Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXV, Number 48, 27 November 1886 — Page 2

Page PDF (1.87 MB)

This text was transcribed by:  James Kirkendall
This work is dedicated to:  Mohala Hou Foundation

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Nupepa Kuokoa

 

No ka Makahiki, $2.00

No Eono Mahina, 1.00

KUIKE KA RULA.

 

Poaono…Novemaba 27, 1886.

 

            Ka Nupepa Kuok a no 1887.

 

            Me na manaolana maikai a me ka hauoli palena ole, ke hoea aku nei makou imua o na tausani hoa'loha e lawe nei i ke KIIOHANA POOKEIA o ka lahui Hawaii, a e heluhelu mau ana i na manao alakai a me na mea e ae ma kona mau kolamu; a aole no hoi ia lakou wale, aka, i ka lehulehu holookoa no mai Hawaii nui o Keawe a Kauai o Mano.

            Ano, eia kakou ma kekahi aoao o ka pali ma ka hoohalike ana, a eia pu hoi ko kakou keehina wawae ke anehenehe aku nei e keehi i na anuu hope loa o keia makahiki, a haule aku kakou i ka honua, alaila hoomaka hou e pii ana e kaana pu ana kakou i na luhi, ka inea ka holomua a me ka nui o na pomaikai i loaa o ia mau anuu alahele a kakoue kuloha ai.

            Ano hoi, eia kakou ke uhaiaholo pu nei me ka helu 48 o ka nupepa KUOKOA o keia makahiki, e kupu koke ana na na hoomanao ana iloko kona mau tausani makamaka pakahi, aia he mau helu pokole wale no koe a kaalo ae na kuleana kilohi o na maka i kona mau hiohiona nani a me ka heluhelu a hoomalamalama i ka lah@. Ke ninau nei makou, auhea ka poe ake i ka holomua o ka lahui Hawaii?

            Aka, mamua o ko kakou hoomahele e ana aku imua, he mea pono no ia kakou ke nana ae i na kin@nalu oko ka kou mau alahele, a e nana pono hoi i na kumu akeakea o na la i au wale aku la, a he wahi kupono hoi no ke kali iki ana, a nana ae i hope, hoomaopopo iho i kahi i hemahema ai na hana o keia makahiki e ane maule aku nei, a e lawe mai hoi ia hemahema a wae pono iho i mea e naauao ai na hana o ka makahiki hou.

            Aole nae hoi i naaupo ka lahui Hawaii e like me ke au i hala o na makahiki he 60 paha, aka, he naauao lakou a aohe hanohano e ae a makou e kuko ai no ko makou poe tausani lawe nupepa i oi ae mamua o ko lakou naauao. Nolaila, ua hiki ia oukou ke ike maopopo iho penei a penei kahi i hemahema ai, a nolaila, penei ke ala pono o na hana, a penei hoi ke alapoho. Emoole ke noonoo iho a malaelae na mea hana akea ka kuameo hele, polo'eikona mau aoao, holomua na hana, a uhi ole ia e na hihipea.

            He mea nui hoi i ka lahui ke ake holomua o ka naauao iwaena o Hawaii, he ake i na hana holomua a hoopomaikai i ka aina, a o ka iini nui hoi e lilo kona mau pulapula i poe kanaka makua no ia au holomua. Nolaila o makou pu iloko o ia poai, a i leo hoi ko makou e pane aku, e lawe nui i ka nupepa no keia makahiki ae. Malaila e loaa ai na manao alakai naauao, na nuhou me na mea heluhelu he nui, a me na alakai kupono hoi e pili ana i na pono uhane o kakou.

            Ma ia ano, o ke ake holomua o Hawaii, ke ku makaukau aku nei makou e hooi aku i ko makou kokua me ka pauaho ole ma ka hoolaha ana i na mea e pono ai ka noho na o keia mua iho, na la hoi e hiki mai ana a nalo koke ae me ka piha i na hana pohihihi. Ke uwalo aku nei keia pepa i kona mau makamaka e alo pu nei i keia mau la a me ka poe i hoomakamaka ole iaia, e lawe, e hookamaaina, e hookipa aloha ma na ipuka hale hanohano a haahaa, a e hookamaaina hoi no keia makahiki ae.

            Ua makaukau oia no ka halawai pu ana aku me oukou i na wa a pau, a ke ninau nei, auhea ka poe ake i ka holomua o Hawaii? Eia ka wa, lawe nui i ka nupepa. Aohe alanui e ae e loaa ai keia mau mea waiwai nui.

            Me ka manaolana aole no e pauaho ana na kupa o Hawaii i ka nupepa KUOKOA.

 

Ka La Hoomanao.

 

            Maloko o na luakini Kaukeano me Sana Anaru, ua malama ia he mau anaina haipule hoomanao no na hana hoopomaikai nui a na laniihaawiai maluna o ka Ripubalika nui o Amerika. He la nui keia no ia aupuni i hookaawaleia iwaena o na oioina la o kela me keia makahiki, a ma Amerika a puni, ua hooi loa ia aku na kulai ana o keia la i ko ka la 4 o Iulai.

            Ua malama ia ka laahia o keia la, ma ke kulanakauhale nei ma o ke paniku ana ae o na ipuka o kekahi mau halekuai. Lehulehu pu no hoi na hae e welo ana ma na pahu hae, a ma na home noho, ua malama ia he mau wahi paina hauoli.

