Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVI, Number 1, 1 January 1887 — HE MOOLELO KAAO NO Edisepa Ferido. KA HIENA KAULANA O BAGALIA KA OLALI O NA MEA HUNA POHIHIHI. Ka Aina Lewa Pahaohao o Mauna Bevia. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO Edisepa Ferido.

KA HIENA KAULANA O BAGALIA KA OLALI O NA MEA HUNA POHIHIHI. Ka Aina Lewa Pahaohao o Mauna Bevia.

Ke Kuhikuhi Puume Poupou Kamahao, a o ka Liona Hanu Meheu Pololei. Hi Emlani i unuhi ia no kt A'uakw. IKEIa wa i pane hou mai ai ke kumu Uau kamahao ma o ke poo kaikamahine U peneh O oe ka imi mea hou pohihihi. Owai kou aUkai iwaena o na ao o ka lewa ? Pane aku la o Edisepa. Kulikuli au i kau olelo, aele anei oe i ike na ka lio Baka Holoka au i lawe mai nei, a heaha kou mea ninau mai ia f u, e akahele oe o powehiwehi ka ike o ko I mau maka ia'u a nalo aku au no ko Haku e noho mai la. Auwe! Hilahila ino au ia oe, pe-| hea la oe i manao ai he hiki i ka mea kino e like me oe ke komo īloko o ka aina 0 kuu Haku, aole, aole kupua, aole mea e ae, o ke pohihihi wale no ke komo mai i kuu ama, aole kekahi mea e te. Noho mahe kau olelo, wahi a Edisepa i pane aku ai, a ia wa pu no i kani ae ai o manu Pouli a hohola iho la oia i kona mau eheu ma kela a me keia aoao o ka lio a me Edisepa pu, a nalowale iho la lakou a pau, a koe ka huelo o ua Baka Boioka la iwaho. I keia wa i nalo ai o Edisepa, ia wa no .i .peku ae ai ua Edisepa la me ka hikiwawe i kona Uo, a he a nuu ana no ua ho la, poholw ana laKou a

'loku o J ke ala o na mea pohihihi me ka ike ole o ua kaikamahine kiai nei, pohina na maka o ua kaikamahine kiai la i na hana a ka lio liaka lioloka ai me Manu Pouli. Ia lakou la i komo aku ai a hiki iloko o ke pohihihi, aia hoi, kani ana ka hora 12, a moe iho la na kiai a > pau, moe pu iho la hoi me ke kai kamahine kiai i pu ai me Edisepa a kaua i ike niua aenei. j He wahi mea ano kupanaha no hoi i i na kiai o keia aina kamahao, ko lakou hiamoe ana ika hora 12 o ke awakea, no ka mea, he wa ai kela no kakou nei, a pela pu me na kiai kupua a pau, a koe ka aina o ke ala o na mea pehihihi, he wa moe ia no lakou, o keia poe kiai a pau, he moe lakou no hookahi hora wale no, ma ka hora 12 aku a ka hora 1, o na wa e ae a pau o ka po ame ke ao, he wa ala mau ia no lakou i na wa a pau, a e pokaa mau ana Ukou ma na aoao a pau o ka hale o ke ala o na mea pohihihi, me ka makaaU mau ana ina sekona a pau loa, aole o Ukou wa e imo ai, aole no hoi he wa e moe ai o ko lakou maka, aohe wa e noho ai, aohe wa e ku ai a lalau ka maka i ka-hi-e, i ktU a me keia sekona e kuku mau ana ka lihi ihi o ko lakou mau maka. Ua hoonohoia ktia poe kiai ma ke ano laina poepoe, o na liona, ua pa kanahiku ia ma ka' laina hookahi, a o na £*V;ma ka palua iho i ke kanahiku, a 0 bae mA ka pakoly iho i ke a o na moo-una . ma ka pa-ha iho 1 ke kinahiku, a mat>ko aku o ka hale o ke aU o na mea pohihihl, e kuku ana he mau u»saiH o na elemakul* me na ihoiho t kui kupua no Ukou ka malamalam?- e like me ka at ana a ka maka o J* a poki ka weli, a maloko aku na 'P u " ka e komo aku ai iloko ka hale 0 ua ala pohihihi nei e na paa kamaa kupua o a maloko aku o kela « lumi p»k»h, e uei* mao mea ia oe e ka uiea iieluhe- \ lu, aole e loaa ana ia Edisepa be mau | poino mai keU mau kiai mal t Oiai o Edisepa eku ana imua o keia aina a ke kamaha* nui wale, ia wa buh ae la oia a pane ae U i kana manu pemi: E manu Pouli e, eiakauai i keia aina o ke aU o na mea pohihihi a pehea la kaua e hana ai 1 hiki pono aku ai kaua ilaiU, a i hiki ai hoi aa ke hioUni aku ma kx poli oua ui |U,e hai maio^ia'u.

