Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXV, Number 49, 4 December 1886 — HE MOOLELO KAAO EEHIA NO KE Keikialii Romura, [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO EEHIA NO KE Keikialii Romura,

(Kn /'Hiiimi Uomtt) Ka OKa i ka o^>uu ; p rui kihapai rnc ka f'un«»aj o k .oa a o ka muiu Arto hoi o na JCnalonu .* me na UluUiu anoono o h< 1 «■ika.'ii 110 oaau i }>aU Ka Eookalakupna o ka Makakila.

OIAI na opio i hui ae ai me ka I>aha'oha'o nui aia na mea a pju ke ku mamao aku la mai o laua aku; ua haawi ae la iaua i ko laua mau hoomaikai ana, a nalo aku la ke keiki alii Romura iloko o ke j»aha : oha'o nui, a no ia mea i holomoku aku ai na puali kaua o ua mau keiki alii la iloko o ke kulanakauhale a pulumi aku la i na kanaka a j>au o ua moi la, a iloko o ka manawa pokole, aia ua moi nei he pio na na keiki nlii o Kalene, a lawe ia aku la oia a hoopaa ia maluna o ka mokupuni paha'oha'o o Mincva, a malaila oia i a make he pio na na keiki alii o Kalene, a ua noho ae la ua niau keiki alii la maluna o ka nohoalii o na aina he nui o ka hikina, a maanei e haalele ai kakou ia laua no ka wa mau loa, a e huli aku kakou ma ke ala pololei o ko kakou moolelo eehia nui wale. Ia Romura i haalele ho[>e aku ai i na puali kaua ua hoea aku la oia i ke aupum o Silona, aia- hoi ia aupuni e malania ia ana na hana hookelakela o kela aoao o ka honua, no ka la hanau o ke kaikamahine ali iMurariana Tabi nia ka i|»o hoomahie a na aloha elima. fie nui loa na keiki alii ame na kanaka kaulana nui o ka honua i hele mai, a o ka n»ii o na halealii i hoomakaukau ia no lakou elima haneri.

Aia maioko o c keia pakaua i kapai.i Cameara kahi i malama ia iho ai na hana pili i ka oihana ona mea kaua, aia hoi maloko o ke kakela o Hireta na hana oka poe hulahula ame ka poe mele a me ka poe e hookani ana i na mea kani, a maloko hoi oka pa o ka halealii Murano Cenife na ahaaina nui, 1 lako pono ina mea ono o ka

papaaina. E ku puni ana uialuna o ka pppaaina ake kaikamahine alii na kiaha elala i piha i ka waina o ke aloha, a ma kona mau aoao kana mau kauwa wahine opiopio he ehn kanalima e paa aku ana ina huihui pua o ke kihapai o Enetora* a iho ona na kaikamah ne e paa ana i kona hu'a lole, a i keia la i piha ai kona mau makahiki 1 ka 18, a ua hoopalauia oia me ke keiki alii Lenoa o ke aupuni Botania ma kela aoao o ka moana kai Melemele, a eia ua keiki alii la i keia manawa iluna oka aina o ua kaikamahine alii la, a oia kekahi e noho iho la iloko oua anaina nui )a.

Ika piha ana ona la elima oka hoomakaukau ana ina :nea a pau i noho iho ai na mea a i»u eaiae inu ana iloko oka hauoli nui; eki ke ana na kiaha waina, no k»? ola o ka ui Murariana Tabinia, e haa ana ka poe hula a e o mai ana na hea inoa no ua ui haaheo la, a i kana mai ka piha hauoli ona mea a pau, ai ka wa i haule aku ai ka la ma kela aoao o ka poai honua a hoopunana mai la na eheu tij>o o ka po, ia manawa i ike ia aku ai ka weli mai o na ihoiho kukui o o ke kakeh Fiircta mai ka halealii Murane Cenife a i na pupu-pu hale e noho ia ana eka mea Uihune, ake lohe ia aku la ka nei oka !eo ona kanaka •lalo o ke kulanakauhale alii a me ka malamalama o na kukui e aa la iluna o na kaupoku o na hale o ua kulanakauhale In. 1 ka manawa i hiki aku ai i ka hora 9 o ka po i hele mai ai ke kaikamahine alii ame kona makuakane maluna o ka hale auamo e auamo ia ana e na kanaka he kanaono, a i ka wa i hoohola ae ai ka heea ana mai oke kaikamahine aiii a me ka moi Mauna Lomeīra, la manawa no i hookani la mai. ai na tiaiebara kani»nni, ka violaume hoi | me ka pahu kaub, ao na poe mc*e hookahi lauiani i i*paluaia lakou no lakou na aahu lole onionio o Aigupita, aia lakou ke hana la i ka lakou a|\ina hana, a iloko o ka hoene o na mea kani eo h i komo aku ai ua moi )a ame kana kaikamahine, a maluna o ko laua mau noho i haliī ia i na lole wai gxi)a e weli mai ana i noho iho ai laua a hoolohe i na hana oua po kamahao nui •ale la.