            O na hana haipule i lawelaweia maloko o Kaukeano a me Sana Anaru, ua ku i ka eehia. Ua hoopiha ia ka hale me kakahi heluna kanaka nui, a na maluhia loa na hana.

 

Ka La Kuokoa.

 

            Mamuli o ka haule ana aku o ka la 28 o keia mahina i ka la apopo, oia hoi ka la Sabati, nolaila, ua hookaawaleia keia, Poaono, 27, i la kulaia aupuni a i la hoomanao no na puuwai Hawaii ponoi a pau no ke kuokoa ana o ka aina mai na mana aupuni mai o Enelani a me Farani. Nolaila iloko o na manao ulumahiehie no na hoomanao o keia la, ke komo pu nei makou ma ka hoomanao pu ana i ka ihiihi o ka la, a no ke kuokoa mau loa o ka aina ka makou mau puana, a me ka hookupaa pu ia o ka nohoalii o Hawaii. No na hana hoomanao o keia la nui ou e Hawaii, ua lohe mai makou he anaina halawai ke malama ia ana maloko o ka luakini o Kawaiahao. He paikau hookahakaha ka no pualikoa, a he mau hoikeike @akalo au kahiko maloko o ka Hale Mele hou ma ke ahiahi. Me na manaolana ana e holopono ia mau hoohiwahiwa iloko o ka maluhia, a e hooi ae ko Hawaii mau puuwai lahalaha i ka ihiihi o ka la i hoihoi hou ia mai ai ke ea o ka aina. Ke puana hou nei makou i keia. "E mau ke ea o ka aina i ka pono."

 

Na Olelo Hoowaia

 

            Maloko o na nupepa hao'e o na aina e ua ike ia iho kekahi mau olelo i hoopuka ia o na kaona hoohaahaa a hoohenehene i ko Hawaii nohoalii, he mau olelo i pane ia e ka mea i uluku i ka inaina; a no ka loa a me ka laula o ia mau olelo, ua manao makou aia no ilo ko o ko ka lahui mau kaanapono ana e ike iho i kona ano nui, a me ka mole o kona kupu ana mai. Aka, hookahi a makou mea e pane aku ai, he hoowaia inoa maopopo keia.

            O na manao pilihua o keia au e ike ia aku nei no na hooponopono aupuni ana o na la i hala, ke hoike mai nei ia i kona hiki hope a i panina no na manaolana poho o ka lahui i kupu keke ae a mae koke no. O na hoomalele ana no ke kumakaia i ka aina no ka wa mua, aole no i nele me ka hoohua pu ana mai i kona hua mahone a i o ia ka makou i pane aku nei, ua waia ka inoa.

            Poko o na pahele he nui e kalahea ana, eia ka pono, hina aku nei ka lahuimalaila Aka, ua poaeaena maka o ka hapa nui, ua ike i ka laumania o ke ala a kaukoe aku la, aia nae he kupueu nana e hoonaueue ke kahua o na keehina wawae, a hamama ae la ka honua malalo a pau nui i ka haule.

            Iwaena hoi o na launa kino aia ka leo o ka apuhi ma na pahukani o ka pepeiao. Lealea na olelo, punihei keke ka naau, a kono koke iloko o ia anapuni ma ka powehiwehi no. Aka nae aia he nahesa iloko o ka poli kahi i moe ai, a i kona pumehana ana, ea ae la kona poo a nahu aku la.

            Ano, ua paneia na olelo hoowaia inoa e ka mea nana i pane, ua ao ia aku oia e ke kumu hoeueu nui o ka apuhi pela e hana ai. Ua huna ae la ua apuhi nui nei i kona ano, ke kahua o keia hana kumakaia, a hooili mai la i ke koikoi o ka ino maluna o kou nohoalii e Hawaii. Ke nee papa mai nei ua hookuia o ko kakou kulana, a he alahula ana aku hoi o na hookuemi o ko kakou alahele pomaikai. Aka, e hoolana na manao.

 

Haiolelo a ka Hui Kilokilo. (Mai ka Paeaina Puka La.)

 

            E ka Iku Hai a me ka Iku Wai:

            O makou o ka poe nona na inoa malalo, he poe i waeia mai waena ae o ka Ha'e Naua, e hoike aku ia Oe i ko makou piha i ka hauoli, no kou hiki ana i ke kaau a-umi-makahiki o Kou ola ana ma keia ao.

            He mea kamahao iwaena o na au noho aupuni o na Moi o Hawaii nei, ma ke kuamoo o na au, ua hauoli makou i ka hoomaopopo ana iho, ua loihi ka noho ana Ou mau kupuna ma ka noho Alii o Hawaii, mai ka wa i noho hui ole ai na mokupuni malalo o ka mana hookahi a hiki i ka wa i kuikahi ai.

            Iloko o Kou noho alu ana, ua nui na pomaikai Au i heahu iho maluna o Kou mau makaainana a pau, a oi aku maluna o makou na mamo o ka Hale Naua, kekahi o na oihana maikai Au i kululu ai iloko o ke au o Kou noho aupuni ana ma keia Hale, ua hoomalamala ia mai makou i na ike o na au i hala o Hawaii nei, a he hoomalamalama pu ana mai no hoi kekahi no na au e hiki mai ana.

