Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVI, Number 4, 22 January 1887 — Page 1

Page PDF (1.84 MB)

This text was transcribed by:  Kamalanai Cummings
This work is dedicated to:  Dr. Michael Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Hoolaha Kumau.

Ashford & Ashford.

(Na Hoahanau Akipoka.)

He mau Loio, Hoakuka, Pale ma ke Kanawai, Kakaulelo, Luna Hooponopono a me ka hana ana i na Palapala @.

Lawelawe i loko o na aha a pau o ke aupuni.

Hanaia no na palapala pili kanawai a pau. 

@ Hana helu ai, Alanui Kalepa, Honolulu Hale. 2082-1y

 

@ Helu 348                                                                                                                                                            Pahu @ Helu 415.

Chas. T. Gulick.

Notari, a he Agena Hooiaio Palapala Kepa no na Paahana. He Agena haawi Laikini Mare

------

@ Lawelawe Oihana 

----A me----

Agena Komisina

He mea Hooponopono Waiwai Paa.

            Aia ma ka Hale Pohaku o Kimo Kamibela, @ maluna e pili koke ana me ko ke Kanikela Amerika, alanui Kalepa, Honolulu, H. I. 2110-tf.

A rosa. (Akoni.)

Loio a he kokua ma ke kanawai.

He luna Hooiaio Palapala.

Keena hana: Ma ke keena loio kuhina.

tf.

Cecil Brown.

Loio a he kokua ma ke kanawai?

I he Agena hooiaio palapala no ka mokupuni o Oahu

Keena hana: Ma alanui Kalepa.

tf.

George P. Kamauoha.

He Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

---A he mea---

Ana Aina.

----

E loaa no ma Kohala Akau, Hawaii.

2091-1y

 

Joseph William Kelikoa.

He loio, a he kokua, a he pale, a he @ ke Kanawai, @ loaa no au ma ke Keena o J. M. Poepoe, kihi o na Alanui Alii @ Anini, Honolulu. Ua hiki no hoi ke @ i na Palapala @ Kanawai o kela me keia ano.                                                                   1yr.

 

J. A. Magoon, (Makuna.)

Loio a he kokua ma ke kanawai

Keena Hana, Helu 42 Alanui Kalepa, kokoke i ke Keena o Pekepona. tf

 

John Mahiai Kaneakua.

Loio a he kokua ma ke kanawai.

He mea unuhiolelo ma ka olelo

Beritania a me ka Olelo Hawaii.

Keena hana ma alanui kalepa, Honolulu, maluna ae e ka Banako o Bihopa ma, 1yr.

 

James M. Monsarrat.

(Maunakea.)

Loio a he kokua ma ke Kanawai

He luna hooiaio Palapala.

E hana ia no na Palapala kuai, palapala hoolimalima, a me na palapala pili kanawai e ae ma ka olelo Hawaii. Dala no ka hoaie ma ka moraki ma na waiwai paa.

Kee na Hana: Alanui kalepa.

 

Kinney & Peterson

Loio, Loio, Loio.

Keena hana: Helu 15 alanui Kaahumanu, Honolulu. tf.

 

Richard F. Bickerton.

(@.)

Loio a he kokua ma ke kanawai

Keena Hana: Maloko o ka Halewai hou

tf

 

S.B. Dole.

Loio. Loio. Loio.

He luna Hooiaio Palapala.

Keena Hana: Helu 15 alanui Kaahumanu

2079-1y

 

W R. Kakela.

Loio a he kokua ma ke kanawa

He luna hooiaio palapala.

tf

 

William Auld.

Luna hooiaio palapala kepa Paahana

no @ o Kona.

Keena Hana: Ma ke Keena o ke @. tf

 

W.C. Akana (Kalauki.)

He mahalo a unuhi-olelo ma @ olelo @ ma ka olelo Hawaii. Ua makaukau no @ hana i na Palapala kuai a Hoolimalima pela aku @ o na @ Hawaii. E loaa no au @ na Helu 7, Alanui Moi, ma @ on a @.

 

Edisepa Ferido

-----

Ka hiena kaulana o Bagalia

-----

Ka olali o na mea huna pohihihi.

-----

Ka aina lewa pahaohao o mauna @.

