Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVI, Number 2, 8 January 1887 — LAUDILA. KA NAITA HOOPAHAOHAO O NA KAKAI MAUNA A ME NA KAEI PALI O ITALIA. Ka Olali o ke Kahua Kaua. [ARTICLE]

LAUDILA.

KA NAITA HOOPAHAOHAO O NA KAKAI MAUNA A ME NA KAEI PALI O ITALIA.

Ka Olali o ke Kahua Kaua.

Ka Eueti nana i hookanihi ka Onohi o k* La'. lti Ui k«Lak«U i nmUmaia maw&eoi o na kuahiwi me na kuaiono; ka naninana i hoomaiul* ka o iu aiiivrahirve a pau o Europj a i eha ka "eha \ixoa ole a ke abha, " Sa KaUni PuMia Wiliu o h HiUu. A o ke Knpaeu Iwikaai o ka Makakila No ka lilo mau o ka lanakila ma ka aoao oke kaikamahine alii, kuaki loa iho la ua eueu nei oke kai, a no ka hoopuka mauo ke kaikamahinealiiina huaolelo mahalo no ka mea hopu popo o kona aoao, uluku loa iho la ua keiki nei ona ale oka moana, aka, ua hoomaaliliia kona manao uluku e ke kaikamahine alii. Iwaena o na ninau ana a ke kaikamahine alii i na mea a pau e kokoke mai ana iaia, a he hookahi wale no a lakou hoike, he keiki malihini mai kahi mamao mai, (oia hoi o Laudila ka nani.)

No keia lohe mau o ke kaikamahine alii he malihini ka mea e kokua nei ma kona aoao, a o ka mea hoi ana i hookau aku ai i ka mahalo pihano ka eleu ma ka hopu ana i ka popo, kauoha aku la oia i kekahi hoa o kona aoao e kii i ka mea hopu popo a e hele mai imua ona, no ka mea, aia maluna ona ka hauoli a ko'u naau no kona akamai, a e haawi aku hoi au i makana nana, i uku panai no kona kokua ana ma ko'u aoao, aua hooko ia keia olelo kauoha ake aliiwahine. (Aole keia he mea okoa, aka, o ke aikane no a ke koa opio.)

Holo aku la ua wahi aikane nei a ku ana imua oka opio malihini, a pane aku la: Eyju aikaifv? ua kauoha mai nei ke ali- ia oe e hele aku oe imua on " matTana kana ia oe, V °P*° a aku 9 .e. ,Sp?>awpalanehe i ku iho ai oia ma kahi kok<&e iua aliiwahine la. Ia wa, pane ntai la ke kaikamahine alii, e neenee mai oe io'u nei, i hookau aku ai au i ka makana a'u i koho ai he kupono nou, no ka mea, maluna ou ko'u hilinai ana,maou la wale no i loaa ai i ko'u aoao kalanakila. No keia leo kono o ua aliiwahine nei, hele aku la ua opio nei a ku ma ka aoao o ua ui nei, a me ka nanaina haikea

i pane mai ai ua aliiwahine la:—E ka ui, a me ka nani lua ole o na aupuni mamao, ka mea nana i hoehaeha mai i ko'u puuwai, e oluolu e haawi mai i kou mau papalina nohea na ko'u mau lehelehe e muki iho ai, a e hookau aku no au i ka maknna a ko'u puuwai e poina ole ai nou inawa a pau. Ua ae ia ka makemake oke kaikamahine alii, a la wa i wehe ae ai ua ui nei i kona komo lima a haawi mai la 1 ka kakou opio me ka pane pu ana oiai! Eka eha a nei puuwai, eia ka'u wahi makana ia oe, oia hoi keia komo, a i makeoe e ike i ko'u mau helehelena, e loaa koke no ia oe iloko o ka wa pekole. Hawanawana hou mai la ua alii wahine la. Eka nani e poina ole ai kuu puuwai, e hiki aku ana au i kou home i keia ahiahi, a e hoomanao o ka hora ehiku ia. Kunou aku la ke keiki alii a huli hoi aku la no ke kahua lealea.

