Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXV, Number 50, 11 December 1886 — Page 2

Page PDF (1.99 MB)

This text was transcribed by:  Sky Stewart
This work is dedicated to:  Vanessa Anolani Stewart Gorbea

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Nupepa Kuokoa.

No ka Makahiki. $2.00

No Eono Mahina. 1.00

            KUIKE KA KULA.

Poaono                                    Dekemaha 11, 1886.

Hana, Makaala, a Hookuono no.

Oiai e hookokoke aku ana kakou i na la hope o keia makahiki, ua konoia mai kakou e halia iki iho a noonoo i keia ninau e panee ia aku la: Aole anei he mea pono no kakou a pau ilo ko o keia mau la hope o ka makahiki e liuliu ia kakou iho no ka makahiki hou e hoea mai ana? a hoomanao iho he pohihihi na alahele o nei mua iho? Eia kakou iloko o na la pokole o heia makahiki a kaa hope ae me he wahi oioina la, a no ia mea, he pono ia ka kou a pau ke kaana pu iho i na noonoo no ka ninau maluna ae, me na manaolana e loaa no na hooholomua maalahi ana.

He mau makahiki loihi i kaa hope ae nei, "a uwai ia mak la ka aina iwaena o na pomaikai he nui e ha lamaku o keia au naauao. He momona ka aina, naauao ke kanaka, a ua laha ka malamalama iwaena o ka lahui. He noho'na kuonoonoko ke kanaka o he kulana hanohano, lehulehu na pono i loaa mai, a ua hoomau ia pela a hiki mai i keia la. Ano hoi ina he inea ole wale no na hookuia o he ala o ia mau pomaikai i loaa mai i ka lahui, ina la aohe he mau uilani ana ae, he pohihihi ke ala o nei mua iho, a ua piha i na keakea.

Iloko o ia mau la loihi i hala a ka lehulehu i kaana ai i na pomaikai mao a maanei, aole loa i nele lakou me na manao kuihe i kekahi wa no na alalai he nui, aka nae ua inoe poo ia no ia mau alalai, ua paio me ka hoomanawanui, a ua moni hoi i na inea o ia noho ana a lanakila ma ka hopena.

Ano hoi ua kono ia kakou e nana aku i ko mua a e waele i ke ala a laelae, nolaila o na mea i aui hope loa aku ua hala ia, a e nee papa mai kakou imua me ke kilohi ana i ke au ko o ka manawa. Ae mahalo hoi i ka Makua Lani ke kumu o na pomaikai a pau. Ma ka mua o keia manao, e pono kakou e kamailio no ka hana.

He mea nui loa ka hana iwaena o na aupuni naauao: he lulana makua kona, a he hoopomaikai nui. Nui na ano hana maikai a hoowaiwai, e laa na hana lima. O ka mahiai kekahi hana pookela loa, a me he la oia paha ka panepoo o na hana lima nana e hoouluna hana mikiala e ae a paa, a ina aole ka niea mahi aole e ola ka lehulehu o ka honua nei. E mahi i ka aina me na huaai ke kalo, uala, ko, a pela wale aku. E hana e waele a mai paupauaho, no ka mea, o ka opu o ka honua ka waihona waiwai o ka mea mahi, a e eli iho a huai mai i ka waiwai.

Mawaena o na hana pili mahiai i keia wa, o ke kanu ko kekahi i manao ia. Lehulehu na wahi i kanu ia me ke ko, a ua hoohua mai no i ka waiwai mamuli o na lawelawe akahele ana me ka hoomau Ua poho no kekahi poe ma keia hana, a ua emi mai paha ko lakou kumu waiwai, aka ua loaa no ke ola kupono. Aka aole o ke kanu ko wale no ka makou i manao ai, o na hana mahi e ae kekahi i hiki ke lawelawe ia me ka nui ole o na lilo a me ka luhi. Ua loaake dala mai loko mai o na huaai a pau, a noia mea, ua palua ka waiwaio ka mea mahi a ane pakolu iho. Nolaila ke kau leo aku nei makou i ka lehulehu, ka poe e kali nei no ka loaa mai o na oihana aupuni, a me ko makou mau makamaka heluhelu pu, e waele i na mahakea, mahi ka aina, kanu i na mea ai, a oia auanei ka makua a me ka waihona nana e haawi mai ka uku papalua he ai a he ola.

Ka lua, oia ka makaala. O kekahi waiwai nui keia a ke Akua i waiho mai     ai iloko o ke kanaka, a he kokua nui no ka hana ma na ano pono e ae a pau. O ka hana i loaa ikekahi kanaka a pele pu nae i ka makaala, he mea ole ia hana. Ka makaala, akahele, hoomau a paupauaho ole, he mau mea like lakou Ma na ano a pau e pili ana i ka pomaikai o ke kanaka, he koo onipaa ka makaala. Ua ao ia ke kanaka e makaala i ka hana, i ke kulana o ka aina, ke aupuni, na lawelawe oihana ana a pela aku, a e makaala i na wa a pau. Makaala I na poino ulia, na poino, akaku o ka noho’na, i ko ke kino a me ko ka uhane, a maluna o ka aina a me ka lahui.

Iwaema iho nei o nei mau la ua lohe ia na leo pihe, kaniuhu, a hoohalahala no na lawelawe aupuni o Hawaii. Nui na poino, lehulehu na apakee, koikoi na hookaumaha, a hoohaahaa ia ke kulana hanohano o ke aupuni. He hoike ana mai ia I ke ano palaka no keia mau popilikia-aole i makaala ia. He hoike hou ana mai honua lawelawe puapuahulu ia na hookele aupuni ana, aole i akahele ia. Nolaila ke ao mau mai nei na hana o keia ano, e ku makaukau, e makaala, a pela hoi keia leo uwale i ka lehulehu, e makaala.

