Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVI, Number 1, 1 January 1887 — Page 2

Page PDF (2.02 MB)

This text was transcribed by:  Candae
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Kupepa Kuokoa. No ka Makahiki $2.00 No Kono Mahina. 1.00

KUIKE KA KULA

Ponono Ianuari 1, 1887

Ka Makahiki Hou.

            Ke pahola aku nei ke KUOKOA kona aloha "Happy new year" i kona poe heluhelu a pau maika hikina a hiki i ke komohana. Pomaikai kakou i ka ike ana i ka makahiki hou. I makahiki hua nui keia pepa, uia na kalokalo ana a ke KUOKOA no kapomaikai o ka lehulehu. Nui no hoi ka lokomaikai o ka Lani a ike pu kakou i kekia makahiki. O ka makou makana i ka poe heluheiu e makaukau ana i ka pule elua o keia mahina a hoea aku. E hoomanao na luna ke hooili mai i na dala o keia makahiki, a e hooili pu mai me na inoa o ka poe nana ke dala, i mea e hihia ole ai ma keia hope aku. E hooili pololei aku ana makou i ka Buke Alemanaka me ka Hoike Mana wa i ka poe e hookaa mua i na dala elua o ka uku pepa no ka makahiki 1887, a oia buke ka oukou likiki (receipt) no na dala i hooili ia mai e ka poe hoouna pakahi. Ua loaa mua mai ia makou kekahi mau dala. o ka poe hookaa pau i keia mau la iho nei, a ua paa mua ko lakou mau inoa a pau ma na buke o ke KUOKOA, a ke makaukau ka makana i ka pule elua o keia mahina, o ka lakou no ke hoea mua aku. Aloha oe. Aloha oukou a pau.

Na La Pule

            Ua hookaawale ia ka pul mua o ka makahiki i wa hoomanao a i wa pule hui i ka. haku o ka Lani a me ka honua. Ua hoopuka aku makou i ka papa kuhikuhi o na hana i hoikeia mai e ke Kakauolelo o ka Papa Hawaii i kela Puaono i hala, a i keia la ke pai hou nei makou ia papa hoike i o'e e poina i ko makou poe heluhelu keia hana ano nui o keia pule ae. Mai haalele i ka akoakoa ana, oia ke kauoha i ka wa kahiko. ke paa nei no hoi ke kauoha a me kona pomaikai ke hooko ia a hiki i keia la. Eia malalo ih ka papa kuhikuhi o na hana.

NO KA HEBEDOMA HAIPULE- JAN. 1886

            E like me ka hooholo ana a ka Papa Hawii, ke hoolaha ia aku nei na kumu hoomanao no kela me keia la o ka pule mua o Ianuari 1886; oia hoi ka Hebedoma haipule like o na Ekalesia a pau o na Ahahui Ekalesia a pau o Hawaii nei, e like me ka mea i hooholo ia e ka Ahahui Euanelio o ka Pae Aina i ka halawai nui ma Iune iho nei-

SABATI, JAN. 2-Na Haiao e pili ana i ka hana a ka Uhane Hemolele.

PUAKAHI, JAN. 3- Ka hoomaikai ana i ke Alua no na pomaikai i loaa mai.

POALUA, JAN. 4-Ka mihi me ka hoohaahaa imua o ke Akua.

POAKOLU, JAN.5-Ka heluhelu ana a me ka huli pono ana i ka Baibalama na Ohana a me na halawai haipule.

POAHA, JAN. 6-Ka hoolaha ana i ka Euanelio a ka Haku Iesu Kristo iwaena o ko kakou lahui, me na lehui e ae no hoi.

POALIMA, JAN.7- I hoohuli ia na lahui kanaka a me na mana aupuni o ke ao nei i ka pono o ka kakou Haku Iesu Kristo.

POAONO, JAN. 8- Ke ano o ka noho haipule 10 ana.

SABATI, JAN. 9- Na Haiao hoeueu ma ka holo lani ana.

Hoike Hapaha o na Kula Sabati o Kawaiahau

            Ma ka la Sabati hope o Dekemaba iho nei i hoike ai na Kula Sabati o Kawaiahao. He anaina nui ka i akoakoa ae ma Kawaiahao i ka hora io o ke kakahiaka o ia la. Na kula i hiki mai, oia no ko Kawaiahao, Kakaako, Pauoa, Maunakiekie. Manoa, Moiliili, Waikiki kai a me ko Keonula. Ua maikai wale no na hana a @ He lehulehu wale na @ hauoli nui ke anaina. Imua o ia @ aina i heluhelu mai ai ka Hope Kanu Kula Sabati, o Lima Naone he Olelo Hooholo e pili ana no Laiana Makna i hala aku la, oia keia malalo iho:

            Oiai ua oluolu i ka Mea Mana loa e lawe aku i kana kauwa. Lorenzo Lyons, mahope o na makahiki he lehuleha wale o kona lawelawe ana me ke aloha i ka hana a ka Haku ma keia Paemoku. Nolailla e hooholoia e na Kula Sabati o ka ekalesia o Kawaihao a me kona mau @, oiai makou e uwe walohia  ana i ka booneleia o ka ohana o Laiana Makua a me ka lehulehu ma kona make ana, aka nae ke hoo@aopopo nei makou me ka hauoli nui no ka lanakila @kaii ana i ka make ano like me kona.

            Ke hoomaopopo nei makou ma kona ola ana ua ikea oia he kanaka puuwai aloha lokahi a a@o lua ole, a ma ka hua o kana mau hana ua ikeia ka hoike kupono i hiki ole ke hookahuliia o ka pono o ka oihana misionari, a me ka misiona no hoi i keia lahuikanaka @ A o makou @ na ku'a Sabati o Kawaiahao ka i kono ikaika ia e mahalo i kana hana nui no na  kula Saba@ a ke hauoli nei makou i kona aeia ana mai kona wa e ola ana e hoomaopopo e mamua he leo no kona e olelo mau ana i na hanauna hou o keia Paemoku, mahope aku o kona make ana, ma o na pauku a me na mele, me ka pii mau ana o na alana mohai hoomana i hoaponoia maloko o na manao a mo na olelo ana i h@ku ai.

