Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXV, Number 50, 11 December 1886 — HE MOOLELO KAAO NO Edisepa Ferido. KA HIENA KAULANA O BAGALIA KA OLALI O NA MEA HUNA POHIHIHI. Ka Aina Lewa Pahaohao o Mauna Bevia. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO Edisepa Ferido.

KA HIENA KAULANA O BAGALIA KA OLALI O NA MEA HUNA POHIHIHI. Ka Aina Lewa Pahaohao o Mauna Bevia.

Ke Kuhikuhi Puuone Toupou Kamahao, ao ka Liona Hanu Meheu Pololei. līe Moeh'io Emlani i unuhi ia no ke Kuokoa. AE IKE KOKE ana nokaua ma keia mua iho, a 0 keia kaikamahine nae mahope, ua hoopaa ia oia i na kaulahao elua, a ua kapa ia ka inoa o kela mau kaulahao, he " ihu Elepani," no ka mea, ua like ka wili anaa keia mau kaulahao me lea wili ana a ka ihu o ka elepani, a ua oi aku hoi ko laua hoehaeha imua ona mea paa a pau. I ke kaalo ana ae o ua mau hololio la ma kahi oke kiaha gula e ku ana, aia hoi, kiiohi iho la ke keiki e kau ana mnmua i ke kiaha gula a ike iho la oia ike aka o kekahi keiki ui e noho ana iloko o ke kiaha gula, a ma kona hoomaopopo ana i kona mau helehelena, ua malihini iaia, ame he mea la, aole no oia i ike iaia mamua, e hoomanao hoi oe e ka mea heluhelu, o ka mea non<i kela akaku iloko o ke kiaha gula, o Edisepa no ia, a 0 keia mea hoi e kilo-1 hi nei, o ke pohihihi no ia oka honua.

No kekahi mau minute loihi ke ku ana oka lio oua mau pohihihi nei o ka honua, a no ka makemake loa o k? pohihihi oka honua i keia kiaha gula, nolaila, hopu īho la kona mau lima a hapai ae la me ka pane pu ana iho, he kiaha gula oe, ame ke kino akaku o ka hanai a ke ala ona mea pohihihi, he oiaio, aohe keia he akaku okoa, aka. oia no ka hanai a ke ala o na mea pohihihi, e lawe au ia oe i mea kilohi mau

na'u, a na'u* no ananei oe a mau aku, aohe au he kane, aka, he wahine no au, aka, no ke pohihihi o ka honua, no ia mea au e hele haaheo mau nei e like me ke ano niau o na koa ikaika ma ke kahua kaua. Me keia mau huaolelo'kaena i pane ae ni ua keiki kanaka ui la, a peku hou ae la oia i kona lio a lele aku la ua lio la me kona mama nui, me ka paa pu ana aku i ke kiaha gula ma kona lima akau, a aia no hoi ke kaikamahine pio mahope ona. He mau minule Joihi keia lele ana aku, aia hoi, hoohuli ae 1a ua keiki la i ke poo o kona lio no ka akau, a kuupau hou aku la i ka holo nui, ia wa i oili ae ai ke kino akaku o Edisepa a lalau aku la oia i ke kaulawaha o ka iio, a hoohuli ae ia oia no ke komohana, me ka ike ole iho o ke keiki hololio ke "huki nei na kaulawaha o Hale auau," ua kuhihewa oia ke lele potolei nei no la kona lio 110 kana wahi i makemake ai. a i ke ku ana iho o ua lio la, eia ka lakou i ka hale o ke ala o na mea pohi hihi, a oia ka Edisepa (akaku) i pane nanahe ae ai, kahaha, nani keia hale hulali kona mau paia a pau, nani ke kupanaha o'keia moeuhane loihi a'u, a ike ana ka hoi au i keia aina nani lua ole, a me keia hale aniani kamahao. Pane ae la hoi ke keiki e kau ana maluna © ka lio, auwe ! eia mai nei ka wau lanei ? no ka hale paahao hoi o keleawe melemele'* ko'u makemake, eia ka hoi ianei ka keia lio i holo mai nei. Auwe! e huhu ia mai ana paha au e kuu haku. Me keia mau huaolelo ua keiki la i pane ae ai a lele iho 1a oia ilalo, a pane ae la oia i ka lio penei. E lawe i keia pio no ka hale paahao o keleawe melemele. Ia wa koke no i huli ae ai ua lio la a lele aku no ka hale paahao e like ine i ke kauoha, a huli ae la hoi ke keiki opio a hele aku la no ka hale aniani, kahi hoi a ke ala o na mea pohihihi e noho mai ana, a e paa pu ana no hoi ua keiki la i ke kiaha gula ma kona lima me kona kilohi mau ana i ka helehelena akaku o Edisepa. I ke komo ana aku o ua keiki ui nei me kana kiaha gula. Aia ke ala o mea pohihihi ke hielani la maluna o kona wahi moe, au paha e ninau iho a« e ka mea heluhelu penei: Kai no hoi aia i ke kaua i aina nani Ae, aia no ilaila, aka, no ka oi pake--11 aku o kona an<ve a me kona pohihih», pela i )oaa aku ai ia Edisepa (akaku) e moe mai ana no ka aohe i ala,