            Ua kukulu iho oe i ka pou hana o ke kuokoa o Kou aupuni a ua paa, ua kau ke pili, ua komo ka Hale, a eia olua ke noho nei.

            O ka makou anoai mau aku, ka na mamo o ka Hale Naua, e ka ia ke aho i loa, koo ia ka laau i paa, noho'a ke aupuni a palalauhala, a ka ia i koko, a moe i ka moena, o kau ola ia e ke akua, ke hiki aku olua ilaila; alaila, e loaa pu auanei hoi ia makou ke ola, ke ola nui.

            Mamua o ke poi ana i ka makou ipu olelo, e ka hoahoa ae makou i ka Mea Mana Loa, E OLA MAU OLUA I KE AKUA.

 

            O ka haiolelo a ka ahahui kilokilo maluna ae, oia na olelo i paneia imua o ke ’lii ka Moi ma ka la ao i haia o keia mahina, oia hoi ka Poaono hoike ike o na mea o ke au kahiko, a no ka pono o ko makou poe heluhelu, ke hoopuka aku nei makou.

 

Leo ia Pohaku@.

 

            Oiai na uluoao o na helehelena kaua e nohoalii mai nei ma Europa a o ke aupuni hoi o Bulegaria ka mea a na aupuni e ae e noke nui la i ka lulumi nolaila wa menemene na puuwai aloha aina i ka awaiaulu ia o Bulegaria iloko o na poino nui, a ua hoonaae ko lakou mau noonoo nui ana e kuokoa nona iho. No ia mea, ua loaa ae ma Ladana he mau lono a he manao noi hoi i kakauia e kekahi o na kuhina o Bulegaria i ka nupepa Manawa, e hoike ana i ka pono o ka noho'na kuokoa o Bulegaria, a e kono pu ana hoi i ko Pohakuhauoli mau kalai aupuni naauao ana a kamailio me ka hooikaika no ka pono kuokoa o Bulegaria. Nolaila, eia hou paha ka wa e pohapoha hou ai na mapuna leo o ua kanaka pookapu la i na hana hookuokoa a hoomaluhia inaina e pahola ae ana, a aia maluna ona ko Bulegaria mau makaainana aloha aina kau nui ana; e maluhia a e kuokoa nona ponoi iho.

 

Pualio Panama.

 

            He mau lono noike ana no ke ano holopono ole o ke kulana oki alawai o Panama, lehulehu na dala i hooliloia, a lehulehu na ola i make ma ia wahi; aka he oia mau no na hana oki, me ka nee malie.

            No ke ano o ko Panama noho ana a me kona mau ea, ua lilo ia i mea haohao nei ia e kekahi poe naauao. Ua olelo ia, ina e noho kekahi kanaka ola maikai malaila, aole oia e loaa ana i ka mai no ka manawa a oluolu ae no, a pela aku ana ia manawa, aka, e loaa ana oia i ka mai no ka wa hookahi wale no, a iloko o na la pokole e kaa mai ai o ka make aku la no ia.

            Ua hakilo mau ia e na kauka ke ano o ko laila ea, a me ke ano e o ka make iwaena o na kanaka. Aole e mai wale ana ke kanaka, aka ke hookauiki no ka mai o ka make no ka hopena. Aole no hoi i loihi loa aku ke kaa mai ana, aka ua hoomaopopoia, iloko o na la elima ka averiga e waiho ai i ka mai a make.

            Iwaena o na limahana e oki mai nei i ke alawai o Panama, lehulehu o lakou i make ma keia ano, i hoike ia ae la maluna, a no ka maopopo ana hoi o keia mau poino o ka aina, oia ka ua poe naauao nei e huli la, pehea la keia.

 

He Pua Hau.

 

            Ua loaa i kekahi kanaka huli i na mea pohihihi o ka honua he mau anoano makalii maluna o na kula hau hee o Siberia, Rusia, a ua hoopahaohao ia kona noonoo no ka loaa ana he mau anoano maluna o ka hau. Iwaena o kona mau manao kohokoho wale ana he mau anoano ulu no keia, aole nae ma ka lepo maoli, aka, maluna o ka hau. Nolaila ua lawe oia i keia mau anoano a kanu maloko o ka pa alii ma Sana Peteroboro, Rusia, a ua ulu a pua mai la i na pua nani.

            I ka wa hooilo o ka malama o Dekemaba ka wa e ulu ai keia anoano, a oia hoi ka wa o ka hau e haule ana maluna o ka honua. He ekolu kapuai kona kiekie e ulu ai iloko o na la ekolu, a oia no ka palena pau o kona ulu ana. He ekolu wale no ona mau lau, he mau lau nunui a keokeo e like no me ka hau. He lehulehu nae kona mau pua, he mau pua keokeo a e opuu ana, a mohala, a mae koke no iloko 2 24 hora. Ua like keia mau pua me ke ano manamana o ka hoku, he mau pua nunui i aneane 4 iniha kona ana waena, a he aala loa no hoi. Aka i ka wa e pa aku ai na lima pumehana maluna o kona kumu, na pua a o na lau paha, e mae koke no ia a hehee a lilo i hau.

 

Ka Iubile La Hanau NA HAUOLI Hapalua Kenetruia 1836-1886. (Hoomauia.)