            Mauuli o ke noi ana a ka mea una. ke e wahiia kona kino uoko o ka Have Hawaii. ke hoomaopopo nei makou i kona aloha nui i keia lahui. kana poe keiki hookama. a ke puana ae nei makou me ka hauoli no makou oia. me ka manaoio ma ke ano pono a maemae, me na hana aloha elike me keia wale no. e holomua ai a e ola ai hoi ka lahui.

            Mahope iho o ka heluheluia ana o keia mau olelo, kahea mai la ke kahu kula Sabati i ka poe a pau e manao ana e hooholo ia mau olelo e ku iluna, a ku ae la ke anaina holookoa iluna.

            Mai ka hora 10 aku ka hoike ana o na kula Sabati a hala ka hora ekahi  pau iho la. O na hana a pau o ka la, malalo no ia o na alakai ana o ke Kahu Kula Sabati oia ka Hon. W. R. Castle. Aole e poina kokeia keia la hoike.

Eia ka Makahiki Hou.

            I keia la hoomaka aku ka makahiki 1887. I keia la e hauoli makahiki hou ai kakou; a no ka paphi pu ana ia mau ohohia makahiki hou me na mamo kini lau a lau, eia mai ko makou ALOHA HAPENUIA.

            Hapenuia i ko makou mau maka maka heluhelu. He la hauoli keia i kaupalena ia mawaena o na hana i hala a me na hana hou. He la hooponopono, hoano hou, a hoohauoli. E hooponopono i ka hana no ka makahiki hou, in a ua pupu, in a paha ua emi hope, a ua paa i na keakea. O ka pono me ka pomaikai ka mea nui ia kakou. Na pomaikai i hooikaika ponoi ia a me na ponaikai ulia o ka manawa. Eia kakou i ka la mua o keia makahiki hou. nona na la i hiki ole ke wanana mua ia na ulia poino a me na pomaikai e puhia mai ana e na makani o mua aku nei o kakou, aole hoi na nalu e popai mai ana, nolailake kau leo maa aku nei makou e hoomakaukau e i na wahi waa kino o kakou no na hoopomaikai me ka holomua e hiki mai ana iloko o keia makahiki. Luin i ka anoano o ka pono a e hoohua mai no No ka mea. aole hana e nele i kona hopena.

            E malama i ke ola, a e aela ka manao. E hoomaemae i ke kino, e pale i na ino e komo mai ana. Mai he haumia, mai hoopoino, a mai lilo i ka ulaia o na hana kohu ole. Me pu i ka manao i maemae maloko  @ maikai ka poe i maemae ma ke @ ma ka manao. E malama i ka @ e hoopiha i na la me na mahi @ makahiki hou me na hana mai @ no. E @na, e makaala e malana @ no i na wahi loaa, a e hoolilo kupono. No ka mea aohe waiwai nui e ae a makou i kuko ai no na makamaka aka, o keia wale no.

            Ke puka aku nei ka pepa i kona helu mua o ka 1887, kona Buke XXVI, a o kona heluna helu he 2109. E mahuahua ana na mea hoonaauao, na meahoonanea a me na nuhou o ka honua. Na mea e waiwai ai ka waihona o ka noonoo a e hauoli ai ka manaolana. O na hoomaikai ana @o na la hope o ka makahiki, oia ka ke KUOKOA e pahola aku nei i kona mau makamaka heluhelu, e Aloha Karisimakaa. A no keia la hauoli hoi e Hapenuia.

            E hapenuia, wahi a na leo ikuwa  o ka hauoli, no ka mea, ua loaa ia kakou he makahiki hou ma keia ola ana. A no ka mea hoi,, o na la a me na mahina o ka makahiki i kunewa akula, ua hooopihaia me na hooponopono kupilikii o ka lahui me ke aupuni, a me na hana hookau@naha wale. He au ia no ka paio ikaika mawaena o  ka pono a me ka hewa, a no ke kupono o ko Hawaii noho kuokoa ana. O na manao pili aupuni o keia au i lawelawe ia, he mea e kona poai mau ma ko Hawaii mau palena me ka piha i na poino. Aka eia ka makahiki hou no Hawaii: i ano hou na hana pili aupuni, i ano hou kona mau lawelawe ana oia hoi, mai ka popilikia a ika pomaikai. O na hana holomua o ke aupuni, kona mau lala o na pomaikai, eia ke kauo ia nei ma ke ala apuupua o na hana pakaha. A nolaila, o na hoomanao pili aupuni ana no ka makahiki i hala, ua nele ia me na haawina holomua, ka pomaikai me ka hanohano.

            O na hoomanao no na lai i hala mai ka hoomaka ana o ia makahiki, ua p@ha a ua hu mawaho me na poino ulia i ili iho maluna o ka lahui. E nee ana ka manawa, a nalohia ae me ka piha mau i na haawina o kela me keia ano, ka poino a me ka pomaikai. Nolaila, e nee hope ana na la o keia makahiki, e hoea hou mai ana a nalo aku. a o na haawina pomaikai a pau i loaa i ke kanaka no loko o ia mau la, ua kono mau ia kakpou e houluulu me ka hookuonoono. A oiai kakou, ka lahui okoa o Hawaii, a me na aina e aku no hoi e lualai ana i na pomai kai, e kaniuhu ana i na poino, a e kulolia pu anahoi i na haawina like ole i loaa mai ke waiho palahaiaha ae nei ka umaoma o ka honua no ke kanaka e lulu i ka hua pono a e ohi i ka pomaikai.

            Ano eia  ka la mua o Ianuari, he molale malie maikai e nana aku i ko mua, e uhai i ke ala pono o ke ola, no ka mea o na hoomanao ana o ka makahiki 1886 i hala, oia kekahi o na makahiki haukae loa ioloko o na heluna makahiki o Hawaii nei. Hookahi hou puana a makou, e hauoli, eia ka makahiki hou.