Oiai na mea a pau e hoolehe aku la ina leo oka j>oe mele, aia hoi ka poe hulahula ke haa mai la, a o na ooe hookani pila hoi ke houhene la i ka pua koolau o Malama. Aia he mau tausani o na koa paleumauma e ku ana ma na puka komo o ua kakela nei, a nie na naita pakahi o na aina he nuī oka honua iloko; aia no hoi he mau keiki alii he mau hanen iloko e nana aku ana i ua ui kaulana la oka aina o Siiona, me na awihi ana o ka mea i hele a pi'na i ka nou'a eka makemake. Oiai na mea a pau e hauoli la, ia wa no 1 komo mai ai kekahi kanaka opio nani loa o kona mau helehelena, a iwaena o kahi a ke anaina e noho la i ku iho ai ua kanaka opio la a makaikai aku la i na hana o ua kakeia nei.

Ua hookahaha loa ia ka naau ona inea a*pau no keia kanaka opio lua ole o ka ui e ku la, a no ia mea i kauoha ae ai ua kaikamahine alii la ika poe mele a me ka poe hookani pila a hiki i ka poe hulahula e hooki ae. I ka manawa i meha iho ai ka leo o na mea kani ua ike ia aku la ua ui la i ke hele pololei ana mai imua a ma kahi e ku la ke kanaka opio, a pane mai la: E ke kanaka opio ka mea nona na helehelena nani lua ole a'u e ike r.ei, a o ka oi hookahi hoi iwaena o na mea 1 hanauia e ka wahine, e ae mai e alakai aku ia oe, a noho iho maluna o kela noho. A e ke kanaka opio e hahai

mai mahope o'u. Ia manawa no i hele aku ai ke keiki alii Romura a maluna o kekahi noho e kokoke aku ana i ke kaikamahine alii i noho ihn ai ua kanaka opio la. E na hoa, aole ia he kanaka opio e ae, oka kakou olali no la, ka mea e hoehaeha la ika manao o Lenoa ke kane hoopalau a ua ui la, a mena keiki e ae e noho iho la iloko o ua anaina nui la me ka makaleho oka mea i hele a piha 1 ke kuko ana. Ua hoala hou ia na lealea e like me ka mau a i ka manawa e aneane aku la i ka liora ekolu o ka wanaao 1 hookuu ia'i na lealea o ua po la a ka ino e nee mai la, a e na hoa e kali iki,

I ka wa e hana la na lealea; ua puka aku la ke keiki alii Lenoa a hele pololei aku la no kahi a kona mau koa e noho la maloko o kekahi papu o kona halealii e noho ana ia mau la, a oiai oia imua ona koa ua.kauoha koke ia aku la iakou e kaei Ina mea kaua a e hele aku e hoopuni ae 1 ke kakela Hireta no ka hopu pu> r ana ike kanaka malihini, wahi a ua keiki alii nei. Ua eleu ae la na koa me na pahikaua, na laau ihe, na koikaua, a me na newa, a kai aleu la. E malama i na kauoha wahi ana i na koa, oka leo hokio o keia ulili i maa ia oukou, he hoailona ia no ka makaukau no kona hopu ia. Oia», ua maopopo ia'u e kaili ana oia i ka wahine o ko oukou haku nei ka mea i hoopaaia no na makahiki elima i hala ae nei a elua makahiki a kakou e kali ai, alaila, hooko ia kuu lia ana nona.

K hoi au a kamailio aku ika moi Mauna Lomerra ma ke ano he lanaka powa ia a e hoomakakiu ana oia ike ola o ka moi a me ke kaikamahine aiii, a eia wale no ka wa pono nona, a nana ia eae nni oka paa no ia oua aea nui la ia'u, a na'u e hoopaa iho iaia i pio no ka wa mau loa, oiai o kona ui a me ka nani o kona mau helehelena ka mea nana e kaili aku ika puuwai kupaa o kuu aloha Murariana a e kuu kahuna lebelese Seika. E wiki e poni ia oe iho i ka aila, a e kahiko i kou mau aahu o kau oihana, a eku aku imua oke alii i keia hora a hoike aku ma kou akamai ntti no kela kanaka e noho la me ka hookano. Ua hooko aku ke kahuna o ua keiki alii la i keia, a ika wa i pau pono ai na lawelawe ana i ku ae ai na koa, ke keiki alii a me ke kahuna lebelese Seika kamoe ae la no ke kakela he puali kaua nui loa i makaukau i na mea kaua. Oiai na koa e peai puni )a i ke kakela, na ia mea i hoohikiiele ae ina mea a pau e kuku ia iwaho me ka pihoihoi nui, komo aku la ke keiki aiii a liuliu ike ia aku la ke kahuna lebekse oua keiki alii la ike komo ana mai ire na kahiko o kana oihana ano ia

mea i meha iho ai na mea a pau, a ia wa no i iie ia aku ai ua kahuna la e kukuli ana ilalo o ka pJj>aKelc, a e hawanawana iho ana ma na prg&iao o ka moi Lomeira.

