Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXV, Number 52, 25 December 1886 — Page 2

Page PDF (1.90 MB)

This text was transcribed by:  Mikel Gilliland
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

@oepa Kukokoa.

 

No ka Makahiki      $2.00

No Eono Mahina    1.00

 

KUIKE KA RULA.

 

Poaona    Dekemaba 25, 1886.

Aloha Karisimaka.

 

        Ia makou e hoea aku nei i keia la maikai, ke haawi aku nei ko makou mau map@ua leo i ke aloha Karisimaka imua o na hoa heluhelu a pau o keia pepa, na hoaloha lehulehu o makou mai Hawaii a Niihau, a i na hoa kakele pu o ka makakila, ALOHA KARISIMAKA oukou.

        He la hauoli keia no kakou, he la haipule a hoomanao, a he la hanohano a eehia no ka hanau ana mai o ko kakou Hoola nui.  He la kulaia keia no na ohana hipa iloko o ka pa a ke kahuhipa maikai, nana i alakai, ae ia kakou ma na kula uliuli o keia noho ana  a ma na kapa wai o ke punawai hoola.  E pouo e loaa ia kakou pakahi na noonoo ana a hooponopono iho i ka like ole o na hawina i loaa ia kakou iloko o keia ola ana; he hauoli, he oluolu, a he kaumaha paha.  He wahi kupono ia no ke ku ana iho a noonoo, lawe mai ia mau haawina i kau iho maluna o kakou a kaana like, ka pono me ka pomaikai ke paa mai, a o  na kaumaha hoi ke hoopoina loa aku.

        No na ui a me na opiopio he la hauoli nui keia iloko o ka makahiki i haawi ia mai. No na kanikoo hoi he la keia e hoani ae ai i na noonoo no na hana o ke au i hala, a i ka poe hoi i komo iloko o ke kahua hookahe koko, he la keia no na hoomanao ana i na in@a o ke ala me ka alo ana i na poino he nui.   Houluulu mai i keia mau haawina a pau i loaa i ke kanaka a hoomaopopo iho, ua hapa mai na hauoli na noho hoaloha ana , na pomaikai pu, ke ole keia la maikai i hoohua ai  i kana waiwai nui, ka makana makamae a ke Akua o ka lani haawi mai i ke kanaka e manaoio iaia, a e ola.

        A oiai eia kakou ke honi nei i na ea huihui o keia ola ana ma keia la Karisimaka, ua kono pu ia kakou e pepelu iho i na kuli a hoomaikai aku i ka Makua Lani ka mea nana i haawi mai i kana Keiki Hiwahiwa i Hoola Panai no kakou, a i loaa ai ia kakou he la hauoli a aloha Karisimaka.  Mai poina i ka pule, no ka mea o ka waiwai oi loa aku ia no na uhane ke hooko me ka oiaio.  Ano eia ko makou leo hope, e aloha, a e hauoli Karisimaka kakou.

 

I na Makamaka a pau:

 

        Aloha Oukou - Ke hoopuka aku nei makou i ka helu hope loa o ka Nupepa KUOKOA nei no keia makahiki 1886 e mau@awa aku ana.  Ma keia helu hope pau ko kakou alo pu ana me ia iloko o na la loihi o ka inea.  Ka luhi, na pomaikai a me na luuluu i loaa iho ia kakou ma na manawa like ole.  Eia kakou i keia la Karisimaka, ka la a me ko ka pepa helu hope loa no na kuleana o keia makahiki, a mea ka aui hope ana ae o keia helu, ke waiho aku nei ma ka aoao o ka pepa i na mahalo kiekie a me ke aloha oiaio i kona mau makamaka lehulehu i pauaho ole mai iaia, a no ka makahiki hou e hoea mai ana ke kono aku i ka lawe ana i ka nupepa KUOKOA  no ka 1887.  E hea mai oukou e na makamaka i ko oukouanoai, a e kipa kau no ia me ke kaulua ole.

        Iloko o na la loihi i au wale aku la, ua loaa nona kuia ma ka aoao o ko keia pepa mau makamaka.  Aole nae ma ke ano pono ole ke ala ana mai o keia ma@ kuia, aole ma ka manao e hoopilikia wale aku, aole hoi ma ke ano e kaupale aku i na launa makamaka ana , aka ua ulu mai no ia mamuli o kekahi mau hemahema liilii.  Ano, ua hauoli makou ke hoike aku, ua holo pono ka kakou hana iloko o na la hope o keia makahiki, a o na  hemahema a pau i loaa ia kakou, he kahua ia e kono mau mai ana ia  kakou e hooponopono hou.  A ke lana nei na manao e lilo no kiea makahiki ae i wa holopono no na lawelawe ana i ka kakou nupepa.  Ke uwalo aku nei ko makou leo hope no keia makahiki e lawe nui  i ke KUOKOA, ka waiwai nui a me ke kukui malamalama no na  home.  Me keia wahi leo hope, ke haawi aku nei ka pepa ikona aloha.

ALOHA KARISIMAKA OUKOU.

