Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXV, Number 51, 18 December 1886 — LAUDILA. KA NAITA HOOPAHAOHAO O NA KAKAI MAUNA A ME NA KAEI PALI O ITALIA. Ka Olali o ke Kahua Kaua. [ARTICLE]

LAUDILA.

KA NAITA HOOPAHAOHAO O NA KAKAI MAUNA A ME NA KAEI PALI O ITALIA.

Ka Olali o ke Kahua Kaua.

K.1 r»«-n iu:i.i i h ->nii i!ii k.i Oi« >]«i nn!.una?.iin.\ >> ka I .i; l.'.i , < J.ikc!.i i <» iu l«a- },:»»; inv ita Uu.'.l. l..t i h.>'!u-<lt:!o k.l l'UU'A.u II l •■U: .'hi IK* a IVlU t» h.UMi'.l a . ch.t k., • v i„t aUaUu," h Kskui Puhia'aio Wiliu o h Eikiai. i I LOHK AKU la ka puulu kanaka i halawai pu aiai *i me ke koa i(<pio ma ke alanui i keia nuiu leo kukala, a ike pu mai la lako i i na kanaka e oili'li mni ana mailoko maio ka hokele, a nolaila i haupu koke ae ai lakou no ke kanaka kulana hiehie me ke kapa kila i aahuia e kau ana enaluna o ka Ho, a ire kona mau ukali elua, ka }>oe malihini hoi nana i hoopahaohao aku ia la*j kou, a i ninau ahu no kahi o ka hokele. Xo la mea holo aku !a keia puulu kanaka no ka hokele me ka manao ht" haunaele kai lawelawe ia malaila e keia mau maHhmi, a i ko lakou kiei ana aku ma na īpuka o ke keena aina, halawa! mai ?a me ko lukou kna ike ka nani lua ole o e hau|»a ana i na kohi kekkeie o ka papaaina, a haule iiahu: | aku la kekahi jk>c ihlo ice ka inaule» j me he la ua loaa aku ko lakou raau | umauma nie kekahi mau hahau hamarc: ikaika o hookahi haneri paona. Aka e na hoa, o ka nani no keia o ka kakou koa e hooilihia nei i na mea a O ka poe hoi i ike Uhi akn ia Uiuui la. ua holo pupule aku U lakon ma n.n alanui e like roe keb poe mua e hota

\i, a hn »kaiii xp Ukou mau map'ina !co; !e kah<.a b. "Auwe k.« nini e; ka ane- j ;!a mai ka l.mī inai." ; Na keia ieo h«x>ho o kei.i p«_-e kana ka i luh -.wawa'o aku \ na paia \ a 1 o ua kakela nei; x na ia uk:a i kono aku i na oiea a pau e hele rat e ike i ke kumu o keīa mau Uo Ik or 1 ano e o ka lehulehu, me ko lakeu m mao he haunaele; la, eia ka uanei o k.i nani o ke aupuni J 0 Ualix A ia lakuu hoi i hiki aku ai! ma kahi o keia ha; t naele, ua halawai! mai la me ko lako-.: mau kii onohi ma!ka ka "Nani o Ita:ia, a o ka ui hoi e haule ai ke kupai o ka honua holookoa.' Na ka nani kamahaooka kakoukoa, 1 r.a mai i ko lakou mau nanaina, a ia wa 1 haule pahu aku ai kela a me keia i ka honua, me he hamare la na kekahi kanaka amara, e pakui a»a mahina o kana pauku hao, pela i'no la na haawina kamahao i ili ih 1 mahina o lakou. A i ko lakou ala ana mai, ua holo pukaka aku la lakou ma na alanui o ke kulaname ko l ikou hooho ana me ka leo nui:—Airtvc ka nani e ! Ka anela mai ka lani mai,-—Auwe ka nani e ! Wawalo hele aku nei keia mau leo kukala ma kela a me keia paia hale 0 ke kulanakauhale, a na ia mea i kono aku i kela a me keia kanaka e hele ae e ike kumaka i keia nani. llele loa aku nei hoi keia mau leo a lohe ke alo alii o S -pania, a no ia mea i ninau mai ai ka Moi. Owai keia nani ? Haiia aku ne-i: He anela; o ka mea kupanaha nae he kino kanaka oj)iopio ui lon, aole mau eheu. Aka aole j\aha he mr.ll kino kamka ui launa ole 1 ike ia ma ka honua nei, a koe aku j>aha na anela. He nani, he ui, he nohea, aohe lua maanei. Lohe ak 11 nei ke