Nupepa Karistiano

         O ke Karistiano ka inoa o ka nupepa hou i hoopukaia i ho nei i keia mau la. He wahi kino palanaiki kona i ano like me ke Alaula, a he eha aoao me 12 kolamu heluhelu. Na na Aha Kula Sabati o ka pae aina keia nupepa i hoala ae nei. a o ka makua Rev. J. Bikanele ka lunahooponopono. Ua paiia keia wahi nupepa ma ka halepai o ka "Press Publishing Co," no Thos. G. Thrum keia halepai mamua. He mau kope hoikei@e wale no keia i paiia iho nei, i hoopihaia me na manao heluhelu maikai a me na Haawina Kula Sabati a Miss E. W. Lyons e kakau mai nei me na mele. Ua manaoia e hoomahuahua aku i ke kino ke ma opopo ka nui o ka poe lawe pepa: he mau kii paha kahi e like me ka Alaula.  E puka mau ana paha iloko o kela a me keia pule, a i ole elua paha puka ana o ka mahina. He wahi pepa maikai keia: e pono e lawe nui ia.

Na I unakanauai hou.

         I kuhke ai me ka mana o ke kanawai e hoonoho ana i elima lunakanawai no ka Aha Kiekie o ke aupuni, a i aponoia ma ka ahaolelo o ka makahiki i hala aku la, nolailaa, ua hookohuia iho nei na Hon, A Fonander, lunakanawai Kaapuni Apana Elua o ke aupuni, a me Hon, Richard. F. Bekekona. Lunakanawai Hoomalu o Honolulu nei i mau lala hou no kai oihanalunakanawai o ka Aha Kiekie. Hui pu me ekolu mau lunakanawai mua, alaila elima; a oia iho la ka piha pono ana o ka mana o ua kanawai hou la.

         Ma na hakahaka o na mea hanoha no i hookiekie ia ae, hookahi mea i maopopo kona pani, oia o David Dayton, hope Ilamuku o ke aupuni, i lunakanawai Hoomalu no Honolu nei makahi o R.F. Bekekona, a ma ko A. Fornander wahi, aole i maopopo. Ma kahi tho la o ka hope Ilamuku, aole no i maopono He lehulehuu wale na inoa e @ mai nei, a owai la iwa @ kekahi nuhou o ke @ la. @ kekahi i @ oopuka aku @e. Oia ka @e a Samuela Alekanedero, @ o na keiki Hawaii, ma na kiekiena o ka mauna Anede. He mau nuhou keia i loaa iaia ma ia huakai hele mauna i manao ia he kupono no kakou. E hoike ana i na mea kamahao i loaa iaia a i ke ano o ko la@la huakai kaahele, ana i hoohalike iki ia me ko Hawaii nei. Ua hele makaikai aku oia ma na mokuaina hema o Amerika e pili kokoke ana ka puali kaulana o Panama, a a'e mao o ua puali la a hoohiki loa i ka mokuaina o Ecuadoa ma Amerika Hema: a mailaila aku keia huakai ana ilua o ka mauna Anede. E hoopukaia aku no ke kaawale he kowa no ka pepa.

Karisimaka ma Honolulu.

         Ua maikai a maluhia na hana haipule a me na hoohauoli o ka la Karisimaka ma Honolulu nei. A he la malie maikai no hoi keia. Maloko o ka pa o ke kula kahunapule he lehulehu o na makamaka i malama ae he wahi paina Karisimaka malaila me na  hoohauoli a hoolana manao. Ma keia la no i weheia ai ka luakini Bi hopa hou me na hana ha pule pu. Ua paa hapa keia luakini me ka pohaku, ua paku ia aku ke alo me ka papa. No keia makahiki hou ae paha e pau ai na hemahema.

         Maloko o kekahi mau luakini e ae o ke kulanakauhale nei, ua malamaia no na hana haipule me na hoohohia o ka la. He maemae wale no na mea i hanaia. Ma na hora auia la, ua malainaia he anaina puhi ohe ma ka Ema Kuea a me na himeni e like me na mea i hoolahaia ma ka pule i hala. Maikai a maluhia na mea a pau i hanaia, a ua lehulehu loa ka poe i makaikai ae.

         He moku kaua hopahu topido hou ko Iapana i hana ia mai nei a paa ma Enelani. He wahi moku paianaiki no o ke ano hou loa a paa loa no hoi mamua o na moku topido mua i hana ia ma Enelani.

         O ka waiwai o na alanui kaa ahi o ka mokuaina o Nu Ierese, Amerika i helu ia mai nei e ka luna helu, aia ma kahi o ka 192 miliona dala a oi aku. O ka helu auhau hoi maluna o kela a me keia hui ala kaa ahi, aole e emi malalo o ka miliona dala hookahi. Nui io no ka waiwai.

NUHOU O NA AINA E.

KAU KA WELI i KA EMEPERA.- E hoike ana kekahi nupepa o Rusia i ka loaa ana aku maluna o ke pakaukau o ka Emepera o Rosia kekahi paiapa'a na ka hui nihula e olelo ana, aohe he wa hou aku no na nihila e kali ai i ko ka Emepera lawelawe aupuni ana no ka makala ana ae i ka holomoku ana o ka lahui iloko o ka poino. No ia mea ua kauoha koke aku la ka Emepera i na lala a pau o kona aha kuka malu e noonoo pono ia i kumukanawai kupono e pili ana i ka pono o ke aupuni: a ua hoike pu aku no hoi oia i kona mau kuhina, ui manao oia e  kahea i ahaolelo hou ma ke kulanakauhale o Mosekao.