 

Laika Kaumokokea

 

        Ua kii mai na lima aloha ole o ka make, a lawe aku la ma kela aoao ia Laika Kaumokokea, ka'u kaikamahine aloha.  Ua hanauia oia ma Kiilae, Kona Hema i Hawaii, i Feberuari, 1, 1883, a ua make maka la 12 o Dekemaba o keia makahiki, ma ka hora 6 me 50 minute o ke ahiahi.   O ka loihi o kona mau la ma keia ao mauleule, he 3 makahiki, 10 malama, 11 la a me 18 hora, a me na minute he 50.  "Na ke Akua i haawi mai, a nana no i lawe aku" e like me kana olelo.

IOELA KAIANUI

 

Ka Haiolelo a ka Lunakanawai

Kiekie Kaumakapili

       

        He anaino mahuahua ka i akoakoa ae ma Kaumakapili e lohe i ka haiolelo a ka Lunakanawai Kiekie i ka po o ka la Sabati i hala i kela pule aku nei.  O ke kumu hana o ka haiolelo e pili ana no ka OLELO A KE AKUA.  Ma ka Halelu 119 pauku 105 ke kumuhana:  "He kukui kau olelo o kuu wawae."  Haiia mai la ka pili  ke kanaka me ke Akua, ke ano o keia ola ana, a he ola ana no hoi mahope o ka make ana o ke kino.  Poeleele anei ma keia kapa o ka lua?  Aole, ua haiia mai ia kakou kahi mau mea e akaka ai ka mea e pono ai ka noho ana ma kela aoao.  Na ka Baibala i hoike mai ia mau mea - Ka Buke keia i oi i na buke a pau. He kanaka poe okoa nana i kakau keia Buke mamuli o ke aoia ana mai e ke Akua.  He 1,500 makahiki ke kona mawaena o ke kakauia ana o Kinohi a me Hoikeana, ka buke hope o ke Kuoha Hou.   He Buke kokua keia i na lehulehu o ke ao nei.  He kuhikuhi pololei no na hana e pomaikai ai ka noho ana mekekino, a he alakai e hiki ai i ke ola mau loa.  Ua kakau mua ia ma ka ili o ka laau, he Papyrus, he ili laau i hanaia a lahilahi me he pepa la - aohe ko kakou ano pepa i kela wa kahiko.  Na olelo kakauia ai keia  buke i kinohi, oia no ka olelo Hebera, ka Kaledea a me ka Helene.  O na aina kahi i kakauia ai, o Arabia, Asia uuku, Babulona, He lene, Italia a me Palesetine.  I kinohi aole i maheleia ka Baibala  i na mokuna me na pauku.  Iloko o ke keneturia eiwa i maheleia ai ma na pauku, a iloko o ka makahiki 1250 loaa na ma hele e ikeia nei i keia wa.

        Na mahele o ka Baibala, he 39 buke okoa o ke Kauoha Kahiko.  Na buke mua elima (ka Pentatench) elima lakou.  Na buke moolelo, eiwa ia mau buke, Iosua, Lunakanawai, Ruta, na Samuela elua, na Lii elua, na Oihanaalii elua, Ezera, Nehemia a me Esetera.  Na buke a na Kaula, he umikumamahiku.  Na Kaula nui elima, oia o Isaia, Ieremia, Kanikau, Ezekiela a me Daniela.  Na Kaula uuku, he umikumamalua, oia o Hosea, Ioela, Amosa, Obidia, Iona, Mika, Nahuma, Habakuka, Zepania, Hagai, Zekeria a me  Malaki.  He iwakaluakumamahiku buke o ke Kauoha Hou, na buke moolelo elima, oia o Mataio, Mareko, Luka, Ioane a me Oihana.  Na palapala a Paulo, he umikumamaha.  I ko Roma, i ko Korineto, elua; i ko Galatia, Epeso, Pitipi, Kolosa, i ko Tesalonika, elua; i ko Timeoteo, elua ia Tito, Pilemona, a i ko Hebera.  Na buke okoa, he mau palapala ehiku, na Iakoba, elua; a Perero, ekolu a Ioane a me ka Iuda.

        Ka buke wanana, hoookahi ia, oia o Hoikeana.  Wehewehe pu ia mai la  kahi i komo ai o na Halelu.  Na olelo a Solomona a me ka buke o Ioba.  A he nui wale akuna wehewehe ana malalo o keia mahele o ka haiolelo.  Hoike pu ia mai la ka poe nana i kakau keia buke, a me na poe nana i unuhi mai na olelo kahiko. 

        I ka la 10 o Mei 1839 i pau ai ka Baibala i ka unuhi ia iloko ona olelo Hawaii e na kumu kahiko a keia paeaina, oia o Binamu ma.  Ua unuhi keia poe mai loko mai o na olelo kahiko o ka Baibala, aole mai ka olelo haole mai.  A he lehulehu wale aku na manao i hai ia mai,  he mea e lana ai ka manao no ka heluhelu ana i keia buke.  Ua paipai nui ia na mea a pau e hoolako ia lakou iho me keia buke.  Aole i lawa pono ka home o ke kanaka ke nele i ua buke nei.  No ka hapalua hora a oi ka hoolohe ana o ke anaina i keia haiolelo me ka uiha ole, a hoi aku la na mea a pau me ka hauoli i ka waiwai o ia po.  He nui wale aku na manao i paa ole mai ia makou, o ka hiki kino a lohe pono ka pomaikai.

 

Na Kumu Hoomanao.

 

NO KA HEBEKOMA HAIPULE JAN, 1886.

