Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXV, Number 49, 4 December 1886 — Page 1

Page PDF (1.78 MB)

This text was transcribed by:  Pulama Goodhue
This work is dedicated to:  Marvin Peltier Goodhue Jr.

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Buke XXV, Helu 49  Honolulu, Poaono, Dekemaba 4, 1886  NA HELU A PAU, 2105.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------

@@@@@@@@@@@@@@

@@@@@@@@@@@@@@

 

ASHFORD & ASHFORD

(NA HOAHANAU @@@@@KA.)

 

H@@@@@@ Loio, Hoakaka, Pale ma ke K@@@@@, @@@@olelo, Luna Hooponopono a me @@@ @@@@ ana i na Palapala Hoolilo.

 

@@@@@E ILOKO O NA AHA A PAU O KE AUPUNI.

 

@@@@ @@@@ @@@@@ A PIIKANAWAI A PAU.

 

@@@@@ Hana Helu 21, Alanui Kalepa, Honolulu Hale.   2082 1y

------------------------------------------------------------------------------------------------------------

A @OSA. (Akoni.)

 

@@@@ A HE KOKUA MA KE KANAWAI.

 

He Luna Hooiaio Palapala.

 

@@@ HANA: Ma ke Keena Loio Kuhina

tf.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------

CHAS H PULAA.

 

@ LOIO A ME KOKUA MA KE KANAWAI.

 

A e loaa no au ma Honomakau, Ko@aia Akau, Hawaii. 2011-tf.

 

CECH, BROWN.

 

@@@O A HE KOKUA MA KE KANAWAI?

 

@ @@ @@@@@ Hooiaio Palapala no ka Mokupuni o Oahu.

 

KEENA HANA: Ma alanui Kalepa.

tf.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------

GEORGE P. KAMAUOHA.

 

He Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

 

--A HE MEA--

 

ANA AINA

------

@@@@@@ no ma Kohala Akahu, Hawaii

2001-1y

------------------------------------------------------------------------------------------------------------

JOSEPH WILLIAM KELIIKOA.

 

He loio, a he kokua, a he pale, ahe koo @@ @@ K@@@@@@@. @@@ @@@ no au ma ke Keena @@@@ @@@@2 Poepoe, kihi o na Alanui Alii a @@@@@, Honolulu. Ua hiki no hoi ke hana i na Palapala @@@ K@@@@@@@ o kela me keia ano. 1yr.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------

J. A. MAGGON, (Makuna.)

 

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

 

Keena Hana, Helu 42 Alanui Kalepa, kokoke i ke Keena o Pelekona.

tf.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------

JOHN MAHIAI KANEAKUA.

           

            LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI.

 

            HE MEA UNUHIOLELO MA KA OLELO

 

            BERITANIA A ME KA OLELO HAWAII.

 

            Keena Hana ma Alanui Kalepa, Honolulu, maluna ae o ka Banako o Bihopa ma 1yr.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------

JAMES M. MONSARRAT.

(MAUNAKEA.)

 

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

 

He Luna Hooiaio Palapala.

 

            E hana ia no na Palapala Kuai, Palapala Hoolimalima, a me na palapala pili kanawai e ae ma ka olelo Hawaii. Dala no ka hoaie ma @@ moraki ma na waiwai paa.

            KEENA HANA: Alanui Kalepa.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------

KINNEY & PETERSON

 

LOIO, LOIO, LOIO.

 

            KEENA HANA: Helu 15 Alanui Kaahumanu. Honolulu.    tf.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------

RICHARD F. BICKERTON.

                        (PEKEKONA.)

 

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI.

            KEENA HANA: Maloko o ka Halewai hou

tf

------------------------------------------------------------------------------------------------------------
S. B. DOLE.

 

LOIO, LOIO, LOIO.

 

He Luna Hooiaio Palapala.

 

KEENA HANA: Helu 15 alanui Kaahumanu

2079 1y

------------------------------------------------------------------------------------------------------------
W R. KELAKELA.

 

LOIO A HE KOKUA ME KE KANAWA

He Luna Hooiaio Palapala.

tf.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------

WILLIAM AULD.

 

Luna Hooiaio Palapala K@@@ P@@@@@@ no ka Apana o K@@@.

 

KEENA HANA: Ma ke Keena o ke K@o@oa.        tf.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------
W. C. AKANA (KALAUKI.)

