Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVI, Number 1, 1 January 1887 — HE MOOLELO KAAO EEHIA NO KE Keikialii Romura, [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO EEHIA NO KE Keikialii Romura,

iK« Pm»mt4 Ka m» * kapaō*, kaO?«* &4%r * ** kdt*pm ** Mw Puwai • kam* L«het. »? 'u wmem Act«b«t*j u &suu'cc»9 a ct« aa k Ltat.-9*« Ai«geria | aa»s i | Zi Eoolulaleiipna o i Xalralnl%. ! | EN'A HOA heluhelu o keia nanea, e huli a nana aka imda a e hoomau oe e ka mea heluhelu i na hoomanao ana, a mai poina. I ka manawa i nalo aku ai o Romu ra, a iloko oka iranafra pokole hoea aku la oia imua no ke aia e hiki aku ai ina ipuka oko laua halealii a ii*ko o na wiliau o ka makani puahiohio iku iho ai keia a lele aku la, a hei aku la no hoi ka lio eleele Mura no kona wahi mau. He hauoli nui mawaena oka moi Sanina a me kana hmai alii, no na moolelo a ua la e kaao aku la, a no ia mea i puana ae ai ua moneka la e na hoa puili o keia nanea anoano me ka ilihia, a kakou no a pau e kaukoo pu aku la ika laula o Kapaa. Ano e nana aku imua i o aku o ka piko o na mauna, a ilalo i na awawa a me na puu, i ka aina hoi o ka moi Tilona Rabona ka wiwo ole. I ka manawa i kau pono iho ai ka la iluna pono o ka piko o na makahiki he 14 oke keiki aiii Romura, amaka ia hope ioa o ua makahiki ia i paa iho ai ka haleahi Alarauga 1 hana ia me ke akamai nui a me ka noiau palena oie 0 kekahi keiki opiopio nona ka inoa o Enna, ke keiki a ke kanaka kaiewa huaai paha'oha© i hoike ia ma na helu

i hala. A ma ka la mua !oa oka ho-nnaka a**a o na makahiki i kuahaua aku ai ua moi la i na kanaka a [»au o ka honua e hele mai me na makana he nui, no ka ike ana i kana keiki muli loa maloko o ka Alamuga nona ka inoa e o )a 4k Kiackininare," he mau haneri o na elele e lawe anu ina kauoha oka olelo kuahr.ua ma kela wahi keia wahi o ka honua. No ia mea iku ae ai na kanaka a hiki i na moi e noho ana ma ka noho alii, o na aina a pau o ka honua. I ka piha ana o na mahina eono i hoi mai ai na elele me ka lakou hoike pakahi, a no ia mea i hoala ia ae ai na halealii nani no na moi aine na kanaka koikoi o ka honua ia mau la. Ua ku ae la na mea a pau a hele mai la no ka aina o Ar(geria, a aia na mea a pau ke noho la me ka hauoli me ka manao e ike aku ina hiona oka mea nona kei% la a lakou i hele mai ai, a ke ninau la kekahi i kahi no ua kei' alii la, a oia ka na mea a pau o ua lanakauhale alii la o Kdoma ke ' lana e hoopnapaa la. Aia he pa e hoopuni ana i ua hale la nona na puka opiopi he 52, a ne ke kaawale mai kekahi puka a i keka puka he(}o hapalua mile, mamua pono mai o ka lanai o ka halealii Kininare, ua hana ia he anuu auamo he 50 kupita ke kiekie i hana pio ia, a i uhiia ka noho dala ika lole wai gula e weli mai ia aka naau a me ka maka e makahehi nui ai; me na alapii gula e alohi ana i hoomalumalu ia e na anini iole weleweta. nani. I ka la hope loa o ka pilu ana o na umikumamalima o na makahiki, a ma la p« ana iho 1 hoea mai ai ke keiki alii Romura e kau ana maluna o ka lio eleele i ukali )» eka moneka Hesana maluna o ka lio keokeo. Aia ka mo : e holoholo ana mawaho oka puka pa o Kininare no ke kali ana. ao na koa kiai puka hoi, aia ke ku malie ia me ka naue ole, e like me na kauoha 1 hoolaha ia ai i na kiai o leko, ua hahau ae la ka moi i ke timehala, he hoailona no ka hiki apa maio kekeiki alii. Na ka leo kani kupinai o kela timebala a ka moi e hahau la 1 hoike aku i na mea a pau o ke kulanakauhale, a me na kiai o loko o ka halealii o Kininare ua ike ia. Ia manawa no i «rthe iike ae ai na kiai ona puka oua halealii Kininarc kaulami la ina pale puka aniani, a ike ia aku ta na ihoiho kukui. Ua kahiko ia a nani ka halealii Kininare.

Manomano na Uma i a maloko o na keena kamahao; e hoomalamalama ana ia lakon me he h laelae la, aua like ua halealii la me kekahi puu opala nui i puhi ia ike ahl Kani ke mai la na bele, a hoa ia mai la na amama ma na wahi a pau o ka aina Aia ka moiwahne Lavan?a ma ka puka oke keena hookipa nui o ka hateatn Kininare, e kali mai ana oke komo aku o kana milimiU aloha ka hua hope loa hoi a kona puhaka, ao na kaukau alii i wae ia mai waena mai o na poe opiopio o Pelekane, aia lakou ke makaukau la ma na puka olsQfl«9*ame na keena. kuu«a"hao oua haie la. . ka moi e hahau la i ke timebala ma kahi ana ekula i ku iho ai ke keiki alii a me ka moneka, a wahi a ka mooeka i puana mai ai: "E Vema o ke Kapuai Dia, M e lalau ika Uma o kau keiki a lawe aku i ka halealii Kiaina*e