kaikam.'ihine a ua Moi nei no keia nuiiou kamahao, a no ia mea i uihni ae ai na mnnao kono iloko ona; e hele aku e ike kumaka i keia nani, oiai kona mau aa koko e oni laj)uu ana i kona kino me he Ia e huh ana i kona mea e na ai. Nolaila kauoha ae la oia i kona 'kahu kaa e hana i kona kaa, a ua hooko koke ia aku la ia iloko o ka wa pokole. He mau minutepokolemahojoeihooili mai la ua kaikimahine alii nei me kona kahiko nani o ka hololio ahiahi, a i hele 110 hoi a aai ka manu iluna, a kau ae la maluna o kona kaa a holo aku la no ka hokele kal i a ka iwikani o na kuahiwi o Italia e noho la. ■Mahope o na ninau a ua kaikamahine la i kahi o ua nuhou la, ua kuhikuhi koke ia niai la oia aia iloko o ka lu mi paina, a o:a no kona wa i komo aku ai. laia e hele ana īmua me ka awiwi loaa iho la iaia ka hoomaopopo ana me he la aia kona mau kaina wawae īluna wale no 0 ka lewa kahi i kiani ai, i ka nui pihoihoi a loko e ake ani o ka ike koke aku i ua ui la. He oiaio, e na makamaka, oiai i kona kaina wawae hoj>e loa 1 haule j>alanehe aku ai maluna o ka paepae puka e komo aku ai i ke keena aina, a i ka hapa luna o kona kino 1" kulou aku ai imua a alaalawa'ae la mao a maanei o ke keena, ia wa i haule koke aku ai ka lena ike a kona mau maka pouiponi nohea maluna o na kii onohi kamahao loa ana i ike ole ai mamua, o ke-kahi kino kanaka opio ui loa a heopiohoi 0 na hekhelena oln watj)ahe. latva 1 kuemi hope mai ai ua kaikamahine la a ku iho h i kahi hookahi me ke kulou ana 0 kona j>oo ilalo na- ; Io koke ae la na hio'niona nohea o ua ui la o Sepania a haikea ae la, me ka hanu mama ana n>e he la he mea kino e aili ana i kona aho hope loa oiai ka make e hookokoke mai an.i. A liuliu iki, komo aku la oia a ma ke jxikaukau a ke koa opio e paina ana, a haawi aku Ui i kona aloha me ke kunou ana, a ia wa hoi i |>anai mai ai ke keiki alii Uaudib i kona aloha, me ka waiho ]»u ana iho i kana man mea ai. Ia wa i noho iho.ai u.\ kaikamahine alii nei ma ka aono o ke koa opio, a me na mino aka ana hoi o ka noomahie ma na pipalina o ua kaikaniahine alii la, i noi aku ai i ka kakou opio, me ka pane aku:~ E ke keiki opkn, a o ka mea hoi no na na hiona nanī a'u e ike nei, a he malihini hoi kou mau helehelena i ko'u mau maka, ke noi aku nei au i kou oluolu, t hoi pu jae a'u ma ko'u home alii a malaila hoi au a me ko'u ohana alii e hookipa akn ai ia oe a me kou mau ukaii me ka hanonano nui. A mamuli ? hoi o ka hooko ia ana o na lono i lawe 1 # hele ia ae nf i e ko'u mau makaainana

3 hiki i;nua o'u a n>e k%»'u makuakane Mui. r.-jlaīia o kana kan ;ha i hai rnai i;»'u. e ku ae «x\ a e he'e pu me a'u no ka ha'e aui tne kt kali hou o!e aku no hookahi minute maluna o keia j>aj anin.i. No keia kono a ke kaikanuhine alii i ka kakou opi?