        E like me ka hooholo ana a ka Papa Hawaii, ke hoolaha ia aku nei na kumu hoomanao no kela me keia la o ka pule mua o Ianuari 1887; oia hoi ka Hebedoma haipule like o na Ekalesia a pau o na Ahahui Ekalesia a pau o Hawaii nei, elike me ka mea i hooholo ia e ka Ahahui Eunelio o ka Pae Aina i ka halawai nui ma Iune iho nei-

SABATI, Jan. 2 - Na Haiao e pili ana i ka hana a ka Uhane Hemolele.

POAKAHI, JAN. 3 - Ka hoomaikai ana i ke Akua no na pomaikai i loaa mai.

POALUA, JAN. 4 - Ka mihi me ka hoohaahaa imua o ke Akua.

POAKOLU, JAN. 5 - Ka heluhelu ana a me ka huli pono ana i ka Baibala ma na Ohana, a ma na halawai haipule.

POAHA JAN. 6 - Ka hoolaha ana i ka Euanelio a ka Haku Iesu Kristo iwaena o ko kakou lahui, e ae no hoi.

POALIMA JAN. 7 - I hoohuli ia na lahui kanaka a me na mana aupuni o ke ao nei i ka pono o ko kakou Haku Iesu Kristo.

POAONO JAN. 8 - Ke ano o ka noho haipule io ana.

SABATI, JAN. 9 - Na Haiao hoeueu ma ka holo lani ana.

A.O. POLEPE         Kakauleta.

 

Omamalu ma ka Hikina.

 

        O na poluluhi ao ma ka hapa poepoe hikina e pili ana no ke kaua, oia kekahi o na hana ano nui a weliweli e nana ia aku nei. no kona hoea mai iloko o ke kau kupulau o ka 1887.  Eia ke maalo mua nei kona aka eleele, ke poala mau la na ao hakumakuma o ka ino nui, a he wa wale no e kali ia nei no ka hoowaa ia o ka honua o Europa holookoa a mawae, i auwaha no ke koko e kahe ai, a e hoonalo ai i na kino heana o ka poe i haule make ma ke kahua kaua.  He keu aku o ka weliweli iwaena o ke kaua; e haule ana kela me keia mao a maanei, e hehi wale ia ana e na wawae a e pu ia ana e na huila kaa o na pukuniahi.  Lehulehu na poino e loaa; ka make ia na poka me na pahi, ka make i ka pololi a me ka mai, na ulia poino mauele he nui, a me ka hoolilo wale ia o na waiwai o ka aina i mea pakaha wale ia .  Maikai wale i na e hoopau ia  keia maku helehelena hakumakuma o ke ao kaua e nee nei, a hauoli hoi ke lokahi na manao a hookahua i ka maluhia.  Aka nae, eia ke noho nei ka honua iloko o ke aiwaiwa o na manao hoooia o ka maluhia.

        He mea kupanaha i keia la ka puana maua ia o ka inoa o ke aupuni emepire o Rusia; ke aupuni nana e noho mana nei o Europa ma ka akau a hala loa aku i Asia, ke aupuni nona ka Moi Emepera e noho alii nei i keia la maluna o na ohana lahui like ole.  Oiai iloko o na au i hala, aole oia i ike nui ia, a aole hoi i paanaau ia kakou.  Aka, me he wahi kia pohaku la oia i hoomaka ia ae kona kukulu, a pu, a kiekie i oni ana kona welelau iluna o na huina aouli, aia ka he kahua paa loa kona malalo i koo ia e na pou hao ikaika a me na o'a i lawalawa ia a wikani.  Iwaena o kona hiamoe kulipolipo, loaa iaia na moeuhane kupanaha.  Nolaila i hoauwana ia ai kona noonoo no ia moe, a uilani i o a ianei i kumu e manalo ai, a eia ke holopapa nei kona leo iwaena o na aupuni o Europa, e kono okoa aku ana i ka mea i nohoahi maluna o ka naauao a me ke ikaika, a e ninau ana, " o wai ke kilo nui, haina ia ka puana a kuu moe?"  Ka puana mua i hooiaio ia mai na wanana, oia no kona ake nui e hoakea i kona mana ma ia hapa poepoe, a me he la no, aole oia i kaawale aku me kana moehane mai keia puana hookahi.

        Nana i hoanoninoni aku i na manao o Europa a lilo i mae hookapekepeke i na noho'na maluhia.  Ke ike ia aku nei ko lakou mau noonoo mahaelua mamuli o keia hana, a lilo hoi i kumuhana nui no keia au e nee nei.  No ia mea, ua loaa ia Europa he puu keakea maluhia, a he puka e hoomoku ai na haawina mokuahana.  Rusia ka mana nui nana e hoeueu mai nei i keia mau la, he ake kaua mau lona hlehelena a he hoonui i na hana kuee.  He iki wale no na hooponopono pili aupuni o Bulegaria, ke lawelawe pono ia, aka, ua hooheno liilii mai la o Rusia a lilo i hana nui.  Nana no i hoohali ke akua nui o kela mau makahiki aku nai me Trueke, a uluaoa ka maluhia; nana no hoi i keia makahiki e hoohaili nei ka maluhia ia hookahua hou ia mahope iho o ua kaua la, oia hoi keia ohiki ia ana ae o ke keiki alii Alekanedero mai kona wahi noho alii uuku, i kukuluia maluna o 24,000 mile kuea aina, a nona na kanaka he aneane elua miliona a oi.

