Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXV, Number 48, 27 November 1886 — HE MOOLELO KAAO EEHIA NO KE Keikialii Romura, [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO EEHIA NO KE Keikialii Romura,

/Ka Ka n« a i Lip-iia, ka l"»pua Ros< o na kihapai mf ka Puawai o kema a o ka eaanu Aei« hoi o njt Kuaiono a mt na Ululaau anowio o Al«£<na he Iwīka.'i: no naaa i haia Ka Hookaiakxipiu o ka Hakakih, OK E keiki alii Romura kena ka puuwai liona t a o ka mea i kapa ia ka hookaiakupua o ka makakila. !> No ia mea i puka aku ai o Piula Biuda mai loko aku oka puali kaua a holo kaawale aku la, e hui me ka olali opio. Oiai laua i hui ae at, ua haawiia na kukai aloha a me na manao oke kanaka i piha ika ike no kana oihana i lilo ae ai ua mau kanaka opio la i mau hoa'ioha eiaio A ia manawa no i ninau aku ai o Romura ia Piula Biuda; e hele ana thea ka olua huakai nui me na koa ? E hele ana maua e kaua ika aina a pau o Kadara e hoopaa aku i ka moi Beza iloko oka pakaua o Pulitamena ma kapa o ka lokowai o Alasieda e kahe la iloko oka moanawai keokeo maluna o ka mokupuni kanaka ole o Mineva, kahi oke keiki alii Babera i noho pio ai i na makahiki he tausani, iloko o kona kino manu pueo keokeo, a o kela mokupuni o Mineva oia ka halepaahao a na kupua e hoopaa mau ai ina poe pio ma ke ano kino manu a ua kapaia kela oka halepanao oka Ehaeha a o ka pakaua o Pulitamena, (oia hoi ka poino.) A no ia mea ke noi aku nei au ia oe e kokua mai 1 ka'u huakai, no ka mea, ke ike nei au e kaua ana ka hapalua helookoa o ka honua no ke kue like ana mai la maua. E hoomanao e kuu hoa'loha; maluna o ka mu'iwai koko e loaa'i au ia oe, a iloko o na kahua kaua i piha i na heana o ka poe i pepehiia e huiai kaua he alo a he a!o, iloko o keia mau la aku, wahi a ke keiki alii Romura i pane aku ai.

Iloko o na kukai aloha ana i haalele iho ai ke keiki alii Romura i kona hoa'loha a lele aku la oia maluna o na lalani kuahiwi a me na ulula«u e kakai ae ana a nalo aku la ma kela aoao 0 tia puu, a no ka manawa pokole aia ua opio la maloko o ko laua haleahi kamah.ao e kukai olelo ana me kona luaui hanai ka moneka Hesana, ao ka moi Sanina hoi. 'E na hoa, iloko o keia mau la akp keiki alii i hele ai, aia ua Sanina la maloko o kona heiau hoano i kapaia o P>eteseda oia hoi ka " Punawa-okealo-ha. " E noi ana ia Alahe ke akua nui, a me Titelenopegiona ke akua nui o na kupua o ka honua, e poni iho i ka aila noni maikai o ke alwha a me ke ahonui maluna o ke keiki alii opio Romura, a e hoolaa hoi iaia i koa no ke au e nee mai la e like me ke ao mama. Oiai oia ma kana huakai hele makaikai honra f a o ka holo lio oia kekahi o na hana hiaai loa a ke keiki alii Romura, ano ia mea, ua noi hou aku la ua hiwahiw3 kaiii puuwai la a kakou i kona luaui hanai no ka hele hou ana i ka makaikai a me ka holoholo ana maloko o na ululaau lipolipo oke kuahiwi, a he mea pono no hoi ia i ka manao o ua Sanina la, a no ia mea i kahiko ia iho ai ke keiki alii opio Roroura i kona mau kahiko piha a kakou i ike ae nei ma na helu i aui aku la i hope. Ika manawa i kahiko ia iho ai ke keiki alii i kona mau kahiko a pau mai ka papale daimana apuupuu e kau la ma kona poo a i na kamaa aniani anapanapa e paa la i kona mau wawae. Ke welo la hoi ka Hpine o na hooluu ehiku o ke anuenue ma kona puhaka, o ke kapa ana e kahiko la ke hoike mai la ia i ke kupanaha a me ke kamahao nui 1 ka maka kaoaka ke nana aku a e hoopunini ana hoi ika neonoo o na kupua ke ike mai.

