Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXV, Number 52, 25 December 1886 — Page 1

Page PDF (1.79 MB)

This text was transcribed by:  Rob Escuadro
This work is dedicated to:  ko'u anakala James "Jimmy" Baker o Nanakuli, Oahu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

BUKE XXV, HELU 52.     HONOLULU, POAONO, DEKEMABA 25, 1886     NA HELU APAU, 2108.

 

  HOOLAHA KUMAU.

                                                                                         @ @ WILDER ASHFORD                VOLNEY VAILLANCOURT ASHFORD.

                                                                                                                             ASHFORD & ASHFORD

                                                                                                                       (NA HOAHANAU AKIPOKA.)

     He mau Loio, Hoakuka, Pale ma ke Kanawai, Kakaolelo, Luna Hooponopono a me ka hana ana i na Pulapala Hoolilo.

     LAWELAWE ILOKO O NA AHA A PAU O KE AUPUNI.

     @ @ NO NA PALAPALA PILIKANAWAI A PAU.

     Keena Hana Helu 21, Alanui Kalepa, Honolulu Hale.       2082-ly

 

A. ROSA. (AKONI.)

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

He Luna Hooiaio Palapalal.

KEENA HANA:  Ma ke Keena Loio Kuhbina.

tf.

 

CHAS H PULAA.

HE LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

A e loaa no au ma Honomakau, Kohala Akau, Hawaii.

2001-tf

 

CECIL BROWN.

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI?

A he Agena Hooiaio Palapala no ka Mokupuni o Oahu

KEENA HANA:  Ma alanui Kalepa.

tf

 

GEORGE P. KAMAUOHA.

He Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

- A HE MEA -

ANA AINA.

E loaa no ma Kohala Akau, Hawaii.

2091-ly

 

JOSEPH WILLIAM KELIIKOA.

He loio, a he kokua, a he pale, a he koo ma ke kanawai.

E loaa no au ma ke Keena o A. M. Poepoe, kihi o na Alanui Alii i a

Aninin, Honolulu.  Ua hiki no hoi ke hana i na Palapala p@ Kanawai

o kela me keia ano. 

1yr.

 

J. A. MAGOON, (Makuna)

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

Keena Hana, Helu 42 Alanui Kalepa,

kokoke i ke Keena o Pekekona.

tf

 

JOHN MAHIAI KANEAKUA.

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI.

HE MEA UNUHIOLELO MA KA OLELO

BERITANIA A ME KA OLELO HAWAII.

Keena Hana ma Alanui Kalepa, Honolulu,

maluna ae o ka Banako o Bihopa ma.

1yr.

 

JAMES M. MONSARRAT.

                   (MAUNAKEA.)

LOIO A HE KOKUA MA KE ANAWAI

He Luna hooiaio Palapala.

E hana ia no na Palapala Kuai, Palapala Hoolimalima, a me na palapala pili kanawai e

ae ma ka olelo Hawaii.  Dala no ka hoaie ma ka moraki ma na waiwai paa.

KEENA HANA;  Alanui Kalepa.

 

KINNEY & PETERSON

LOIO, LOIO, LOIO.

KEENA HANA;  Heluy 15 Alanui Kaahumanu, Honolulu.

tf

 

RICHARD F. BICKERTON.

                       (PEKEKONA.)

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

KEENA HANA: Maloko o ka Halewai hou

tf

 

S. B. DOLE.

LOIO.  LOIO.  LOIO.

He Luna Hooiaio Palapala.

KEENA HANA:  Helu 15 Alanui Kaahumanu

2079 ly

 

W R. KAKELA.

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWA

He Luna Hooiaio Palapala.

tf.

 

WILLIAM AULD.

Luna Hooiaio Palapala Kepa Paahana

no ka Apana o Kona.

KEENA HANA;  Ma ke Keena o ke Kuoea.

tf

 

W. C. AKANA (KALAUKI.)

He Mahele a Unuhi-olelo ma ka olelo Pake me ka olelo Hawaii.

Ua makaukau no hoi hana i na Palapala Kuai a Hoolimalima pela aku mawaena o na Pake

a ne bna anbaka Hawaii.  E loaa no au ma ke Keena Helu 7, Alanui Moi.  ma kahi e kokoke

ana ika me apo o Haaliliamanu.

2010-ly

 

WILLIAM McCANDLESS.

HALEKUAI BIPI O WILLIAMA MA KALALENA ma Ulakoheo.