O ka hookuonoono, ka panina o keia wahi leo uwalo. Ia kakou e kulolia pu ana i na pomaikai o keia noho ana, he mea ponoia kakoa e hoolawa pu meke kulana hookuonoono. He mau pomaikai oi loa keia no leia mua aku, a e hoomaka ano. Aole keia i pili i ka poe I ike i ke ano o ka hookuonoono aka i kou mana home Hawaii ka poe e ulu ae ana i kanaka makua a e makee ia aku nei i mau pulapula hooulu i ka pono no ka aina. E malama i kahi loaa iki me ka loaa nui, a mai hoohewahewa i ke kahua e keehi ai na wa wae a e paahana ai na lima, no ka mea eia o Hawaii malalo o kou mau kapuai, a ua akea oia nou. E hooelu a e hoowaiwai i ka noonoo me na kumu hana hooholomua; he oiaio. he au pii keia o ka naauao iwaena o ka aina, aka ua minamina makou ke nele na hana lima mahi o ka aina.

Maanei ke hoopokole nei makou ike kamaiho ana no keia wa. a ina e loaa hou aku he wa kaawale o keia mua aku, e kamailio hou no makou. No ka pomaikai o ka lehulehu ko makou hooikaika ana, a e hooi aku no makou i na kokua ana ke loaa ole na keakea. Aka mai hoopoina kakou i ka haawi ana i na hoomaikai i ka Makua hookahi, nana i hui ia kakou i hookahi puuwai mai na noho’na o ke au pouli, a loaa ia kakou na pomaikai. A o ke kokua ikaika hoi o ka kakou mau hana a pau. Nolaila ke puana hope aku nei makou me keia hopunaolelo, “E makaala i ka hana a e hookuonoono.”

Ka Oihana Nupepa.

He wa loihi i hala ae ka hooulu ia ana o na noonoo e kekahi mau makamaka lehulehu e kukuklu i nupepa hou no na Hawaii, a mai ia wa mai a hiki i keia la, ua loheia mai e puka aku ana aa nupepa hou la ma ka la mua o Ianuari o keia makahiki ae. O ka oihana hoopuka nupepa kekahi hana kokua nui i ka hooulu naauao. Ke lawelawe maikai ia keia hana, a holopono, me ka lawe ole ae i na manao kuihe pu kekani, aole io no e nele ka ohi i na hua pomaikai. He maikai ka hoala ana i ka nana maikai e like me keia, aole nae no ka manao ae he mau pomaikai nui a he maalahi wa’e ke ohi mai no ka wa mua. He ikaika no ka hana, he hoomanawanui ia, a he alo pu me na inea, aka me ka hooikaika ana i ka hana, ka hooiliili i na wahi pono uuku, a pela mau @ku me ke kaea ole, e ohi auanei i ka hua o ka hou o ka lae i kiheahea ai.

He hana hoonaauao keia i ka lehule hu, a he hana hanohano no. O ka naauao ke ake nui iwaena o ka lahui i keia au, ke alanui e alakai ana i na kanaka iloko o ka waihona pomaikai. Mako makou aoao, ke haawi aku nei i na mahalo i ka poe e hoala nei i kela hana maikai, na hoa’loha hou o ka makakila. Aole makou i manao e hoikeike aku i na lawe’na o keia oihana i kumu hookuemi hope i ka manao hana, a e kulai hoi i na kumu hana pomaikai a ka noonoo o ke kanaka i wae ai, aka, na hauoli loa makou a o kakou no a pau ke ike iho ua kahua ka hana, ua ku ae na oo, a ua lawalawa paa ia na o’a. O ka hoomanawanui nae a holomua ka iini nui. E keehi a paa kulana, e nee hoomau me ke akahele, a mai paapauaho. E holopono na hana maikai a pau iwaena ou e Hawaii.

Na Waihona Hookuonoono

Eia hou keia lala nui o na pomaikai, a ke hookahua nei iwaena o kekahi huina mahuahua o na kanaka o ka aina nei. Ke ikeia aku nei ka makee nui ia o keia hana, a pela makou e akeaku nei i ko makou mau makamaka heluhelu e hoomahele ma keia mea. Iwaena o ko ke kulanakauhale nei poe, ua kukuluia na ahahui hookuonoono. Ma kekahi mau hui ua lawe ae na ‘lii o kakou i ka noho alakai ana a ua ikea ka omamaka mai o na hua mua o ka pomaikai. Elua mea nui a makou i noonoo iho ai e holopono keia hana. O ka mua, oia no ka pololei a me ka holopono o na lawelawe: a o ka lua hoi, ka hoomau ia o na hoilili ana mai o na lala. Ua loaa no keia mau ano elua iwaena o kekahi mau hui, ua lulu mau a ua pii mahuahua ae na pono; aole i kaniuhu ma na lulu ana, aole no hoi i hoonele i ko lakou noho’na ohana iho.

Pinepine ko makou paipai ana i keia ano hana ma keia pepa i na makahiki i hala, a aole makou i hoopalaleha ma ka paipai hou ana, a he mea kokua nui keia i ka poe imi loaa. He okoa ke pi a me ka maua, a he okoa hoi ka hookuonoono pono ana i na loaa; ua hoowahawahaia ke kanaka pi, a ua mahaloia ke kanaka malama pono. No keia au naauao aole keia he mau hana malihini, aka he malihini i ka poe akahi a hoomahele. Ke manao nei makou he pono nui na hoomakaulii ana ma keia hana, a ua hauoli ka naau ke pii mau o Hawaii pela. Imua, e na ahahui hookuonoono.