         EUEU NA MANA O EUROPA.- E hoike ana ka nupepa Hou o Ladana penei: O na liuliu pualikoa ana ma Euripa i keia wa, ke holomoku nui nei me he muliwai la. He nee mua na hoolako kaua ana, na kapili moku kaua ana, a me ke apo ana i kela me keia aupuni i na papu kaua paa loa. Ua papa loa ia na wahi kapili moku a me na wahi hana lako kaua mai ka hoolawa ana aku i ko waho mau kauoha mai, koe ko ke aupuni ponoi iho, i mea e holomua ai ka nee ana o na koa a me na moku. O ke aiwaiwa loa aku o keia mau helehelena e ikeia nei, aia ma na moku. O ke aiwaiwa loa aku o keia mau helehelena e ikeia nei, aia ma na aupuni o Farani, Geremania Rusia, Auseturia a me Enelani. Pela na hiohiona o Europa e pahola la i keia mau la. Ua mahuihui wale aku o Geremania, eia o kenela Boulana ko Farani kae'a'ea i keia au, ke hoohaili e nei e lele kaua koko aku ke aupuni o Farani maluna o Geremania, mamua o ka loaa ana iaia he makaukau kupono i na koa a iako hoi i na mea kaua. Ina pela io ana, alaila na laua no e hoomahele mua ke kahua.

         NO BULEGARIA- Aole no i holo pono loa na koho alii ana no ke aupuni o Bulegaria i keia mau la, eia no ke hele la na hana koho iloko o na mana nui o Europa. Eia iloko o ke kulanakauhale o Viena i keia mau la, a nee aku no Berelina a me Sana Peteroboro, Rusia.

         HOEMI PUALIKOA-Ua hoemi i ho o Enelani i kona heluna koa kumau ma Aigupita i keia wa mai ka 10,000 a i ka 5,000 koa, a he hoemi no hoi ia i kona mau lilo oihana kaua ma Aigupita. he wahi hana hou keia a Enelani, a ma ka noonoo wale ana aku , me he la ua ulu mai no ia mai keia ano uluaoa o Enropa e pahola mai nei.

         NO RUSIA- @ me ke kauoha a Em@aia aku la na @ ia ma ka i@ Rusia wa@ ua ano li@ ho ana malo @ a ka Emepe@ iki paha keia @ a a @ la a me Gerema@

         KIAHA AMERIKA@ e liuliu nei ko Enelani n@ hi heihei no ka holo ana a @ me ko Amerika mahimahi @ na ke "Kiaha Amerika." @ elani ke kii mai e kaili aku i @ la o Amerika ke kaa ke eo na kona mau moku, a o ka Amerika no hoi ke pale ana mai. Lehulehu na makahiki o ko Enelani mau moku i aoao mai ai e kaili i keia kiaha, a lehulehu no hoi ko lakou hoohoka mau ia. He ekolu mau moku kiakahi e kapili @ mai nei ma Amerika, a o ka moku holo loa o lakou, oia ke ku e paonioni me ko Enelani.

         NA HAE ELEELE-Ke ala hou mai nei na hana ino a na pakke o ka Hae Eleele ma na palena waho o Tonakina a me Anama. he 5,000 koa Farani ke ku makaala la a ke kiai la ia wahi holookoa mai na poino e hanaia mai ana e keia poe pake. Ke oleloia mai nei he nui ka poino o na huakai hele ma ia wahi, e pakaha a e powa wale ia ana e keia poe pake. A in a pela mau iho la ko na Farani kulana ma Tonakina, alaila he mea maopopo e ikaika loa ana nu hookui ana mai a keia poe pake a kaa hou ka aina malao'o o ko lakou mana. Ua manaoia he mea pono ia Farani ke hoopuipui hou i kona mau koa ma ia wahi

         HE PAIO ME KA AEKO-Oiai kekahi mau kanaka ma ke kauwahi kokoke i ke kulanakauhale o Kikako, Amerika e ana aina ana, ua paio aku la kekahi o laua me kekahi manu Aeko nui. lele mai la ka manu me kona ikaika nui a kulai i ke kanaka ilalo, a aia ua manu la maluna o ke kino kahi i kiko iho ai me kona nuku oioi, a me kona mau maiuu e umii ana. He kulana poino loa ko keia kanaka ia wa, a mamuli o kona kahea ana i kona kokoolua e holo mai oia e kokua. a me na hooikaika ana i pakele ai laua me ka paa pio aka Aeko aka nae, ua loaa like laua i na palapu mai ka manu aku. He eiwa kapuai ka loa mai kela a me k eheu o ua manu la, a o kona mau maiuu he eha iniha ka loloa.

         Eia ke hoemi mai nei o Amerika Huipuia i kona mau aie aupuni a pau mailoko mai on a loaa makahiki ona e pau ana iloko o Novemaba 1886

         Nuhou O Hilo

         Nai ka on a o na kane na wahine e ike ia nei ma Aiakahi i ka bia, o ka la Subati oia ka oi oa aku o ka piha pono i na kanaka. ua lilo ka la o ka Haku i la kulaia ma ia wahi O pokii me Naihekukui na hana @ maopopo e kaulana nei i ka waha o ka lehulehu. E, auhea hoi na lima kakauha o ke aupuni; imi ia mai na wahi eu, e haihai ia nei ke kanawai o ka aina, i ike ai i ka io.

         Ma ka la 150 Dekemaba iho nei, ua hoopai ia imua o ka Aha Hoomalu oo W.H. Hardy o Onomea, no ka hihia hoeha ia Kealoha o Onomea, no ka 15 daia me na koina like me 20 dala.

         Ma ka la 17 ae hoi, ua hoopai ia o Aona pake o Kahaluu no ka hihia malama opiuma he hookahi haneri dala; makau ole no hoi keia ano kanaka i ke kanawai.

         Ma ka hap hope o keia malama i i hoomaka ai ka wili ana o ke ko o Papaikou.

         Nui no hoi ka ino o Hilo nei i keia ma la, o ka ino paha keia a Setiwa i hoomakeaka ai i ka lewa maluna o kona lio Baka Boloka, ke hele la a pilipu na waa o Kuapakaa i ka moana.