eia nae ua hele rnua. nini nahakou pohihihi e ka mea heiuhela i keia, ae. o kaua pu no iiaila. I ka hiki ana aku o ke keiki opio n)i ka aoao oka moe oke ala ona mea oohihihi, kahea iho la ua keiki la penei. E kuu haku, ke ala ona mea p.»hihihi, eia au la ua hiki mai la, aohe a'u makana nui e ae, o ka ui wale no o ka honua, he hookahi wale no nne, i4 aohe elua." Ia wa i puoho ae ai ke alu o na mea pohihihi a pane ae la. Aīo oe e kuu j lei mae ole, ka.ui aka honua i kaena jmau ai, a kapa ia ai kou inoa, he hoku olinolino oka honua. Homai ke a(o--ha papalina, a muki ae la laua, a pane hou mai la ke ala o na mea pohihihi. E! ua hala aku la ka pihkia, ua mamao! aku la hoi na hoohalua, komo mai la j oe i ka aina nani o ke ala o na mea po-' hihi u .i, aohe makou he nui, he eha wale no, wehe īa na pono o ka hookamani, a e aahu iho i kou kah'.ko mau 0 ka nani. Ia wa koke no i oili mai ai elua maj nu keokeo, a kani ae la ko laua leo kapalili, a iloko o ka imo anā oka maka! 1 nalo aku ai ke keiki opio no kekahi mau minute, a oili hou mai la oia, aia hoi, he aahu wahine kona, he mau ma-! ka poniponi kona e like me ka hoku, a he mau owili lauoholupalupa uliuli maikai kona, ama kona a-i he 7 lei alii,. A oia ka ke akaku Edisepa i pane ae ai. He wahine anei keia, ua ike mua ( no anei au iaia nei e ku mai nei ? Ae he wahine oe, ua ike mua no au ia oe. Ooe io no ka ka mea pohihihi oka honua, akahi au a ike, e loaa ana oe la'u aole e pakele.