-----

Ke kuhikuhi puuone poupou kamahao, a o ka Liona Hanu Meheu Pololei.

-----

 

He moolelo Enelani i unuhi ia no ke Kuokoa.

Pane mal la ua Baka Boloka la. E kuu haku maikai e, ua hai e aku nei hoi au ia oe aohe aʻu mea makaʻu, aohe alahele i nalowale i kuu mau maka, ua alo wale ia no e aʻu na wahi huna o ka lewa nei, ua oehu pu ia hoi e aʻu na papaku o ka honua, nolaila i hakalia wale no ia oe a pane mai ilaila kaua e naue ai.

            Pane iho la ua Edisepa la: Auwe! nani wale ka lio a ke ahonui, heaha la hoi, e hele kaua, ia wa, hea aku la oia i ke kaikamahine pohihihi e hoi mai, ae mai la ua kaikamahine la, a hoi mai la oia iloko o ke kial a aniani.

            Ia wa i poholo mai ai iloko o ke kiaha gula, ia wa koke no i nalo aku ai ua lio la iloko o na ao o ka lewa, a e like me ka wili ana a ka puahiohio i panai pu ia aku me ka malamalama anapu o ka uwila, pela no i lele aku ai ua Baka Boloko la.

            Oiai laua e lele ana me ka mama nui e like me ka nu ana o ka makani, lohe koliuliu aku la o Edisepa i ke kani o kekahi mea, a oia kana i pane iho ai i kona lio Baka Boloka penei:

            Aohe kena he leo no ka mea okoa aka, o ka leo no kena o na manu Aeto lawe kanaka o na mauna Aniani ehiku a e kau ia ana hoi e na keiki a Unahi Keleawe.

            Auwe! wahi a ua Edisepa nei i pane aku ai, o laua no anei ka mea nana i kii ae nei ia Anekamila.

            Ae, oia no wahi a Baka Boloka i pane ae ai, a puana hou ae la no ua lio nei i ka hua o ka hoonahoa penei;

            "Paa iaʻu a paa, no ka mea, ke hao nei au a wela, a niniu oiala maanei."

            Me keia mau huaolelo ua lio Baka Boloka nei i pane ae ai a nalo aku la oia e like me ka imo ana o ka maka.

        Oia paha ka kaua e puana ae nei:

        "Mea ole ka helena o ka lewa,

           I ka hao a ka lio Baka Boloka."

             I keia wa a laua nei e lele aku nei, lohe aku la na keiki a Unahi Keleawe i ka hu o ka makani, nolaila, pane aku la kekahi keiki i kekahi.

            E heaha keia mea e hu mai nei mahope o kaua?

            Pane aku la kekahi, alia, e nana ae au iloko o kuu "ohe nana."

            Ia wa, huli ae la ua keiki la i hope a kau ae la i kana ohe nana i hope a nana aku la, iloko o na sekona pokole loa kona nana aku, hookuu iho la oia i kana ohe nana, a pane iho la oia i kona pokii penei:

            Aole keia he hu no ka makani a kaua e lohe nei, aka, he bu no ka lio o kekahi keiki, a me he mea la o ka Imi mea Pohihihi ae paha keia e hele mai nei.

            Pane aku la kona pokii, pehea kona mamao mai o kaua aku nei?

            Me he mea la, he 50,000 mile mai a kaua aku, aka, ua paumi aku ka mama o kona lio i ko kaua.

            Aole i liuliu iho keia mau olelo ana o ua mau keiki nei, aia, hoi, hooho ae la ke keiki mua? E! mamake kaua no ka mea eia au ke ike nei i ua keiki la me he wahi manu nunu ka maaloalo iwaena o na ao o ka lewa.

            He oiaio anei kena mau olelo au e pane mai nei e kuu kaikuaana? Wahi a kona wahi kaikaina i pane mai ai.

            Ae, he oiaio keia mau olelo aʻu, aole au e manao ana e hoopunipuni aku ia oe in a e huli ae kou alo ihope a e nana aku i ua keiki la, e ike no auanei oe i kona maaloalo iwaena o na ao o ka lewa me he manu nunu la.

            He mau minute pokole wale no mahope iho, aia hoi, lohe ae la laua i ka hu o ka makani mahope, ia laua i huli like ae ai a nana aku ihope, aia hoi ike aku la laua i kekahi kanaka e kau ana maluna o kekahi lio lele, a me he mea la, he ao waʻe no mile ka mamao mai a laua aku.