\ ua ae aku la oh, ku ae la oia a hoi aku li no kona rumi a ka haku hokele i haawi mai ai nona, komo iho la oia i kona kahiko piha o ke kulana ahi i kinohinohi ia me na s>ohaku makaniae a me na mea nani no a pau o kona aupuni, a uhi iho la kekahi wahi koleka lahiiahi i okomoia me na pohaku daimana, a he nani kona kulnna ke ike aku. O kona kai>a kila hoi, h.iawi aku la oia 1 kekahi o kona mau ukali, a o ko lakou liuliu ae Ta no ia no ka hele ana, kaei ae la hoi ua opio nei i kiina pahikaua (me he aniani la) ma kona puhaka, a ma kona poo hoi e kau ana kekani papalp muouou silika. i mohna ia me na waihooluu o ke gula, a mamua pono o ua \vahi papale la, e kau ana kekahi hoku Uainiana, a aohe he lua, oki loa aku hoi ke kolu e loaa kona kulana hiehie. Na ka nani o kona m ui aahu a me ka hiehie o kona kulana, e hookomo aku i na manao uluku o ke kuko iloko 0 na ui 0 Sepania, me ka manao e hooko ia ko lakou mau iini;—K ko ana paha. aole paha. Oili aku la lakou iwaho, aia hoi, hooho hou no na kanaka—"Auwe ka nani e v —a pela wale aku. Ua komo pu ke kaikamahine alii iloko o keia uluaoa nui o ka lehulehu, oiai oia e kali mai ana o ka puka aku o kana-malihini, a i kona kau ana aku, ua hoopau ia ia mau hiohiona ilihia o ua ui nei. Pu ki mai la ke kahu kaa, i ke kaulawaha o na paa lio. a hoomaka aku la lakou e holo no ka pa alii. A oiai lakōu ma ke alanui, huli mai la ke kaikamahine alii a ninau mai la i ka kakou koa, ina paha he kt iki alii oia na na powa o ke kuahiwi o Scpania, a i ole, he malihini paha mai na aina mamao mai; a ua hai aku hoi ua opio nei i kona wahi i hele mai ai a nie ke kumu o kona hele ana mai. —A no ka hope loa o kona hoike ana nona iho, ua hai aku la oia i kona inoa ponoi oia o "i.auelila." T. ka lohe ana o ua kaikamahine ahi nei i ka inea ponoi o kana malihini, puili mai la oia i ke koa opio, a haawi mai la i na nuiki aloha 'ma kona mau papalina, a he mea oiaio, ua lohe oia no ke keikial-.i Laudila, a akahi nooia a ike maka, a me ka puuwai 0 ka mea 1 loohia me na manao kuko a me ka makemake, ua pane hou mai la oia:— K ke alii ouio, e oluolu e kala mai ia'u, mamuli o ko'u maopopo ole o oe no keia e ka "nani o Ilalia" ka mea hoi Vu i lohe wale ai i na manawa a pau no kou nani, a pela hoi me kou kulana koa a wiwo ole imua o ka enaena o na mea kaua, ua laki loa au 1 ko'u launa {hi ana me oe. Nolaila, o ka'u noi imua ou, e ae mai oe e kaana pu ia kauailoko 0 ka materemonio o ka *"are, ke ae mai nae oe. A o ka lua. oia ko'u makau no ke kii mai o na alii |H>wa a kaili aku ia'u, marko'u mau makua mai, a tne ko'u ohana ahi. He mea hoi na'u e kuko nei e loaa ka mea nana e hoopau ae keia pilikia, aole naeheloaa nolaila, e ae mai oe i keia mau noi, ke ae mai nae hoi oe i keia, a ina hoi he opu aloha kou; a no'u iho, hookahi.no a u mea aloha o oe. No keia kamailio hookahi ana mai a ke kaikamahine alii i na olelo e piHana nolauaiho.ua pane aku la ke keik» ialii I^iudila:— E ke aliiwahine, aole paha e hiki ia'u ke haawi aku i ku'u ae e mare me oe, oiai, aole i lohe ko'u mau makua, a pela hoi kou, a no kau noi hope, ke i mai nei hoi oe e kii ia nni ana oe e kaili e na a!ii powa,—he kane no ka hoi kau, hoopunipuni mai nei nae hoi oe ia'u. Pane mai la ua kaik4m vhine alii nei, —Ao!c o'u makemake me ko'u inakua 1 ua mau alii pawa la, aka, o ka mikau i ka luku ia mai o namakaainana a. pau pu mai me ka ohana alii i kela oia wale no ko'u kuinu i haawi ia ai na ko !a mau !>owa. Me keb inau huaoielo hape a ke alii wa.hine, ua komo iho la ka manao alo hi iloko o ke koi opio, a pe!a oia i ne aku ai.—lna j>e!j, e kokua no au ia oe, a me kou ohana alii. a me kou au pun% a hiki 1 ka neoneo ana o ia poe |K>wa. Ia manawa ua h lohauoli ia ka manao o ke aliiwahine i keia mau o?$o a ke koa opio, a o ko laua wa