Pane aku la ua Manu Pouli ia peqcī: £ka haku ona haku o kuu aina mai, ua hilinai au maluna ou t ua paulele hoi au maluna o kou nani, ua obo hia kuu naau e hele mahope ou, aka, o na hoao hewa ana e like me kāu> olelo mai nei, he mea ia e ano e ai no kou noho ana ma keia mua aku, a he hopena awahia hoi nou e ka haku maikai, a eia ka'u olelo paa ia oe, e hele oe i kau mea i hele mai ai, a mai hoao oe e hookuli i keia mau olelo, e homanao pu hoi oe i ka nyi o na pilik?a i loaa ia oe ma kou alahele, a o ka hope loa o ka'u mau ole!o ia oe, e nana i kau aikane e noho mai la iloko 0 ka ehaeha, a e hoao oe e kupaa ma ka oiaio. anai hookuli oe.

Pane mai la ua Edisepa la, e ka raanu maikai, aohe au e hookuli i kau mau olelo, a mai hopohopo kou manao, e hele au. Lele iho la ua Edisepa la mailuna iho o ka lio, a o kana mau manu hoi, lele ae la Uua a kau iluna o ka lio. I kela wa i huli mai ai ke poo o ka lio Baka Bolpka a hoopuka mai la oia i keia mau huaolelo penei: E Edisepa ka nani. E hoomanao i ka puoho o na kiai, e hoomanao 1 ke kikala o Baka Boloka nei, e eleu a e makaala e like me ka manu liilii, ina au e kahea aku ia oe, o kou wa ia e holo koke mai ai, a o ko kakou wa no ia e hoi ai. Pane mai la ua Edisepa Ja, a ! o oe kuu hoa'loha a maa aku, aohe au mea papa, hookahi wale no au mea olelo mai o ka hana a nui ka eleu.

He mau minute loa keia no ua Edisepa la a kaua, oiai ke ike aku nei no kona mau maka i na hana a na kiai, i ke keke a ko lakou mau niho, a oia ka Edisepa i pane ae ai penei: Heaha la hoi ka e li-. ona e keke maf nēi na n/ K^ %A paha aiianei au ia 'ouka 1^0 ' u { ehp , . i .. . , 1, e pcp® Wl hoi ka mea apiki, he r r ,, <oUi a he hookahi walē iho mau h' la i pane ae a. a ' wawae n® ka he!» kaina wawae ana i ae la oia i keia ma*. Eia au ke hele nei no ke pohihihi, a eia ka hoi ua mea . ala ae paha auanei keia poe kupua kiai, a pau mai au ī ka ai ia. Kai hou aku la na kapuai o u: Edisepa U, a no eha kaina wawae, pane hou ae U oia penei: Eia au ke hele nei imua, aia hoi kuu manao i hope me Nani Ehiku; heaha la hoi, e ia au ke hele nei imua, a imua au a hiki i kuu pomaikai a poho. Kai hou aku la na kapuai o ua Edisepa U a no eono kaina wawae ku hou iho la no oia, a pane iho U penei: Kahaha ! O ke a)a anei keia o ka mea pohihihi a'u e huli nei, ae, oia no, ae, oiaio no ka hor, a mino-aka iho la ua Edisepa la a pane hou ae la, ua hiki } e hele au, a i leaa hoi oe ia'u, *e ike no oe i ke pohihihi o ka honua e kalele ana i Manua, i ke kahoaka a naile kahei, aohe' mea nana e wehe / ka pili a Makalii; a hele aku la ua F sepa U.