        Ke hooliloia nei ke aupuni o Bulegaria, kona ahi, kona ahaolelo a me ko laila lahui kanaka, i kinipopo peku wawae na Rusia ma ke kahua paanai, a me na mana nui no hoi kekahi o Europa.  A no na kumu i kanalua ole ia, ko Rusia mau kapuai wawae keia e pakukonukonu nei mahope.  Hilala ka nohoalii a hulihia kona alii; hoao na hana pakaha e komo, aka, kue ikaika na makaainana.  Nana mai la na mana aupuni e ae o Europa a ua pono ole ka hana, hoao e hoomalielie aole nae e hiki.  Iloko iho la no  o ia hana a mokuahana nui, a no ke koena no paha o kahi awe'awe'a kuakoko o ka noho'na lili kekahi i kekahi, nolaila i huki-ku ae ai kela a me keia mana nui a hilinai maluna o kona ikaika iho a me kona mana.  Hoolale na koa, hoala na papu hookala na mea make a hoolak@ na pono kaua; a ku kela me keia nona iho e ka maopopo mua o kona enemi e paio ai.  A i loaa ole  he noho'na kuikahi mamua o ka puai ana o ka uwahi pauda, alaila na ka mea e hoho lanakila ke kahua paio e hoomalu ka honua o Europa.  Oia hoi mahope o ka halulu nui ana e hoea mai ai he hamumu o ke aheahe malie.

        O ke ake hoakea i ka mana ka Rusia hana e paopao liilii nei, a aia he manaolana iloko ona mamuli o kana noho alii i onou mai nei no Bulegaria ke koho ia, e loaa iaia he mau kaana pu ana i na hooponopono aupuni no Bulegaria.  A ma ka noonoo wale ia aku aole wale ilaila kona pahu hopu.  He alahu'a mai ia mau wahi ke kaa o Bulegaria malalo ona, a ma ia ano ke kumu e pii e nei ka maeele i na aa koko o Auseturia, a hoaleale ia kona lolo e ka manene a ka weli ia no kona mau pono lehulehu ma ka muliwai Danube.  He wahi hoonaue loai keia e maoe pono ole ai  o kona poo a e nana maka ole aku ai kona oihana kalepa ma ke anube ke lauahi loa mai o rusia.  A nolaila o ke kaua wale no kamea kupono iaia e plae aku ai i keia mau poino e maalo mua nei kona aka imua ona.

        Ia kakou e noho nei ma ko kakou nei wahi aina uuku, e nana ana a e hoolohe ana i na huhou o na aina e i puhi ia mai e na makani kololio o keia noho ana, he mea auanei na ko kakou mau puuwai e manene ai ke ike iho i na lono kaumaha o ke kaua nui ma ka hikina.  I ke au o na kupuna ikeia ia ehaeha.  I keia au hoi, he makakila ka hoa paio o ka pahikaua.  E hauoli pu auanei kakou me keia la Karisimaka olino e hoea mai nei maluna o Hawaii ke aui ae kakou i hope a hoohalike iho ia au kaua me kaeia wa.

        Nolaila e noi nui i na Lani e hookuikahi i na naau mokuahana, i hookahi ka manao, hookahi ka hana, a hookaahi ke aloha.  A no keia la nanai a makou e oili aku nei e hauoli kakou he la Karisimaka.

 

Ka Haawina Kula Sabati.

 

        Ma keia helu hope loa o ka kakou KILOHANA e hoea aku nei, ke hoopuka aku nei makou i na hiohiona hope loa o ka kakou Haawina Kula Sabati i maalo mau aku imua o ko keia pepa mau makamaka mai Hawaiii a Niihau, a iwaena hoi o na Kula Sabati o ka paeaina.  O ka panina keia o na helu hope o ka makaniki, a o ka hope hoi o ka hoopuka ia ana o na Haawina Kula Sabati ma keia pepa.  E hele aku ana oia he kahua hou no keia makahiki ae, e hoopuka ia ana oia maloko o  na kolamu o ka nupepa Kula Sabati hou, Karistiano e puka pu aku nei me makou i keia la.  A ua manao makou e loaa mahuahua ana na ohaoha ohohia no keia malihini hou me kana ukana makamae i hookahua loihi ia e ka Makua Rev. L. Laiana a make wale aku la oia, a e hooholomua ia nei hoi ia hana maikai e kana kaikamahine.  Aole no e poina ia ana no keia mua aku, o kekahi keia o na kia hoomanaono Laiana i hala aku la e ku nei iwaena o ka lehulehu.  Oia na Haawina a me na Mele himeni @ haku ia a i unuhi ia.  No ka wa loihi ka hoopuka ia ana o na Haawaina Kula Sabati iloko o keia pepa, a ua loaa ma ko makou aoao na pane kupono ana, ua loaa i ka lehulehu he pomaikai nui a he mau hoonaauao pili uhane no kela ao.   ke haawi nei keia pepa i kona aloha Karisimaka a Hapenuia i ka Haawina Kula Sabati, a aloha Karisimaka hoi i kona mau tausani hoa heluhelu.