 

            POAONO, Nov. 20. Oili mai la ka la ma ke kakahiaka, a pahola ae la kona malamalama me ke ano powehiwehi no aka he oia mau ke poipu o na lani me na ao omamalu ua, a aole no hoi i lele ae na omamaka kewai o na pakaua mai ia po mai a ao. O keia ka la i hooholoia no na hana hoikeike o ke au kahiko, a i hoopaneeia mai ka Poaha mai no ka nui o ka ua; a ua hooko io ia ua hoikeike la ma ke kai huakai ana ae ma na alanui o ke kulanakauhale nei a maloko o ka pa alii ma ia kakahiaka. He huakai loihi keia, na waa, na waapa me kekahi mau holowaa e iho i haka ia a paa maluna o na huila kaa mamua a mahope, a ua houluwehi like ia hoi keia mau mea a pau me na kahiko o ke au i haia loa aku la me na luhiehu pu o ka waonohele. A ma ka makou mau mea i hoomaopopo aku ma ke kulana o ka huakai a me na mea i hoikeia mai ia makou, ke hoikeia aku nei penei: KA HUAKAI.

            Ua hoonohonoho ia ka huakai ma waho iho o Polelewa ma Alanui Moi e ka Hamuku o na Lealea Iubile Mr. J. Cummins a me kona mau hope, hoomaka ke kai ana mai alanui Moi aku, pii ma alanui Rikeke a komo ma ka pa Alii.

            Puali Puhi Ohe o ke Aupuni, he 27 ka huina.

            Na haumana kula iho o Kehehuna me ka aahu koa ma ka pa-walu o ka laina, he e 200 a oi ka nui.

            Na pukaua aku o Kamehameha oia o Keaweheulu [Kualaku], a me Kameeiamoku (Namahoe).

            Na kamalii aku 9 ka nui, i kapaia o ka "I" ka inoa me na kukui ehiku.

            Na waa peleleu aku o Kamehameha Akahi, i hakaia iluna o ka holowaa kaa loihi, e kauo ia ana e na lio elua me Kamehameha iluna o ka waa (Mr. J. S. Kekukahiko) me na paa kahili elua ma na aoao, he 14 koa me na ahuula a me ka mahiole e hoopuni ana i ke alii a me 12 hoe waa.

            He waa kaulua aku, o Keawenuiaumi ke 'lii o luna, me na paa kahili elua ma na aoao a me na hoe waa he 12 ka nui.

            He waa kaulua aku, o Kaumualii ke 'lii o luna, he 5 ka nui o na hoe waa.

            Ka waa aku o Pakaa, (Mr. Pelehu) a me Kuapakaa, (Mr. J. H. Kanepuu) o laua wale no i ko laua waa.

            He elua mau waa Malau, 'hi aku' a o Kamehameha; ma ka waa mua he 4 hoe waa me na lawaia "hi aku" elua, me na ohe loloa, e hoikeike ana i ke ano o ka lawaia ana o ia ano i'a.

            Ma ka waa elua, ua like no me ka waa mua ka hana ana, aka, he mau aahu ahu ula nae hoi ko na hoe waa 5 a me ka lawaia.

            Na waa upena luu aku ekolu o Kamehameha, me ka upena a me ka laau hoolaka i'a (laau melomelo paha), nona ka inoa o Makalei iluna, me na hoe waa he 10.

            Ka waa aku o Kawelo me Makuakeke, me Uhu-makai-kai (he uhu), a me ka upena kaka uhu no iluna, he wahine hapa i'a a hapa kanaka kekahi he 8 hoe waa ka nui.

            Ka waa o Maui me ka hua i hanau ia ai oia, me ka ulua Pimoe iluna, me 5 poe hoe waa.

            He poe hula Hawaii olapa aku me na ipu hula iluna o ke kaa loihi i hoowehiwehi ia me na lau nahele.

            Ka Puali Puhi Ohe o ke Kula Hoopololei o Keoneula maluna o ke kaa.

            He waapa heihei eono hoe aku me na hoe waa iluna i hoaahu ia me na lole onionio pilipono maluna o ke kaa.

            He waapa pepehi kohola aku me na hoe waa ewalu iluna, e hoikeike ana i ke ano o ka pepehi ia ana o kela i'a, mamuli o ka hookau ia ana o kekahi kohola kii iluna o ke kaa ma ka aoao o ka waapa.

            Ka waapa aku o na kamalii o Keoneula, ma ke ano o ka oihana kaua moana me na aahu manuwa, a o ka pau loa keia o ka huakai.