HW @@h@@@ a @@@hi-olelo ma ke olelo P@ke me ka olelo Hawaii. Ua makaukau no hoi @ hana in a Palapala Kuai a Hoolimalima a @@@@ aku mawaena o na Pake a me na kanaka Hawaii. E loaa no au ma ke Keena Helu 7, Alanui M@i, ma kahi o@ kokoke ana i ka @@@@@ o H@@lili@ma@a.

2012- 1y

------------------------------------------------------------------------------------------------------------
WILLIAM McCANDLESS.

 

HALEKUAI BIPI O WILIAMA MAKALALENA ma Ulakoheo. Na ano Bipi a me na Ia  a pau o ka makeke no na kumukuai oluolu. Uala Kahiki a pelaʻku.

209@-1y.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------
HE MOOLELO KAAO EEHIA

---- NO KE ----

 

Kekikialii Romura,

 

(Ka Puuwai Liona)

 

Ka mea i kapaia, ka Opuu Rose o na kihapai me ka Puuwai o kona Lahui, a o ka manu       A@@@ hoi o na Kualono a me na Ululaau @@@@@ o Alegeria he Iwikani no na au i hala.

 

------

OIAI na opio i hui ae ai me ka pahaʻohaʻo nui aia na mea a pau ke ku mamao aku la mai o laua aku; ua haawi ae la laua i ko laua mau hoomaikai ana, a nalo aku la ke keiki alii Romura iloko o ke pahaʻohaʻo nui, a no ia mea i holomoku aku ai na puali kaau o ua mau keiki alii la iloko o ke kulanakauhale a pulumi aku la i na kanaka a pau o ua moi la, a iloko o ka manawa pokole, aia ua moi nei he pio na na keiki alii o Kalene, a lawe ia aku la oia a hoopaa ia maluna o ka mokupuni pahaʻohaʻo o Mineva, a malaila oia i noho ai a make he pio na na keiki alii o Kalene, a ua noho ae la ua mau keiki alii maluna o ka nohoalii o na aina he nui o ka hikina, a maanei e haalele ai kakou ia laua no ka wa mau loa, a e huli aku kakou ma ke ala pololei o ko kakou moolelo eehia nui wale.

            Ia Romura i haalele hope aku ai i na puali kaua ua hoea aku la oia i ke aupuni o Silona, aia hoi ia aupuni e malama o ia ana na hana hookelakela o kela aoao o ka honua, no ka la hanau o ke kaikamahine ali iMurariana Tabi nia ka ipo hoomahie a na aloha elima.

            He nui loa na keiki alii a me na kanaka kaulana nui o ka honua i hele mai, a o ka nui o na halealii i hoomakaukau ia no lakou elima haneri.

            Aia maloko o keia pakaua i kapaia Cameara kahi i malama ia iho ai na hana pili i ka oihana o na mea kaua, aia hoi maloko oke kakela o Hireta na hana o ka poe hulahula a me ka poe mele a me ka poe e hookani ana i na mea kani, a maloko hoi o ka pa o ka halealii Murano Cenife na ahaaina nui, i lako pono i na mea ono o ka oaoaaina.

            E ku puni ana maluna o ka papaaina a ke kaikamahine alii na kiaha dala i piha i ka waina o ke aloha, a ma kona mau aoao kana mau kauwa wahine opiopio he elua kanalima e paa aku ana i na huihui pua o ke kihapai o Enetora, a mahope iho ona na kaikamahine e paa ana i kona huʻa lole, a i keia la i piha ai kona mau makahiki i ka 18, a ua hoopalauia oia me ke keiki alii Lenoa o ke aupuni Botania ma kela aoao o ke moana kai Melemele, a eia ua keiki alii la i keia manawa iluna o ka aina o ua kaikamahine alii la, a oia kekahi e noho iho la iloko o ua anaina nui la.

            I ka piha ana o na la elima o ka hoomakaukau ana i na mea a pau i noho iho ai na mea a pau e ai a e inu ana iloko o ka hauoli nui; e ki ke ana na kiaha waina, no ke ola o ka ui Murariana Taninia, e haa ana ka poe hula a e o mai ana na hea inoa no ua ui haaheo la, a aole i kana mai ka piha hauoli o na mea a pau, a i ka wa i haule aku ai ka la ma kela aoao o ka poai honua a hoopunana mai la na eheu lipo o ka po, ia manawa i ike ia aku ai ka weli mai o na ihoiho kukui o o ke kakela Hireta mai ka halealii Murane Cenife a i na pupu-pu hale e noho ia ana e ka mea ilihune, a ke lohe ia aku la ka nei o ka leo o na kanaka ilalo o ke kualanakauhale alii a me ka malamalama o na kukui e aa la iluna o na kaupoku o na hale o ua kulanakauhale la.