         Ma ka la 24 iho nei, i maalo ae ai ke alii Kiaaina o Hilo nei, ma na pali kinikini o ka aina ua kaulana, me kana alii kane J.T. Baker, ua hele wale a pulu-pe i ka hunawai o kuu aina me na ola maikai.

         Ma puumoi, Hilo. make o Malamanui (opio) i ka la 40 Dekemaba, ua umi a oi kona mau makahiki o ke ola ana ma keia ao, eia kona papa ke noho u nei nona me kona ohana. Aloha no.

La Hanau o ka Moiwahine

         Ma nehinei ka la hanau o ka Moiwahine Kapiolani, a o ka loaa ana iaia o na makahiki he 52 i ola ai, a i ka 12 hoi o kona noho Moiwahine ana no Hawaii. Ma na hora kakahiaka o ia la ua malamaia he ike alii maloko o ka pa alii, e na makaainana lehulehu a me na luna aupuni.

         I ke kakahiaka poniponi loa ka hua kai a ka puali makai o ke kai ana aku me ka lakou makana e alakai ia ana e ka puali puhi ohe o ke Kula Hoopololei me ka puali puhi ohe a ke Pukiki, kekahi mau hui o ke kulanakauhale nei, a iwaena o lakou ka Ahahui Puuwai Lokahi o Kaumakapili.

         He la malie keia, he paina hoomanao ka i malamaia ma ka auina la, a he kipu @ awakea. Maluhia na hoo @ mau makana me na Ua haawiia ho ke ohohia o ka la @ LAUHUI KE ALII @ KAPIOLANI. @ O makou o ka Aha@ oola Lahui o Kaumaka@ manao ohohi @ o ke aloha Alii, i hoikeia me na p@uwai hamama.

         Ke waiho haahaa aku nei makou i ka makou wahi makana imua o Kou Kiekie i hoike no ko makou aloha pilipaa ia oe, me ke komo pu ana aku e hauoli pu me oe iloko o ke Kanalimakumamalua o na makahiki o kou ola ana, a i ka umikumamalua o na makahiki iluna o ka Nohalii.

         Me ka puuwai aloha alii, me na hauoli palena ole, ke pule nei makou e hooloihiia aku Kou ola ana a e hoopihaia Kou mau la me na pomaikai he nui

         E OLA KA MOIWAHINE I KE AKUA

O DALA MAKANA

LIO NALOW ALE.

         Ua nowale mai loko aku o ko'u pa, ma Leleo, he lio kane keokeo, hao ano e ma ka  uha hope. O waialua Oahu kahi noho o keia lio, a ua hoi paha ilaila. O ka mea nana e hoihoi mai i keia lio ma ko'u pa ma Leleo, e loaa iaia he UMI DALA mai ko'u lima aku.

ALIONA (pake.)

2109 3t.

         HOOLAHA HOOKO MORAKI ME KE KUAI- Mamuli o kekahi Mana Kuai i hoikeia maloko o kekahi Palapala Moraki i hanaia mawaena o Kalaehao o Kahaluu Mokupuni o Oahu o ka aoao mua, a me J.J. CARDEN o ka @ elua. ma kala 22 o Me 1882, i kakau kope ia na Ke Keena o ka Luna Kakau Kope o ke kupuni ma ka Buke 81 aoao 75@6 a i hooliloia e @ J. Carden i oleloia ia Charles Furneaux ma o kekahi palapala hoolilio i  kakauia ma ka la @8 o Okatoba, 1885, a i kopeia ma ka Buke @ aoao 435-6, a mamuli o ka uhaiia ana o na kumu  aelike o kela moraki, no ka uku ole ia ana mai o ke kumupaa me ka ukupanee pu, nola@ ke hoolahaia aku nei e ka mea nona ka aoao elua o na moraki nei, e hooko ana oia ia mana kuai, a ma ia hooku ana, e kudala akea ana ia i ka aina i hoikeia ma ia moraki, e like me na hoakaka malalo iho ma ka POAONO 29 o IANUARI, 1887, ma ke Keena Kudala o E.P. Adams & Co. ma Honolulu, Moupuni o Oahi, ma ka hora 12 awakea oia la.

         No na mea i koe, e ninau ia J.M. Monsarrat, Loiu ma ke Kanawai.

CHARLES FURNEAUX.

         Luna Hooko Moraki.

         Honolulu Ianuari, 1 1887.

         Penei na aina e kuai ia ana : @ O kela mau apana aina elua e waiho la ma Kahaluu, nona ka ili he 1 96. 100 eka. oi aku a @ paha, a oia hoi ka aina i @ ma ka Palapala Sita Nui H@ 2424. kuleana Helu 2346 ia Hain@ a i hooliloia ia Kalaehao i oleloia mai a Kaimihi ka hooilina waiwai ponoi o Haina, mamuli o kekahi palapala i kaka@ia ma ka la 160 Novemaba 1870. a i kopeia ma ka Buke 31 aoao 165.

         2 O kela mau apana aina ekolu e waiho la ma Kahaluu i  oleloia, nona ka ihi he 2 386-1000 eka, oia aku a emi mai paha, oia boi ka aina i hoakaka ia ma ka Palapala SIla Nui Hela 3065, Kuleana Helu 2246 G. ia Kanehailua, a i hooliloia ia Kalaehao i olelo  a mai ia Ke ki Kanehailua, he keikikane a hooilina waiwai o Kanehailua i oleloia, ma o kekahi palapala i kakania ma ka la 16 o Maraki 1883, i kopeia m@ ka Buke 72 aoao 293.

2109. 4.1.