O ka nani o keia mau mea eha i hui pu ia me fca nani lua ole o ke keiki alii, ua like ia me kekahi loa ahi nui nona ka ula a me ka malamalama e hiki at ke ike ia he mau hanen mile ka mamao, a ua like hoi me ka pohaku daimana kamahao o ka ba!e ahi kupua o 41 Uwahi Rose * Uoko o aina Po, o

ke kupua Lautiere Nui e malama ii ana e ni kiai ekolu; oia hoi ke kanapi» inioo, a me ka elei>ani, iwaenakonu o ua hale alii la o Rose; ' aia a hiki aku kakou ilaila, e kaana pu no kakou i ka nani a me ka molale o ka kakou kea, a mahnpe aku e hoakaka piha aku au ina hana a rae na niea a pau oua aupuni la o Aina Pe» oke kupua Lautiere ka Nui, ka mea i olelo ia niaanei 41 ke akua oka honua w nana e hoonaue na iwi o ka honua i kona wa e hele ai, a me kona ala ana iluna, nona ke ola iloko o kela pohaku dai mana. a o kona ano maoli he eki-dai-mana, kekahi ona mea mana loa maluna oka honua a pau ana kupua e | noke la ika imi aohe nae he loaa 0 kahi i waiho ai.

A. ena hoa, e nana aku imua. Ua hoopaa ia ae la hoi n.a kona pul *'ca kana pahikaua wakawaka olim lino, a e paa ana oia rna kona lima hema i kana uwopa kupua. E hoomanao iho oe eka mea heluhelu, hookahi mea kainahao i koe oia hoi ka 111 lele kupua i kapaia ke kaulahao o ka honua (hau), 0 kona inoa ponoi loa o " Leina Dia, " a oia auanei ka inoa a kakou e kakele aku ai ma keia hope aku no ua ili Ule kupanaha )o. a o ka niea i kapaia ka hanu meheu kamahao 0 Aina Po, a o ke kauwa hooko pololei. Oia hookahi wale no ka i koe iho i kona luaui hanai. Ika makaukau ana o na mea a pau i pii aku ai ua opio la iluna o kona ho kamahao i makaukaii i na pono hololio 0 ka mea hololio, a i ka manawa i boo-ma-lo mai ai i na kaula kaohi o ka lio, a ile ko hoi o na puili lima aloha ana i na liina o kona luaui i pulelo ae ai ua kanaka opio hololio 1», a nalowale aku la ma kela aoao o na lalani kuahiwi 0 Kiresatia, a īa manawa i pu?na aku ai ka makua moneka n>ah : E tia mea kamahao tkolu o ka pahu aniani kupua o Urima, e malama aku i ko ouki.-i! alii a e hoike aku hoi oukou 1 ko oukou mana maluna o ka honua a ke puana aku la au, 0 uwila a me hekili na hoopake'e nui o kou alahele, kuu kamalei aloha, e hoopunini aku ana i ka noonoo o na kupua, a e hoopahaohao ana i ka manao me na maka o na keiki a kanaka.