Na Kulana Aupuni o Europa

Ua kamailio nui ko Europa mau mana aupuni, “ua pepelu malalo o ke keikoi o ko lakou mau lako kaua.” He oiaio ia, ke huli ae kakou a nana ma Europa holookoa a e kilohi pu hoi i ko na mau pualikoa nui hewahewa, e ike auanei kakou i ke koikoi o na hoolako kaua o ke aupuni kookahi, i anear e hi ki o’e ia elua a ekolu mau aupuni o ka hapa poepoe komohana ke lawelawe.

Ua hoolako pono ia na aupuni a pau me na pono kaua mai na wawae a hiki i na niho:he mau liuliu no na kaua, kuee, kipikipi, a he pale ana aku i na poino e hana ia mai ana maluna o ka aina. Ua h ikeia ka hiki i ka hapanui o ko Europa mau aupuni pakahi he hoo’ako i kekahi puaikoa nei o elua miliona me ka hapa i makaukau loa no ke kahua paio penei:

Rusia. Iloko o kona au maluhia ua hiki aku ia huina o kona mau koa i ka 800,000, a i ka wa kaua hoi, ua hiki ia ia ke hoolalo i kekahi pualikoa nui o elua milions elima haneri tausani. Auseturia Hunegari i kona wa maluhia he 300,000 a i kona wa kaua he wahi oi iki aku mamua o ka miliona koa. Beritania i kona wa maluhia ke huiia me ko ka panalaau o Inia he 140,000, koa. a i kaa wa kaua ua hiki iaia wale no ke hoolako ne na koa kuikawa he aneane hapalua miliona, koe kona mau panalimu. Italia, he 170,000 koa wale no i kona wa maluhia, a i ka wa kaua, ua aneane i kauwahi o ka miliona koa.

Ma ka averiga ana i ke ano o na hoopiko kaua, ua helu ia na aupuni o Farani me Geremania o laua ke kiekie loa, a o Rusia aku ka ukali, ako no nei au e nee nei, ua hoomaopopoia eia o Rusia keonioni ae nei ma kona aoao e keehi iho ai i ko Farani a me ko Geremania mau hoolako kaua ana.

O na aupuni maluna ae i hoomaopopoia ko lakou kulana i ka wa maluhia a kaua paha, ua oleloia he hiki loa ia lakou ke kahea i mau koa kuikawa i kela me keia la i hoomaopopoia ka helana aole e emi iho malalo o ka hapa miliona, a he mau koa hoi keia mawaho ae o na koa kumau o ka aina. Pela iho la i kamailio nui ia ai keia mau aupuni ua pepelu malalo o ke koikoi o na lako kaua.

Aka, aole wale ma ia ano mamuli kekahi o na hoolilo dala nui ana i hiki ai ke hoolakoia keia mau lako kaua. Na hoolilo kaua o na mana o Rusia, Beritania, Geremania, Farani, Italia me Auseturia i huiia, aole e emi iho malalo o ka $5000.000.000 i ka makahiki hookahi. Ke aupuni o Rusia ka oi kela aku o na hoolilo, he $160,000,000 i ka makahiki; Earani aku he & $115,000,000; Beritania he $88,000,000; Geremania he $86,000,000; a o Auseturia me Italia he $50,000,000 pakahi ko laua.

Ua manaoia o Amerika ka oi ma ke koikoi o kona mau aie oihana kaua i kona au e kaua ana; a hala nae he 21 makahiki mahope iho o ke keehi pono ana o ka maluhia maluna o ia aupun, ua hoemi iho oia i kona aie a he wahi iki wale no koe. Nolaila o ke kulana aupuni o na mana o Europa i keia wa, aia iwae na o ka aie nui me ka hoomauia o ka pii ana.

Ka Aihue me ka powa

Eia ke holopapa hou mai nei na lono no ka aihue ia o na kauhale o ke kuianakauhale nei, a aole I mao ae ia mau hana pakaha a powa wale. Ma ka po Poalua nei ua hoikeia ae ke komo ko lohe ia ana o ka hale aina ma alanui Moi kokoke i ka pa hale iho nei o Pauahi. Ua komo aku ke ko’ohe ma kona wawahi ana i kekahi aniani o ka puka aniani; ua wawahi oia i ume hoahu dala, a ma ke ano hea la i lilo ole aku ai kekahi mau waiwai oloko. Ua kaalo ae he makai ma na hora wanaao a lohe i kekahi nakeke maloko; no ia mea ua hoao oia e wehe i ka puka, a no ka paa i ke ki, nolaila hoopau oia i na manao kohokoho he powa. A me he la ua holo aku ka powa me ka hali ole ana i kekahi mau mea.