| I keia wa a Edisepa e heU- 1 ' ua j hala ae la he hapaha hora. a ua me ekolu hapaha hora no * alaila o ka hoopuoho * KO * c ma ' no * a o na leo o na ho ,, °^°' ona a c ikeia ai hsi n?* kolohe i ka aina o ke' lL - * i 1 > v . f > >laia i i ke ala o na kona jetemak9l«^"2 a e 'stp r aoa mKiwe a'oia ka v ltahihi, Va keTa poe r ele'ē pile mai 1 ia'o ? a pane aku: U oia me kona -hooluliluli pu ana aku pem i: E keia poe elemakule e, nawai oukou i olelo aku-e pela iho U e pule ai? aohe nae he wahi%ea a kaakaa iki mai o na maka o ua poe elemakule nei, a pane hou aku U no ua Edisepa nei: E! ahea oukou amene ae i ka oukou pule ana. akaaka ae la ' I hou ae h peua. O Je kenei; aole, he poe U, he poe kii paha oukou, ae kii fo na Komo loa aku la oia a hiki ma kahi o tia paa kamaa e waiho ana, a pane ae la oia, aia a hoi mai au, Uwe ia oukou e kena poe kamaa i mea pale no kuu wawae, a pane hou aeUoia, aole, e hoao au e komo i keia mau paa he ku no paha ia'u, a«)e paha ?

Me keia mau huaolelo oia i paue ae ai a ho-o iho ia oia i kona tnauf wawae i!«ko o ua mau paa kamaa la, i ka wa i pau pono ai o na wawae o ua Edisepa la iloko o ua mau paa kamaa e like me ka imo ana a ka maka i lele aku ai ua mau paa kamaa U me ka mama loa, a ku ana ua Edisepa la iluko o kekahi lumi nani loa, ka lumi hoi ana i ike mua ole ai, a o na mea nani a pau loa o loko o ua lumi la, ua kupanaha loa ia i ka Ediscpa ike ana, a oia ka ua Edisepa la i pane ae ai penei: Aole au i ike i kekahi mau mea nani e like mekeia, aohe hoi a'u lumi i ike ai e like me keia, ua kuhihe*-& wau o ka lumi la o Nani Ehiku ki nani, eia ka hoi ka nani i oi ae, a nō keia mau paa kamaa hoi ko'u makem.:K? loa ana, no ka mea, ua like me ka ioio ana a ka maka, ku ana au i keia wa'u ano-e, kahi hoi a'u i ike mua oie ai, he o'iaio he pohihihiJna mea paahana ma keia wahi a'u e poina ole ai ma keia mua aku. Me keia mau huaoielo e nu ana iloko ona (Edisepa) oia i huli ae ai a nana aku la maluna o kekahi alapii gula, laia e kilohi ana iua alapii la, e ha-lo ana hoi ma na anuu, aia hoi, ike aku la oia Ike aka o kekahi mau kaikamahine elima e moe mai ana maluna o kekahi moe gula nui, a ua hke na helehelena o na kaikamahine mja 4 me he kukuna la no ka la e oi!i ae ana ike kakahiaka. a o ka lima o ke kaikamahine, ua like ke aiai 0 kona ili me keoli-

lino o na o ka hoku i ka po. Ika ike niaka ana aku o Edisepa i ua poe kaikamilhine la, palulu ae la oia i kona mau limii ka lae a pane ae la oenei: / A! ooeno ki ia eke "a'a ona mea pohihihi," ae, o\oe no, aohe mea okoa, a o kou moe mai la, 0 ke pohihi/iaia" ua hei ohn īa'u ano, ' ua Edisepa oia a hiki i, aia hoi, e loa, kai, 1 a puana īaineiaueia 4 ka aole, hoo•nei , . au me keia mea , 1 r , 1 keiki Edisepa nei hulali, h . , kekahi wahi okoa. a a neie la no oin, no kekahi ia hele hoaa ana oua ma. Edise hapalua hora, . M 1 alua hora wale no koe, alaila, 1,. • alaila ala mn, t a k,a " a P» u >, aka > e aka " hele nokaua4 ka mea heluhel "' No keia he/ 1011 ia ana 0 Edlst 'l )a ' kulou iho IV^ na P OO ,lal0 ' me ka leha ana o konaT au malta llal ° oka P a P a " hele eh/ ae ana ' mua 0 ona mau mak i ho '' * a °' a * « •' 'l Jrina ha malalo pono o kona pam hr 1 . mar wawae, a ike pu īho la oia i kej_ lii mau kaikamahine elima e huli liae ana ko lakou mau alo iluna a ua .pauhia loa ia lakou e ka hiamoe ihpo.