la manawa no t ku'i iho ai ka hekili me he la e wawahi la ana na mauna, a e haehae ana 1 na paia lewa. a ke holoke la ka uwila me he la, oia ke kukui e hoomalamalania ana i kona alanui, no ia mea i hoea niai ai ka ino nui maluna 0 ka aina a pau o ludea. Aia ke keiki alii ke holo ae la maluna o na ululaau a me na kula akea mej ke kupanaha nui e like me ka lapalapa i ahi e aa ana aole nae i pau na laau i ka | aa ia, E hoomanao, oka ula oke ka-j pa ana e aahu la, a me ka nani olinolino o na kahiko a pau, ua like no me j ke ahi e aa āna nialuna o na lau lanu. j I ka manawa 1 ike ai na manu, hooho ae la lakou me ka oli )li nui, a o na holoholona hoi o ke kub, uwo ae la !akou me ka weliweli nui; o na pua ho», 0 ke kula, kulou no lakou ilalo, a mae na mauu uliuli i ka makani. Aole i liuhu h« ea aku la ke keiki alii Romura i ka aina o Kadara oka moi Beza kahi a na puali kaua o Piula Lina a me Piula Biuda e noke ani i ke kaua, me na puali he* nui loa o ka hikina. I na la mua loa i hoala ia'i ke kaua ua hoauhee ia ka moi Bcza e na keiki alii Piula Lana a ine Piula Biuda, a no ia mea i kuahaua aku ai ua moi la i na aina a pau i mahelehtle la oka poe Kaledea, a me ka poe magoi. na olelo e, ka poe net*ne. ka poe hiwa, ka poe geregasa, ka poe Lrusa, ka poe Amora, Hita, Perezr, Anakima, Refa:ma, Emima, a me ka poe Zamez ;m:ma. Oka poe oka mua, he poe ike lakou ina ouli ona Ia t na kau, a me na wa e hiki rn»i ana; ka poe oka mahele elua, he p*-e akaniai loa lakou i ka maa a me ka pana pua, aole e hala Ika nonanona a me ka pua mauu ka lakou mau a-te, a me ka lakou pua, a he mau lahui iakou i maka'u nui ia i ke kaua a he ano a a hoi ko lakou kina • O ka ]>or o ka n.ahele ekolu oia hoi ka poe Anakima, Rej>ain a, Eminia, a me ka poe he poe kanaka nunui loa lakou, i kaulana no ka a roe ke akamai ma ke kaua, a aua aahuia hoi lakou ike kapa kila unahi nona Ke kaumaha o ke kapa kila hookahi e hiki ai ia eono kanaka o ka kou nei ke hapai; alaila, e hoomanao iho e na hoa hookaau o keia nanea, aohe io no o ka nunui i kana mai.

I ka manawa i hooholo ai oa poe Uhut la e hele mai no ke la nei, he la nui loa 1a no keU a keia aina o ka hikina, e hookani ia na mea kani a e pahola ia ana hoi na«\aaina palala ma kel.i a ene keia wahi o na aina, be hoike no ko iakou Kauo i ro ka hele ana aku i ke kaua, a wahi a ua moi Beza !a i kuahaua ae ai> e luku ana oia * anai Soa aku i ka aina 1 pau o Kalene, ao na keiki alii kana ir.au pio ne ka wa mau loa, a e oki hoi i ke poo oka moi Madura a nie ke ninwahine Sobia iluna oke pa, a haawi aku na ua mau keiki ahi 1a e ai iloko o ka halepaahao o ka pakaua o l.eina.