            I ka manawa i hiki aku ai i ka hora 9 o ka po i hele mai ai ke kaikamahine alii a me kona makuakane maluna o ka hale auamo e auamo ia ana e na kanaka he kanaono, a i ka wa i hooholia ae ai ka hoea ana mai o ke kaikamahine alii a me ka moi Mauna Lomeira, ia manawa no i hookani ia mai ai na @@mebara kani-nui, ka @iolaume hoi a me ka pahu kaula, a o na poe mele hookahi tausani i papaluaia lakou no lakou na aahu lole onionio o Aigupita, aia lakou ke hana la i ka lakou apana hana, a iloko o ke hoene o na mea kani e ola i komo aku ai ua moi la a me kana kaikamahine, a maluna o ko laua mau noho i halii ia i na lole wai gula e weli mai ana i noho iho ai laua a hoolohe i na hana o ua po kamahao nui wale la.

            Oiai na mea a pau e hoolohe aku la i na leo o ka poe mele, aia hoi ka poe hulahula ke haa mai la, a o na poe hookani pila hoi ke hoohene la i ka pua koolau o Malama.

            Aia he mau tausani o na koa paleumauma e ku ana ma na puka komo o ua kakela nei, a me na naita pakahi o na aina he nui o ka honua iloko; aia no hoi he mau keiki alii he mau haneri iloko e nana aku ana i ua ui kaulana la o ka aina Silona, me na awihi ana o ka mea i hele a piha i ka nouʻa e ka makemake.

            Oiai na mea a pau e haula la, ia wa no i komo mai ai kekahi kanaka opio nani loa o kona mau helehelena, a iwaena o kahi a ke anaina e noho la i ku iho ai ua kanaka opio la a makaikai aku la i na hana o ua kakela nei.

            Ua hookahakaha loa ia ka naau o na mea a pau no keia kanaka opio lua ole o ka ui e ku la, a no ia mea i kauoha ae ai ua kaikamahine alii la i ka poe mele a me ka poe hookani pila a hiki i ka poe hulahula e hooki ae.

            I ka manawa i meha iho ai ka leo o na mea kani ua ike ia kau la ua ui la i ke hele pololei ana mai imua a ma kahi e ku la ke kanaka opio, a pane mai la:

            E ke kanaka opio ka mea nona na helehelena nani lua ole aʻu e ike nei, a o ka oi hookahi hoi iwaena o na mea i hanauia e ka wahine, e ae mai e alakai aku ia oe, a noho iho maluna o kela noho. A e ke kanaka opio e hahai mai mahope oʻu.

            Ia manawa no i hele aku ai ke keiki alii Romura a maluna o kekahi noho e kokoke aku ana i ke kaikamahine alii i noho iho ai ua kanaka opio la.

            E na hoa, aole ia he kanaka opio e ae, o ka kakou olali no ia, ka mea e hoehaeha la i ka manao o Lenoa ke kane hoopalau a ua ui la, a me na keiki alii e ae e noho iho la iloko o ua anaina nui la me ka makaleho o ka mea i hele a poha i ke kuko ana.

            Ua hoala hou ia na lealea e like me ka mau a i ka manawa e aneane aku la i ka hora ekolu o ka wanaao i hookuu iaʻi na lealea o ua po la a ka ino e nee mai la, a e na hoa e kali iki,

            I ka wa e hana la na lealea; ua puka aku la ke keiki alii Lenoa a hele pololei aku la no kahi a kona mau koa e noho la maloko o kekahi papu o kona halealii e noho ana ia mau la, a oiai oia imua o na koa ua kauoha koke ia aku la lakou e kaei i na mea kaua a e hele aku e hoopuni ae i ke kakela Hireta no ka hopu pio ana i ke kanaka malihini, wahi a ua keiki alii nei.

            Ua eleu ae la na koa me na pahikaua, na laau ihe, na koikaua, a me na newa, a kai aku la.

            E malama i na kauoha wahi ana i na koa, o ka leo hokio o keia ulili i maa ia oukou, he hoailona ia no ka makaukau no kona hopu ia. Oiai, ua maopopo iaʻu e kaili ana oia i ka wahine o ko oukou haku nei ka mea i hoopaaia no na makahiki elima i hala ae nei a elua makahiki a kakou e kali ai, alaila, hooko ia kuu lia ana nona.