            I ka huakai i komo aku ai iloko o ka pa alii a kaapuni ae la i ka Halealii Iolani, ua hoikeikeia aku ia na waa imua o na Moi a me na maka hanohano he lehulehu e haiamu mai ana iluna o ka lanai, i ke ano o ka hana ana o ka upena luu a me ka laau ona ia e ka i-a, oia o Makalei, a ua kuu ia ka upena iluna o ka honua e hoopuni ana ma na aoao a elua, a kiolaia mai la o Makalei iloko o ka upena, a o ka wa ia e naholo mai ai o na i'a he lehulehu o kela me keia ano, a puhee aku la iloko o ke eke o ka upena, a hoomaka no hoi na kanaka hoe waa e luu a e kokolo ana ilalo, me ka hapuku ana i ka alihi o ka upena a huki ia aku la iluna o ka waa me na i'a; ka oo ihe ana o na koa o ke alii Kamehameha ka Nui malalo o na alakai ana a kona mau pukaua; ka lawaia ana a Pakaa me ke keiki, a me ka paha ana a ua Pakaa nei; ke ano no hoi o ka lawaia hi-aku ana a me na mea like. Ua kaapuni ka huakai he ekolu manawa i ka Halealii a hoi ma ka ipuka ma alanui Rikeke, huli makai a pii ma alanui Moi, a mawaho o ka ipuka pa makai o ka pa Alii, paikau na kamalii kula me ka huakai waa a me na waapa e hele ana mawaena, hoi ko Honuakaha, a huli hoi no hoi ko ka Makeke kuai i'a poe, a oia ka panina na hana.

            He malie wale no ka wa i lawelawe ia ai na hana, a mahope koke iho o ka hookuu ia ana o na hana, ua hoomaka iho la na pakaua e haule me ke koikoi a po ia la, a ao ia po. Ma ke kakahiaka Sabati a hiki i na hora awakea he malie maikai, aka ua mau na ao omamalu ua. Ma ke ahiahi, haule hou no na pakaua, a ua hoomau ia pela a ao ia po, oia ka Poakahi, a po hou ia la. O ka ua paha ia la ke hele la na alanui a hakuke@e; o i hoomenemene mai i ka hinuhinu o na kamaa a au okoa iloko o ka wai. Minamina loa no hoi kahi poe i ke kamaa a hele olohelohe wale no i ke alanui. Aohe minamina iho i ke anu o ka wawae.

 

POALUA, NOV. 23.

 

            Ma keia la i malamaia ai ka ahaaina Iubile i hoopanee ia mai kela pulemai. He mau pakaua koikoi ma ke kakahiaka, a hiki ma ka hora 9 ua mao ae la na kuaua. Ia wa ua hoike mai la na lani i ka malie, kalae ke ao, a ahuwale na kualono. A hiki i na hora awakea, ua kualono. A hiki i na hora awakea, ua hoomaka mai la na kanaka e kai no ka pa alii mamua iho o ko makou keena hana nei kekahi laina kanaka loihi o ke kai ana iho, ua ohuohu like lakou me na lei maile e kakepa ana mai ka a-i a kuuwelu aku la ma ka aoao. Ia makou i ninau aku ai i ko lakou heiau o ka hoea ana mai, hoike ia mai la he poe lawaia no Ulakoheo. Ua hoomau ia ke kakahe o na kanaka no ka pa alii maluna o na kaa a ma na awawe no hoi. Ma Kinau puka o ka pa alii lehulehu o na kanaka e kieei ana iloko eia ka ua wehe hamama ia ka puka no lakou. Alawa ae la i ka halealii, o kona mau hie mua no o ka la ike alii, Nov. 16, na hae e hiolo ana mao a maanei a pela aku; nui na nani e pau pono ole ai ke helu aku. Ma na ianai, kui a lehulehu na kane a me na wahine i kahikoia me na aahu nani. Halo'alo'a no hoi na houmana o ke kula lii o Kehehuna me ko lakou mau kahiko piha. A ku iho la o Iolani Hale iwaena o kona mau luhiehu nanie hoohiohiolo ana a puni. Pa ae la na leo hanehane o na mea kani a ka puali puhi ohe ma kona mau paia anoano, a kupinai iho la iloko o kona mau lumi akea.

 

KA AHAAINA.

 

            Maloko o ka lanai loihi make alo iho o ka hale alii, ua hoopihaia na ka poe hanohano a haahaa i kono ia a i kuu akea ia hoi e ai a e inu i na mea ai i hoomakaukau ia. Ma kela a ma keia aoao o ua lanai la e hoohiohiolo ana na kahakahana hae mai ke nui a ka liilii o na waihooluu nani like ole, a mawaho pu no hoi kekahi o ka lanai. Ma na aoao a puni, na pou a me na kaola, ua hoohihi ia me na lau niu, ka palai, a me na lau nahele e ae. Iwaena hoi o ia mau luhiehu, e aaki pohe mai ana na pua aala onaona, a na ko lakou mau aala moani i awili pu ia me ke ala lauae o na lau nahele, i hookupaoa ae i na ea o ka lewa e hoopiha ana ia loko o ua lanai la. Elua mau kahili e ku ana mao a maanei o ka puka komo akea loa, he mau lalani no hoi o na hae liilii maluna o na kaola, a luhe iho la ko lakou mau welau i ka pa a ke ahe makani.

            He nani maikai o loko ke nana aku na maka; wehiwehi ka paia mahope pono o ka noho alii i ka hae nui i kakepa ia. Na hae o na aupuni a pau o ka honua nei kekahi e oilili mai ana iloko o na uluwehi, a haaheo no hoi ka naau ke ike aku i na hae Hawaii liilii e welo ana.

            He 7 hoi ka nui o na papaaina loloa, he papaaina pio no hoi ma ke kala mauka o ka lanai, a e lawa ai na hoaai he 100 ke noho ma ke kulana pio. Maluna o na papa aina e alohi ana na umeke laau nani, na pa, pahi, a lehulehu wale o na pono ai.