Ino hoi ia i hoea aku ai a ku ika puka pa oka hale a'ūī. l-ele iho h ua mau oj>io nei ila!»% a hele kuikui aku la no ke komo ana aku iloko oka haleahi. A oiai U\ua i hiki aku ai i ka rumi hookij>a, ua hooho like mai la ke anaina ali>;—Auwe ka nani e!—a ina no hoi o kau kane kena, ola na iwi o makou o na makua. ( Kahaha, keu no hoi keia a ke keiki nani nui wale, ke hooho la na makaainana, a o ka hope loa hoi o ka ohana alii.) Ku mai la ka moi me fca ilihia, a hele mai la imua o na opia a haawi mai la i kona aloha me ke kukuli ani iho ilalo, a pela pu no hoi ka ohana ahi 1 kukuli ihoai me na hoomaikai imua o ke koa l.audila. Ku ae la ke kaikamahine alii iluna a hai aku la imua o kona mau makua a me ka ohana alii: K ko'n mau makua aloha a me ka ohana alii o ko'u aupuni nei, ke hoolauna aku nei au ia oukou i ke keiki enoho nei ma kuu aoao, a e hoike aku au imua o oukou. O keia keiki, oia no ke keiki alii Lauelihi o halia, ka mea hoi a kona aupuni i kaena nui ai no ka nani, a i kaulana no hoi a puni ke ao; nolaila e hele mai ou kou e īke iaia: I ka lohe ana o na mea a pau, ua hooho like mai la na mea a pau: K ola loihi ke keiki alii Laudila, ka nani kamahao o ke ao nei. LUi hoohalaia he manawa loihi ma na hoohele kamailio ana, a ia wa no hoi i kauoha ae ai ka moi i kona puuku e hoomakaukau ia kekahi j>ajxiaina nui no ka hoohanohano ana aku Ike koa opio. Ile hora hookahi a oi keia hooniakaukau ana, ua lawa na mea a pau e lawa ai ka hookipa ana mai i kekahi heluna nui o na kanakn, a ua konoia hoi na maka hanohano o ka aina, a j>ela hoi na keiki alii a me na aliiwahine, a he mau tausani ka heluna nui i komo aku a e kali ana hoi o ka ike aku i na helehelena nani o ka kakou koa. Kani mai la ka hele ain.i, a o ka hora ewalu ia, a ia w;t no 1 jmka aku ai na opio i ukaliia e na moi a me ka ohana alii no kahi i hooinakakauia o na mea ai, a me ka ilihia o ke anaina i ka ike ana mni i ke koa opio, ua hiki ole īa lakou ke ekemu mai, 1 aka, ua like lakou me na kii j>ohaku, j a he wa loihi ka hoalii ana iho o keia mau hoailona ano e maluna o lakou a mao ae la. Ua nui na hoomaikai i pahola la mai unua o ka kakou k«>a, a pela lakou i hoopiha iho ai iko lakou mau houj>o me na kohi kelekele a ka puukolua e inu ana hoi i nawai hoomalule kino, no ke ola o ke keiki alii Kauelila ka opuu jma nani o Ilalia. Mahope iho ka j>au ana oka paina ana, ua konoia mai la ke anaina hole - okoa e komo pu mai ma ke keena hulahula,a he nani na mea i hanaia. Ua korno pu aku la ka ka kakou koa iloko o keia mau lealea mekona kamaaina aliiwahine, a ia wa i hookuu aku ai ua opio la ina kiina palanehe a koua mau, wawae, a oia hoi ka mea | nana i kakele ke kahua me ka nanf, a he mea no hoi na ka mea kakau e hoj>o ole ai ke hai ae : Aohe lua, oki loa aku h ji kp kolu, e uhai mai ina meheu oka kake u koa, a na ia mea i hookomo aku i na manao koii iioko o r.a j>uuwai.o na lede, e ake no a huki ika uUia; ke puana ae nei hoi ka mea kakau,—Alia e awiwi e lou ana paha i ka'u makau,~Aole paha, loiai he kulana pakahki.