 

He m@si@na i Samoa

 

        O ka Hon J. E. Bush, ko makou makamaka maikai, oia ka Elele e hoouna ia aku ana no na paemoku Samoa, a e holo aku ana paha oia ma ka mokuahi Zealandia ke ku mai i keia la.  Pela na manao wale ia.  O Mr. Henry F. Poor kona kakauolelo e holo pu ai, a kakauolelo hoi o ka Baneko Hale Leta e noho nei, a ua apono ia oia i eono mahina e kaawale aku ai oia mai kona kulana e noho nei.  O kekahi mau lono wale ia mai he mea okoa ae kekahi e holo pu ana me laua ma ke ano ukali, a owai la ia.  O na inoa e puapuai mai nei i ka waha o kekahi poe, oia o Nahora Hipa, a i ole ia o D. Moehonua, a he koa kona kulana e noho nei i keia wa no ka pualikoa kiai Ponoi o ka Moi, a hoonou kinipopo no ka Hui Kinipopo Hawaii.  Ina o kekahi o laua ke holo ana ma ke ano he ukali Elele, alaila he ku mai koe o na pualikoa Samoa, a pela wale aku.  Aka, e ukali ia ka huakai no Samoa me ke ola maikai.

 

He wahi Keiki kolohe.

 

        Oiai ke anaina maikai e hoonaneaia ana e na leo mele o ka puali puhi ohe ma ke Ema Kuea i ka po Poakahi nei, holina ana keia leo ma ke alanui, a na ia leo a me ka hooho pu o kekahi poe o Chun Hook, i hoopuiwa i ke anaina holookoa a pau nui ae la i ka naholo i ke alanui.  Eia ka he wahi keiki kolohe, ua ona i ka rama-o ka hikaka hele ana ae a pili me kauwahi pake e ku ana i ke alanui, a hao aku la i ke kui me ka puupuu ikaika ma ke kua o ka pake.  A i ka wa i holina ia ai, he mama ia no ua wahi keiki la i ka holo a nalowale iloko o ka pouli.

        He mau minute pokole mamua iho, e noho ana o Kimo, he wahi hanuhanu mea hou, maluna o kekahi noho loihi maloko o ke kuea, a e hoopiha ana hoi i kona puuwai hamama me na ea huihui o ia ahiahi, me ka hoonanaea ana i kona mau pahukani i na leo mele, a e lualai pu ana hoi me kekahi mau hoa kanaka no ona, aia hoi, holapu hele ana ua wahi keiki ona rama kolohe nei e hikaka hele ana , a e hoopuka ana i na olelo ino pelapela.  Na keia mau olelo ino i kipaku aku i ko makou nui e noho ana a me Kimo pu.  Nui ka hilahila iaia, a ina i ike ua Kimo la i kekahi maiai e maalo ana malaila, ina ua haawi koke oia i kela wahi keiki kolohe e lawe i ka halewai.  Aka nae, iaia i haalele iho ai i ka noho a kaalo loa aku la ma kekahi aoao o kahi hale pohai, ike aku la oia i ka makai e ku ana ma kahi o na kamalii liilii me he la e kiai ana i a @akou aole e hoopaunaele, me ka uwauwa.  A mahope koke iho no holina ana mawaho eia ka o @a wahi keiki kolohe nei.

        He kolohe maopopo loa keia han, a he mea minamina hohi ka noii pono loe ia ana o keia mea e ka makai ma ia wa.  Hoopuiwaia ke ana ino e nanea maikai ana, a poino hewa ka pake i nei wahi keiki kolohe.

 

Chun Hook

 

        Eia no ke nee nei ka huli i Chun Hook no ka makana @oo kala.  A hiki nae i keia wa a makou e puka  aku nei, aole he mau lona i loheia mai no kona paa a me kona aneane aku paha i kauwahi o ka paa.  I keia mau la aku nei nae, mai Manoa mai kekahi mau lono e hoike ana ua ikeia he pake mawaena o na pake paahana o kekahi mahi raiki malaila e ai raiki pu ana me lakou i ka paina awakea.  Ua lako oia i na mea eha, a he kino ikaika a puipui.  Me ke ao e ikeia ai oia, a ma ka po nalowale.  Ma ka hoomaopopo wale ia no o Chun Hook no kela pake, a no ia mea ua haawaiia mai ka lohe i ka halewai, a ua hoounaia paha he poe huli i  ua pake la; aole nae i loaa.

        Ke loheia mai naei hoi o na koa kekahi i hoounaia aku e huli.  Mawaho ae o lakou a me ana maika, lehulehu wale kaekahi poe e ino.  Ke olelo nei kekahi poe aole no i lawa ka makana ekolu haneri kala no keia hana pilikia; he hana make wahi a lakou, no ka mea ua lako oia i na mea make.

 

Hauoli Karisimaka

 

        E malama ia ana ma Ema Kuea he puhi ohe mele hauoli Karisimaka ma keia la e na puali puhi ohe aupuni a me ko Keoneula.  Ua lohe pu ia mai no hoi he mau leo himeni kekahi ma ia la na na haumana o ke kula hoopololei o Keoneula, a i kokua ia e ka papa himeni o Kawaianao.  Ina pela io ana, alaila, he anaina nui ke makaikai aku ana i keia mau hana, a e hauoli pu hoi me lakou no ke ohohia o ka la Karisimaka.