Na ano Bipi a me na la a pau o ka makeke no na ku@ukuai oluolu.

Uala Kahiki a pela'ku.

2092-ly.

 

HE@MOOLELO KAAO NO@

Edisepa Ferido.

KA HIENA KAULANA O BAGALIA

KA OLALI O NA MEA HUNA POHIHIHI.

Ka Aina Lewa Pahaohao o Mauna Bevia

Ke Kuhikuhi Puuone Poupou Kamahao, a o ka Liona Hanu Meheu Pololei.

He Moolelo Enelani i unuhi ia no ke Kuokoa.

     I na kaau, mano, kini, lehu, me na lau a lau e heluhelu ana i ka moolelo hoolauwili noonoo a hooni puuwai o ka nanea Edisepa, aloha Karisimaka oukou.  Ua manaolana kona mea kakau kaulana e hooi loa aku i kona hoea piha mau ana imua o oukou mai ka hoomaka ana aku o ka makahiki hou a hiki i ka hopena o ua nanea la.  No keia mau la iho nei, ua loaa ma ka aoao o kona mea kakau na keakea he nui e hiki ole ai ke ka-ua aku no kekahi manawa, aka me ka hoomanawanui a me ka pauaho ole, aole no kakou i hoonee ia me na awihi iki ana iho no i kona mau hiohiona i kela me keia pule, aole nae hoi o ka maumau loa iho o ke kuhinia e pii koke ai ka manene i na kumu pepeiao, aka, e aho no ia wahi kikoni iki hana mao ole, loulou no ka eha i ka iwihilo.  E kala mai e na hoa.

EDISEPA.

     E NA MAKAMAKA heluhelu o keia nanea, ua ike oe ma kela helu aku nei, ua haalele ka kaua Edisepa akaku i ka aina o ke ala o na mea pohihihi iloko o ka imo ana a ka maka, aia oia i keia wa ma ka aoao o kona kino maoli e lolii la iluna o ka bela nolu o Nani Ehiku, a ke ike la no hoi oia i kona kino maoli e hoopunana ia la malalo o na eheu o Manu pouli.  A oia ka Edisepa akaku i pane iho ai penei:  Heaha la ka keia manu e hoopunana nei maluna o kuu kino, e hanau iho auanei paha oia i hua manu, oia kau mea hoonaukiuki.

     Me keia mau huaolelo ua Edisepa la i hoopuka ae ai, a nalo iho la oia iloko o ka imo ana a ka maka.

     O keia hoi ana o kona kino uhane, ua hoi aku la oia iloko o kona kino maoli, ia wa i hoi ai o ke kino uhane, puoho ino ae la ua Edisepa la mai kona hiamoe hana, o ka loihi o ka wa a Edisepa i hoopunana ia ai e Mauu Popouli a hiki i keia wa ana i ala ae ai, he 21 la, a mai ko Edisepa haalela ana ia Aina Ala a hiki mai i keia la he 54 la, alaila, e hoomanao oe e ka mea heluhelu, he 6 wale no la i koe, alaila, haule aku o Heneri iloko o ka ehaeha o ke kaula keleawe li kanaka a ke alii Mokina, aka, iloko o keia hora, aia ke alii Mokina iloko o ke kumakena, a me ke kaumaha no kana lei aloha he kaikamahine.

     Ua maopopo no keia kaumaha o ke alii Mokina ia oe e ka hoa heluhelu no kana kaikamahine alii Ane Kamila wale no.

     Aka mai kaumaha ia kou manao e ka makamaka heluhelu no ko Heneri poino, no ka mea, ua ala ae la hoi ka kaua koa kaulana o keia mua aku.

     Ia Edisepa i ala ai, ike ae la oia ia Manu Pouli, e hoopunana ana maluna o kona kino a pane ae la oia penei:

     E keia manu lapuwale, e aha ana oe maluna o ko'ui kino e hoahaaha nei o oe anei ka'u ipo?  Hele pela oe e ka manu eleele lapuwale.

     Upoipoi ae la o Manu Pouli i kona mau eheu a pane mai la e like ma ka leo kanaka penei:

     E ka Haku Edisepa, akahi no oe a ala, aka e nana i ke ano o kou aahele e hele ai iloko o na la loihi a e hoomanao oe i kau mau alanui pohihihi i hele aku nei, a e ku a e hele no laila me ka lanakila no ia aina, ka aina hiki ole i na mea kino a pau ke hele aku.