            I kela wa, huli ae la ua mau keiki la imua a pane iho la i ka laua manu penei: E ko maua alanui maikai, e au kakou, no ka mea, ke kokoke loa mai i oia i o kakou nei.

            Ia wa, hoomohala ae la ua manu la i kona mau eheu a lele aku la e like me ke puhi ana a ka makani puahiohio. A ke nana aku i ua manu la, puehu liilii na ao o ka lewa i ka ua mea o ka maina i ka lele.

            Iloko o keia wa a ua manu la i kuupau aku ai i kona mama piha ma ka lele ana, kaawale loa aku la oia no na mile mamao he  @ paha mai a Edisepa aku.

            Ia wa huli iho la ua Edisepa nei a pane iho la i kona lio penei: E kuu Baka Boloka ahonui, ua pau anei kou mama lele?

            Ia wa koke no i aea ae ai ke poo o ua Baka Boloka la a kauaheahe aku la, a ia sekona no i kuupau hou aku ai oia i kona mama piha ma ka lele ana, nana aku ia la, puehu liiliii ka lehu o ka pua ahi i kaua mea o ka lele.

            He mau sekona wale no ka miki ana aku o ua Baka Boloka la, hahani ana oia mahope o ua mau keiki la, ma kahi he 5 wale no mile ka mamao mai ua mau keiki la.

            A i kela wa i ike aku ai o Edisepa i kekahi aina hulali mamua pono o lakou, me he mea la he 10 wale no mile ka mamao mai a lakou aku.

            I kela wa, hoomanao iho la o Edisepa o ka aina keia o keia mau keiki e hoi nei, ka aina hoi i kapaia, "Na Mauna Aniani Ehiku."

            I kela wa i peku ae ai ua Edisepa la ma ka aoao o ua lio la me ka ikaika, a ia wa koke no ua like ua Baka Boloka nei me he olapa ana la na ka uwili, pili ana oia ma ka aoao o ua mau keiki nei.

            I kela wa o Edisepa i pili aku ai ma ka aoao o ua mau keiki la, wehe ae la la oia i kana pahikaua a oki aku la i ke poo o kekahi keiki, ke keiki hoi e paa ana ia Ane Kamila, a lilo mai la ua Ane Kamila la ia Edisepa. Hoohuli ae la o Edisepa i ke poo o kona lio a pane aku la i ke keiki hookahi aku i koe penei:

            Ke hookuu aku nei au ia oe e hoi no kou aina, a mai hoao hou nae oe e hana e like me keia ma keia mua aku, no ka mea o ka olua hana ana, he hana ia na ke kanaka pupuka loa, aole hoi e like me ko olua kulana, nolaila au e olelo aku nei: Ou hoi, a mai hana hewa hou aku.

            I ka pau ana no o keia mau huaolelo, huli pono ae la ka ihu o kona lio no Aina Kaimana ka pahu hopu, iaia no a kipu mai i ke kaulawaha o kona lio Baka Boloka, pupuu a hoolei loa, noho ana lakou nei i Aina Kaimana.

            Oiai lakou nei i hiki aku ai i aina Kaimana, a o Ane Kamila hoi, ua pau kona ike, a pau kona lohe ana, me he mea la e alii loa ae ana  kona aho hope loa.

            Ia wa i oili mai ai kahi makalii Setiwa a pane mai la me ka leo nui penei:

Alo Edisepa kuu keiki? nani kou hikiwawe, aole au i ike i kekahi kanaka hana ino lio e like me oe, aka, ua hiki no nae, no ka mea, ua waiwai kau huakai, ua hoi mai nei oe me ka waiwai.

            Pane aku la o Edisepa i keia wa koke no, e haalele ana au ia oe e huli hoi ana au i kuu aina, e ike hoi i kaʻu aikane pehea aku nei la oia.

            Pane aku la o Setiwa, e kuu keiki maikai, aia kau aikane iloko o ka ehaeha nui o ka naau, no ka mea he elua wale no hora i koe mai keia wa aku, alaila, e make no kau aikane aloha, ka mea hoi a kou naau i aloha ai, a ke hai aku nei au ia oe, makehewa hoi ilaila, e noho, eia ka aina, a me na mea a pau, noho iho, mai manao oe e hele aku no kekahi wahi okoa aku.