            E hoi au a kamailio aku i ka moi Mauna Lomeira ma ke ano he kanaka powa ia a e hoomakakiu ana oia i ke ola o ka moi a me ke kaikamahine alii, a eia wale no ka wa pono nona, a nana ia e ae mai o ka paa no ia a ua aea nui la iaʻu, a naʻu e hoopaa iho iaia i pio no ka wa mau loa, oiai o kona ui a me ka nani o kona mau helehelena ka mea nana e kaili aku i ka puuwai kepaa o kuu aloha Murariana Tabinia, a e kuu kahuna Iebelese Seika.

            E wiki e poni ia oe iho i ka aila, a e kahiko i kou mau aahu o kau oihana, a e ku aku imua o ke alii i keia hora a hoike aku ma kou akamai nui no kela kanaka e noho la me ka hookano.

            Ua hooko aku ke kahuna o ua keiki alii la i keia, a i ka wa i pau pono ai na lawelawe ana i ku ae ai na koa, ke keiki alii a me ke kahuna Iebelese Seika kamoe ae la no ke kakela he puali kaua nui loa i makaukau i na mea kaua.

            Oiai na koa e poai puni la i ke kakela, na ia mea i hoohikilele ae i na mea a pau e kuku la iwaho me ka pihoihoi nui, komo aku la ke keiki alii Lenoa, a liuliu ike ia aku la ke kahuna Iebelese o u akeiki alii la i ke komo ana mai me na kahiko o kana oihana a no ia mea i meha iho na mea a pau, a ia wa no i ike ia kau ai ua kahuna la e kukuli ana ilalo o ka papahele, a e hawanawana iho ana ma na pepeiao o ka moi Lomeira.

            No ia mea ua haawiia ae la he hoailona maa mau i na elele lawe kauoha a ua moi la a ia wa no aia ua poe elele la e ku ana imua o ka moi a maloko o ka hoailona i kamaaina i na lawelawe kaua ana i ike ia aku ai ua poe elele la e holo-ke ana ma o a maanei o na ipuka no ka lawe ana i na kauoha no ka hopu ana i ke kanaka opio e noho iho la, ka mea i kapa ia ka hookalakupua o ka makakila @

            Aole i liuliu ike ia aku la he iwakalua kumamalima koa i makaukau i na pono kaua a pau e komo mai ana a hopu like mai la lakou ma na kipoohiwi o ke kanaka opio, i ka wa i ike mai ai ke kaikamahine alii i na koa i ka hopu ana iho i ke kanaka opio, ua lehei mai la oia me ka leo o ka mea i piha i ke aloha.

            E na koa ua oki mai pepehi iaia. Aole nae he hoolohe ia mai a pale ia mai la oia a hina aku la ilalo, me ka hoopuka anaʻe. Ina e pepehi oukou i ke kanaka opio, alaila, e pepehi mua iho iaʻu a mahope oia.

            I ka manawa a na koa i hopu iho ai ma na kipoohiwi o ke keiki alii Romura ua pale ae la oia me ke akamai nui o ka mea i hele a piha i ka ike a me na hauna pahi o ka mea e pale ana no kona ola iho, i kakele ae ai ua kanaka opio la me ke akamai nui,  a iloko o ka imo ana a ka maka i haule uho ai ua poe koa la he mau pio na ke keiki alii, ua make, a he muliwai koko ke kahe ana maluna o ka papahele, a o na paia pohaku o kahi a ke keiki ahi i ku iho la, ua ula pu i ke koko o ka poe i pepehi ia.

            “A, ua make oukou i ke alanui o ke kuhihewa, i puana ae ai ua kanaka opio nei.”

            He mea e ke pahaʻohaʻo nui o ke anaina, i ka wa a lakou i ike mai ai i ke akamai nui o ke kanaka opio i ke kakapahi. Oiai na mea a pau e nana mai ana i ke kulana o ke kanaka opio, ua lohe ia aku la ka leo hokio o kekahi ulili, a o ka manawa no ia i ike ia kau ai na koa e holomoku mai ana ma na puka a pau o ua kakela la me na pahikaua a me na laau ihe loloa, a lohe pu ia aku la kekahi leo e hoopuka ana:

            E hopu aku a paa i kela aea haukae nui a e oki ae i kona poo i uku panai no kana hana, a e kauo aku i kona kino i hoike no kana hana limak@ko.