Oiai ua ui hookalakupua Ia e ku ana imua o ke ala o na mea pohihihi, pane mai la ke ala ona mea pohihihi, heaha ka mea hou o ka honua ? Pane mai la ua kaikamahine la, he mea hou no, aohe nui, a oia keia. O ke keiki alii Heneri, aia no oia ke paa la, o Edisepa hoi, lohe mai au aia oia i aina nani i ka "Huki ulua." Pehea la wau e loaa ai iaia, aole, aole e loaa keia eu, ka niea i hana a kaukani iwikani,« oka mea hoi nana i uhai ka mama o ka makani, he oiaio, aohe imi meapohihihi nana c kii mai i keia manu ahiu o aina pohihihi nei. Pane aku la ke ala o na mea "pohihihi, a alia oe e pulale e mai, ke ike nei au i kekahi mea kupanaha. Oke kiaha opaka, ua ike ia kona ano-e. Oke kiaha aniani o moana aniani, ua ike ia kona hulali, a o ke kiaha gu!a malihini, ua oi aku kona pohihihi imua o ko'u. Kahoho, malihini koke iho la no ka hoi oe i keia kiaha gula, ka niea e kau ana iluna o ke pakaukau |X)ejioe o Zetu, a o ka mea kaupaona i ka ikaika ona kupua, mai hoohewahewa, aole ia he mea-e nau ia. Aha ! oiaio ka, wahi a ke ala ona mea pohihihi, aka. he mea maikai no ia kisha i kekahi wa, a i kekahi wa, he 01 aku kona ino imua ona ino a pau, a kahea ae la ua pohihihi la: 4t E ke kiaha gula o Zetu, heaha ka mea pohihihi iloko o kou kino ? " la wa ihu ae ai ka wai ulauia mai loko ae oua kiaha la a oili ae la a hanini mawaho, a oili ae la kekahi pua nani loa mai loko ae oua kiaha la a kaniailio ae la e like me ka ke kanaka penei: Eka haku ona haku. aole au no ke pakaukau poepoe o Zetu, aka, no loko mai au o ka ipupoki kupua a ke a'a ona mea pohihihi. Auwe ! kupanaha kou hele ana mai nei me kou ktno ano-e, heaha ka pilikia i \rnna. ia oe ma kau huakai, pehea !a hoi oe i haalele ai i kou haku na Nani Ehiku, wahi ake ala o na mea pohihihi. Pane aku la ua pua nei i ka huaolelo hoomakeaka, kahaha, o kuu haku ka kau e olelo mai la, ua haalele ke kupaa aia Ewa la, ua haunaele i ka moae. Ahe ! haule i ka hewa ea ? ua hiki, o ka make wale no ka mea nana e uku iaia, akahi au a ike i kona kapeke ana, e kuhi ana au he kupaa oia, aole no ka e loaa kuu lei mae ole eku nei, oia o pohihihi, a leha ae la kona maka iluna a ike ae la ou i kekahi kino akaku e piiiana ma ka paia, he keiki ui lua o!e, he kulana hiehie kona, he *nani hoi e kamawae ole ia *i e ka poe e makaikai aku ana i kona mau hdehclena, a pane ae la ke ala o na mea pohihihi penei: Auwe ka nani e ! Ka nani luaole-e! ka mea nana ehoohina i ke kupaa o fee āo holookoa, he oiaio, aole oe he mea e, aka, c kuu lianai no oe, ka mea e | luakaha ana i ka nani o na pua, a o ke ahhele o ke kookoo huei« liona.

1 I ke'a koke no i nalo honua iho :ai ke kmo akaku. a hoi ae la i)oko o ke kiaha e like me kOna mau. He mau minuie mahope iho o keia. hopu aku la ke ah o na mea pohihini i knna O-ie. a puhi ae la. ia wa koke no i kahuli ae ai na mea a pau o aina pohinihi a lilo se la i ole, ala wa pu no i pakuikui mai ai ka pa ana o ka makani a iloko oka iino ana a ka maka i hohola hou mai ai kekahi aina nani loa i oi pakolu ae iko ka aina mua, a ia wa i ike aku ai 0 Edisepa (akaku) i kekahi mau kaikamahine eluame na eheu manu ma ko laua kua, aia ma ko laua mau ai e iei ana laua Ina lei hoku he 24, a ma ko laua mau lima na hainaka elua ua hipuu la ko laua mau kihi 4, a e kau like ana laua maluna o kekahi mau lio eleele like, me na pono a pau ake nana aku ina hekhelena o keia mau ui elua» me he mea la he mau mahoe la a pela like me ko laua mau lio, a no lakou na inoa like i kapaia, ke ala o na mea pohihihi.