     Pane aku la o Edisepa:  He oiaio kau, ua moeuhane io au, me he mea la nae, ua hele au a kamaaina ia wahi, aia la i hea ua aina la?

     Pane aku la o Manu Pouli:  Owau pu me oe i na wa a pau, a o ka mea hou a'u e hai aku ia oe, o ke ala o na mea pohihihi ua hohe wale oia i na kiai o Aina Nani nei.

     Pela io anei?  wahi a Edisepa i ninau aku ai.

     Ae, ua kaulana ke ala o na mea pohihihi mamua i kona manawa, ka ikaika, a me kona pohihihi hiki ole i na mea a pau ke imi aku, aka i keie hora, ua ike ia kona mau ano a pau e oe, a ua akaka hoi kona mau alahele a kaua e hele aku ai, noaila la ea, e ku a hele, eia aku ka lio mawaho.

     Ia wa, ku ae la ua Edisepa la a malo'elo'e, lele ae la ua manu Pouli la a kau ma ka poohiwi o Edisepa, a hoomaka aku la oia e puka, iaia i anehe aku ai e oili mawaho o ka puka, a ia wa koke no i nakeke mai ai kekahi mea, a huli ae la o Edisepa i hope.  Iaia i huli ae ai, hea mai la kekahi pua aala mailoko mai o ka Ipukoki a pane mai la:  Hele e ka hoi oe, haalele mai oe ia'u ea?

     Kahaha, heaha kou ano oiaio maoli, he pua wale no oe, nani nae kou kahea ana mai ia'u e like me ka leo o ke kanaka.

     Me keia mau huaolelo ua Edisepa la i pane ae ai, a oili ae la ua pua la mailoko ae o ka Ipupoki pohihihi, a e like me ka awihi ana a ka maka o ka ulua i kahuli ae ai ua pua la, a lilo ae la oia i kaikamahine ui loa, a ma kona lima akau e paa ana oia i kekahi kiaha gula, aohe ana mea e paa ana ma kona lima hema.

     Pane mai la ua kaikamahinela penei:  E kuu aniani kilohi, ka pula kaumaka o ka pohihihi o ka honua, ka punua pee poli aku hoi a ke "ala o na mea pohihihi" a o ka imi mea pohihihi o ka honua ke kamahele i na ao panopano o ka lewa, ka malihini maalo iwaena o na malapua i ke kuluaumoe.  O hele i kau hana, hookahi no a'u uku e uykuy aku ai o keia kiaha gula, ke alahele hoi a kaua i hele like aku nei ma ka hihio.

     E hoomanao oe e ka mea heluhelu o keia kaikamahine e kukai olelo nei me Edisepa, oia no ke kaikamahine i hele pu ai me Edisepa ma ke kino akaku, a kaua i ike ae nei ma na helu i hala.

     I ka pau ana o keia mau huaolelo a ke kaikamahine kamahao, aia hoi, e like me ka anapu ana mai o ka uwila, i pakui ia mai e na uwahi pouli o ka luaahi o Gehena, pela okoa iho la no na ao o ka lewa i kololio mai ai me ka mama launa ole, a iloko o ka imo ana a ka maka ua lilo aku la o Edisepa ia Baka Boloka.

     E akahele iho kaua e ka mea heluhelu maanei, e nana aku kaua i kahi makalii Setiwa e lele pauki mai la iluna o na ao o ka lewa, e ake ana e loaa kana keiki iloko o ke anapuni o ka mana o Aina Nani, a o ka hana mau a ua wahi Setiwa la, o ka uwe mau i na la a pau no kana keiki Edisepa, me kona manao maoli no e komo kino maoli no oia iloko o Aina Nani e kii.

     Aka, malalo o na kaohi ana a ka lio Baka Boloka, me ka olelo maoli aku no o ua lio la, ina e ae o Setiwa nana e kii ke keiki loaa koke no, a pela i ae aku ai o Setiwa ia Baka Boloka e kii, a penei ka hana a ua Baka Boloka nei.

     Kauoha aku la oia ia Manu Ahi, e ho-a i ke ahi, kauoha aku la oia ia Hone Gale, e hoomakaukau no ke puhi ana i ka makani.  I ka waa manu ahi i hoopunana iho ai i kona mau eheu i ka lepo, ia wa koke no i pii paumi ae ai ka enaena o ke ahi, me ka holapu pu ana o kona mau alelo manamana ana ole iluna o ka lani.  Ia wa i pane aku ai o Baka Boloka ia Hone Gale penei:

     E Hone Gale-e?  E puhi i ka makani no ka akau i kii ae ai au i ka haku o kaua.