Lehulehu pu no hoi kekahi mau ha’e i kono kolohe ia iloko o na la i kaa hope ae a no na hiohiona o ka mea aihue aole, he loaa iki. He mau hoike ana mai keia i ka hoolilo wale o keia poe powa i ko lakou lima e lewalewa wale malalo o ka la, a e a-pa hoi i ko hau luhi ola no lakou. Na keia hana i hoolaulaha aku na lono hoohikilele ika poe noho hale a moe lealea ole ko lakou po. Ma ka hoomaopopo iho i keia hana e laulaha mai nei, na ka poe aeahaukae no ia e hele wale ana ma ka po ka poe imi hana ole, a molowa. Nolaila, e pono ia kakou a pau e makaala i na hale; eia ke ho’apu mai nei keia ano hoopilikia wale, a oiai ua lanakila houae neio Chun Hook, kawelilima pakalia menemene ole oke kulanakauhale nei i kona mau la i hala ae, no ia mea e pono kakou e hooi loa aku i ka makaala ana i maluhia.

Wawahi Hale.

Ua hoea mai kekahi pake ma ko makou keena pai a hoike mai i kana nuhou o ka po Poakahi nei. Oia hoi, ua kai ae he huakai o ka poe lima eueu kolohe ma ua po la ma alanui Punahou a hailuku me na pohaku a me na apana laau i ka puka aniani o ka halekuai pake e ku la ma ke kihi o alanui Punahou me Beritania a nahaha liilii. Aole i ike pono ia ua mau lima kolohe la, he haole paha, he kanaka ili ulaula paha, a heaha la. O ua pake la i hoike mai ia makou i keia nuhou, oia no ka mea nona ka halekuai i hoopoino ia, a ua makemake oia e hoolaha makou i huli pono ia ua poe kolohe la. Kuhikuhi aku makou e hele i ka Halewai e hoike ai a ea hele paha, aole paha.

Keu io no hoi ke kolohe loa o keia poe, maneo ihola pahana lima i ka lewalewa ma@e; hailuku keia i ka halekuai me ka pohaku a nahaha. Me he akua la ka hale.

Ma Kuumakapili.

Ke hoike ia aku nei e haialelo ana ke alii ka Moi maloko o ka luakini o Kaumakappili ke hiki aku i ke Sabati, ka la 19 o keia mahina, a e hoomaka ana ma ka hora 11 o ke kakahiaka.

Maloko no o Kaumakapili, ma ia Sabati no, a ma ka hora 7:30 o ke ahiahi e haawi ana ko kakou Lunakanawai Keikie he haiolelo. Nolai’a, ke kono ia aku nei na mea a pau e akoakoa a e hoolohe i keia mau haiolelo ma na manawa i hoike ia ae la maluna. E hele nui mai.

Ola Loihi.

Aia ma Centerville, he wahi kauhale maloko o ka mokuaina o Nu Ioka e noho ana he wahine o Jane Calhoun, (Kini Kalahauna.) Maloko o ke kauwahi hale pohaku kahiko kona home, a iolelo oia ua kukuluia keia wahi hale pohaku e kana kane me kona mau lima ponoi iloko o ka makahiki 1799; a o kona home noho ia a hiki i keia wa. O ka loihi o kona mau makahiki o ke ola ana ma ka hoomaopopo ia ana, aole i emi iho malalo o hookahi haneri, me he la he 106. He mau helehelena kahiko no kona, e homaopopo ia aku ai ma kahi o ke kanalima makahiki; he ola maikai, ikaika kona mau lala ma ka hana, a ma na ano a pau. Ma kona wahi hele pinepine i kela me keia la, he eha mile ka loa mai konahome aku. He oolea loa oia ma ke koele wawae.

He mau Hana Hooioi

Iloko o keia au holomua o ka naauao a me na pomaikai he nui, he nui na moolelo pokole i hoikena e pili ana i na kanaka waiwai nui a me ka lakou mau hana. I kekahi manawa i hala, hele aku la kekahi kanaka waiwai, i ka hale o kekahi kanaka o ia kulana hookahi e ike iaia, a waena o na hooluana ana pane aku la ke kanaka i hele aku i ka mea nona ka hale: “Heaha kou mea kuai ole i mau mea hoonanea no kau mau keiki e like me a’u: i mau mea kani maikai, i piano, i ogana” &c. Ku ae la ka mea hale a pane aku la: “Ke hoonanea nei ka’u mau keiki me keia mea kani,” a paipai iholi oia mawaho o kona pakeke me ka nakeke ana o ke dala.

Ua hoikeia no hoi he moolelo no kekahi kanaka waiwai loa; i kekahi wa oiai oia maloko o kona lumi hooluana ka po, ina oia e nele i ke ahikoe e iho-a ai i kona kika, unuhi koke oia i kekahi bila dala a ho-a aku i ke ahi o ke kukui a puhi ae la i kona kika. Aohe ona wae a ka bila uuku o ka waiwai, aia no i ka mea e paa ana i kona lima. O kekahi kanaka no hoi he waiwai no ia, he nui loa ke gula iaia; i kekahi maoawa, kauoha oia i na hale amara e hoohee i ke gula a hana i kamaa no kona mau lio, a ua olelo ia i kona wa hehololio a holokaa ai paha ma ke alanui, e owaka mau ana na kamaa gula o kona mau lio.

Ano koke mai nei, ua hoomaikeike ae kekahi mupepa S. James’ Gazette, e pili ana i kekahi kanaka waiwai loa no ke kulanakauhale o Sana Peteroboro ina Rusia, a he ona miliona maopopo oia. He hale nani loa kona i kukuluia, a ma na paia o kona lumi puhi baka a me kika, ua kapili ia a puni me na bila dala waiwai nui o na baneko hoahu dala a pau o ka honua nei, a aia paha iloko o ia rumi kekahi o na bila dala o ko kakou mau banako.

O keia mau hana a pau he mau mea hooioi a hookaulana wale no ia i ka nui o ka waiwai, a i mea no hoi e kamailio ia ai ka inoa mao a maanei.