Ua lawe hele ia aku la keia olelo a ke alii a hiki iuiua o na keiki alii u me na koa oua mau keiki alii !a, ano la mea i kahea ae ai ua mau keiki ahi l\ i na koa no ka lohe ana i ko Ukou mau manao. A oiai lakou e hui ar.a, ua hooholo iike ae la lakou e he)e imua a make maluna o ke kahua kaua no ke ota o ko lakou mau haku alii opio, e like me na oieio ao &ko lakou moi hapauea i ao mai ai mamua oko lakou hele ana no ke kahua kaua, a no ia mea lakou i ku ae ai no ka hele ana imua ma kahi e ike aku ai ike kulanakauhale alii o ua moi la i hoomoana iho ai. I ka manawa i ike mai ai ko ke kuianakauhaie ika puali kaua nut ona keiki alii, ua lalelale ae la ua moi !a i na koa a nee mai la imua. (oia ra koa kanaka nunui a me na lahui a pau o ka hikina,) aua uhi paapu ia ka aina no ko iakou iehulehu loa, n no ka manawa pokole wale no ua hui ae ia na puali kaua i kahi hookahi, a no ka nui hc«ahewa loa o na koa ma kela aoao mai ua eini hope aku ia na puali o Piuia Lana ma me ka uhai loioa ana nai a na puali kaua o ka poe nunui mahop«* t a maioko ona iaau ioloa i hoomaha iho ai lakou, ano ka iua ae oka la i hoouka ia'i ke kaua weliweli lua ele nana i hoonaueue ae i ka honua kahi a iakou eku la, a iioko o ka manawa pokoie ioa ua lilo.ae la nr p'»ali kaua o na keiki alii i mau puali nahaiia eku kawaiawaia ana. E haawi ana hoi kela a me keia nua i kona ike a me kona akamai nui, a aia hoi ke keiki aiii Piula Lan.i ke kakele la i kona akamai nui e nale ann "o ko naoia iho, a e hoohoka aku ana. hoi i ke akamai kaua oua poe nui 'a. A e na hoa, e nana aku tmua. Oiai na pualikaua e noke haL* ole ana i ke kaua, ua hoea mai ia kak;u;ou kamahele opio e kau ana maiuna o ka lio eieele nani iwaena o na pualikaua o ka moi Keza, a no ia mea i hot ho iike ae ai na kanaka e paa ana i na iaau īhe loloa me ka 1 ana : E pepehi aku a make i kela kanoka opio e kau la ilnna o ka lio; o kekahi no ia ona keiki aiii o kela aoao e auhee nui la. No keia mau leo hooho i iulumi like iho ai ua poe nunu» la me na laau ihe ioioa, a haualao'a ae ia iluna o ke kai opio me ka weliweli nui, aka, he mea paani wale no ia na ua kanaka hololio kamahao ia. I ka manawa i lulumi like iho ai ua koa la ilalo, ua like bkou me he la he mau pua no ke kula e mae ana i ka wela a ka la, a iioko o ka manawa kole loa a ke koa opio e haawi ana i ka hoopai maluna o lakou, ua kaheawai ae ia ke koko maluna o ka honua, a e ahu ana hoi na kino heana o ka poe make me ka weliweli, a oia hoi ka wa a na aoaoelua i ike mai ai i kekahi kanaka e holeholo ana iwaena o ka loko koko, a no ia mea i huli ae ai ka moi Bcza a me kona mau koena koa a auhee aku ia no ne kuianakauhale; lohe pu ia aku la ka !eo o na o-ie e kahea ana i na kaInaka e hoakoakoa no ka nee hou imua.

O ke keiki alii Piula Biuda, aii no ia malolo o kona haklewa lole o ke silika omaomao e hana ana i kana oihana o ke kilokilo, a f iai 0»a lualoko o kona keena, ke hoikeia mai U laia ke auhuiihia ana o na puali kaoa o ka moi B* za a hoike pu ia mai la ka maalo ana ae o ka mea nana i luku iho i na kanaka a pau, a nolaila, puka aku 1« ia iwaho a lawe ae la i ka omole laau kupanaha loa a Semebara ke kanaka ho pahaohao, a 02 aahuia oia 1 ke kahiko o kona oihana laahia, a e hele ana hoi oia e halawai pu me ka kakou koa opio* laia e hele la e lohe ana oia i na leo o na kanaka e olelo ana o Racifa keu, ua iho mai ka lani mai; oia no keia. (AoU i pau.)