     I kela wa i pepe iho ai ke kikala o ua Baka Boloka la, a ku pololei ae la kona mau wawae mua, (e like paha me ka noho ana a ka ilio,) hoohakahaka ae la oia i kona mau pukaihu a puhi aku la oia me ka ikaika lua ole, a hoomoe pu ia aku la ka ula o ke ahi no ka akau, a me ka uwahi, a he hoholo wale mai no hoi ka na ao o ka lewa i kau a mea o ka hele a ka makani nui la, kau wahi ao ole i ka lewa.

     I kela wa a ka uwahi e moe kololio la no ka akau, ia wa i komo aku ai ua Baka Boloka la iloko o ka ula o ke ahi, a lele aku la oia me ka mama nui e like me ka lele ana a ka makani.

     Nani paha ke kupanaha o keia lio, no ka mea, aia oia maloko o kauwahi e lele la, aohe mawaho, a me ia ano oia i komo aku ai a komo iloko o Aina Nani, a ua ike ae nei hoi kaua i kona lilo ana.

     Ma keia lilo ana o Edisepa i ka lio a ka eleu (Baka Boloka) ua ahai loa ia aku la oia i aina Daimana.

     Iaia e lele la me Edisepa, ia wa i puoho mai ai na leo o na kiai a pau me ka hea ana, aia he kolohe!  he komohewa i ka maluhia o Aina Nani.

     I kela wa pu no i mohala ae ai na lala o ka laau i kapaia "ka hoowalewale o ke ao," a iloko o ka imo ana o ka maka, i hohola aku ai kekahi aina laula nui, a e like me ka hoolele ana o ka malamalama o ka la i ke kakahiaka, pela iho la ka hikiwawe o keia aina i hohola aku ai a loaa koke aku la no ua Baka Boloka la e lele ana.

     I alawa iho ka hana o ua Baka Boloka la, ike iho la oia i keia aina e hohola aku ana malalo ona, me he mau ao eleele la e puhi ia ana e ka makani.

     Ia wa, haupu ae la ua Baka Boloka la no kona make i ke kumu laau ka "hoowalewale o ke ao," a mamua ae o kona haawi pio ana iaia iho, ia wa koke no i lou mai ai kekehi lima kanaka mai ka lewa mai a paa iho la ka hulu a-i o ua lio la, a e like me ka imo ana a ka maka ku ana ua Baka Boloka la imua o Setiwa, e hoomanao oe e ka mea heluhelu, o keia lima kanaka i lalau mai la, oia no ka lima ponoi a Setiwa.

     Paha'oha'o paha kou naau e ka mea heluhelu no keia wahi kanaka makalii no ka loihi o kona lima, ae, pohihihi no ka loihi o kona lima, a penei ka loihi kupanaha o kono lima.

     Ike aku la oia (Setiwa) i ka lilo ana o Edisepa i kona lio, lalau aku la oia i kana pokaa uwea daimana, ka pokaa uwea i olelo ia e na kupua, 'Seludela" Oia hoi, "Ka lima ku'i o Setiwa,"a oia ka Setiwa i oki ae ai i kona peahi lima akau, a nakiikii iho la oia ma ka piko o ua pokaa uwea "Lima Ku'i" la me ka pane ana iho penei:

     Lima Ku'i!  "Lima Ku'i Setiwa," kii i ke keiki a me ka lio o kaua.

     I kela wa no i kakaa ae ai ua pokaa uwea la a huki pu aku la hoi ua pulima akau la me ka ikeika lua ole.  A iloko o ka imo ana a ka maka i paa aku ai ua pulima la ia Baka Boloka.  I ka ike ana o ua wahi Setiwa la ua paa ua lio nei, i kona lima kupanaha, pane hou iho la oia.  E ka pokaa uwea.  E hoi ka lima ku'i no kona Home. 

     I kela wa no i wili hope mai ai ua pokaa upea la a e like me ka imo ana a ka maka, ua hiki mai la ua Baka Boloka la a me Edisepa imua o ua Setiwa la, a oia ka kahi makalii i pane iho ai me ka mino aka pu ana penei.