Ka Lua Pele Kitauea.

KE AKA O KA LUA AHI AI HONUA O HALEMAUMAU.

 He mau la loihi i hala ae ua ike kekahi hapa o ko ke kulanakauhale nei poe i na kii pena nani o ka lua pele Kilauea, i hana maiau ia e ke kaha kii kaulani Mr. Jules Tavernier, i hoikeike ia iho nei ma na ipuka aniani o ka halekuai buke o Mr. Thrum, J.J. Williams a maloko no hoi o ka Hotele Hawaii. He mau kii hili nae ia, a he ike wale no oe ikekahi hapa o ka lua aole hoi o ke kii holookoa. Mai ia wa mai, ua hoomakaukau hou iho nei ua kaha kii kaulana la he kii nui o ka lua pele, a o ke kino holookoa o ka lua me na wahi e pili kokoke mai ana.

Iloko o keia mau la iho nei ka makaukau loa ana o ua kii la a eia ke hoikeike ia nei ma ke keena maluna o ka halepohaku o Kimo Kamabela makai iho o ka hale inu kope o Chas. Nolte, a eia aku ka puka komo ma alanui Moiwahine.

Ke nana aku ka mea makaikai i keia kii, me he la aia no oia ma na wahi kokoke i ka lua pele ma Hawaii kahi i makaikai ai, a o ka lua pele okoa no imua ona. E lalapa ana ke ahi, e kahe ana no hoi, e popoi ana me he nalu la, e puhi ana ka mahu mai loko mai o na poopoo pohaku, a he ku maoli i ka weliweli a me ka lia o ka ili, me he la no aia oe ma ke kae o ka lua kahi i nana aku ai. E ike no oe ia Maunakea me kona lei hoonani o ka hau a me na ululaau, me he la aia i kahi mamao mai ia oe aku no kekahi mau mile ka loihi. A ke hoomanao iho ka poe i ike maka i na paia kii o loko o ka Hale mele hou, i ka ike aku i ke ku lalani o na hale mai ke nui o ka hale e kokoke mai ana a i ka liilii o na hale i kahi e loa pela iho la no keia.

He kii nui a nani maoli keia a ke ku nei no ka hoikeike. O ka poe makemake e ike i ka pele, e hele ae malaila e makaikai ai a lawa, a he hookahi wale no dalaka lilo mamua o kahooliloana i ka moku a hiki i Hawaii.

Pau ole ua hana Peganna

Aole no paha e poina ana ko makou mau makamaka i kekahi manao heluhelu i hoopuka ia ma keia pepa i ka la 30 o Okatoba 1886, e pili ana i na hana naaupo a gegana a kekahi poe o Ewa; na J. Kaleimaeole ua manao la i hoopukaia. Oia hoi ka make ana o kekahi kanaka ona rama ma Manana. Ewa, i loaa i ka mai fiva, a kuhi iho nei ka ohana o ua kanaka la, ua make i ka anaana ia e Holau, he wahine. Eia hou malalo iho he mau hana kuhihewa a ua poe la na lakou ke kupapau i lawe ia mai e ua J. Kaleimaeole la ma keia keena mo ka hoaiai hou aku imua o ke akea penei:

Ma ka la 22 0 Okatoba hora 9 p.m., make o Laamaikahiki (k) no Manana Ewa. Ma o kona make ana, ua kuhi aku a kuhi mai la ka ohana, ua make oia i anaana ia, a no ia mea kii nui ako la ka ohana i kekahi kanuna kuni hoo punipuni e kuni i ka poe nana i anaana. Nolaila ua kuni nui ihe nei a olelo nui iho la, aia mawaena o na mahina elua e make ai ua poe anaana la. Eia ke kauoha a ke kahuna, e eli i elua mau lua nui, hookahi ma ka aoao hiki na o ka hale, a hookahi ma ke komohana; a e kali ka poe nana ke kupapau iloko o na la he umi, a mahope o laila, e hele ka ohana o ka mea i make i kahi e, o make auanei ka poe i kuhi ia na lakou i anaana, a hele lakou e uwe, a huli hou ka pule ia lakou. Nolaila, ua haalele iho la ua ohana nei i na kauhale a helekahi i Leilehua, a i Honolulu kekahi, ku olohelohe na hale aohe kanaka, a ua hele keia poe malalo o na alakai kuhihewa ana a na hana pegana a leka kahuna hoopunipuni.

E ka lehulehu o ka aina, minamina makou i ke alakai hewa ia o na noonoo e na hana pegana ano hoomanamana, a hoolilo kekahi poe ia lakou iho i poe auwana wale mao a maanei, a haalele i ka aina a me ka home pumehana o ka noho’na. I ke au aku la io ka lilo loa pau ia mau hana, kanu a nalowale loa, a mai hue’hou ia mau ano ha na i keia au, oiai ke hookaulana ia nei o Hawaii he aupuni holomua ma ka naauao i lawe ia mai a hookahua e na misionari, aole hoi i kaulana no keia hana pegana. Ke uwalo aku nei makou e hoopau ia keia hana, a e maemae na moolelo.

MAHUKA.

HEMO O CHUN HOOK KELA PAKE AIHUE.

Aole no paha i poina i ko makou mau makamaka heluhelu ka inoa o ka pake maluna ae i hopuia e ka makai J. Kauhane ma kekahi po ma na huina o na alanui Kalepa me Alakea. O ka pake aihue kiekie keia i mahuka mua mai ka halepaahao mai a i wawahi hele aku i ka maluhia o kekahi mau halekuai o ke kulanakauhale nei, me na pono wawahi hale,. a lawe aihue aku i na dala me kekahi mau waiwai e ae he nui, a i hoolako hoi i kona kino me na mea make.