            Aole i pau pono ae na huaolelo i loheia aku ai, ua lele mai la ke kanaka opio me ka mama nui o ka mea i piha i ka inaina, a iloko o ka imo ana a ka maka, haule iho la na koa a pau ilalo ua hanu i ko lakou mau aho hope loa, a ike ia mai la ka muliwai koko e halana ana maluna o ka papahele o ua kakela la, a e holoholo ana ke kanaka opio me ka haaheo nui.

            Na ka make ana o na koa i hoala ae i ka inaina nui iloko o na naita kaulana e noho la iloko o ua anaina nei, a oiai na mea a pau e noho hanau ana, ike ia aku la kekahi kanaka me na kahiko piha o ke kulana o ka poe naita, e hele ae ana imua o ka moi Lomeira, a noi aku la e ae mai ka moi nana a me kona mau hoa o ka papa naita e hopu i ua opio la, a e hoomanao iho e na hoa, e keia naita i noi ae la i ka moi oia ponoi no ka mea i kapaia ka hiena hookalakupua o na ululaau pouli o Psinasina ma kela aoao o na lalani kuahiwi o Kaladena ke kupanaha, i hoikeia ma na helu i au@ ae nei i hope lilo o keia nanea, oia hoi kela hookalapua nui Pohaku Mahina. Ka mea a na mea a pau i ike ole iloko o ua anaina nui nei e noho iho la.

            A, e hoomanao pu iho e na hoa hoohialaai o keia nanea, o Pohaku Mahina, oia kekahi o na kamahao loa, au e ka mea heluhelu e ike iho ai me ka i iho, nawai la e lei ka hanohano o ke kahua paio, a o ke ola i makaʻu nui ia e na mea a pau.

            I ka manawa a ua nana hookalakupua nei e kamailio la me ka moi a hiki kana olelo ana i kahi e olelo ana, “naʻu ponoi no auanei e hauhoa iho iaia i na kuupee keleawe ehiki o ka aina o Kaladena ke kupanaha ma ke ano he pio, o kaʻu makana mua loa ia imua ou e ka moi no ka la hanau o kau kaikamahine alii, i ike ai ua kanaka opio la o ka mea nana i hoopaa iho iaia he pio na ka hiena kaulana o na lalani kuahiwi o Kaladena, a o Pohaku Mahina au e ku aku la imua o kou kiekie e ke alii ka mea i kau ia ka weli, a holo ke anu ma@@le i ka houpo.”

                                    (Aole i pau.)

------------------------------------------------------------------------------------------------------------
LAUDILA.

----

KA NANA HOOPAHAOHAO O NA

 

KAKAI MAUNA A ME NA KAEI PALI O ITALIA.

----

Ka Olalo o ke Kahua K@@@.

----

 

Ka @@@@ nana i h@@@k@@@hi ka O@@@hi malamalama o ka

            @@@ ka @@ kelakela i malamalama mawaena o na kuahiwi

me na kua@@@@ ka @@@@ nana i @@ @@@@@

ka p@@wai o na alawahine a pau o @@@@@

a i eha ka “eha l@ma ole a ke aloha.”

 

Ka Makani Puahiohio Wiliau o ka Hikina.

----

A o ke Kupueu Iwikani o ka Makakila

 

ALAILA, wahi hou a ke alakai o na naira, ua loaa mai iaʻu ke kauoha a me koʻu mau hoa e ku aku nei, e apahu koke i ko oukou ola me ka oio ka pahikaua, oiai, he mau malihini oukou, aole he mau kamaaina. Pela ke kauoha i haawi ia mai e koʻu mua ae. A i ole no ka apahu ia o ko oukou mau ola, alaila e oluolu e haawi pio mai, i ole ai oukou e ike i ka ehaeha o ka pahikaua.

            I ka lohe ana o ke koa opio i keia mau olelo, alawa ae la oia i kona mau hoahele me ka hiohiona o ka wiwo ole, a aia hoi kona mau maka e hulili ana me he la he imu ahi enaena iloko o kona mau onohi. A oiai ua uhi paa ia kona kino holookoa mai ke poo a na wawae i ke kapa kila, a koe aku kona mau maka, nolaila, ua ike ole ia aku ka puai mai o ka ula ohelohelo ma kona mau papalina, me ka oni o kona mau io paahana, a me ka paila o kona koko e hoowela ana i na aa wikani o kona mau lima punahele. He oiaio ua pii mai la ka enaena o kona inaina, a oia kana i nana ae ai i kona mau ukali, me ka manao aia he kulana o ka wiwo wale malua o laua, aka, he okoa na hiona i halawai mai me ia, oia hoi kona ike ana aku aia laua ke kalele la maluna o ke kumu o ka laua mau pahikaua, a he kulana o ka makaukau e paio me na enemi. Nolaila i pane aku ai ke koa opio me ka leo ikaika i na naita.