     A!  Eia oe e keia keiki auwana, ka mea hoopunipuni imua o na Ipo Elua eia oe iloko o kuu lima i ka imo ana a ka maka, nani ke keiki a ke aloha ole ia oe.  Aole anei ou noonoo i kau olelo i kau aikane alii.  Aole anei ou aloha nona, nani kou hele uaaupo mahope o ke aloha naaupo, a heaha la kau hana ina ua make aku la kau aikane.

     I kela wa, aole e hiki ia Edisepa ke hoopuka aku i kekahi huaolelo no ka mea, ua ala mai la ke aloha o kana aikane alii iaia, a pane malu iho la ua Edisepa la iaia iho penei:  He oiaio, ua hewa au ma keia hana ana a'u, e imi au i ka mea a'u i hele mai nei, eia nae, he 6 wale no la i koe make aku kuu alii.  "Aloha ino oia."

     Me keia mau huaolelo ua Hiena la i pane iho ai a huli ae la oia a pane aku la ia Setiwa penei:  E kuu makua makalii maikai, aole ane he wa hou aku i koe a'u e imi aku ai i ka mea pohihihi?

     Pane mai la kahi Makalii, aohe au i ike ia mea, ua pohihihi loa ia i kuu noonoo ana.

     Pane aku la o Edisepa me ka leo huhu.  E kuu makuakane, ano, e wehe ka piko o kaua, no ka mea, ua olelo mai la hoi oe ua pohihihi ia oe ka'u mea e hele nei, nolaila, e huli ana au mahope o kuu makemake, i ola au, hoi mai au a pepehi ia oe, a i make au, alaila, o kou pakele ka hoi ia.

     I ka lohe ana o ua wahi kanaka makalii nei i keia mau huaolelo a kana keiki, pane mai la oia.  E hele au mahope ou e kuu keiki, aka, e mainoino ana paha au mahope ou e kuu keiki, aka, e mainoino ana paha au mahope ou e kuu keiki, heaha la hoi, i make au mahope ou, he nani make no ia, na'u no, a i ola kaua, he pomaikai no hoi ia no kaua, a eia kuu kauoha paa ia oe, i hele kaua a i loaa ke ala o na mea pohihihi, mai hoopa oe i ke pohihihi.  O oi paumi aku auanei ke ino imua o na ino a pau.

     Pane aku la o Edisepa, ua ae au i kau mau olelo a pau, ua aa au e kupaa ma ka pono o ke ola o kuu aikane alii, i ola ai oia.

     Pane mai la ua Setiwa la ua hiki, aka, ke halialia wale mai nei no ia'u me he mea la e lilo ana oe, aka , alia au e hai nui ae.

     Me keia mau huaolelo ua Setiwa la i pane ae ai, a pane hou ae la oia i kona lio penei:

     E Baka Boloka, o ke ala o na mea pohihihi o ka aina honua, o hea kau aina e kau nui ai?

     Huli mai la ua Baka Boloka la a pane mai la me ka helehelena hoihoi.

     No ke ala o na mea pohihihi au, a malaila au e hele ai a make a ola mahope o kuu haku opio.

     A!  O oe e Baka Boloka ko'u lio helu 2, kuu punahele hoi i na la i hala ae, heaha la kau e kanalua ai no kou poino, aole, aole a'u mea e kanalua ai, ua lawa kou mana e ku imua o na kupua a pau, ua hiki ia'i ke kaena ae, i elua la ou e hele ai i elua e hoi mai ai, a iloko auanei o na hora o ke kupilikii, e hea mai no ka leo o ke pohihihi i kona make.

     Nolaila, e lawe i ko haku i ka aina o ke pohihihi, aole au e hiki ke hahai aku ma ko olua meheu.

     Ia wa koke no, i huli ae ai ua Setiwa a pane aku la ia Edisepa, e kuu keiki eia ka lio, lele ae a kau, a hele akul.

     Pane aku la o Edisepa, ua makaukau au i na wa o pau, a lele ae la oia a kau ae la iluna o ua Baka Boloka la, ia wa koke no i haa ae ai ua lio la me ka hiehie nui, me ka hoolele pau ana i kona mau wawae, a ia wa pu no i lele mai ai o Manu Pouli a kau ma ka poohiwi akau o ua Edisepa la, a o Manu Ahi hoi ma kona poohiwi hema, a huli ae la o Edisepa me ka hiehie nui, a pane aku la ia Setiwa penei:  E aloha aunei kaua.