            He "nani" ka puana a na leo, e haanou i ka nani aole e pau - na maka a me na leo, aole no e pau. Mao a maanei na kaikamahine opio e ku ana me na kahili liilii, ua kahiko ia lakou me na aahu like. E noho ana na hoaai, e ku ana na mea ai, ka puaa, poi, limu, papai, opae, ka wai, a nui wale aku.

            Hora 2, oia ka manawa ai, a oia no ka wa i komo mai ai ka Moi, ka Hooilina alii, na kama alii, Likelike me Kaiulani, na keiki alii Kawananakoa, Keliiahonui, ka Moiwahine, na ukali lehulehu o ka ohana alii, a me kekahi mau maka hanohano e iho e ukali ana mahope. Ia lakou no a noho, o ka hoomaka koke iho la no ia o ka haupa ana, ke hele la a pii ka maneo i na kumu pepeiao i kaua mea o ka liliha o no kohi kelekele o ka io puaa. Waiho ae ana keia nee aku ana i kela, a i kela ae, a i keia iho, hooma-u na kiaha wai momona, ka wai maoli no hoi, a ilaila wale iho la no kahi i apakau ai a nae iki. Ma ka hoomaopopo ana i ka nui o na hoaai, aneane e hanini mao o ka 2,000; na maka hanohano a ka haahaa. Lahalaha ka puuwai o ua lanai la, hamama akea kona mau puka, kapukapu ole kona mau kohi kuhinia, a ua noa ia'u, ia oe, ianei, a i kela me keia.

            Mahalo piha i na haumana o ke kula alii o Kehehuna me ko lakou mau aahu piha, o lakou na lima lawelawe o na papa aina, liilii na mea hana, eleu a mikiala no hoi, kohu mau mea mana la ka anai ae no, kukuku ana ka mahu o na mea ai; a apakau wale ae la no, nalo aku ana keia mau pono. Ua hoomau ia ka ai ana iloko o na leo mele hoohauoli a ka puali puhi ohe, a iloko no hoi o na kalokalo leo ana no ke ola o ka mea nona na hoohiwahiwa. Ilaila no a lawa ka iini; nui na hauoli, nui na kulaia, mahalo, a me na hoomaikai lehulehu.

 

NA KULAIA MA IA PO.

 

            Ua hamama akea na puka o ka pa alii ma ke ahiahi, komo kela me keia iloko. Ma ke ano ahiahi loa ana iho, lehulehu o na kanaka maloko e ake ana e ike i na lealea o ia po. He hula Hawaii na lealea i hanaia, a ua lehulehu ka poe hula mai na kane, na wahine a me na keiki liilii o ehiku a ewalu paha makahiki, a i na makua hoi me he ia aia ma kahi o kanaha makahiki a oi. He mau kahiko nani no ko lakou he mau lole elekei ko na wahine me na pa-u, a i ka hula ana, haa like lakou ilui na a ilalo me ka niniu o na pa-u, e kuhi anana lima i o a ianei me ka lelele o na wawae. Loihi ka wa i hula ai, e hoomaka ana mai ke ahiahi okoa a hiki wale i ke kani ana o ke oo o na moa ma na hora wanaao. He mau leo himeni kekahi, aka, aole i laula loa aku mamua o ka hula nui ka uwauwa o na kanaka i ka maikai paha, i ka inoino paha? Aohemaopopo aku o ia wahi; aka hoike mai kahi poe no ka maikai ke kumu nui o na uwauwa. Ua hoomalamalama ia ka pa alii a me ka hale alii me na kukui gas a me ka uwela; nani ka malamalama o na kukui. He hana nui no hoi ka keia poe hula.

 

POAKOLU, NOV. 24.

 

            He la malie maikai loa keia mai ka po, a ao, a po hou. Keia ka ia i hookaawaleia no na lealea paani ma ke kahua diamana o Makiki: oia hoi ke kukini, lele pa, kinipopo, kiola poka, a he nui wale aku. Puka mai na nupepa kakahiaka a auina la o ia la me na hoolaha e olelo ana ua hoopaneeia ua mau paani la a ka Poaha, Nov. 25, oia hoi ka la hoomanao a hoomaikai o na puu wai Amerika. A hala ae la keia la me kona mau helehelena nani.

 

POAHA, NOV. 25.

 

            Maikai a malie keia la, mai kakahiaka a auwina la, a ma ke ahiahi ana ua haule iho he mau kulu pakaua pakakahi. Ka la hoomaikai keia o na puuwai Amerika i ka Mea Mana Loa nana i hoopomaikai ia Ripubalika nui. Ua malamaia na hana hoomaikai maloko o Kaukeano me na hana haipule i alakaiia e ka Rev. S. E. Bishop, a i kokuaia e na kahu Cruzan me Oggle. Maikai a maluhia na hana. Maloko no hoi o ka luakini Bihopa Sana Anaru, ua malama ia no he mau hana haipule.

            Maloko no hoi o ka pa alii ua malamaia he aha hulahula Europa. Lehulehu na maka hanohano i konoia no ka hulahula. Ua malamaia keia hulahula a hiki wale i na hora wanaao; ua hoohauoli ia ke anaina me na launa maikai ana me na 'lii, a me na ohaoha i ka mea nona na kulaia o ia po. Ua hoonanea pu ia lakou e na leo mele o ka puali puhi ohe, - na mea ai no hoi a pela wale aku. Ua hoomalamalamaia ke kahua hulahula me ka malamlama o ka uwila. Maluhia na hana.