            E na naita wiwo ole o ka ululaau nei, he oiaio malalo o ke kauoha a ko oukou alakai nui e hooko koke ia ano, aka, mahea ko oukou koho ana ke lohe aku ana oukou, ua ake makou i mau hoaʻloha maikai no keia wahi malihini, a ke lia nei makou e loaa na hookamaaina a i poe kamaaina hoi makou no keia wahi. A i ole, o ke kauoha i loaa ia oukou he mea nui ia i ko oukou manao ana mamua o ke ola makamae, nolaila, owai o oukou e aa e ku iwaena o ka make a e makaikai i kona mau palena weliweli. He oiaio loa e like me ka la, i ka wa a oukou e hapai ae ai i ka oukou mau makakila a ke aloha ole a hookau mai i ka make i upu ia no makou nei, e halawai mua ana oukou me ka make mau loa, a e kahe auanei ko oukou koko i wai hoopulu i na ululaau o keia kiekiena. E lohe oukou ano, owau o Laudila ke “Kupueu iwikani o ka makakila.”

            I ka lohe ana o ua poe naita la i na h@olelo a ke keiki alii i pane mai ai, ua ano hookuemi hope ia ko lakou manao aka, no na olelo kauoha a ko lakou laakai nui, ua hooko k@ke aku la lakou i ke kauoha ma ka hoopuniia ana o ka kakou koa me kona mau wahi ukali. Me na manaolana ana no hoi o keia poe, aole la e nui ana ka hana i ka lawe ana i ke ola o ke keikialii Laudila a me kona mau ukali, eia ka auanei he hana luhi loa ia.

            Oiai i ka wa i ike ai na naita ua paa ke keiki ahi malihini i ka hoopuniia a me kona mau hoahele, oia no ka wa i owe like ae ai ka lakou mau pahikaua a halaoʻa ae la mamua o ka kakau koa opio, aka, e like me ka maalo o ka anapu ana o ka uwila, pela no ka eleu o ke koa opio i unuhi ae ai i kana pahikaua, a he wa ia no na kakele maka kila e pohapoha ana, a e hele ana hoi ke kani oeoe o ka hao kila a lohe ke alakai o na naita a me ka puali naita nui e noho mai la ma ke kahua ponaha.

            Aole i liuliu loa na kani oeoe o ka hao kila, ua hamau pu iho la, a manao iho la ua alakai nui la o na naita ua pau nui i ka make, mai na pahkaua aku a kona mau na@@ he 60 i hoouna aku ai. Ia wa i huli ae ai oia a nana aku la maluna o ke kiekiena kahi a ka kakou koa opio e ku ana, a aia hoi iloko o kona hoopahaʻohaʻo nui ia, ike aku la oia i ke koa opio Laudila me kona mau ukali e ku mai ana me ka lakou mau pahikaua ma na lima, a he kulana ko lakou a ke alakai nui o na naita e makaikai la, he ahi lalapa o ka wiwo ole.

            Oiai i ka wa a naita he @@ i a@@ ae ai i ka lakou mau @@h@ a anehe mai la e hookau i@o i na hauna koikoi maluna o ko lakou nei mau kino, oia no ka wa i lele aku ai na ukali o ke koa opio iwaena o lakou a kakele pololei aku la i ka laua mau makakila, ke hele la a komo ke puanuanu o ka weli i ko lakou alakai. Aia hoi ke koa opio ke pale la a ke haawi pu la i na maka pahi o ke ka make loa maluna o na naita e lulumi mai ana ma kona mau aoao a puni, a no ka wa pokole me he la i paani wale ia aku no ua poe naita la, aia he mau heana puanuanu o ka make ke mokaki ana mao a maanei. A oia ka ke alakai nui o na naira e haohao ana, auhea la kona mau naita.

            @laia no hoi e kaulona pono ana i ka nana ma ua kiekiena nei, aia hoi ike aku la oia ma kahimalaelae aia he mau kino e waiho ana ma ka honua a ma kahi hoi o na kupui wawae o ke koa opio e ku ana, a nolaila oia i hoomanao iho ai ua pau kona mau naita i ka luku ia, a i ole o kekahi hapa wale no paha.