     "I aiana Kaimana nei, haalele au i kau olelo a-o e ka makua, lele aku au i ka lewa, kuu aku au i ka makemake o kuu kino."  Ke ike ae la no kaua i ka olelo paoa a ka kaua koa, e hoomau aku kaua.

     I ka pau ana no o keia mau olelo a ua Edisepa nei, ia wa no i nalo aku ai ua lio la e like me ka imo ana a ka maka.

     Oiai ua koa nei o kakou e ahai ia la e ka lio Baka Boloka, aia ke ala o na mea pohihihi ke moe la iloko o ka hiamoe aloha, i hui pu ia me ka makau, aole oia wale kai loko o ia haawina, aka, o ke pohihihi kekahi o ka honua, o laua a elua ua haule laua iloko o ke aloha kamahao no kekahi ipo, a ua makau pu laua.  Penei ke kumu o ko laua aloha ana.

     Oiai laua i hui hope ai me na helehelena nani o Edisepa ma ke akaku ua haule iho la laua iloko o ke aloha nona, a o ka mea apiki aku, oia no ke kaha pea ma ko laua mau umauma, aole na Edisepa i hana keia mea, aka, na ke kino akaku, me ka ike ole o ua mau ui nei, ua paa laua i ke kuni ia i ka hao wela a Edisepa, ia laua nae i wehe ae ai i ko laua kapa, ike iho la laua ua paa laua i ke kuni ia, ua nui ko laua hooikaika ana e holoi, aohe nae he wahi mea a hemo iki, no ia mea, makau loa ia iho la ua mau uila, a haule aku la laua i ka moe naaupo no ka hilahila i hui pu ia me ka makau, a i pakui ia e ke aloha.

     E waiho kaua e ka mea heluhelu i ke ala o na mea pohihihi iloko o ke aloha, a me ke pohihihi o ka honua, a e nana aku kaua i ka huakai a Edesepa.

     Oiai o Baka Boloka e kuupau la kona mama piha ma ka lele ana, aia hoi na ao o ka lewa e maalo ana imua o nba maka o Edisepa, kani ana o Manu Pouli.

     Pane ae la o Edisepa, "kani oe e manu Pouli, owai ka aina o ka lewa?

     Pane ae la o Manu Pouli, aohe aina aka, he kumu laau kupanaha i ka lewa.

     Pane ae la o Baka Boloka, aohe ia he kumu laau, aka, o ka ipupoki ia e hiki aku ai i ka aina o ke ala o na mea pohihihi.

     Aole i pau pono keia mau olelo a ua lio nei me ke kumu laua, ia wa koke no i mae iho ai ka lau o ka laau kupanaha, a oili mai la ke poo o kekehi kaikamahine ui a pane mai la.

     Owai ke kupaa o oe?

     Pane aku la o Edisepa, owau o kai mea imi mea pohihihi, a e akahele oe.

     O ka pohihihi piha, i keia pule ae.

     (Aole i pau,)

 

LAUDILA.

KA NAIIA HOOPAHAOAO O NA

KAKAI MAUNA A ME NA KAEI PALI O ITALIA.

Ka Olali o ke Kahua Koua.

Ka Eueu nana i hookunihi ka Onohi malamalama o ka Lai ka Ua kelakela i makemake ma waena o na kuahiwi me na kua@,

ka nani nana i hoomalule ka puuwai o na ala wahine a pau o @ a i eha ka "eha lima ole a ke aloha."

Ka Makani Puahiohio Wiliau o ka Hikina.

     I KA pau ana o keia mau uluaoa ku mai la ka moi a me kana kaikamahine alii, a hele mai la imua o ke koa opio a pane mai la:  E ke koa lanakila, ke ike nei au no'u iho, he aie nui ko'u a me ko'u ohana alii ia oe no kou hoopakele ana ae nei ia'u a me ka'u kaikamahine mai na hana pakaha wale a keia poe powa, a he aha la auanei ka'u uku e uku aku ai no kau mau hana lokomaikai i keia mau minute pokole iho nei.  No'u iho, he hookahi wale no a'u uku e haawi aku ai ia oe, oia hoi ke aliiwahine, a me ke aupuni, a e lawe oe nou ia, oiai ke ike nei au no'u iho, ua hookaawale ia na manao kaumaha, no ka make ana aku la o keia mau powa ka mea nana e hookupilikii mau nei ia'u a me ko'u  lahui.  A, e ka opio e koho mai nou iho.