I keia wa, aia ka manao lili īloko o ka puuwai o ke kaeaea o ke kai ke hoopue mai la, aika wa i hala aku ai ka kakou opio, huli ae la ua keiki Ia a pa-1 ne mai la 1 kana wahine hoopalau: Kupaaaha maoli oe, ua noi mua aku ia oe no kela komo e haawi mai ia u, aole nae oe i ae mai, palua pakolu ko'u noi ana aku, aole no ou haawi mai, a i kela aeahaukae hoi, haawi aku la oe, a eia kau ia oe, e pakele anei ko aupuni iaia, hookahi no pakele mai kuu lima aku a hoihoi mai oia i kela komo ma ko'u lima. Ika lohe ana hoi oke kaimahme alii i keia mau oleloa kana iane hoopalau, pane niai la oia: E kuu ; kane, o ka mea a kuu lima e haawi ai, aole au e oono e hoihoi hou mai Ua ilui a lehulehu ka laua |Atio kamaiiio |a hope o ka laua mau olelo, ua pane aku la ua keiki nei. Ina aole e hooko ui ko'u makemake, alaila e make koke eo oia ia'u i keia hora.

la wa kauoha koke ae la ua keiki nei o ke kai ia ekolu o kona mau ukali e kii i ke komo a e lawe mai, a ina aok e loaa mai, e hopu aku iaia a hoopaa aku i ke kupee hao,ia pela auanei e hooko ia ai ko'u ināina maluna ona, a

ia lakou i hiki aku ai imua oke koa ; opio, ua noi aku la lakou i ua komo la e hoihoi mai, ma ke kauuha a ko lakou haku alii, aka aole i loaa mai. No keia loaa ole, huli hoi aku la lakou a hoike aku la imua o ko lakou haku aole i hooko ia kona makemake no ka hoihoi hou ia mai oke komo, a no na olelo hoi a ka kakou opio. ua wela loa ua keiki la oke kai ika inaina. a kauoha ae la i kona alihikaua a me 20 naita e hele aku e hopu pio i ka opio malihini a e lawe aku iluna o kona niau aumoku kaua, a e hooko ia hoi kona makemake ma na ale oka moana ma ke oki ana i ke poo oka kakou opio. E hookeia ana paha kona makemake, aole no paha.

No keia leo kauoha hou aua keiki alii la oke kai i kona mau naila, pela lakou i hooko aku ai, a oiai lakou e hookokoke aku ana imua oka opio, hookuene īho la oia i kona kulana, a ia wa i haawi ae ai ka ahhikaua i ke kauoha no ka lele ana aku e hopu, a oia no ka wa i lele aluka mai ai ua mau niuhi nei oka moana maluna o ka opio a oia no hoi ka wa i hooili koke la ai ke kaua hahana mawaena o ke koa opio ame na kaeaea oka moana kai uli. No ka minute wale no ua pau loa iho la ua poe nei i ka make, a koe hookahi iho la ke koa opio maluna oke kahua mokomoko, a ia wa i hojho mai ai ke anaina kanaka no ka lua ole oka ika ika o keia keiki, a iloko o keia uiuaoa nui i nalo hikiwawe iho ai ua onio la, a no na rninute pokole, komo aua keia naita maluna o ka lio eleeie poni a ua uhi paa ia hoi ua naita nei me ke kapa kila unahi keleawe. Hele ae la ua naita nei a mamua o ke keiki alii o ke kai, lele iho la oia ilalo, unuhi ae la hoi i kana laau ihe, wehe ae la hoi i kona papale kila, aia wa hoi i puiwa ai na mea a pau. Me na helehelena wiwo ole ua hololio