No :a mta ua hoawiia ae !a he hoailuna maa mau i na tltle iawe kauoha a ua moi la a ia wa no aia ua poe eieie la e ku ana īmua o ka moi a maioko o ka hoailona i kamaaina i na lawelawe kaua ana i ike ia aku ai ua poe eleie la e holo-ke ana ma o a maanei o na ipuka no ku lawe ana ina kauoha no ka hopu ana i ke kanaka opto e noho iho la, ka rnea i kapa ia ka ' hookalakupua oka makakila Aole i liuliu ike ia aku la he iwakalua kumamahma koa i makaukau i na [Kino kaua a pau e komo mai ana. a hopu like mai la lakou ma na kipoohi wi o ke kanaka opio, i ka wa i ike mai ai ke kaikamahine alii i na koa ika hopu ana iho i ke kanaka opio, ua lehei mai la oia me ka leo o ka mea i piha i ke aloha.

Ena koa ua oki mai pepehi iaia. Aole nae he hoolohe la mai a pale ia mai la oia a hina aku la ilalo, me ka hoopuka ana'e. Ina e pepehi oukou 1 ke kanaka opio, alalla, e pepehi mua iho ia'u u mahope oia. I ka manawa a na ko-i i hopu iho ai ma na kipoohiwi o ke keiki alii Romura ua pale ae la oia me ke akamai nui oka mea i hele a piha ika ike ame na hauna pahi o ka mea e pale ana no kona ola īho, i kakele ae ai ua kanaka opio la me ke akamai nui, a īloko o ka imo ana aka maka i haule iho ai ua poe koa la he mau pio na ke keiki alii, ua make, ahe muliwai koko ke kahe ana maluna o ka papahele, a o na paia pohaku o kahi a ke keiki alū i ku īho la, ua ula pu i ke koko o ka poe i pepehi io.

" A, ua make oukou i ke alanui o ks kuhihewa, i puana ae ai ua kanakaopio nei. 7 ' " ' Me mea eke paha'oha'o nui o ke anaina, i ka wa a lakoi' i īke n-ai ni i ke akamā* nui o ke kanaka opio i ke kakapahi. Oiai na mea a pau e nana n:ai ana i ke kulana o ke kanaka opio, ua lohe ia aku la ka leo hokio o kekahi ulili, a o ka manawa no ia i ike ia aku ai na koa e holomoku mai ana ma na puka a pau o ua kakela la me na pahikaua a me na laau īhe loloa, a khe [>u ia aku la kekahi leo e hoopuka ana : E hopu aku a paa i kela aea haukae nui a e oki ae i kona poo i uku panai no kana hana, a e kauo aku i kona kino i hoike no kana hana limakeko. Aole 1 pau pono ae na huaolelo i loheia aku at, ua lele mai la ke kanaka opio nie ka mama nui o ka mea i piha ika inaina, a iloko oka imo ana aka maka, haule iho la na koa a pau ilalo ua hanu i ko lakou mau aho hope loa, a īke ia mai la ka muliwai koko e halana ana maluna o ka papahele o ua k.ikela la, a e holoholo ana ke kanaka opio me ka haaheo nui.

Na ka make ana o na koa i hoala ae ika inaina nui iloko ona naita kaulana e noho la iloko oua anaina nei, a oiai na tnea a pau e noho hamau ana, ike ia aku la kekahi kanaka me na kihiko piha o ke kulanu o ka poe naita, e hele ae ani imua o ka moi Lomeira, a noi aku la eae mai ka moi nana a me kona mau hoa oka papa naita e hopu i ua opio la, a e hoomanao īho e na hoa, e keia naita i noi ae la ika moi oia ponoi no ka i kapaia ka hiena hookalakupua o na ululaau i>ouli o Posinasma ma kela aoao o na lalani kuaniwi o Kaladena ke kupanaha, i hoikeia ma na helu i aui ae nei i hope lilo o keia nanea, oia hoi kela hookala pua nui Pohaku Mahina. Ka mea a na mea a |*au i ike ule iloko o ua ansina nui nei e noho iho la. A, e hoomanao pu iho e na hoa hoohialaai o keia nanea, o Pohaku Mahina, oia kekahi ona kamahao l >i, au eka mea heluhelu e ike iho ai me ka i iho, niwai la e lei ka hannhano o ke kahua paio, a o ke o!a i m.ika'u nui ia ena * mea a pau.

Ika manawa & ua nait<* hooka'akupua nei e kamailio ta me ka moi a hiki kaoa olelo ana i k ihi e olek) ana, ' na'u ponoi no auanei e hauhoa iho iaia i na kuupee keleawe ehiku oka aina o ke kupanaha ma ke ano he pio, o ka'u makana tnua J ia imua ou e ka moi no ka la hanaa o kau kaikamahine alii, i ike ai ua kanaka opio la o ka mea nana i hoopaa iho iaia he t>u> na ka hiena kaulana o na blani kuahi'wi o Kaladena t a o Pohaku Mahina au e ku akn la iniua o keu kiekie eke alii ka mea i kau ia ka weli, a hi>to ke anu maeele i ka houpo. n ( Aeh i pan)