     Me na helehelena waipahe, pane aku la ua opio nei:  E ka Moi a me ka ohana alii aole au i manao e uku ia mai au no ko'u kokua ana aku nei ia oukou iloko o na minute i hala ae nei, oiai he pale ana aku ia i ka poino e kau mai ana maluna o'u a me ko'u mau ukali.

     O kau uku i haawi mai nei ia'u, aole au i manao e lawe mai ia mau mea no ko'u hanohano; aole me ka manao hoowahawaha, aka, he hookahi wale iho no mea nui iloko o ko'u naau, oia hoi e noho lokahi pu kakou a pau, i hookahi manao, i hookahi puuwai, a pela kakou a pau ma keia mua aku.  O ka mea i koe 'u e hoike aku ai imua o kou hanohano, e hoomaemae aku i ka rumi nei, a e lawe aku hoi i keia mau kino heana o na powa no ka home mau o ko kakou mau kino.

     Me keia mau huaolelo hope a ke koa opio imua o ka Moi, kauoha ae la oia i kona mau kanaka e lawe aku i na kino make o na powa no ke kanu ana.  Huli hoi aku la hoi ua opio nei me ke kaikamahine alii, a ke hooninipo la hoi ua ui la o Sepania, me ka manaolana no ka hooko ia o kona iini, he neo nae ia.

     He elua pule o ka noho ana o ke keiki alii Laudila i ke aupuni o Sepania, ua piha kui mai la ka hale alii i na kaikamahine alii o na aupuni a pau o Europa no ka hele ana mai e ike ku maka i ka nani o Italia, a he mea na ka mea kakau e ui a e ninau ae ai, pehea iho la la ko lakou mau puuwai, he mea i nele ole na ke koo ana aku, aole no i nele ko lakou kuko ana no ua opio nei, a e na makamaka e hoomau aku ko kakou nee ana imua.

     Hoomau aku la hoi ka kakou koa opio i ka lualai pu ana me na kaikamahine o Europa, a i ka piha ana o na mahina elua, kukulu ae la ua poe kaikamahine nei i kekahi ahaaina nui, a oiai na eheu o ka po e hohola mai ana maluna o ka honua, oia no ka wa o na mea a pau i hoomaka aku ai e hoopiha i ko lakou houpo, a o ka panina hope o keia, ua haule aku la na mea a pau no ka lumi o na lealeahu'a a iloko o ka nani a me ka hiehie o na hana i malama ia, a oiai hoi ka manawa i ka hora 12, aia hoi he leo pae mai.  Hoolono iho la na mea a paa i keia leo, a o ke keiki alii pu no hoi kekahi iloko o ia haawina hookahi.  Poha hou mai la ua leo la, a ia wa i maopopo loa aku ai i ka lehulehu, he leo ia no kekahi o-le Ku iho la ke koa opio a hoolono, aia hoi kani kapalili mai la ua o-le nei no ekolu manawa, a i ke kau ana iho, kani kuokuolo mai la no ehiku manawa, a kani phapoha mai la no elua manawa.

     I ka lohe ana o ka kakoa koa opio i keia leo kalahea o ka o-le hoomaopopo koke iho la oia aole ia he o-le na kamea okoa, aka, o kona makuakane hanai no e kahea mai ana iaia e hoi.  Me ka puuwai i piha i ke aloha, hanini makawalu mai la kona mau waimaka, e hoike ana ua wela loko i ke aloha.  Ku ae la ua opio nei a me na huaolelo hoalohaloha i pane aku ai.  E ke alii a me ka ohana alii, a me ka poe hanohano o ka aina, a me ka poe a pau i akoakoa mai iloko nei, - aloha oukou.  Ano, ua hiki mai ka manawa a me ka hora no'u e haalele iho ai ia oukou, a i keia minute hoi e hookuu ia'i ko kakou luakaha pu ana iloko o na lealea o keia po, oiai ke hea mai nei ka leo o ka o-le a kuu makuakane e hoi aku.  Ke liuliu nei au no ko'u huli hoi ana aku i ko'u aina hanau, a maluna hoi o na lii wahine ko'u aloha nui.

     Aole no hoi au i pauaho ia oukou, aka aole e hiki ia'u ke kali hou aku i manawa hou no ka mea, ua lawa na lealea pu ana me oukou, a no keia leo kahea a kuu makuakane e kahea mai nei, heaha la na haawina o hope, aia paha ko'u aupuni iloko o ka pilikia, a ina he oiaio keia mau koho wale ana, oia la ke kumu o keia leo kahea, he mea kaumaha loa ia no'u, a aole hoi e hiki ia'ui ke kali kiliani iho hou aku i manawa no'u e hoi aku ai.