            Pane aku la o Edisepa me ka wili ana o kona poo. Aole au e aa e noho @ oe, aole no @ e noho hou no hookahi sekona, no ka mea, ua hai mua aku au iaia, aia a hala na la he 60, aiaila e manao iho ua aikane alii la aʻu, ua make au, aka, i keia wa, ke hai mai nei oe iaʻu, he @ hora wale no i koe, alaila make aku oia, nolaila, e hoi ana au, ua loaa ka mea pohihihi, aohe mea pohihihi e ae aʻu e huli aku ai.

            Kahaha, nani kek keiki a ka paakiki nui wale ia oe, ua kuhi au he keiki aloha makua oe, eia ka, he keiki aloha ole oe iaʻu, wahi a Setiwa.

            Pane aku la o Edisepa, he keiki aloha makua no au ina nae oe e hookuu mai ana iaʻu e hoi au a pakele mai kuu aikane, alaila, hoi hou mai au i ou nei.

            Mahalo piha au ia oe e kuu keiki in a e hooko mai ana oe i kau mea e kamailio mai nei, a nolaila, o hoi, aia ko aikane la, kokoke e holo ke kaula keleawe a ke alii Mokina ma kona kani ai.

            Mahope iho o ko laua kukai olelo ho pe ana, hoohuli ae la ua Edisepa la i ke poo o kona lio a haawi ae la laua i ko laua mau lulu lima hope ana, a na ke aloha "Good Bye" i hookaawale ae ia laua, a nalo aku la ua Baka Boloka la me kona haku Edisepa.

            Maanei e ka mea heluhelu e hoakaka iki ae kou mea kakau no ke keiki alii Heneri, oiai, aia no oia i ka hale paahao kahi i noho ai, aia hoi ke alii Mokina a me kona poe koa ke hoomakaukau mai la i ka ʻ,amana li kanaka" no Heneri a i keia wa, ua makaukau na mea a pau a e kali wale ia ana no o ka hiki ae i ka hora 12 ponoi, alaila, e hoomanao iho oe e kuu hoa heluhelu, o ka hora 10 ka hora a Edisepa i haalele aku ai ia Setiwa, a eia paha oia i ka lewa i keia wa kahi i hele mai ai, no ke alahele e hiki aku ai i Aina Ala.

            Nolai a, e kamailio kaua maanei no na hana a ke alii Mokina, a me kona mau koa hana lokoino.

            I ka hiki ana i ka hora @ o ua la la e li ia ai o Heneri, aia hoi, ua paa ka amana li kanaka no Heneri mamua pono o ka hale o ke alii Mokina, aia ka lehulehu ke nonoho nei, a ke kuku nei hoi kekahi poe, aia pu hoi na koa ke ku poeai la malalo o kahi e li ia ai, aia pu hoi na aleo o ka poe maka hanohano ke ku la, he mea oiaio e ka mea heluhelu, aole kekahi la kanaka i ike ia ma ke aupuni Aina Ala, e like me keia.

            He hapalua hora koe kani ae ka hora 12, hoouna ae la ke alii i kekahi o kona mau laina koa e kii ia ke pio a e lawe mai.

            Ia wa, ua eleu ae la na koa a kii ia aku la ua pio Heneri nei, ia lakou i hiki aku ai i ka hale paahao, loaa aku la ua Heneri la a lawe ia mai la oia.

            I keia wa ua ano e na helehelena o ua Heneri la ua hala ka wa nani o kona mau helehelena, ua lilo aku kona nani mai iaia aku, a o na helehelena haikea a me ke kino wiwi, oia ke aaki ana maluna o kona kino.