' Ia manawm no i apo tnai *i ka m«i i |na !ima o kana keiki me na w2iau o !k< alohi ine na waimaka e hio ! o ana ? •Ukai aku ai oia i kana keiki Ika eoanawa i ike mai ai na kaimahine e paa ana i na huihui pua o ke ' kihapai o "Rine Hama," ua haule iho ia lakou a pau ilalo me ka ethia nui. a >| pela hoi na koa kiai o ka halealiL * | Ikawa i ike mai ai ka moiwahine Larania, ua kukuli iho ia oia i ka papahele me na waimaka e hk>k> aaa oka mea i kupouii i ke aloha. Maloko o ka rumi ike aiii nui i noho iho ai ka moi, ka moiwahine ka moneka a me na kauwa wahine opiopio e ku punt ana. Ike ao ana ae, a mamua le okao ana mai o na kukuna oiino o ka la t ua makaukau ae ia na mea a pau no ke komo ana e ike i na maka o ke aloha. ua wehe hamama ia mai ia na puka a pau okapa o K.ininare, a komo aku ia na mea a pau iioko o ua pa la no ka halealii, a maioko o na keena i makaukau i na noho he nui. Ua uhiia na aoao o na keena me na kape siitka olinolino i oi pakela aku ke kumukuai, a mala ! o iho ona wawae, ua hohoia ia na moena ioie pahoehoe 0 Peresia. Eku ana na ipu makamae j mainna o na pa mahala, i hoopiha ia i na pua nani i moani mai ko lakou aia, me he mohai ia no na kii e kau ana mamua iho o lakou. Ma ke keena nui, ua kukuiu ia na papaaina i hoopiha ia Ina mea ono o kela a me keia ano, i hoiliiii ia mai na aina a mai na kukulu a pau o ka honua, a e kau ana na pa guia hinuhinu me na aniaoi laelae o Murano. Lana mai ia na ieo kani unahe o na pila i ano he haahaa, he malielie, aiaiia p'ioho mai ia me ka iieaika, aua pa-e mai ia na leo nanahe oka poe meie me ke eehia a anoano pu hoi, a la manawa no hoi i hoea mai ai ke keiki alii mai ioko mai o kekahi keena nani ioa 1 kapaia "Keena Kamahao " oia 0 Kiaokininare, i kahiko ia i na aahu a kakou 1 ike ai i na heiu i hala, e kuikui lima ana me ka moiwahine Lavania, a e ukaii ana ka Haku Moi Velona mahope, e paa ana ika pahikaua kupanaha la 4 uwita,' a mahope iho o ka moi e ukali ana ka moneka, a ma kona iima e paa ana kana uwepa kupua i kapaia 'uiina.' Ua poina au, —ma ka lima hema o! ke keiki alii e paa ana i ka uwepa aniani alohilehi i kapaia o Hekili (Uparesmia,) a i waena konu 0 ka rumi nui kahi e ahu la na mea ai like ole i ku iho ai oia, a makaikai aku ia i na mea a pau e noho la. Maioko o ka halealii o na moi me na alii ka poe hanohano na kanaka koiko' 9 noiau, 0 lakou wale no i ke keiki alii maKininare, ao na u ka iwaho, a . V au- . ua kuAu maloko o ' e la na kanaike hhj aku. i iceiki alii eku la iwaena-'

kuiiu iomo puuluulu niai la na alii, aka ua hoohina ia iho la lakou no ka eehia i k% nani a me ke kupanaha o ka lole oke keiki alii e komo la. Ano ka manawa loihi, ua ala ae la lakou a kunou aku la imua o ke keiki alii i panai ia mai me na kunou haahaa ana mai a Romura, a hiki i ka aneane ana i ke awakea, a ia manawa no i ku mai ai ka moi Rabona, a pane poko le mai la. £ na moi, na alii a me ka poe hanohano o keia anaina nui. O keia la a kakou a pau e akoakoa nei me ka puuwai i piha ike olioli a me ka manao makee nui, oia no ka la i hoea mai ai • ka maua keiki muli loa ka mea a maua i hoomaopopo ole ai i kona mau helehelena, a i keia la ke ike like nei kakou a pau laia he ui, i like me na hua ohia gula ekolu o Rine Hama, a he nani hoi e like me na wai* hooluu o Kininare nei. O ka'u keiki mua o Sepa, ua hoahewa au iaia e make maluna oka lio ahiu. O ka'u keiki elua, o Edine Berenia, ua nalowale oia mai a'u aku me ka ike ole ia o kahi 1 hele aku ai. 0 ka'u keiki ekolu ka mea eku nei | imua oko kakou mau alo, i hanai ia e i ko'u hoaloha oiaio, a o kona inoa hoi | oia no ke keiki alii Romura. 1 ka manawa i hiki ai o ke kamailio ana o ka moi i kela inoa o Romura, ia manawa no i nei ae ai ke anaina, roe ko lakou kamailio ana no ke keiki a lakou i ike ai e maalo ana iloko o na Towera a me na Kakela, o ka moi Rabona oia ka makuakane o ua keiki alii la. I ka pau ana o ka ike alii i noho īho ai na mea a pau e ai. Mai na lehelehe a pau, aia na huaolelo mahalo he nui no ke keiki alii, aua ku ka paila ona makana like ole o ka honua i lawe ia mai U* pu lrr, jly m* , t#rt^kahalealii; »ia waie no, i iukali iaeka moi ame kona luaui | hanai, a e paa ana"oia i kana uwtpa kupua Uparesinia ma kona lima akau. I ka wa i ike mai ai aa makaaiaana, ua huro ae la lakou no ekolu manawa, na pii aku4a ke keiki alii a ntho iluLa oka noho Uuna o ke aouo me ka moi a me ka mooeka. (AwUipmu)