            No na paani lele pa, kukini, a pela wale aku i hoomakaukau ia no keia la, ua loheia mai aole i lawelaweia, a no ia mea ua hoopaneeia mai a i nehinei iho la.

 

HOOLAHA KUMAU.

 

            WILDER & CO. (WAILA MA.) Mea kuai papa a me na lako kukulu hale na ano a pau, a me na me ne pono a pau no ka hale. Kihi Alanui Moiwahin me Papu. tf

 

PACIFIC HARDWARE COMPANY Na Hope o Dilinahama Ma. Mau Mea Kuai Lako Hao Alanui Papu, Honolulu.

 

UA WEHE AE NEI O Y. ANIN HE HALE INU KOPE HELU EKAHI. MA NA KIHI O NA ALANUI Hotele a me Maunakea. 2090-3m

 

NA HOOLAHA HOU.

 

HOOLAHA HUI.

 

            O KA HUI I HOOPAAIA MA WAENA o Anthony Faye me Meier no ka lawelawe ana i ka oihana kanu koma Kekaha, Kauai, a i ike ia malalo o ka inoa o Faye & Meier, ua hoopau ia me na hooia kupono ma keia la 18 o Novemaba, 1886.

            Ua kuai ia a ua lilo ia Mr. E. Kruse ko Anthony Faye mau pono a pau iloko o ua hui la i oleloia maluna, a ua hui pu mai me Mr. W. Meier o Kekaha, ma ke ano hoahui ma ia la, no ka hoomau ana aku ia ka oihana kanu ko, a malalo hoi o ka inoa hui o MEIER & KRUSE a hoomau hoi i na pono a pau o ka hui. MEIER & KRUSE 2104-2t.

 

OLELO HOOLAHA.

 

            E noha ana ka Luna Ohi Auhau o ka apana o Kau ma ka Hale Hookolokolo ma Waiohinu no ka ohi ana mai i na auhau no 1886, mawaena o ka hora 9 kakahiaka a me 4 o ke ahiahi o na Poakahi a me na Poaono iloko o ka mahina o Novemaba, Dekemaba, a hiki i ka la 15 o ia mahina. H. S. MARTIN, Luna Auhau. Waiohinu, Nov. 10, 1886. 2103-4t

 

HOOLAHA LUNAHOOPONOPONO WAIWAI.

 

            UA HOOKOHUIA KA MEA NONA ka inoa malalo iho i lunahooponopono no ka waiwai o ESTHER WAHA i make o Kona H. Hawaii O ka poe a ka mea make i aie aku ai e waiho kokei kalakou mau koina kupono me na hooia, ma na ano a pau ia'u, ma ka Halekula Iolani ma Honolulu, Oahu, iloko o na mahina 6 mai keia la aku, a i ole pela, e hoole mau loa ia. A o ka poe i aie mai i ka mea i make, e hookaa mai. ALFERD WILLIS. Lunahooponopono Waiwai o Esther Waha. Honolulu, Nov. 5, 1886. 2101-4t

 

NA HOOLAHA HOU.

 

            AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE o Ko Hawaii Pae Aina. Ma ka @ pono Waiwai. Ma ka hana o ka @ WILLIAM B. WRIGHT i make k@ Ma ke Keena imua o ka Lunaka@ JUDD.

            Ma ka heluhelu a me ka wahi @ ka Palapala Noi a Mrs. @ Wright, wahine kane make a ka m@ e hoike ana ua make kauoha @ Boynton Wright no Honolulu Oahu @ nolalu i oleloia i ka la 13 o N@ e noi ana e hoopukaia ka Palapala @ Lunahooponopono Waiwai ia W@ i oleloia.

            Ua kauohaia o ka Poalua ka la @ DEKEMABA 1886, ma ka hora 10 kakahiaka, oia ka manawa i koh@ hoolohe ana i ua noi ia imua o ua @u@ak@ ma Honolulu, a ma ia manawa a m@ no, e hele mai ai na mea a p@u i @ mai i ke kumu, ina he kumu oiaia @ e ae ole ia ai ua noi la. A o keia k@ hoolahaia ma ka olelo Enelani me H@ ekola pule maloko o ke KUOKOA @ Gazette he mau Nupepa ma H@ mua ae o ka hoolohe ia ana o ua @ puka koke ia ka Palapala Hoo@ponopono waiwai e like me ka mea @ ka waiho ia ana mai o ka @

            Kakauia ma Honolulu, Nov. 22 @ A. F. @ Lunakanawai nui o ka Aha K@ Ikea: HENRY SMITH. Hope Kakauolelo.

 

            AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE KO HAWAII PAE AINA. @ Hooponopono Waiwai. Ma ka @ Waiwai o HILOONE KONOHIKI Honolulu, Oahu, he keiki oo ole.

            Ma ka heluhelu a me ka w@ ka Palapala Noi a S. M. Kaauka@ Honolulu Oahu, kahu malama waiwai o @ Konohiki, he keiki oo ole e @ ia oia e huai i kekahi waiwai paa @ ole la i oleloia, e waiho la ma A@ Honolulu i oleloia a e hoakaka @ mau kumu ku i ke kanawai, e aeia i @ i ua waiwai paa la.