ka hiea i kapaia a 0 ka mea h« ka make ua makaukai aku maluna «. ana e hooili ai me oe, a i ole me'kou . ha, e like me ka'u i olelo ne» maluna o na ale ahiu o ka moana e hooko ia ai kou iini maluna o'u, oia hoi kou oki ana i ko'u poo a kaawale mai ko'u kino ae, a puhi ia hoi ua kino !a i ke ahi. E ka hehena, ina uapaa kou manao no ko kaiu hooili kaua ma ka moana a ma ka aina nei, e hooko no au i na wa a pau au e makemake ai. Me keia mau huaelelo a ke koa opio, pane mai la ua eu nei oke kai: Eka naita hookano, e kali oe a ka la apopo, e hiki mai ana au i keia aupuni me ko'u mau tausani naita, a e mohai ia auanei kou ola no kuu inaina; a huli aku la ua eu nei o ke kai hoi no kona aupuni moana me kona mau ukali, a me na kino heana make o kona alo alii. A oiai hoi ua eu nei e hoi la me kona mau hoa, huli hoi aku la ka huakai alii me ka lawe pu ana i ka kakou koa, a ua haawiia hoi he ahaaina hoohauoli no ke koa opio no kona kokua ana i ke kaikamahine alii a me kona ohana alii, aaia no hoi na mmao kuko iloko 0 ke kaikamahine alii no ka kakou koa, e like me kana mau olelo imua ona (Laudiia) ma ke kahua lealea. Ua haawi mai no hoi ka makuakane alii o ua ui nei he mau kokua ne ke keiki alii no ke kahua kaua. Ma kekahi la ae e hooukaia ana he kaua mawaena o ka kakou opio me ke keiki alii o ke kai; a e na makamaka, alia kakou e holo loa aku imua, a haalele iho 1 na mea i koe, oia hoi ke keiki alii o ke kai e hoi ia me ka lehulehu o k«>na

puuwai. Oiai ua eueu nei i hiki aku ai imua o kona makuakane, hoike aku la oia i na mea i hanaia maluna o kona mau ukali m? ke aupuni o kana wahine hoopalau e kekahi keiki malihini, a he enemi ino loa hoi oia no'u A no keia hoike pono ana aku o kana keiki i keia mea, pii ino ae la kona inaina wela a hoopuka ae !a: E niake: E make k? kunaka pakaha wale, a e hooili aku auanei ko'u inaiua nialuna ooa i mea e hoomaalili ia mai ai ka wela o kuu puuwal E kuu keiki, aole hoikahi he mea ma ka hooua, a aote hoi ma ka lewa, a malalo aka Qna papaku o ka moana, e hiki ke hoopio mai i ka mana kupua o kou makuakane nei, ka mea i kapaia; "Ka eueu o na ale ahiu o ka Moana," a e hoolohe, o ka Hora 12 o keia j*o,

ko'u wa e holo aku ai me ko a mau kae ae'a e hopu aku i ua wahi keiki aiwaiu la, a e ike auanei oia ika hua o kana hana, a me ka hopena weliweli e kau aku ana maluna ona.

I ke kuu ana īho ona olelo aua kupua Urala nei i kana keiki, ia wa oia i puhi ae ai i kana ole a wawalo hele aku ia ma na paia paa oka lewa, a iloko oka hapalua hora aia hoi, he mau tausani o na kanaka me oa [>ono kaua e kai mai ana no ka pa alii, ai ko lakou kooio ana mai, ua hui ae la ko lakou alihikaua nui me ko lakou moi, ame ka leo nui ua Urala net i pane aku ai: E hoomakaukau e ko'u mau kiai no ka hele ana aku no ke kahua kaua i keia po, a e i eknlu haneii o ko kakou mau waa kaua i ka heluna o 8,000,000 0 ko'u mau naiia wiwo ole. E hoeko i keia e kuu alihikaua, a e hooko aku e like me ke kauoha. A la wa no oia i hooko aku ai e like me ke kauoha, a emoole, aia lakou ke hoolulu la iloko o na luahuna no ka manawa e hoqpee aku ai no ke kahqa kaua. E na makamaka heluhelu, ke ike nei kakou i keia heluna nui o na enemi e hele kue aku nei i ke koa opio hookahi, aole hoi ia he mea nona e kuihe ai o kona manao a hopo hei no kona puuwai, aka, he iua'hi lakou na kona inaina, oiai, ua ike niaka kakou i kana mau hana i na helu i hala; a owai la ka mana kupua kamahao a me ka ikaika lun ole o kona mau Ia; aole he elua, aka he hookahi wale iho no; a owai la ;a ? "O Laudila ka nani, ka anela mai ka lani mai." A oiai ka manawa i kahea mai ai ka leo o ka uwati o ka hora 12 la oua po nei kani wawalo aku la ka leo o,ka o-le kahea a ua Urala nei, aia hoi hoea mai la kona mau naita imua ona, a kai huakai aku la no ka uwapo, ai ka pau pono ana aku, haawi ae la na aloha ~>pe a hoomaka aku la ka holo ana 0 mau auwaa kaua eei no ke aupuni a ke koa opio e noho la. (He pono ika mea kakau ke hoike i ka inoa o keia aupuni, oia hoi ke >uni haaheo) Ina hora kakahiaka nui i hookokoke aku ai lakou ma na kapa kahakai o aupuni Haaheo, a ke nauki wale la no lakou ko lakou hiki koke ole aku. A e oluolu hou niai eka makamaka heluhelu, e hoaui hou ae kaua no ka kaua kamaeu e hiolani la ma na nimi kapu o 'Eha ka manaō' ka hale alii hoi o ka moi o aupuni Haaheo, pehea aku nei la oia, ae, aia no ke hoolalao hou nei no ua wahi keiki nei, he mea okea hoi kana o ka hele huli ana mai, eia no ka hoi ke hoolalao hou nei, a o ka mea hoi a kōna makuakane hanai 1 makemaVe <4e ai.