     No keia mau huaolelo a ke koa opio imua o ka lehulehu, ka Moi a me ka ohana alii, ua ku ae la lakou me na waimaka e kiheahea ana ma ko lakou mau papalina, a hele mai la no ka ike hope ana mai ia Laudila ka nani; a iwaena o keia ike alii ana, ua ka ua mai la ka Moi a me ka ohana alii, e noho a e kali i manawa hou aku e hoi ai, aka, ua paa ka manao o ke koa opio no ka hoi ana.  No ka hiki ole i ka Moi a me ka ohana alii ke a-ua mai i ka manao o ke koa opio no ka huli hoi ana aku i kona aina hanau, ua kaa iho la maluna o ke kaikamahine alii ka hoonipo ana o ke aloha ipo no ka kakou koa opio, a no ia kumu, ua hoomake iho la oia no ka nui o ke aloha. 

     E ole hoi ke aloha

     He Iwa no ka la makani.

     He mau hana hoololoiahili wale no keia a ke kaikamahine alii i wahi no ke keiki alii e noho hou ai, a oia hoi ka ua opio nei i pane iho ai, a oia hoi ka ua opio nei i pane iho ai:  E ke aliiwahie, mai hana oe i kekahi hana kupono ole elike me keia imua o ko'u maka, a me ka lehulehu hoi e akoakoa mai ne, aka e hana elike me kou kulana alii oiaio; a ina he kumu kou hana ana i keia hana makamaka ole, e hai mai ano, a mai kali, o hala e aku au.  Me keia mau mapuna olelo a ke keiki alii i pane iho ai, pane ae la ua ui nei me ka nanahe o kona leo:  Owau pu me oe i na wa a pau, a ma kou wahi e hele ai, malaila au, a ma kou wahi e make ai malaila au e make ai.  A o ko'u manao, e hele pu no au me oe i keia manawa, oiai, ina paha oe e hoi ana, alaila e waiho iho ana oe me a'u i na haawina kaumaha, a e lilo hoi kou mau hiohiona nani a me ka waipahe o kou leo i mea na'u e hoomanao mau ai i na manawa a pau o ko'u ola ana.  A, e ka opio a'u i aloha ai, e maliu mai i keia leo uwalo, a - haule pahu hou aku la oia iluna o ka papahele, oiai ua loaa he hana nui na kona puuwai e hana ai me ka poina ole. 

     I ka pohala ana ae o ke kaikamahine alii mai keia pilikia ae, pae iho la ka leo o ka opio Laudila ma kona mau pepeiao:  E ke aliiwahine, ua minamina au no kau leo noi, a eia ka'u e hoi au i ko'u aina hanau, a ina he oiaio keia mau olelo au, nau no au e imi ae, a loaa i Italia, ko'u aupuni, a he mea maopopo ua hooko ia kou manao.  I ke kuu ana iho o keia mau huaolelo a ke koa opio, poha nmai la ka leo o ka o-le me ka wikiwiki loa, a wawalo hele ae la iloko o ka lewa, a ia wa i haawi ae ai lakou i na muki aloha ho pe loa ana, a huli aku la ke keiki alii Laudila a me kona mau ukali a puka iwaho i ukali ia e ka ohana alii a me ka lehulehu holookoa me na puuwai i hoopiha ia e ke aloha no ka kakou opio.

     Oiai noi ke koa opio Laudila i hiki aku ai ma ka lanai o waho loa o ka halw alii, aia hoi kona lio e ku mai ana me na nanaina hoihoi no ka ike ana mai i kona haku, a no ka leo o ka o-le e wawalo hele nei i na paia paa o ka lewa, na ia mea i hoike mai i kona mau hiohiona li-o, a e oni ana oia i o a ianei, me ka lele pu ana, a hoomanao koke iho la ke koa opio, ua ake nui kona lio e hoi i ka aina hanau, oiai ke koi mai nei ka leo o ua o-le la me na hoikeike ana hoi, he pilikia ko hope, a ua makemake ia hoi ka kakou opio, e hiki e aku mamua o ka hoea io ana mai o ua pilikia la; a he oiaio anei he pilikia ko hope ke kumu o keia leo kalahea? -

     (E naua ma ka aoao ekolu.)