        Maloko o ka luakini o Kaumakapili e malama ia ana he aha mele malalo o ke alakai ana a ka Hooilina Alii, Liliu, a ma ka po ia mau hana.  Ua lohe ia mai he lehulehu wale o ko kakou mau puukani ka i kono ia no ka hui pu ana aku me ia ma ia po lea o Halalii, a me ka manaolana no hoi, e holopono na hana a pau.  A o na loaa a pau o ia po, e haawi ia aku no ka Ahahui Hookuonoono mahele @@@ paha; pela ia mai.  Ina pela io, alaila e hele nui ae ilaila e hoolohe ai i na leo kikikou a ko kakou mau kahuli leo lea.  Ua hoike ia mai e oi aku ana ka maikai.

        Mauka aku nei hoi o Nuuanu e malama ia ana he wahi paina no na paahana i hoomoe paipu iho nei.  Ua lohe ia mai he lanai nui  ka i kukulu ia malaila e na kanaka malamo o na hooponopono ana a Mr. Chas. B. Wilson, Luna Wai.  E hoohanohano ia aku  ana keia wahi paina lauahi e ke lii ka Moi; pela ia mai.  A e kkulolia pu ana lakou i na ohohia hauoli o ke Karisimaka.  Ma ka aoao o keia pepa ke haawai aku nei oia i ke aloha Karisimaka no oukou a pau loa.

        Ma ko kakou mau luakini ma keia la e malama ia ana he mau hana haipule hoomanao me na piha hauoli.  E malama ana ka ekalesia bihopa he mau hana hoohiwahiwa i ka la Karisimaka, a pela ma ka luakini Katolika.  Aneane e piha pono na hora o ka la me na lawelawe hana hoohiwahiwa. 

        Ua hoau e iho nei na haoumana Kula Sabati o ka luakini o Betela i na ohohia karisimaka i ke ahiahi Poaha nei.  He wahi anaina hooluana maikai me na wahi mea ai mama, a ua hoohala ia he mau hora loihi o ia ahiahi iwaena o naleo himeni a pela aku.  Nui ka hauoli a lehulehu na makua, na keiki, a me kekahi poe e ae i komo pu iloko o ia anaina houoli o na haumana kula.

ALOHA KALISIMAKA OUKOU.

        Mahalo iho e ike ai na makamaka i ka papa hoonohonoho o na leo mele e malama ia ana ma ka Ema Kuea ikeia la.

 

PUALI PUHI OHE HAWAII

Leo Maki - "Hoonani"                            Michiels

Medley - "Fantasis Hoomakeaka"

Leo hula poniu - "Iubile"                        Coote

 

PUALI PUHI OHE O KEONEULA

Leo hula poniu - "Karisimaka"              Berger

Loh hula poloka - "Makahiki hou"        Berger

Leo maki - Hoomaha                              Berger

 

PAPA HIMENI O KAWAIAHAO

Leo solo & hui - "Lipolipo ka wai o Eleile"

Leo solo & hui - "Aia hiki mai"

 

PUHI HUI

Leo maki - "Iubile"                                 Berger

Leo hula poniu - "Lei Aloha"                 Cotlin

Leo hula poloka - "Holohau"

Leo maki - Ipo lauae                              Berger

                        Hawaii Ponoi

 

Ka Hoomaikai Piha

        Mr. Lunahooponopono, Welina:  I ka Nupepa KUOKOA, ka uwila anapu i na Moku, ka pukuhiahi hoolele pau@a o keia mau la.  Nou ko'u maulia ana.

        Anoai ma keia helu hope e lele ai ka hanu o keia makahiki hana nui, a pau auanei oe n@e a'u, me ianei ae, a i kela a me keia, nolaila.  ke @ila paa nei au i kou hoomaikai piha, a me kou mahalo palena ole ia ae o kuu Kilohana no keia au a wili ae mahope, a i alo hoomanawanui ia e oe na inoa o ka hale makamaka ole.

        Ua piha au i ka hauoli, a ua lawa au i na waiwai he nui, a pela no paha me lakou nei ae, a me lakou la aku mai kou waihona mai, a nou ka hale piha i ke kanaka.

        Nolaila, ia oukou e na Keonimana a me na Lede, eia kakou ke aneane aku nei i na la o ka New Year, e alu ka pule ia Hakalau, e kui ka hele a ka mama i loaa o Kaohele, e hookipa i ka Nupepa KUOKOA ma ko oukou mau home, e hanai iaia i na wahi dala elua, o ka loaa no @ o ka hale kipa, hoona mai ana ke aloha, ua loaa ka hale e noho ai.

        E Hamakua ika wai o Hiilawe, e Hilo i ka ua lu lehua, e Puna i ke ala me ke onaona, e Kau, me na Kona, a a kohala aina ua haaheo, e lokahi ia oukou, i lilo ka helu ekahi ia Hawaii.

                Me ka haahaa.         S. Keaniani.

                Kawaihae-uka, Dek.15, 1886

 

J.J. Kawehena i Luna Pepa.

 

        Mahalo nui makou ia J.J. Kawena i Luna Nupepa no keia Panalaau no keia makahiki hou. 1887.  Ma ka Poalua o keia pule iho nei, ua kukala ae la oia i na mea a a pau maloko o ka Hale leta; o ka poe a pau e makemake ana e lawe i ke KUOKOA a me Ke Hawaii Pc Aina no keia makahiki ae, alaila, e hookaa e mai i ka uku o ka Nupepa o keia makahiki ae, mamua o ke K@kina hope o keia makahiki, 1886.