Oiai ka mal. m ilama o ka la i pahola iho ai maluna o na kihi eha o ka honua, puiwa ae la ua opio nei i ka pa ana iho o kekahi lima nialuna o kona lae, a la wa oia i puoho loa ae ai, a ike ae la o ka ui no ka o ua kakela alii la, a me na hoinainau o na mea i piha i ke aloha, i hookuu ia ae ai na anoai a ua mau opio nei, a no laua hoi nei papahi a ka mea kakau e samoka ae nei: E kuhi ana no paha oe, A he iki kaamola mai nei, Eia mai no o Laumeki, Ka puhi noii nowelo. A i ko laua puka ana mai iwaho, aia hoi, ike aku la lakou i na enemi e hoo- | kokoke mai la i na kapakai o ua aina | Haaheo nei, a ia wa i hoomakaukauia at ko lakou kak*hiaka, a i ka pau ana, kuahaua ae la ka moi e hoomakakau koke ia ka puali kaua no ka nee ana aku no ke kahua kaua. Aka, aia iloko o lakou ka manao makau no ka make e kau mai ana maluna o lakou mai ke kupua mai o ka moana. Aem makamaka, ua ioohia pu anei k> kak >u koa iloko o ia haawina o ka makau wate ? Aole loa. I ka makaukau ana o na puali kaua, komo aku ia ua opio nei iloko o kona rumi no ke komo ana i kona aahu kaua a i kona makaukau pono ana, puka mai la oia a ku mai la ma ka lanai o ka hale alii, puhi aku la oia i kana O-le no hele aku la kona leo n>a na weleiao makani, iloko o ka imo ana a ka maka ku ana ka lio eleele o ua opio nei Kau ae la oia maluna o ualio nei, a iwaena o na kukai olelo ana, 1 pane mai ai ua opio nei: E ka moi a me ka ehana alii, ke ike aku nei kakou 1 na enemi ke k'okoke mai nei i na Vapakai o ko oukou au-