NA HOOLAHA HOU

         HOOLAHA HOOKO MORAKI ME KE KUAI. Mamuli o kekahi Mana Kuai i hoikeia maloko o kekahi Palapala Moraki i hanaia ma waena o JOHN KAMAKALA a me HOOKONO (@.) o Waikiki Mokupuni o Oahu o ka aoao mua, a me WILLIAM F. LOVE o ka aoao elua, ma ka la 27 0 Novemaba 1884 i kakau kope ia ma ke Keena o ka Luna Kakau Kope o ke Aupuni, ma ka Buke 90, aoao 319, 32 i a mamuli o ka uhaki ia ana o na kumu aelike o kela moraki i ka uku oleia o ke kumupaa me ka ukupanee pu, nolaila ke hoolahaia aku nei e ka mea no@ ka aoao elua o ua moraki nei, e hooko ana oia ia mana kuai, a ma ia hooko ana e kudala akea ana ia i na aina i hoike ia ma ia moraki, e like me na honkaka malalo iho, ma ka POAONO. ia 29 IANUARI 1887, ma ke keena kudala o E.P. Adams & Co., ma Honolulu mokupuni o Oahi, ma ka hora 12 awakea o ia la.

         No na mea i koe, e ninau ia J.M, Monsarrat. Loio ma ke Kanawai.

         WILLIAM.F.LOVE.

Mea Moraki-

         Honolulu, Ianuari @, 1887.

         P@nei na aina e kuai ia ana @ I O Kela apana aina a pau e wai@ La ma Kaluahole ma Waikiki i oleluia, a i ho@kakaia kona mau palena penei: E hoomaka ana ma ke kihi hikina o keia aina, mai ka pou laau nui a na ana Aina Aupuni i kukulu @ i no Leahi, ma Ak. 69 deg. 3 min. Hike. ma ka hoailona i oki ma ka puhaku one a malur@ ae o ke ana ma ka palena Komohana: @  Hema 57 d.g. 35 mn, Hik. 726 kapuai. A hoio ana i ka Ak. 65 deg. 12 min., Ko@n. 246 kapuai a hiki i Kaluahole. Hema 6 @ 13 min., Kom. 386 kapuai a hiki i ko @ puu (@) me Kekuakoa, na mahele o Kaluaho@ a hiki i ke kai. Alaila, Hema 70 deg. 46 min. Hik. 495 kapuai ma ka aekai. Alaila, Ak. 25 deg. 00 mn. Hik. 250 Kapuai e moe ana i ko James Smith hapa o Kaluahole a hiki hou i ka hoomaka ana mai o ka aina, a nona hoi  ka ili aina he 2 eka. He hapa  hoi no ka aina i hoakakaia ma ka Palpala Sila Nui Helu 3219 ia Kaolulio, a oia no ka aina i lilo aku ia John Kamakaia me Hookoni i oleloia, mai ia David Waiwaiole, ma o kekahi palapala i kakauia ma ka la 27 o Novemba 1884, a i kopeia ma ka Buke 90 ma na aoao 318 me 319.

         2 O na pono a me na pomaikai a pau o John Kamakaia me Hookoni i oleloia, ma kela apana aina a pau'e waiho la ma  Koolaupoko. Mokupuni o Oahi i oleloia, i ikeia oia ke Ahupuaa o Waikane, nona ka ili aina he 1698 48. 100 eka, a oia no ka aina i hoakakaia ma ka Palapala Sila Nui Helu 464. a i hooliloia aku ia Hookoni a me kekahi poe e ae i oleloia, mai ia E.O.Hall me H. Diamond ma o kekahi palapala i kakauia ma ke la 30 o Aperila 1862, a i kopeia ma ka Buke 17 aoao 162.

KUAI KUDALAA KA I UANAHOOPONOPONO WAIWAI

         E kuai Kudalaia aku ana e ka mea nona ka inoa malalo iho na waiwai o W.B. Wright o Honolulu. i make ma Kalaepohaku ke hiki aku i ka la 14.0 Ianuari 1887, hora 10 A. M.

         O ke kuleana a pau loa o ka waiwai o W.B. Wright iloko o ka Palapala Hoolimalima no ka aina e waiho la ma Kawaiki, Kapalama, mai a Kalinaa k a me Kahihi w, i kakauia ma ka la 50 Augate, '85 no 9 makahiki, ma ke 90 dala uku mua no ka makahiki hookahi. Ua hookaaia ka uku hoolimalima o ka aina a hiki i ka la 50 Augate '87. Maluna o ua aina la he 7 mau loi kalo, elua mau loi i paa i ke kanuia i ka ai no 7 mahina ka loihi, a he 100x50 kap. pakahi.

         He 20 mua loi calo maluna o ka aina o A.Fornandex Esq; aole nae he palapala hoolimalima maoli i hanaia. O keia malalo iho ka nui o na loi i paa i ke kanuia i ke kalo a me ka loihi o ka ulu ana.:

         1 Loi 55x54. Ua oo ka ai, 1 Loi 25x50. Ua oo ka ai, 1 Loi 76 x55 he 11 malama, 1 loi 22x54 akahi no a kanuia, 1 loi 24q44 ua huki hapaia, 1 loi 52x116 he 4 malania, 1 loi 56x116 akahi no a kanuia, 1 loi 56x116 akahi no a kanuia.

         O na loi kalo hoi e ulu nei maluna o ka aina o J.I. Dowsett, ua pau ka manawa o ka hoolimlima, aka ua hiki no i ka mea e lilo ai ka aina ke hana aelike me Kimo a hiki i ka wa e oo ai ka ni. O kela malalo iho ka huina hui o na loi.

         I Loi 100x80 cap, I loi 47x35 cap. 1 loi 38x74 cap, I  loi 47x69 cap, 1 loi 94x74, cap, I  loi 64x25 cap, I loi 64x22 cap.

         He eono mahina pakahi. Ke ulu maikai nei ka ai. Hookahi apana aina e ulu ia nei e ka Palaii, ma kahi paha o ka 700 hua a pii aku a emi mai paha.

         Aia no hoi ma ka aina o W.B. Wright ma Kawaiki keia mau loi kalo kupono i ka uhuki penei:

         I loi 24x150 cap, I loi 75x70 cap, I loi 120x41 cap, I loi 74x80 cap, 1 loi uuku 24x37.