A oia ka ua Ejiisēpa la i pane ihoai, a ! eia olua e keia mau ui "hooluhi nui wale, ua lona olua la'u i keia hora ano, aole olua e pakele ana ia'u, ua hana ae oe i kou hale a nui na mea hulali i mea e pohihihi ai no ko'u noonoo, aka, aole e hiki, oiai, eia no au ka imi mea pohihihi o ka honua ke huli nei, aole au i paupauaho. Me keia mau hua6lelo ua 1a i pane ae ai a kukuli iho U kona i mau knU ilalo a hoao iho la oia e wehe i ua huina-ha U, iaiae aia hoi, olapa ae la na huna 'ahi m* ka ikaika launa ole, a loaa mai U na maka o ua Edisepa*)a a hina aku U oia iluna ke alo. I keU wa a Edisepa i *la hoi, pa iho U kana kUha gula il -ha o ka papahele a he keha ana, aia hoi, oili ae U kekahi kaikamahine lii lua ole a pane iho U ia Edisepa penei: E kuu haku, mai makau oe no keU make ou, be oiaio, ina iho ke aU o na mea pohihihi ua moe a ua luhi, ua loaa īa oe aole e pakele, hahai mai mahope o'u , a na'u no e Uwe ae Pane aku la '* kahaha ua kui?l no ka i hele mai nei, eu ka^p aua ua hele aku kaua. \ I* ** iho U na līma o ua kaikamahine U a wehe ae U 1 ua pani aniani huina ha la« hemo ae la, a ike aku h o Edisepa i iekahi alanui nani U>a e moe mai ana Vnai ka hale mai iUIo a hiki iluna nei i kahi a Uua nei

ku aku ana, a ike pu aku U no hoioia i ua poe kaikamahine U e hiolani mai ana iluna o kekahi moe nani !uj ole, pane ae la ke kaikamahine kamah 10 u Edisepa penei: E iho ilalo, a mai noho lo.h'i, e hoomanao no ka wa e ala mai ai na kiai, o *pihkia auanei oe, e hoi au e iike me ko'u ano mau ke kiaha gu!a. Ae aku la o Edisepa a nalo iho la ua kaikamahine U iioko o ke kiaha aniani, a o Edisepa hoi, huli ae U oia a iho aku U nie ke akahele loa. laia e iho la me na kaina wawae malie, a hiki aku la eia i ke anuu o lalo loa, huli ae la kona maka a nana ina ui e'.ima e moe mai ana, a pane aku la pia penei: Ae, o oe keU eke ala o na mea pohihihi e moe nei, ua ike mua no au ia oe, a ua poina nae au i ka'u wahi i ike ai. O oukou 4 e moe nei me na helehetena like, be hookahi no oukou, aohe 4, a oiala aku, o kuu enemi no ia, ka mea a'u i huli mai nei. Kiloni aku la na maka o Edisepa maiuna o ke ala o na mea pohihihi, he mea oiaio wahi a Edisepa i pane iho ai penei: Nani no hoi kou mau heleheleni e ke ala o na niea pohihihi, mohaha maikai no hoi kou mau helehelena, ua like kou mau maka me he maka !a no ka hoku olinolino, o kou lauoho hoi, ua like ia me ka hulu o ka manu Alagata o Sibeona, o kou mau lihilihi maka hoi, me he lihilihi la no ke anuenue, o kou muumuu moe po, ua like n Tne ke olinolino 0 ka la, a o kou mau lima ua like ia me ka hulali o ka malamalama oka mahina konane i ka po lai, o kou nani a pau ua lawa loa ia i ke kulai ana mai i ka manao paa oko'u puuwai, he oiaio, he hiki loa ia oe ke kulai i ko'u kupaa i keia hora. Ile'eakula ua Edisep' ■ nlele iho ia ma ka umauma mea pohihihi a pan Eia oe imua ~ 1 he a'u r le n !a aoip au 'e H6' hana ka'u.