Ma ka Poalua nei Dek, 7, ua mahuka hou aku la oia mai ka laina paahao aku no ka ekolu manawa, oiai ka laina paahao e hana ana i na auwaha paipu wai paha mauka aku nei o ke alanui Ua ikeia keia nalowale honua ana o ua pake nei i ka wa e liuliu ana na paahao e hoi no ka halepaahao. Me ke kaula ha no ke paa ana ma ka wawae o keia paahao pake, a ma ke ano pohihihi i hemo aku ai oia a nalo. He mau mai i na loihi iho nei kona noho pio ana malalo o ke kaulahao a me ka poka, a iloko paha o ia wa loihi kona kaana pu ana me na noonoo no ka mahuka, a ua hooko ia ia; eia la ua nalowale.

Iloko o na la a keia pake e holapu hele ana i ka po ma oa kauhale o keia taona, ua hookauia ka weli i na poe mea haelkuai, a na keia hemo hou ana, e hooi loa aku i ka weli ia nona. No ka wa mua i mahuka ai oia a loaa ma ka mokupui o Kauai; no ka lua o ka mahuka ana hopuia e J. Kauhane ma Honokaupu iwaena o na pale ikaka ana no kona ola mai ka oi wini mai o ka pahi a keia pake i hoao ai e lawe i ke ola o ka makai; a eia hoi ke kolu o ka mahuka ana, ka mea nana e kono aku i ko ke kulanakauhale nei e makaala loa no keia pake. Aole i maopopo kana mau hana e hoohalua mai ai, malia paha no ke ola o kekahi, a i ole no ka pau o na hale i ke pubi ia i ke ahi E makaala e na makamaka, ina aku ke kupuino?

Ma ka po ana iho o ka la i mahuka ai o Chun Hook, ua loaa aku kona palaka paahao a me ka papale ma kahi kokoke a ka laina paahao i hana ai iloko nae o ka nahelehele. Ma ke kakahiaka o ka Poakolu, hora 9, ua hoike ae kekahi poke ua ike oia ia Chun Hook e hele ana ma kahi kokoke loa i kona hale, me ke kaulahao a me ka poka no e paa ana. A mai ka manawa i lohe ia mai ai keia mau mea e pili ana nona a hiki i keia wa e hoopukaia aku nei ka pepa, aohe lohe hou ia mai nona.

Ma keia mau po pokole iho nei, ua manao ia aole i hoea loa ua pake la maloko nei o ke kulanakauhale, a ma na kohokoho wale ana aku, aia no paha ma ia mau nahele kahi i noho ai, a i ole ua hala loa i ke kuahiwi. Ke holapu mai nei nae na hana aihue ma kekahi mau kauhale, a ke kuhi wale ia aku nei no na ua pake la.

Ma kekahi mau lono hoi e lohe wale ia mai nei, aole e hopu ola ia o Chun Hook ke loaa aku. Aole nae paha oia ke ano nui loa o keia wahi lono, e hopu ola ke haawi pio mai oia, a ke kue mai no hoi oia, alaila e hopu make ia ana.

NAHUNAHUNAKUWAHO.

He wahi ano kanalua iki ko ka M@ o Denemaka no ka aponoana aku i kana keiki Waledama e lilo i alii no Bulegaria.

Ua hoomaopopoia, aia he heluna nu o na paahana ma Geremania ke lawelawe a ke haawi malu nei i na meaq hoopahu dainamita. Ke kiai pono ia la.

He hoike mai ko Enelani keena o na aina e mai e olelo ana, aole he kaua ke lawelawe ia ana mawaena o kekahi mau mana o Europa a me ke aupuni o Rusia.

Ke hoouna nei na kauoha pono ka@a a na aupuni o Tureke me Farani i na hui hana lako kaua o Hatafota, Conn., Amerika: He liuliu mau no paha keia no ke kaua.

O ka aie lahui o Enelani i hoomaopopo ia i keia wa, he $3,701,653,270 me na ukupanee i huiia; ko Geremania, he $2,000,000,000; a o ko Farani he $4,197,959,145.

Ua hoouna ae ke aupuni o Italia he ekolu mau moku hao kaua o kona aumoku kaua e hui pu ae me ko Enelani mau moku ma ke kai Malta. He ano hoonene paha no keia mau uluaoa kaua o Europa.

Ke manao ia la aia o Enelani, Auseturia, Italia me Tureke ma ka aoao kue i ke kohoia ana o ke keiki alii Nikolasa i alii no Bulegaria, ola hoi ka Rusia moho e onou mai nei; a aole hoi i kekahi kanaka hookahi o Rusia.

Weliweli ka hana a ka mai kolela ma na okana aina o Auseturia a ma ke kulanakauhale no hoi o Viena. Aia pu no hoi iwaena o na koa o kahi hoolulu koa o Milana.

Ua make mai nei kekahi kanaka waiwai loa o Frankfort, oia ka Barona Meyer Rokekila, a ua waiho iho oia mahope he huina nui o na waiwai a me kekahi puu dala nui o $75,000,000.

He lono e hoike ana, e homo aku ana ke aumokukaua o Beritania ma ke kai Waenahonua iloko o ke kai Eleele, a nolaila, ua hoopuiwa kokeia ko Rusia mau mana hooponopono malaila, a ua kauoha ia ko Rusia mau aumeku e houluulu ae ,a Odessa.