         O ka mea e lilo ai keia mau loi kalo maluna ae, ua ae ia oia e uhuki i ka ai me ka uku kaulele ole:

         He 80 mau kap maluna aku a emi mai paha, ke ole nae e lilo e mamua ne o ka hiki ana mai o keia kudala ana.

         Na waiwai liilii e ae, 5 kopala; 3 ho; 2 kopala kuau loihi ; 2 koi; 2 kopala oki mauu; 2 mau O kioe mauu ; I upena 14 anana ka loa, a I anana ka laula; I Oo pe; 3 kipikua: 1 hao kope; ! pahu kamana me na mea hana: 2 noho lio; na lako amara: he mau paa ili kauo kaa: lako hao kahiko; 1 pakaukau poepoe a me 2 pa mea hoonani kihi hale; 2 mau mea wili kolu me na lako a pau, 2 mea wili kolu  me na lako a pau ano  liilii, 1 pea, 1/2 kakini omole pena: 1 mekini kahi laau: he heluna nui o na kamaa haaha a me kamaa bu@; I kaa; I kaa kikanie; I mekini oki mauu: 2 mekini hana poi; mau lako hao kahiko; 4 papa kui poi; 1 paono; 7 mau hao a me 3 mau pohaku kui poi; 7 pahu nunui, 6 pahu liilii me I kakini tini waiho ai; I hale laau e hoonee ia aku ana; I papa kui poi: 4 huila kaa; 1 mahu hoomoa ai: I pahiolo nui: I pahu o na mea hana hao: I kua kui hao: 2 kaulahao kaa pipi: I pakaukau: I paa huka, I ho kope opala, 3 pahi oki mauu, 5 kopala kuau loihi: I ho pake@ I hamare pohaku: he heluna nui o na hao kahiko, eono pahu o na hao kahiko: I kolo kaa: I upa makani: I mekini wili hao. He ili kaa kahiko; 20 tini, 2 papa kamana. I mea okioki paka: I paona. He mau puluni lau niu: 2 pahu waiho wale, I pohaku hoomaemae wai: 5 kopala kuau loihi me 2 kipikua. our

         Ma Ka POAONO Ianuari 15, hora 12 N,, e kuai ia aku no keia mau waiwai ma kahi e ku la no ka hale penei:

         O ke kuleana a pau loa o w. B. Wright iloko o keia mau palapala hoolimallma Iloko o ke a apana aina e waiho la ma ke kihi akau o na alanui Moi me Liliha i lilo mai iaia mai ia S.C. Allen mai, no na Kahu Waiwai o ka waiwai o Kimo Robikana, i k@kauia ma ka la 21 o Maraki 1881, no 10 makahiki mai iaia mai. O ka uku hoolimalima he 400 dala no na makahiki mua 5, a no ke koena aku o na makahiki i pa $425 pakahi, a e uku ia ma ka  mahina; ua ukuia ka uku hoolimalima a hiki i ka l@o Ianuari 1887, a o na mea a pau maluna o @ aina i ka wa e pau ai o ka hoolimalima ana @pili no ia me ka aina.

         Ke ku @maluna o ua aina la he ekolu hale ua pau i ka hoolimalimaia. 1 ia Chris. Hammer no ka $@00 o ka mahina, ua ukuia a hiki i ka la 31 o Ianuari 1887. Hookahi ia Barney Oad@ no ka $@ o ka mahina, ukuia a hiki i ka la 15 aku nei o @ '36. A aia no hoi maluna o ua aina la @ le u@ku aole i nohoia a ma ke kihi pono o @, a hale no A.A Coofin a o kana e uku ai @o ka hoolimalima o ka aina 6 dala no ka mahina, aole nae i ha@aia he palapala hoolimalima no ia wahi, ua ukuia ka uku hoolimalima a hiki i Ian, 31 1887, a na ka mea hoolimalima mai e hooponopono me A.A. Coofin no ka uku hoolimalima o ia manawa aku.

         O ka pono oki i ka mauu o ua aina la, ua lilo a hiki i Feb. 13, 1887. Aia no maluna o ia aina keia mau loi kalo. I loi 216x69 kap., 255x85. 248x43. He hookahi loko i'a. O na niu a pau e ulu la mahina o ka aina, no ka aoao hoolimalima mai ia

         He ku@ke ke dala, a o na lilo no ka palapala kuai me ka aoao kuai @nai ia.

         E.P ADAMS.

         Luna Kudala.

         W.C. Parke                                                                                                                                                        Lunahooponopono Wai wai o W.B. Wright

         Honolulu, Dec, 24, '36

NA HOOLAHA HOU

 

         A HA HOOKOLOKOLO KIEKIE O KO Hawaii Paeaina. Ma ka @ ponopono Waiwai. Ma ka hana @ o PAKUAKINI @ Molokai he !! keiki oo ole. Olelo kauoha @ a na p@koko e h okohu ia i ka@ ua keiki oo ole la.

         Ma ka heluhelu a me ka @ ka paiapala noi a Kamake@e @ kahi manawa o Makaahi, a me @ Alani, e hoike ana aia o Pakua@ ke noho la ma Kalawao M@epera a oia no hoi ke @ Kamakele la i oleluia, a @ no na pilikoko o ua keiki oo @ mau makahiki i keia wa, a @ iloko o ka waiwai o Kala@kuai@ e hooponopono ia nei imua o @ noi ana e hookohu ia o L @ Honlulu i kahu malama no @ Pakuakini a i oleloia.

         Nulaila ua kauoha ia o @ IANUARI 11, 1887 ma ka @ ka, ma ke keena Hookolokoio ma @ oia ka manawa a me kahi e @ noi ana mai, a me ka poe a pau @

         A e hoolaha ia keia @ Hawaii i ekolu pule maloko o @ nupepa i paiia ma Honolulu.

         Hanaia ma Honlulu @

         Lunakanawai nui o @

         Ikea:  Henry @ Hope @ ke Ke @ F. Judd. @

         Ma ka he@

ka Palapala @ ka m@a i make e @ olelo o Dom@ngo Lopes @hi Honolulu, Oahi i @ 1886, a e nuoi ana e hoopak@ kohu Lunahooponopono Wai @ Mendonea o Honolulu.