            Ua kauohaia e hele mai na pi@ poe a pau i pili i ua keiki oo ole la @ pau i kuleana i ua waiwai la imua @ ma ka POAKAHI ka la 20 o Novemaba 1886, ma ka hora 10 o kakahiaka @ Keena hookolokolo ma Honolulu, @ ma ia wahi e hoike mai ai ina h @ kahi e hoopuka ole ia ai ka @ kuaiia ua waiwai ia.

            Kakauia ma Honolulu, Novemaba @ EDWARD PRESTON, Lunakanawai o ka Aha K@ Ikea: HENRY SMITH, Hope Kakauolelo 21@

 

            AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE Ko Hawaii Pae Aina, ma ka H@ nopono Waiwai. Ma ka hana o ka W@ MOEHOOKAHI (w) O KAILUA, K@ Oahu i make kauoha ole. Make Keena @ o ka Lunakanawai McCully.

            Ma ka heluhelu a me ka waihoia ana @ ka Palapala Noi a Kaiwi Molokea, @ mea i make e hoike ana ua make @ oia i ka la 14 o Feberuari 1886, a e @ e hoopuka ia ka Palapala Hookohu @ Hooponopono waiwai iaia, a e hookohu @ i Kahu no Kalua (w) he keiki oo ole, m@ na a ka mea i make.

            Ua kauohaia o ka POAONO ka la @ DEKEMABA 1886, ma ka hora 10 kakahiaka, oia ka manawa i kohoia no ka @ he ana i ua noi la imua o ua Lunakanawai la ma kona keena, ma ka Hale Hookolokolo @ Honolulu, a ma ia manawa a ma ia wahi @ e hele mai ai na mea a pau i pili e hoike @ ke kumu, ina he kumu oiaio ko lakou @ ole ia ai ua noi la. A o keia kauoha @ lahaia ma ka olelo Hawaii i ekolu pule m@ o ke KUOKOA he Nupepa ma Honolulu.

            Kakauia ma Honolulu, Novemaba 24, 1886. McCULLY Lunakanawai o ka Aha Kiekie Ikea: HENRY SMITH, Hope Kakauolelo. 2104@

 

            MA KE KEENA O KA LUNAKANAWAI KAAPUNI, Apana elua @ HAWAIIPAE AINA.

            Ma ka waiwai o JOHN KANUI, no I@ na, Maui i make.

            Ua heluhelu ia a ua waiho ia ka palapala @ a KAHOOINAINA (w) e noi ana e h@ pono ia ka waiwai o HOHN KANUI @ Lahaina, Maui, i make kauoha ole, a e @lo ia i na hooilina.

            Nolaila ke kauoha ia aku nei na @ pau ke pili, o ka Poaha, oia ka la 9 o Dekemaba, 1886 ma ka hora 11 A. M. ma ka hale @ kolokolo ma Lahaina, oia ka la a me @koho ia no ka hoolohe ana i ua n@ na mea kue ke hoike ia. ABR. FORNANDER Luna Kanawai K@ Lahaina Nov. 9 1886. Apana @ 2102 3t.

 

Heluhelu Iho Ano! I KA BUKE I HUMU IA O KA Moolelo Ahaolelo. (The Daily Bulletin @ E HOIKE ANA I na Hana p@ha a me na Haiolelo o ke Kau Ahaolelo o 1886. Kumukuai, $3.00 e loaa no ma @ kuai o J. H. Soper a me T. G. Th@ ke keena hana no hoi o ka Nupepa BULETINA. 2104-2t

 

HOOLAHA A KA LUNAHOOPONOPONO.

 

            UA HOOKOHU PONOIA KA @ nona ka inoa malalo iho, i Lu@nopono no ka waiwai o HENRY PASSENGER i make. Ke kauoha ia aku @ hoolaha, i ka poe he mau koina ka lak@ Waiwai i oleloia, ina ua hoopaa ia me @raki a me kekahi mau ano e ae paha, e w@ koke mai me na hooia kupono, iloko @ hina eono mai keia la aku, a i ole pela@le mau loa ia. A o ka poe he mau a@ kou i ua waiwai l@, e hookaa koke @ mea nona ka inoa malalo iho. H. G. TREA@ Lunahooponopono o ka Waiwai o Henry Passenger. Wailuku, Maui, Nov. @, 1886. 2102@

 

HOOLAHA I KA POE AIF.

 

            AHA KIEKIE O KO HAWAII @ AINA ma ka hooponopono waiwai ma ka hana i ka Waiwai o WARREN EUGENE CALLIHAN, o Honolulu i make.

            I kulike ai me kekahi kauoha i waiho @ ma ia Aha i oleloia, a i hoopuka ia e ka @ kanawai Hon. E. Preston o ua Aha la @ ke hoike ia aku nei ma keia hoolaha i ka @ pau he mau koina ka lakou i ka waiwai Warren Eugene Callihan i olelo ia, e w@ mai imua o'u ma ku'u Keena hana ma H@ eono mai keia la aku, a i ole e hoole mau @ ia lakou. C. W. ASHFORD, Lunahooponopono o ka Waiwai o Warren Eugene Callihana i make. Honolulu Nov. 8, 1886. 2102-5t.