Paia ae Ui ki nimi i na leo niahilo o kc anaina no ka opio 'I<audtla; —A e ke kiai heaha ko ka jk>? Hs nunua o ka manao ino ke hoa'ii tho la iloko o ka puuwai o ka limi koko, me ke kuki» iloko ona e lawe ae i ke ola ma : <amne o ke koa opio. Aka, he mea wale no ia no k.i hooko ia o ko lakou manao. A oiai ke anaina iloko o na iluaiele ana a ka kaiea, mē na hooho ana o ka lehulehu i na leo mahato no ka opio, aia hoi komo mai la he 50 mau kanaka i aahu ia me na kapakila, a huoa ia hoi ka lakou mau heleheiena juc na uhiinika, a oiai hkou i ku iho ai iwaenakonu o ke keena hula unuhi iike ae la lakou i ka lakou nuu pahikaua, a na ka hulali o keia mau pahikaua i hoike aku i ke anaina hula, ua hiki mai ka hora e hookaheiHa at ke koko o kekahi heluna o na kanaka ma na {xiia laahia o ua ho.ne alii ia. Hamau iho la na mea a pau t a aole hoi he leo i lohe oki pu tho )a na lealea e malama ia ana, a o ke toa

|0p»0 vu no oū Ve t.oonuiu nei no i iki hnla asM mc korw hoa *\ i ko h Uta huii atu mai ike *.nai U ke kaik»ma ! ' hine atii, o na ahi jvwa ka kcu\ e ku ! nei iloko o k.i Ta;«i h»b, a oi.\ ka ke I • ;kurou i emi pu w:v!e at ka lehulehu. Kuilī niai h 011 i ke kai opio a pane aku U tne ka leo n.\wjli«railL Auweno !Va hoi ka m.\ke e kau i.i roai ana maluna ou. Me keia n»au huaolelo » pane iho ai ka oj t>.\ Mai makau oiai aole hoi au i haalele i kou mau lima. He mea maopoj*\ ua ike lea aku la ka kakou opio, he }K>e powa keia, aka aole oia i hopo iho no ko lakou nui. Oiai no laua e ka iuil!o ana, |ia-e mai la kikahi ko kalakaia i ka i ana— E knhijkeiki Upuwale a hookohukohu i k<i wahine i liīo ta nukou, e hookaawale koke oe ia oe iho mai iaia mai, o kau koke nku anane» ka makemainoino maluna « u. <»i.i hoi, e kaawale kou jhx) mai kou \ auku kino ae, a e puht ia hoi kou kino i ke ahi t a e l» u uhane aku hoi ee i kou honu\ Ao!e anei oe i lo!he, ua lilo kena wahiiie ia makon a me !ka weli ia o ko maua inoa a puni ke ao r»ei. Nol.iila e pono e hookuu mai i kona lima, i hoi aku ai makou no ko makou honie kuahiwi. No keia nnu olelo i p.nio la mai i ka kakou koa, ua panai aku la keia ma kona aoa<\ I mai nei hoi oukou he wahine keia i l >aa ia oukou ma ka ikaika, a ke i hou ntai nei hoi oukou e hookuu aku au. N »laib, eia ka'u ole lo ia oukou, nie ka ikaika e lilo ai keia wahine ia ouk.»u, a me ka ikaika no hoi e lilo ai ia'u. I' ka «nakamaka he luhelu, he keu keia o kahi keiki hoonahoa nui wale, akn, mai poina i na hoike e pili ana nona m.