            No kekahi mau minute loihi ke kalana o ke alakai o na naita no ka hoea mai o ka ahailono ina he mau ola kekahi i pakele, aka, ua poho wale ia kali ana. Nolaila kauoha ae la oia i ka puali naira holookoa he haneri tausani ko lakou nui e nee aku no ke kiekiena kahi a ke koa opio e ku mai la me kona mau ukali.

            He oiaio ua pii pahiku ae la ka inaina o ua alii naita la oiai ua ka@li ia aku e ka make kekahi o na pukonakona o ka puali naira ke kanaka ana i kapa aku ai, oia ka lima akau o kona puali naita, ke k@o e hina ole ai i na kaua he nui, a o ke ki e paa ai ke aupuni. E hoomanao e na hoa, oia no ke alakai o na naita he 60 i hoouna ia aku e luku i ko kakou koa opio a me kona mau wahi ukali.

            Iloko no o ia wa, aia na naita ke nee papa la no ke kiekiena kahi a ka kakou koa e nanakee mai la, a i ka ike ana o ua eueu la o Italia eia ke nee papa aku la ma kela a me keia aoaoa a puni lakou, huli iho la oia a pane iho la i kona mau hoa hele: E oʻu mau hoa make pu o keia huakai makaikai, e nana aku ma ko kakou aoao a puni ke nee mai nei ka make weliweli no kakou, a o ko kakou hana ana aku la kela i pakele ai. Pehea, e puhi anei au i ka ole kahea i na naita hoopahaohao o ko kakou lalani kuahiwi.

            Ia wa no i alawa like iho ai ua mau wahi hoahele la o ke koa opio, a ike aku la i ka pii makolukolu ana mai o na naita no kahi a lakou e ku ana, a no kekahi wa a laua e kilohi ana i ka nee pipikini mai o na naita i lako me na pono kaua, ua huli like ae la laua a pane aku la i ko laua haku: Ea, aole i@ no keia o ka makeʻa kana mai, aka, aole paha ia e u iho i kou mau aiwaiwa nei—he wai auau paha ia no maua, nolaila mai kahea aku i ko kakou nui o makehewa auanei ka luhi ana mai o nei loa.

            No ia pane ana mai a na hoahele o ke koa opio i akaaka iho ai ua eueu la a pane aku la: Ea, ke hele no hoi a ahu lala kukui kela heluna nui imua o olua, aohe no olua he kanaka he akua, oia hoi ha, lalelale ia, keehi ia a paa kulana, a kakele no i ke akamai a na maka kahi ike o ke kanaka.

            Ia wa no i oi pono iho ai ua mau nana la ma ko laua kulana, me he la he pohaku nui i kipapa ia a paa i ka honua, a o ke koa opio hoi lawe ae la oia i kona kulana mua aku, aka, aia he ahi iloko o kona puuwai e hoowela ana i kona mau aa huki a e paila ana i kona koko.

            Emoole no hoi puni ae la lakou nei i na naita me ka lakou mau pahikaua e wanaoʻa ana i ka lewa, a na ka olino o ka lakou mau pahikaua i h@anapu ae i ka malamalama maloko o ka ululaau a hoholo ae la maluna o na lau laau me he la he uwila no ka wa ino. Hahani loa mai la na kolamu naita mua @a lakou nei, a oia no ka wa i ike ia aku ai ke alakai o na na @a i ka oili ana mai a ku iho la ma kahi kokoke i ke koa opio. Me ka leo kakana a ikaika no hoi, pane mai la oia. E na wahi aeahaukae, e haawi pio i oia oukou, a i ole pela, alaila ua makaukau au a me koʻu mau naira e luku aku ia oukou me ka mainoino, a e lilo ko oukou mau heana i lepo hoopulu no na aa laau o keia kuahiwi.

            E ke koa wiwo ole, wahi a Laudila, aole loa makou i hele ma ke ano e haawi pio aku me ke akaaka ole o ke kunu, aole hoi no ka make me ka hoao ole ia o ka ikaika, aka, e kala mai ia makou ina ua kue makou i ke komehe wa ana mai nei i keia aina, a ua hauoli makou e hooko me ka hoohaahaa ole aku i kei @@hia. He malihini makaikai makou i ake e hookamaaina, a ina e loaa ka oluolu ia mai kou kiekie e haalele koke iho i keia wahi me ka loaa ole o na poina mai ka oi mai o na pahikaua, alaila e hooko no makou iloko o na wa a pau.