O Mr. Chow Hop kekahi o na pake waiwai loa o ka mokuaina o Tekasa, Amerika. Ua mareia oia me kekahi wahine haole, a ua hanau ia mai na laua he eha mau keiki. Aia oia i Kapalakiko no kona holo loa aku i Kina me kona ohana. He kupa Amerika keia pake.

O ka waiwai io o na waiwai puka aku o Sepania iloko o keia makahiki a hiki iho nei i ka malama o Okatoba aia no ma kahi o ka 5,000.000 dala, a he wahi oi iki aku keia i ko ka makahiki i hala. Nolaila ke ikeia nei ka holomua o na lawelawe oihana kalepa aua o keia aupuni.

Ke hanaia la ma kekahi o na pa kapili moku o Piladelepia, Amerika, kekahi moku kaua ano nou loa no ke aupuni, a i oleloia oia kekahi o na moku holo loa o ke ao nei. He moku keia’e hoolako ia aku ana me na lako kaua a me na daiamita hoopahu i hiki ke ki ia iloko o kela me keia elua minute ke dainamita nona ke kaumaha he 200 paona.

NA HOOLAHA HOU.

Ka Aha Kiekie.

Ma keia ua kapohaia aole e haalele ia kekahi hoohalahala ma kekahi hihia Kirila a Karaima paha i ka Aha Kiekie, a i na Aha Kaapuni paha. i waihola imua o ka Aha kahi i hoohalahala ia’i, me ka ae ole o ia Aha a meka hooponopono ana i na mea e pili ana i na loina me na lilo hoike e like me ke kauoha a ka Aha.

NA KA AHA

William Foster

Kakauolelo

Novemara 30, 1886. 2105.21.

NA HOOLAHA HOU.

A HA HOOKOLOKOLO KIEKIE O Ko Hawaii Pae Aina, ma ka H@ pono Waiwai. Maka hana o ka Waiw@ J MOANAULI i make. Olelo kau @ muli o ke noi a ka Luna Hooponopono. Waiwai no ke kuai ana i kekahi Waiwai @.

Ma ka heluhelu a me ka waih@ o ka palapala no: @ D. Manaku a @ (w) na Luna Hooponopono Waiwai @ nauli i make e noi ana e kauoha @ kekahi waiwai paa o ua mea make ia @ ia, e waiho la ma ke kihi o na @ me Alii ma Honolulu, a e hoakah@ kahi mau kumu ku i ke Kanawai, @ kuaiia ua waiwai paa la.

Ua kauoha ia e hele mai na mea @ kuleana i ua waiwai la imua o ke@ ka POALUA ka la 28 o @ M. H. 1886, ma ka hora 10 o ke @ ma ke Keena Hookolokolo, ma H@ ia wa ma ia wahi e hoike mai @ mu kekahi e hoopuka ole ia ai @ oha e kuai ia ua waiwai la.

A ua kauoha hou ia e hoolaha ia @ o keia olelo kauoha no ekolu pule@ o ka la e hooloheia’i i oleloia, iloko@Hawaiian Gazette a me Kuokoa,@ pepa i maiia @ Honolulu i oleloia.

Hanaia ma Honolulu, ko Hawaii Pae Aina. Dekemaba 4, M. H. 1886.

A.F. Judd

Lunakanawai Nui o ka Aha K@

Ikea: J. H. Rei@t.

Hope Kakauolelo elua. @

AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE O @ Ko Hawaii Pae Aina. Ma ka@ ponopono waiwai. Ma ka hana o ka@ KEONI KAPU, o Honolulu Oahu, @ kauoha ole. Ma ke Keena imua o ka @ na wai nui A.F. Judd.

Ma ka heluhelu a me ka waih@ ia @ ka Palapala Noi a Lavenia Kapu, @ a ka mea i kame e hoike ana ua make @ ole o Keoni Kapu i ka la 24 o Oka@a e noi ana e hoopuka ia ka Palapala @ hu Luna Hooponopono Waiwai@

Ua kanohaia o ka POALUA ka la @KEMABA 1886, ma ka h@ hiaka, oia ka manawa i koho ia no ka@ ana i ua Noi la, imua o ua Luna@ Nui la ma kona keena, maka Hale H@ lokolo, ma Honolulu, a ma ia manawa@ wahi no, e hele mai ai na mea a pau i@ hoike mai i ke kumu,. ina he kemu @ lakou; e ae ole ia ai ua noi la. A o keia@ oha e hoolaha ia ma ka olelo Hawaii @ pule maloko o ke KUOKOA he N@ Honolulu.

Kakauia ma Honolulu, Novemaba, 2@, 1886.

A.F. Judd.

Lunakanawai Nui o ka Aha @k@,

Ikea: Henry Smith

Hope Kakauolelo. 2105 @

AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE O Ko Hawaii Pae Aina. Ma ka @ pouopono Waiwai. Ma ka hana oka W@ o JOHN REBELLO, o Honolulu, Oahu @

kanaka noonoo kupono ole. Olelo@ mamulio ke noi a na Kahu Malama W@ no ke kuai ana i kekahi Waiwai Paa.

Ma ka heluhelu a me ka waiho ia ana mai ka Palapala Noi a M.A. GONSALVES a me JOSEPH HYMAN, na Kahu Malama Waiwai o ua John Rebello la, e noi aua e kauohaia laua e kuai i kekahi waiwai paa@ka mea i oleloia e waiho la i Kapalama a @ Kalihi, Honolulu a me Waiohinu, Hawaii a e hoakaka ana i kekahi mau kumu ku i ke K@wi, e aeia’i laua e kuni i ua mau waiwai @ la.