A pane li.ju ae la no. ua 1. penei: Aole, e honi au ia oe, iho la 'ia Edisepi la, a pane hou ae la a laa wale no ka hoi oe e ke ala o na i mea pohihihi la, a'u i hele mai nei e | imi ia oe, hoapakee wale iho nooe e; hoapakee ai, ua noa ae la no nae kuu i makemake ia oe, aole oe eaU ana i j keia wa, aia kou ala no ka hora ekahi, nolaila, me ia\a aku au e kaana like ai, no ka mea o kuu enemi ino la, ka mea hoi nana 1 hoauwana hele mai ia'u i keia mau aina malihini, me keia m.iu huaolelo oia i pane ai a kalele aku la oia maluna o ke pohihihi o ka honua, me ka pane ana aku penei: E ka nani e moe nei—e, aole anei oe e ala ae e ai i kou aina awakea?—o ka moe no ka kau. Ia wa koke no i onioni ae ai ua ui /a a makiii ae la kona mau maka a ike j ae la oia Ika eha a kona naau eku j ana, a mino aka hoomahie ae U oia me ka pane ana ae. Aohe o'u pololi, | a pulou hou iho U oia iloko o kona kihei. . ' j Pane iho la o Edisep4 me ku ninoaka]*ana: Auwe, e moe hou ana ka hoi oe, ua hiki mai nei hoi au kau malihini, eia ka he moe hou iho ka hoi kau. Ia wa, i wehe "hou ae la ua kaikimahine U 1 kona kapa a pa'ipa'i ae U kona lima i kona waha a kuhikuhi iho jla i ke ala o na mea pohihihi, me | mea U e olelo mai ana : Hamau kaua e ka inu wai i Eia ka makani he uluau. | A hawanawana mai U 012 ia Edisepa Ipenei: Mahea oe 1 komo mai nei ? I Pane aku la o Edisepa, ma ke a ; a | mai nei au o ke pohihihi, n*ai ka Hale IPaahao mai hoi o 4, Ke!eawe Mele- | mele. M | Ia wa koke no i lele mai ai ua ui U a puili ae la ia Edisena a pane mai la, pakele maoli oe i kc«no mai nei, e pono koke akujjJceU wa o make auanei oe, no ka mea, kokoke na kiai. Pane aku la o Edtsepa heaha auanei ka u mea e ai no ia make, t hele mai nei n# ka hoi au e make mahope 6u, a ina no hoi paha he o'e, oia iho U n<\ Pane mai U ua ui la, mai mauna oe i kou kino e like rae keia, e uumi 1 ke aloha iloko o kou pouwai, a e hoomaoe ia*u no na la he out.

Pane aku la o &disipa : Kke aioiu, ua ehaeha kuu naau ike aloha nou, aohe hoi he hamale kaumaha nana e hamale keia aluha e paUhe ai, mahope au ou a mainoino keia kine, no ka mea, ua lawa like kaua i na hoailona o ke aWba, hoi keia kaha pe'a +e| kakau nei ma kuu umaunia, ake ninau ] aku nei au ia oe : Ohea la kou aina i hanau ? j Pwne mai ta ua ui 'a, o keia aina noi ki/u one hanau. ! l-ane aku la o Edtsepa, ua kaapuni au a puni, a pum ka lewa nei iloko o na makahiki he lehukhu i hala ae net, aole oe i loaa iki ia'u, aole no hoi iu i ike iki la oe i keia aina; e ha'i mai ia'u i ka mea oiaio ina he aloha kou ia'u N'o keia aina no au i hanau ai, a ha* nai ia nae au ila'o ika honua; wrahi a ua kaikamahine la. Pane aku ia o Rdisepa; e hoike roe ka oiaio imua o'u kau alohi. no ka mea, kokoke au e hoi, a nani no hoi ka ipo ake aloha ole ia oe Ia wa hahai pololei aku la ua ui la penei; ae, ia oe, hai au i ko'u aina hanau. Oia o Aina Ala, O.Aina Ala kou aina. Owai kou inoa ? Wahi a Eiltsepa i hoohuahualau hou aku ai. O "K1 Hoku o Aina Ala " ko'u inoa, wahi a ua kai*camahine la. Auwe, ua poai au ika honua holo oKoa il,>ko o na makahiki he umi i hala ae nei, aole nae au i ike, a lohe hoi, he inoa kekahi no kekahi wahine, o 'ka Hoku o Aina Ala' kona inoa, heahaia hoi keia mau hana aloha ole au ia'u, he alohaole no paha kou ia'uj e hoike mai i kou manao ia'u ina he aloha paha kou no'u, aole p.iha ? Auwe ! nani no hoi oe a ka ipo hoohuakeeo nui wale, a honi ae la laua me ke kuwiliwili ana, aole no hoi i komo mai kekahi wahi manao hoohuoi i keia «'ahine no Edisepa. A o!a ka ua ui i pane aku ai, ua a'olia oe ia'u/ a loha no hoi au la o?;* au i noa, o " Calaudila " kw'o inoa kapaia niei ai e ko*u ~ =ao " Ke Pohihihi o kn ' i " t ko'u inoa. Oia la v. .j , ipo, '.2 inoa ? wa i okakaia mai ai ko Edi-

•\tno holookoa, a pane pololei aku la penei: A!Ooe e ke pohihihi oka honua i olelo ia 'he pohihihi kou, 'ioaa oe ia'u i keia wa." o>Viiu no k«ia o Edtsepa aohe he mea e, ku imi mea pohihihi o Aina Ala. 4i Ua loaa ka mea pohihih'."' Hapenuia pu me Edisepa. (Ao/f ip.tu.)