\ na helu i hala. Na keia in.iu olelo pakika a ke koa oi>io i |mne aku ai i ua mau alii powa nei, pii ino ae !a ko laua inaina a ia wa no, puhi aku \x laua i ka taua o le kahea, aia hoi lohe i.i aku la kekahi o le e kani in:«i nni m.iwaho, a i ke kuu ana iho, k- nio ana he 500 n.i:ta i lako pono me n\ uk\i kaua. Hoopum ia ae la hoi ua ma:i a'.ii powa n.M e ko lauamau naita, a ia wa koke no j poha aku ai ka huaolelo kauoha, e h«»pu pio i ka kakou koa opio, a e lawe aku iaia no ko lakou home kuahiwi, a malaila hoi oia e koli ola ia ai, i uku no kana hana, a no keia olelo kauoha, j>ela lakou i Imoko aku ai. A oiai ni powa i eti ! ike nui ai no ka hooko an.i i ke kauoha, ike ia aku la kekahi ma.i naita malihini elua e hele ae ana a ku ma nua u ke koa opio, a haawi aku la i kona knpa kila, (o ko l«auilila mau ukali no keia) a emoole ua paa ae la ke kapa kil.i t> ua eueu nei 0 Italia. Unnhi like ae !a lakou eleolu 1 ka lakou mnu pahikaua, a ia wa ke koa opio i pane mai ai. Kka j>oc puuwai e!eele, e nee mai imua, a e ike ko ke no oukou i ha hopena nwahia o ka oukou mau h. iu l.»p iwale. 1 nui ka ikaika, a i nui ke akamai i pakele ke ola mai n 1 lima aku o ka mea a oukou i inanao ai e lawe i kon » »/la. K mala* ma i kau palt% o moku pu kou |K)o, aole i tmt j>ono keia mau 0U I0 a ua opio nei, ua moku io aku la no ke [>00 o ka ix)wa mui i leie mai e halawai pu me ,I.wH'<Jila no ka hov k<> ana i ke kauoha. Iloko o keia wa i halakau ae a na pahiUua a ua mau hiena ne» mz na a ua hooukaia kei kauH kuloko no hookahi hora a oi, n»e ka luluna, a heaha ka mea ikeia ? He mau l.eana e waiho ana Ma ka }>ai>ahcie laa'iia o ua honie la A he muliwai koko e kahe ana Nowai koko N > ka rnra pono anei . Aole, aole loa No ka lima koko Ua pnu, ua pau aku la Ua nalohia 'ku lakou. ;»ia V» 1 ua P m * o:i 'ho ' a na powa i ka 'make, a k«.e aku it na 'iii [K»wa. ike mai ta hoiva mau alii powa net 1 ka haulehia r.na o ko laua aoao i k.i» mau wahi naiia he ekolu wale no i ko laua he 500 a oi, ua hooma» ka aku la laiu e mahuka no ko laua ola, aka, mamua o ko bua puka loa ana aku ua jua loa aku ta ko hua mau kani ai i na lima wikani o ua L iudila la, a hami ia ae b ko laua mau kino nunui a |xikiia iho la i ka honua«. a o fca hf>oko>a ana hot ia o ka laua mea i kamailio mai ai i ke koa opio, eia nae ua hoi aku no ia olelo a laua a kaia no ma'una o ko laua'mau keno. He mea oiaio, ua haakle mai laua i keia ao malamafaroa, a u* hoi uhune aku i ko laua home knahiwi. ' (i fau )