         Ua kauohaia o ka Poalua kala @ RI 1887 ma ka hora 10 @ manawa 1 konoia no ka ho@ ia imua o ua Lanakanawai N @ keena, maka Hale Hookolokolo @ a ma ia manawa a ma ia wahi @ ai na mea a pau i pili e hoike @ ma he kumu oialo ko la@ noi la. A o keia kauoha e @ olelo Hawaii me Enelani @ o ke KUOKOA me "Hawaiian @ mau Nupepa ma Honolulu @ Palapala Hookohu Lunaho@ wai kuikawa ia J.P. Mendo@ mea i nui ia mai malaio o ka @ $1,500 Kakauia ma Honolulu, deke@ a 10, 1880.

         A.F. JUDD.

Lunakanawai Nui o ka Aha @

         Ikea:      Henry Smith.

                                                                                         Hope Kakauolelo                                                                       @

 

         AHA KIEKIE O KO HAWAII @ Aina, ma ka hooponopono wa@ Ma ka hana o ka waiwai o GEO> E> @ MAN, o Honolulu Oahu i make. Olele @ e koho ana i la e hooiaio ia ai ka @ oha, a no ka hoolaha ana.

         No ka mea, ma ka la 11 o Dekemala 1880. ua waihoia mai imua o ka Aha, keka@ pala, i olelo ia, oia no ke Kauoha Hope@ GEORGE E. SHERMAN i make @ me ka Palapala Hoopii e noi ana e ha@ kela Palapala Kauoha a e hoopu@ pala Luna Hooko no KALEIMA@ waihoia mai e KALEIMAEOLE @

         Nolaila, ua kauoha ia oka POALUA @ ka la 11 o IANUARI, 1887, ma ka @ kakahiaka ma ka @ hookolokolo o ia @ ma Aliiolani Hale, Honolulu, oia kala @ hora, e hooiaio ia i ia Palapaia Kauoha @ hoolohe ia ai ia noi ana mai a me ka @ pau i pili, ke kue ana ia Palapala Ka@ me ka hoopuka ana i ka Palapala @ Hooko.

         A ua kauoha hou ia, e hoolaha ia @ na pule ekolu iloko o ke KU@KOA @ he man nupepa @ laha ia ma Honolulu.

         Kakauiama Honolulu. Dekemba 11. 1880

A.F.JUDD.

Lunakanawai @ o ka A@a K@

         Ikea.  HENRY SMITH

Hope Kakauolelo @

AHA HOOKO@KOLO APANA @ O ko Hawaii Pae Aina. Ma ka @ ponopono Waiwai. Ma ka Waiwai o @ BORA KALAWAIA (w) no Wa@ i make kauoha ole Imua o ka L@ Kaapuni, ma ke keena.

         Ma ka heluhelu a me ka waiho ana @ Palapala Noi a KAAIPUWAI @ Kauai, e hoike mai ana o @ LAWAIA (w) no Waipoali Kauai @ kauohao ole ma Waipouli i ole lo @ o Ianuari, M. H. 1872, a e noi ana e @ ka Palapala Ho kohu Luna Hoop@ Waiwai ia L. K. KAUMUAL@ Kauai.

         Ua kauoaia o POAKOLU @ IANUARI, M.H. 1887 i ka hoia @ aka oia ka manawa i koh@ ana i ua noi la, i mua o ua Lunakanawai @ ke Keena Hookolokolookeia Aha @ ma ia manawa a ma ia wahino e @ meaa pau i pili e hoike mai i ke @ mu oiaio ko lakou, e ae ole ia ai @ keia olelo kauoha e hoolaha@ waii i ekolu pule ma ke KUOKOA @ Honolulu.

         Kakauia ma Koloa, Kauai, @ Aina Dekemaba 4. M. H. 1880.

JACOB @

Lunakanawai @

2107 3@

HOOLAHA HOOKO MOR@

         I kulike ai me kekahi @ ma kekahi moraki i hana@ REBELLO  a me Oswald @ ka la 13 o Okatoba, 1885 @ ke 96 ma na aoao 364, @ a mamuli o ka i hak@ o ua moraki la i oleloia no @ ae dala, noiaila e kuai @ ma ke keena kudala o @ na i ho kakaia ma ua @ ka POAKOLU ka la 2 @ ka nora wakea o ia la @ ninau ia Charles Creighton @ nawai @

         Ma o kona loio la A. @

         Dekemaba 30, 1880.

         Penei na ai@a e kuaiia @ na aina me na hale malun@ ula ma Honolulu i oleloia @ pela Sila nui 4423, ai hoaka @ kahi palapala mai ia Virgi@ Rebello, i kakauia ma ka @ a i kopeia ma ka Buke 47 @

         2 O kela ap@na aina @ e waiho la ma Keoneula H @ ia ma ka Palapala Sila @ a oia hoi ka aina i lilo aku @ oleloia, mamulti o kekani @ Eliza Clarke i kakauia ma @ 1882, a i kopeia ma ka Buke @ me 375.

         HOOLAHA A KA LUNA HO@

NOPONO WAIWAI

         O KA MEA NONOA KA INOA @ LO iho ua koho pono @ pono Waiwai no ka waiwai @ B. Wright i make o Honolulu @ o na mea a pau he mau koi @ ka @ waiwai la, ke hai ia aku nei e wahu @ i ka lakou koi i hooia pono ia me na@ pono i ka mea nona ka inoa mahalo @ eono mahina mai ka la aku o keia hoo@ a i ole pela e hoole loa ia aku no @ a pau i aie mai i ua waiwai la, @e aku nei e hookaa koke @ Alanui Kaahumanu ma Honolulu.

         W.C PARKE

Lunahooponopono Waiwai no ka @ William B Wright.

         Honolulu, Nov, 29, 1886