        A no ka hoopono o kana mau hana a i hilinai nui ia e makou, nolaila, ua huliamahi na me a pau i ka lawe i ka nupepa KUOKOA a me ka Paeaina, a ua haawi aku au ia J. J. Kawehena $2, no ka nupepa KUOKOA.

        Aole he poe e lawe nai i ka nupepa KOUKOA a me ka Paeaina ia W. H. Kala, no ka pakolekole mau o kana hana, haule mau ka makoumau helu o ka "Paeaina" i kela mau pule aku nei.                                        W. P. WAIMANU.

        Kalawao, Molokai.

 

1887.

KA NUPEPA KUOKOA NO KA MAKAHIKI HOU

        Me ke kanalua ole e hiki ia makou ke hoolaha aku imua o ka lehulehu o ko makou mau poe heluhelu, e oi aku ana ko makou hooikaika no ka pono  a me ka pomaikai o ka poe heluhelu i ke KUOKOA iloko o ka makahiki 1887.  E hoomau ia ana  na moolelo e puka nei a hiki i ka pau pono ana, a e hoopuka ia ana no hoi kahi mau moolelo kaulana hou ke loaa iho na kowa kaawale iloko o ka pepa.  E hoomaka ana makou e hoopuka i ka Moolelo o Enelani mai ka wa kahiko loa mai.  he moolelo oiaio keia a he mea hoowaiwai i ka lehulehu ma ka hoonaauao ana iko na aaina e a me na lahui o ia aina.

KA MAKANA NO 1887

        O ka makana a ke KUOKOA e haawi ai i kona poe heluhelu no keia makahiki ae, he makana i oi ae ka waiwai ko na makahiki mua, oia no ka BUKE ALE MANAKA HAWAII  a me ka HOIKE MANAWA  a Kalamu.  He buke maikai keia i paiia me na hua moakaka i humuhumuia a paa pono, a he waiwai nona home o ko makou poe heluhelu.  Iloko o keia buke na moolelo a me ana mea heluhelu e ae, a me ka hoike manawa no 1887, he kanalima a oi ae na aoao heluhelu.

        E makana wale ana ke KUOKOA i keia buke i kona poe heluhelu a pau e lawe ana i ka pepa no 1887 me ka hookaa mua i na DALA ELUA o ka ukupepa iloko o ko makou nei keena; a na ka poe hiki mua ka loaa mua.

KA POMAIKAI O KA POE KAKAU MOOLELO

        E haawi ana ke KUOKOA elua makana i kona poe kakau moolelo o ka makahiki 1887.  I ka me a nana ka moolelo helu ekahi ma ka ohohia a me ka makeeia e ka lehulehu, e makanaia ana he KANAKOLU DALA, a i ka mea nana ka moolelo helu elua iho he UMI DALA ka makana.

        O keia mau makana, he pomaikai kaulele  wale mawaho ae o ka uku hoolimalima i ae like ia mawena o ka poe kakau moolelo a me ka pepa.  Ke  manaolana nei makou e hoohua nui mai ana keia i ka pomaikai no ko makou poe heluhelu.

        E pono i ko makou poe luna a me ka poe lawa pakahi e hoouna mua mai i na kauoha a lakou mamua ae o ka pule mua o Inauari, i hiki pono ia makou ke hoomaopopo i ka nui o na pepa e hoopuka ia.

 

NA HOOLAHA HOU

AHA HOOKOLOK@@@@

KO Hawaa @@@@

ponopono Waiwai.  Ma ka  @@@@

o PAKUAKINI @@@@

keiki oo ole.  Ole@@@@

a na pilikoko e hooku@@@@

ua keiki oo ole la.

        Ma ka heluhelu a ma @@@@

ka palapala no a Kam@@@@

kahi manawa o Maka@@@@

Alani, e hoike ana ma @@@@

ke noho la ma kalawai @@@@

le@@@. a oia no hoi @@@@

@amakele ia i @@@@

no na pilikoko o ua @@@@

mau makahiki i kuu @@@@

iloko o ka waiwai o Kalua @@@@

e hooponopono @@@@

noi ana e huokohu @@@@

Honohulu i kahu @@@@@

Pakuakini la i olelo ia.

        Nolaila, ua kauoha ia o @@@@

IANUARI 11,1887, ma @@@@

ka, ma ke keena @@@

oia ka manawa a me @@@

noi ana mai, a me ka poe @@@

        A e hoolaha ia @@@@

Hawaii e ekolu pule ma@@@@

nupepa i paiia ma @@@@

        Hanaia ma Honolulu @@@@

                                        @@@@

 

        Lunakanawai nui o ka @@@@

Ikea;                HENRY @@@@

                HOPE @@@@

 

AHA HOOKOLOK@@@@

KO HAWAII I @@@@

hooponopono Waiwai. Ma @@@@

wai o DOMINOGO  @@@@

@hi, Honolulu, Oahu i @@@@

ke Keena imua o ka @@@@

P. Judd.

        Ma ka heluhelu a me @@@@

ka Palapala No@@@@

ka mea i make e hoike @@@@

ole o Domingo Lopes @@@@

@ni Honolulu, Oahu i @@@@

1886, a e noi ana @@@@

kohu Lunahoeponoono @@@@

Mendonca o R@@@@

        Ua kauohaia o ka hora @@@

RI 1887 ma ka hora @@@@

manawa i kohoia no @@@@

la imua o ua Lana @@@@

keena, maka Hale @@@@

a ma ia manawa a ma @@@@

ai na mea a pau i @@@@

ina  he kumu oiaio ko @@@@

hoi la.  A o keia kau@@@@

olelo  Hawaii me Ene@@@@

o ke KUOKOA me @@@@

mau Nupepa ma Honolulu @@@@

Palapala Hookohu @@@@

wai kuikawa i a J. P. M@@@@

mea i noi ia mai @@@@

Kakauia ma Honolulu, @@@@

 

