko kakou kaikuaana no.

            Pane aku la o Hoku, kahaha, heaha ka mea e make ai, he keu kela o ka wahine hilahila ole i ke kii i kaʻu kane, heaha no la kona mea imi ole i kane nana, o kaʻu kane ka hoi i mainoino ai koʻu kino, oia iho la ka kana e kii ai.

                                                                                                                                                                                                (Aole i pau)

 

HE MOOLELO KAAO EEHIA

NO K@

Keikialii Romura,

(Ka Puuwai Liona)

            Ka mea i kapaia, ka Opuu Rose o na kihapai me ka Puuwai o kona Lahui, a o ka man@ Aeto hoi o na Kualono a me @@ Ululaau anoano o Alaperia he Iwikani no na @@ i hala.

Ka Hookalakupua o ka Makakila.

            Na ka hae alii o na keiki alii Piula Lana a me Piula Biuda i hoike aku i ke aupuni he mau keiki alii maluna o ka moku a o na kuhina o ke aupuni a me ka moiwahine Sobia e noho ana iloko o ke kaumaha ike aku la oia i ak hae alii hooilina o ke aupuni Alesida no ia mea i hoouna aku ai ka moiwahine i naelele ekolu e ninau aku owai la keia moku a me ka mea nona keia hae alii maluna?

            Oiai na elele i pili aku ai i ka moku, a e like me ka lakou apana hana, ua hooko aku la lakou.

            A i ka manawa i loaa mai ai ka lono no na keiki alii Piula Lana a me Piula Biuda keia moku a me ka hae e kau ana iluna o ke kia hope na keiki hoi a ko lakou moi Madura me ko lakou moiwahine Sobia, ua huli ae la lakou me na haawina hauoli no ka ipuka o ka halealii o Baalahamona, a i ka wa i loaa aku ai ka lohe i na kuhina a hiki i ka moiwahine Sobia, ua olo ae la ka pihe uwe o ke alii wahine i hoohikilele ae i na mea a pau a ike ia aku la na kanaka he nui e hele ana ma na alanui no ka halealii.

            Ua hooupa ia aku la na elele no ka hookipa ana mai i na keiki alii o na kuhina, a ua hooko ia ma o ka lele ana mai o na keiki alii me ko laua mau ukali, a he mea haʻohaʻo loa ia i na kanaka ko lakou ike ana aku i kekahi keiki alii ua kaumaha i na mea kaua, a o kona kulana he kilakila a me ke oolea o na lala, a o ka lua o na keiki alii he haawe ma kona kua ke auamo ana a he lole loihi hoi kona o ke ano o na kahuna moneka o Judea a me Babulona Nui, a no laua na helehelena like loa, a no ia mea e hiki ole ai i na lehulehu e kuku ana ma hai o ke alanui ke koho aku i ka hanau mua a me ka muli a oiai laua e hele la aia na leo kupinai o ka lehulehu ke hooho la, e ola na keiki alii a kau i ka pua aneane, a iloko o ka nui o ka leo kupinai i komo aku ai ua mau opio la i loko o ka pa o ka hale alii a hookipa ia aku la ma ka rumi ike alii nui o ka hale alii me ka hanohano nui, a maloko o laila i ku iho ai ua mau kanaka opio la a ike aku la i ko laua makuahine alii. E na hoa e nana aku imua.

            I ka hala ana ae o na la elima i ku ae ai ua mau opio la, a kamoe aku la i ka laua h@akai hele no ke ku ana e kaua i ka aina o Kadara o ka moi Beza, me ko laua puali kaua e nee aku la a penei ke ano o ka hoonoho ana:

            Ka mahele mua oia ka poe me na pahikaua e paa ana ma ko lakou mau lima, a no lakou ka huina he umi tausani (10,000), alaila o ke keiki alii Piula Lana me na ukali.

            Mahele elua, ka poe me na lauu ihe no lakou ka huina he 10,000, alaila o ke keiki alii Piula Biuda iho me kona mau ukali, a mahope iho ka mahele o ka poe pana pua me na kakaka, no lakou ka nui he 10,000.

            Oiai lakou e hoomoana ana i kela po a ke keiki alii Romura e lohe la i ka halulu a me na leo kahea no ka nee ana aku, ua holo pololei aku la ka kakou koa opio malaila a no ka mama loa o ka lio ua kaalo aku la oia mamua o kahi a na puali e nee mai ana, a mamuli o ke ano kilokilo o ke keiki alii opio Piula Biuda, ua wehe koke ae la oia i kana haawe ukana e kau la ma kona kua a iloko o kekahi eke i piha i na mea kilokilo i lalau iho ai oia a lu ae la i ka lewa, me ka puana ana aku. Hura! mamuli o ka mana kupua, i loaa ia oe, e hoike mai i ka mea aʻu e ninau aku nei ʻowai keia kanaka opio e hele mai nei maluna o ka lio eleele?

            Ia manawa koke no i lohe ia aku ai ka halulu o na kikiao makani puahiohio a wili iho la ilalo me ka ikaika nui, a o na lau laau keia aia ke haehae ia la a lohe aku la ua keiki alii Piula Biuda, i ka pane ana mau a ke eke kino wailua o ke eke kilokilo.

                                                                                                                                                                                                            Aole i pau.