pani nei, ao ka mea hoi i bolo Uke mawaena o'u a me ua poikaha nui wale Uoke ao nei, ake hai aleu nei au ia oukou, e noho me ka maiie a na u hoi e hele ae e hooko i ka mana hoehiki, a 1 pio no hoi au, oko oukou pio like ana no hoi ia» alaila, haawi aku ina mea a pau ana e makemake ai A i hoi lanakila mai no hoi au o ko kakou pomaikai no ka hoi la. Ano lou manao e ka moi, oia hoi kou hoouna pu ana nui i kou mau kiai e hele me a'u i ke kahua kaua; aole 0 u ma* nao peia, he hoomaunauna vraie no u ike ola o kou mau makaainana. £ aho no e hookuu mai na'u hookahi e auamo i keia poino, ina paha no ke ola a make paha. Mai hopohopo no'u nei, oiai e ike no oukou i ko'u mau kiai iloko o kawa hooili kaua. Oke aloha no ko oukou . Huli ae la ua opio nei a holo aku ta no kahakai, a i kona kokoke ana aku kaohi mai la oia i kona lio, a ia wa oia i puhi hou ae ai i kana o le, a kani po-hapo ha aku la kona leo no ekolu manawa, a i ke kuu ana iho, uhi iho la ka pouli ano e maluna o ke kulanakauhale alii, a iloko oiawa i puhi hou aku ai ua opio nei i kana o lp» a kani kapalili aku la no elima manawa Ia wa i lohe la aku ai ka halulu o ke kuahiwi, a iloko oka imo ana a ka maka aia hoi he umi tausani o na naita e lioopuni ana ike koa opio, a iwaena o ko lakou mau leo hoomaikai no ko lakou haku alii opio, a i ka wa i mao ae ai keia pouli -nui, aia hoi, ike aku la ka ohana alii a me ka lehulehu holookoa e akoakoa ana ma ka pa »Ui i keia poe naita e hoopuni ana ike koa opio, maluna oko lakou mau lio hookalakupua, eia ka mea apiki, he hoo kahi no ano o keia poe Jkanaka, a hookahi no ano ona lio, oia hoi he hulupala wale no, ao ka lio oke alii opio wale no ka mea i ano e mai ko keia poe mai. A o keia poe a pau ua lawa lakou me na mea kaua. Ia wa, oaela ka kakou koa opio i kana pahikaua i ka lewa, ahe uina ana aia hoi, oili aku la na alelo malamalama oka uwila, a kui koke iho la hei ka hekili nakolokolo e hoohakui ana i na papaku oka honua, e hoike aku ana i na kupua o ka lewa, ko ka honua a hala loa aku i na papaku o ka moana e hooukaia ana kekahi kaua hahana e ka mamo ana kupua, fLaudila) me ka enemi. A e na makamaka heluhelu e like no me ke ano kupua o ka kakou kamaeu, {>ela no oia e hoike nei i kana mau ha na pahaohao. Iloko hoi oia wa a ua opio nei e hoike ana i kona mana kupua, oia no ka wa a kona mau naita i hoonohonoho iho ai i ko lakou kulana ma na mahele elima, a o ke ano o keia hoo

nohonoho la ana, ma ke ano c hoopuni ana i na enemi, i ole lakou e holo ma* huka a pakele hoi mai ko lakou lima aku, a ke puana ae la ui kamalei hoo kalakupua la, u e o'u mau naita pahaohao, eia aku ka enemi, e liuliu, a e roakaukau i ka oukou mau raea make, a e hoolei aku i ka hopena weliweli malu* na o lakou. lke mai la hol ka eueu o ka moana i keia hoololi ana o keia pualikaua aina i kona kulana, pela no i hoololi hikiwawe ae ai oia i kona mau auwaa kaua, a holo mai !a me ka makaukau e hookui mai me ka lakou mau mea ma ke, aka, īloko o ko lakou mau manao kuhihewa no ka htki a me ka hiki ole i ke koa opio a me kona mau naiu ke hoouka aku i ke kaua ma ka moana, aia hoi, ike mai la lakeu i ka holo ana | aku o keia puaU kaua maiuna o na lto, | a ua lilo hoi ka ili o ka moana, me he [aina papu la i ka hehi a na tio, a ia wa lakou i manao iho ai, aole ka keia poe he kino kanaka maoli, he kupua, he kupua keia poe, awahi a ua Urala nei, "aole no au e hopo ana no ka mea, o kaua pu no iloko o ia haawina hookahi, a i keia ta e lilo oe t pio na'u no ka wa roau loa. " Ua kuhihewa toa ua Urata nei i ka noopuka ana i keia mau olelo me ka maopopo ote 1 ke ano o ka ka< kou koa opk), a me he la, he kupooo na ke keiki alii Laudita e oteto pela, oiai o ua Urata nei ka i lilo i pio n. opio nei no ka wa mau toa. Oiai hoi ua opk> nei e *... me kona mau naita V •> ke kai no ka hoouka JS. ; a no ka manawa pokole loa, hui ae | la ka takou mau pahikaua, na laau ihe, ; na koi kaua hoi e kawewe ana t a o na poa hoi e oloio ana, a he ku i ka weliweli keia hoouka kaua ana, t itoko o ka hapaha hora, hahaai aku h <ka ka< kou koa opio i kahi a ke kupua Urata a me kana keiki e nohe ana, a e kina mai la hoi i ko taoa mao naita {Aetettou.)