Luna kanawai Nui @@@@

Ikea:       HENRY S @@@@

                Hope Kakau@@@@

 

 

AHA KIEKIE O KO @@@@

Aina, ma ka @@@@

ma ka hana o ka wai@@@@

MAN, o Honolulu Oahu  @@@@

e koho ana i la e hoomanao ia @@@@

oha, a no ka hoolaha ana.

        No ka mea, ma ka la  @@@@

ua waihoia mai imua o ka @@@@

pala, i olelo ia, oia no ke @@@@

GEORGE E. SHERMAN @@@@

me ka Palapala Hoopii e @@@@

kela Palapala Kauoha a e @@@@

pala Luna Hooko@@@@

waihoia mai e KALEMAU@@@@

        Nolaila, ua kauoha ia o ka  @@@@

ka la 11 o IANUAIR, 1887 @@@

kakahiaka ma ka rumi @@@@

ma Aliiolani Hale, Honolulu @@@@

hora, e hooiaia ia'i ia @@@@

hoolohe ia ai ia noi ana @@@@

pau i pili , e kue ana ia @@@@

me ka hoopuka ana i @@@@

Hooko.

        A ua kauoha hou ia, @@@@

na pule ekolu iloko o @@@@

waiiau Gazette he mau nupepa @@@@

laha ia ma Honolulu.

        Kakauia ma Honolulu, @@@@

                                @@@@

Lunakanawai nui  @@@@@

Ikea:       HENRY @@@@

                HOPE KA@@@@

 

 

AHA HOOKOLOKOLO @@@@

KO Hawaii Pae Aina @@@@

pono Waiwai.  Ma ka @@@

J. MOANAULI i make. @@@@

muli o ke noi a ka @@@@

wai no ke kuai ana i  @@@@'

        Ma ka heluhelu a  @@@@

o ka palapala noi a @@@@

(w) na Luna Hooponopono @@@

nauli i make e noi ana @@@@

kekahi waiwai paa o @@@@@

ia, e waiho la ma ke @@@

me Alii ma Honolulu @@@

kahi mau kumu ku i ke @@@@

kuaiia ua waiwai @@@@

        Ua kauoha ia e  helu @@@@

kuleana i aa waiwai la @@@@

ka POALUA ka la @@@@@

M. 11,1886, ma ka @@@@

ma ke Keena  Hooku@@@@@

ia wa a ma ia wahi e @@@@@

m@ kekahi e hoopuka @@@@

oha e kuai ia ua waiwai @@@@

        A ua kauoha hou ia @@@@

o keia olelo kauoha no @@@@@

o ka la e hooloheia @@@@

waiian Gazette a me @@@@

pepa ia paiia ma Honolulu @@@@

        Hanaia ma Honolulu @@@@

Dekemaba 4, M. H. @@@@

 

                Lunakanawai Nui

        Ikea:       J. H. @@@@

                Hope Kakauolelo @@@@

 

 

AHA HOOKO@@@@

O ko Hawaii Pae Aina @@@@

ponopono Waiwai.  Ma @@@@

BORA KALAWALA @@@@

i make kauoha ole @@@@

Kaapuni, ma ke keena.

        Ma ka heluhelu a me @@@@

Palapala Noi a KAA@@@@

Kauai, e hike mai @@@@

LAWAIA (w)  no Wai @@@@

kauohao ole ma Wai@@@@

o Ianuair, M. H. 1872 @@@@

ka Palapala @@@

Waiwai ia L. K. Ka@@@@

Kauai.

        Ua kauohaia  o ka @@@@

IANAUARI, M. H. 1887 @@@@

aka oia ka manawa i @@@@

ana i ua noi la, i mua o @@@@

ke Keena Hookolokolo @@@@

ma i amanawa a ma ia  @@@@@

mea a pau i pilo e hoike @@@@

@@@ oiaio ko lakou, e @@@@

keia olelo kauoha e @@@@

waii i ekolu pule @@@@

Honolulu.

        Kakauia me KOLOA, Kauai @@@@

Aina Dekemaba 4, @@@@

                        @@@@

                Lunakanwai Nui @@@@

                2107 @@@@

 

 

        HOOLAHA A KA LUNA @@@@

                @NOPONO WAIWAI

O KA MEA NONA KA @@@@

LO iho ua koho @@@@

pono Waiwawi no ka @@@@

B. Wright i make  @@@@

o na me a a pau he @@@@

waiwai la, ke hai i aku @@@@

i ka lakou koi i hooia @@@@

pono i ka mea nona @@@@

eono mahina mai ka la aku @@@@

a i ole pela e hoole loa ia  @@@@

 

a pau i a@e mai i ua waiwai @@@

aku nei e hookaa koke @@@@@

Alanei Keahuaianau ma @@@@

                        W. C. Bakke

        Lunahooponopono Waiwai @@@2

        William B. Wright

        Honlulu, Nov. 29, 1880