            I ka lohe ana o ke alii nata i na olelo a ka eueu o Italia i pane aku ai, ua lilo ia i mea hoonaukiuki loa i kona manao ka loaa ana he mau pane hoonahoa o ka ikaika iloko o keia mau wahi aeahaukae ekolu, a no ia mea, i haawi ae ai oia i kekahi mau hoailona i kona mau naita a oia no ka wa o lakou i ele aluka mai ai maluna o lakou nei me ka hikiwawe loa, a nalo pu iho la ka kakou koa opio a me kona mau wahi ukali iwaena o keia aluka nui.

            He oiaio, i ka wa a na naita i hapai ae ai i ka lakou mau pahikaua nunui palahalaha iluna a hookunihi pono iho la i k amaka oi lua maluna o ka kakou mau moho, ua pa pono iho la ka mala malama o ka la a olinolino aku la na maka o ka kakou koa opio, nolaila, aole i ike ia aku ke kakele makakila ana a lakou nei e like me ka lakou hana mua i hoohana aku ai i kela poe mua i pau nui i ka make. He oiaio ua poi pu ia ke koa opio.

            I ka wa i ike mai ke alakai o na naita i ka lele aluka ana aku o kona mau naita a poipu iho la maluna o ke koa opio me kona mau ukali, mino aka iho la ia me ka nalu ana iho: Kainoa he oolea keia wahi aeahaukae o ka pai e hoonahoa ana mai nei, me he hana no hoi a kaukani iwi, hoohoa mai i na eueu o Sepania.

            @ aia no e nalu ana, aia hoi me ka haohao nui i ike aku ai oia i ka hio like ana mai o kona mau naita a hina iho la ilalo kekahi maluna o kekahi, me he la he poe i loaa like i ka mai kuhewa ka hehee like ilalo. Aole nae pela e na hoa.

            Oiai i ka wa o lakou nei i poipu ia iho ai e na naita, oia no ka manawa i haalele pau ae ai lakou nei pakahi i na ai ka make a Hinakahua, a me he la i ka ike aku, aia he kanalima o na naita e paio ana i kela a me keia pakahi o lakou. He hapalua hora paha keia no ke ana o ke kaua me ka hoomau ana o na naita i ka nee imua, a no ka ike maopopo ana mai o ua poe la aia ko lakou heluna mahuahua he mau heana pio na ka make o ka pahikaua o ka ka kou mau koa wiwo ole, ua hoomaka nui aku la lakou e auhee a iloko o ka manawa pokole ua nalowale.

            Aia hou ka kakou mau koa iwaena o ka muliwai koko kahi i au ai, e au ana no na maka mao a maanei no ka ike hou aku i na hoa paio, aka iloko o ko lakou hoahoa nui aia iho la ihea kahi i nalowale honua ai. Oili mai la ke koa opio Laudila mai waena ae o na haku@aku koko nunui e waiho ana a ninau ae la i ke koena o na naita.

            Ua holo aku lakou, wahi a kona mau ukali, a he mau heana keia i make mau ele mamuli o ko lakou mau manao haakei.

            Ulu! wahi a ke koa opio, ina no paha i hoomanawanui iho nei ua poe la ina no ia make kakou. Aka, no na lani mai keia pakele ana. Ia wa ko ke no, liuliu mai iho la no ke kulana kauhale.

            Ia wa i hoomaemae koke iho ai lakou i ko lakou mau aahu kila, a hoohuli ae la i ko lakou mau lio no ke kulanakauhale, a iloko o ka wiliau makani me ka puahiohio nui i nalo aku ai lakou a oau me ka hikiwawe loa. Iloko no hoi o na minute helu wale no, aia lakou nei mawaho o ka hiʻa  o ka ululaau, a malaila i kaohi mai ai ai lakou i na lio a ku nui iho la. Nana aku la lakou i ke kulanakauhale i ka waiho kahela mai i ka lai, a maanei i puapuai ae ai na hoomanao ana iloko o ke koa opio no ka nani lua ole o kona home ana paha e hoohalike ae ai me keia.

            No kekahi mau minute loihi ko lakou nei ku ana, a hoomaka hou aku la e hele, a no ka wa pokole aia lakou ke hele la iloko o na alanui o ke kulanakauhale, a ia lakou e hookokoke aku la e hiki iwaena o ke kulanakauhale, ike aku la lakou i ka nunua o na kanaka i @e alanui a lakou e hele aku nei, a me he la e hoolohe ana lakou i kekahi nuhou ano nui e hoike ia ana kekahi kanaka.                                                                       (Aole i pau.)