| Maanei ua ike ae la kakou i ka mea I i kapaia ke ala o na mea pohihihi, ka mea boi a kakou i uhaiaholo ai ma na helu i hala ae nei, a oia ka kou mea kat kau e huai pau aku nei, he hookahi wale no kino oiaio q keia mea i kapa ia ke ala o na mea pohihihi, a no kona Ipohihihi maoli, nolaila, i oili mai ai kcia mau kino 4, a na keia mua iho e hoike mai 1 na hana a keia eueu. 1 I kela \va i lilo ai ka aina 1 ole, a me ka oili ana mai o keia aina hou, ia \va koke no i kahuli ae ai ke kiaha gula i lio keokeo nani loa, a o ka ui pua hoi i pahi wakawaka, me na hua i kakau ia penei, ka hiena o ka honna, a e kau ana ke kino akaku o ke keiki Edisepa maluna ona. I ka ike ana mai o ua mau ala nei a, ke ala 0 na mea pohihihi, ua mino akaf like mai la laua a pane mai la. E ke keiki ui ihea ke alanui i manao ai e hele ? Pane aku la ke kino akaku, i kahi o ke ala 0 na mea pohīhihi. A! 0 oe ka imi mea pohihihi ea, kahaha, nani ke pahaohao o kou hiki ana mai. I\ine aku la ke akaku, ae owau no keia, aole olua e pakele ana, e make ana olua. I kela wa 1 hahau mai ai kekahi kaikamahine i kona hainaka a hemo mai la hookahi hipu'u a e like me ka imo ana| a ka maka i ku mai ai he pali kiekie a { paku mai la ia akakii (Kdisepa) a pau | aku la ko Edisepa ike ana ia laua. I kela wa koke no i kahuli ae ia ka lio keokeo i pali kiekie a o ke - kookoo hoi i alanui o ke kino akaku e like me kona mau, a ia wa koke no i pili aku ai o Edisepa akaku maluna o ua alanui kookoo ala maluna hoi o ka pali kawahawaha o ka lio hookalakapua, «a i uaakaku nei i hiki aku ai i ka welelau o ka pali, kiei aku la oia ma kela aoao aia hoi ike aku la ia he pali aniani ma kekahi aōao mai, a ike pu aku la oia he 4 mau kaikamahine ui e kiei māi ana mai luna mai o ka pali aniani, a i ko Edisepa ike ana aku i keia mea kaimih'ao, pane iho la oia iaia iho, kahaha, nani ke kupanaha o keia D)ea a'u e ike nti. O ke ala no anei kela o ka mea pr>hihihi, ina i'o oia, ahila, he keu aku kona mana Imua o na mea e ae a p*u, a pehea la mau& e hiki aku ai ma kela aoao«t ike maka aku ai au iaia, me keia mau h»:«aolelo ua Edisepa ala i pane ae ai a noho iho ta oia iialo ma ke ano noomaha. Oiai ua Ldisepa ala e noho hoomaha ana lohe ae )a oia i ka hu o ka maknni, a huii ae la ua Edisepa nei a nana, iaia e nanea ana i ka nana i keia makani e hu nei, aia hoi, me ka eieu nui ke ala 0 na mea pohihihi i miki mai ai ma kona kino makani a iilo aku la ua Edisepa ala 1 ke ala o na mea pohihihi me ke kuhihewa hoi o ke ala o na mea pohihi hi he kanaka maoli keia eia ka aole. Osai oiae laweana i ka kaua a hiki a ku la oia ma ka ipuka o ka hale| paahao i kapaia ka hale paahao o u Ke-* leawe Melemele" ia Edisepa i kiei aku| ai ī na i] uka o oa hale paahao a!a. aia 1 hoi, ho ana ka niakani a haalele wale,| hapnku puia niai la na ao o ka lewa,! pinapinai pu mai la na leo o ka hekilī, hnoaka mai la hoi na kukuna hulali o | ka uwila. a na ia mea i kono mai i ke | ala o na mea pohihihi» e huli ae a nana j 1 kela mea kupacaba, a i huli ana aku j o ke ala o na mea pohihihi. ia sekcna; pu i n.i]aTnimo iho ai ke kino akaku o Ediscpa a IHo ae ia oia 1 kiai no ka hale paahao o Keleawe Melemele, o ke |

[ano o na ktai e kiai ana i ka haie paa hae, he niau keikī opio eiua, a i keb wa ua ekolu aku la lakou ia Edf>epa, he kino akaku wale no nae ko Edisepa. ; I kela wa i nalo aku ai o Edt>epa, I hoholo ae la na ao o ka lewa. poha mai la kekahi malamalama anapu ia wa loli pahiku ae ai ke kino o ke a!a o na mea pohihihi, a iiio ae la i wahine ui lua ole, ua aahu oia i ka lole i like me ka malamalaina o na kukuna o ka la, a ma kona a-ī e lei ana oia i na lei alii he 70, aia ma kona kua hookahi manu aeko, ama kona alo hookahi manu aeko, malalo o kona mau wawae hookahi H ona nui keokeo. a ma kona *lima akau e paa ana oia i kekahi kookoo i like me ka hulali a na hoku i ka po. ( Aoie i /ktu.J