Ua kauohaia e hele mai na pilikoko @ ka poe a pau i lili ia John Rebello, a n @ mea a pau i kuleana i ua waiwai la imua o ke a Aha, ma ka Poalua ka la 28 o Deke@ 1886, ma ka hora 10 kakahiaka, ma ke Kona ma ka Hale Hookolokolo, ma 11@ma ia wa a ma ia wahi e hoike mai ai. ina ke kumu kekahi e hoopuka ole ia ai ka olelo kaa oha e huaiia ua mau waiwai la.

A ua kauoha ia e hoolaha ia keia olelo k@ oha no ekolu pule mamua ae o ka la e h@ia’i olelo ia, iloko o ka Hawaiian Gazette W@ KUOKOA he mau nupepa i paiia ma H@ i oleloia.

Han@a ma Honolulu, Dekemaba 2, 1886.

A.F. JUDD

Lunakanawai nui o ka Aha Kiekie

Ikea: HENRY SMITH

Hope Kakauolelo. 2015 @

AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE O Ko Hawaii Pae Aina, Ma ka hooponopono Waiwai. Ma ka hana o ka waiwai @WILLIAM B. WRIGHT i make kauoha@ Ma ke Keena imua o ka Lunakanawai N@ JUDD.

Ma ka heluhelu a me ka waihe ia ana mai@ ka Palapala Noi a Mrs. Elizabeth Kau@ Wright, wahine kane make a ka mea i mak@ e hoike ana ua make kauoha ole o William Boynton Wright no Honolulu Oahu ma 11 @ nolulu i oleloia i ka la 13 o Novemaba 1886 @ e noi ana e hoopukaia ka Palapala Hook@ Lunahooponopono Waiwai @a Wm. C. @ i oleloia.

Ua kauohaia o ka I’OALUA ka la 21 DEKEMABA 1886, ma ka h@A @ hiaka, oia ka manawa i k@heia n@ ka hoolohe ana i ua noi la imua o ua Lunakanawai@nui la makona keena, ma ka Hale @ ma Honolulu, a ma ia manawa a ma ia wa@no, e hele mai ai na mea a pau i pili e @ mai i ke kumu, ina he kumu oiaio ko lake@ e ae ole ia ai ua noi la. A o keia kauoha hoolahaia ma ka olelo Enelani me Hawaii@ ekola pule maloko o ke KUOKOAME Hawaii Gazette he mau Nupepa ma Honolulu, a @ mua ae o ka hooloke ia ana o ua noi la. e @ puka koke ia ka I’alapala Hookohu Luna@ ponopono waiwai e like me ka mea i noi ia @ ka waiho ia ana mai o ka bona no $500,@

Kakauia ma Honolulu, Nov. 22, 1886

A.F. JUDD

Lunakanawai nui o ka Aha Kiekie.

Ikea: HENRY SMITH,

Hope Kakauolelo,                               2104 @

AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE O Ko Hawaii I’ae Aina, ma ka hooponopono Waiwai. Ma ka hana o ka Waiwai @MOEHOOKAIII (w) o Kailua, Koolaupoko, Oahu i make kauoha ole. Ma ke Keena @ o ka Lunakanawai McCully.

Ma ka heluhelu a me ka waihoia ana mai@ ka Palapala Noi a Kaiwi Molokea, kane a ka mea i make e hoike ana ua make kauoha@ oia i ka la 14 o Feberuari 1886, a e noi@ e hoopuka ia ka Palapala Hookohu @ Hooponopono waiwai iaia, a e hookohu ia @ i Kahu no Kalua (w) he keiki oo ole, mo@ na a ka mea i make.

Ua kanohaia o ka POAONO ka la 18@ DEKEMABA 1886, ma ka hora 10 kakahiaka, oia ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la imua o ua Lunakanawai la ma kona keena, ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, a ma ia manawa a ma ia wahi no, e hele mai ai na mea a pau i pili e hoike mai i ke kumu, ina he kumu oiaio ko lakou, e ae ole ia ai ua noi la. A o keia kauoha e hoolahaia ma ka olelo Hawaii i ekolu pule maloko o ke KUOKOA he Nupepa ma Honolulu.

Kakauia ma Honolulu, Novemaba 24, 1886.

McCULLY

Lunakanawai o ka Aha Kiekie.

Ikea:    HENRY SMITH

            Hope Kakauolelo. 2104  3t

HOOLAHA A KA LUNA HOOI’O

NOPONO WAIWAI.

O KA MEA NONA KA INOA MAKA LO iho ua koho pono ia i Lunahooponopono Waiwai no ka manawa no ka waiwai oWilliam B. Wright i make o Honolulu, nolaila o na mea a pau he mau koi ka lakou i na waiwai la, ke hai ia aku nei e waiho koke mai i ka lakou koi i hooia pono ia me na bila ku pono i ka mea nona ka inoa malalo iho iloko o eono mahina mai ka la a ku o keia hoolaha ana a i ole pela e hoole loa ia aku no—a o na mea a pau i aie mai i ua waiwai la, ke kauohaia aku nei e hookaa koke mai ma kuu keena, ma Alanei Kaahumanu ma Honolulu.

W.C. PARKE.

Lunahooponopono Waiwai no ka manawa no ua waiwai o William B. Wright i oleloia.

Honolulu, Nov, 29, 1886. 2105-4t