            No ka mea ua kali aku oia o ka hoi mai o kona hoaʻloha Edisepa, a no kona hoi ole mai, haupu mai la ua Heneri no kona make, a oia kana i puana ae ai me na huaolelo kaukau penei:

            E kuu aikane aloha, hele ana paha oe i kou lealea kino, aohe ou manao mai iaʻu ka mea iloko o ka ehaeha,

            He mea oiaio e make ana au iloko o ka poho o ka lima o ke alii lokoino a hoi mai ana paha oe, aole au kou hoa i alo mai ai i na kai ehuehu a pae i keia aina malihini, eia ka e make ana au iloko o kuu hewa @ puana hou ae la ua Heneri la me keia mau huaolelo penei:

            E ke aheahe lau makani e lawe aku oe i kuu aloha a hai ia Edisepa, kuu aikane aloha, kuu hoahele hoi o ka aina malihini, kuu mea hoi i paa mai ai i keia hale a ke aloha ole, nona koʻu aloha nui e kulu nei o neia mau waimaka, he mea oiaio, ua haalulu kuu kino i ke aloha nona, mokumokuahua hoi koʻu naau i ke aloha, nou wale no e Edisepa kuu aikane aloha ole iaʻu, pehea la hoi oe i nana maka mai ai i kolu pilikia, me kou manao paha he @ pono keia e noho aku nei, he mea oiaio e make ana au me kou ike ole mai e kuu aikane lokoino, a moe iho la ua Heneri la me ka ehaeha o ka naau.

            I ka loaa ana o Heneri i na koa lawe ia mai la oia no kona make ana, oiai oia e lawe ia ana ma ke alanui, kuku mai la na kanaka ma ke kae o ke alanui me ko lakou pane ana ae: Auwe! e make ana ke keiki alii o Pelekane, auwe kona make ana me ke akaka ole o kona hewa.

            Iaia i hiki mai ai ma kona wahi e li ia ai, aia hoi ka lehulehu ke kuku mai la me ko lakou mau helehelena minamina no Heneri, a oiai ua Heneri la e alakai ia ana no kona wahi e li ia ai, ia wa koke no i pa iho ai kekahi makani ikaika mai ka hikina mai, a pulumi aku la i na opala, na lau laau, a me na laau ku.

            Ia wa, hooho ae la ka lehulehu auwe nohea mai keia makani kamahao o ke awakea.

            I kela wa pu, huli like ae la ka maka o na mea a pau a nana aku la ma ka hikina, a ike aku la lakou i kekahi lio e lele mai ana i ka lewa, a e noho ana kekahi kanaka maluna on a,

            I ka ike ana aku o ka lehulehu i keia mea kamahao, hooho like ae la lakou a pau.

            Auwe! heaha keia mea kupanaha e lele mai nei i ka lewa. (Aole i pau.)

Laudila.

 

Ka Naita hoopahaohao o na

Akai Mauna a me na kaei pali o Italia

 

Ka Olali o ke kahua kana.

 

Ka @ nana i hookunihi ka Onohi malamalama o ka

La ka Ui kelakela i malamala mawaena o na kuahiwi

me na kualono: ka nani nana i @

ka puuwai o na ahiwahine a pau o @

a i ena ka @ eha lima ole a ke aloha,

Ka makani Puahiohio Wiliau o ka Hikina

 

A o ke kupueu iwikani o ka makakila

Ia wa auanei oia e ai ai i ko huita, a e hoomanao iho a ka lawehala mau ana ia o ua lio la ia oe, a pela no oe e hoomau aku ai i ka pii ana a hiki i ka hi o ua lio la me kou hoomau no i ka hanai ana i ua lio la, e haawi aku oe i ke koena o na eke huita, a i kona wa e ai ai, e pane aku oe i keia mau huaolelo.

            E Sanatiego ka lio kupua, ai aku la oe i kuu huita, a i maona oe, alaila owau kou haku no ka wa mau loa, a e huli mai oe a e hapai ae i ka pauku hao e waiho ana ma na wawae o ua lio la, a hookaawale ae ma kahi e, oiai oia kahi i hoopaa ia ai na kaulahao kupua he 500; a mahope iho o ka pau ana o keia, e huli hoi mai oe no ka hale nei me kou nana ole aku i hope, a i kou wa e hoi mai ana, e hahai mai no oia mahope ou me ka lako i na pono a pau e like me kou makemake. A e kuu keiki, e hohoi kaua e hoollu olu.

            Huli hoi aku la laua e hooluolu, a no ka wa pokole, puoho ae la ua opio nei, a hoomakaukau koke iho la no kana huakai; a i ka makaukau pono ana, a i ka hiki pono ana i ka manawa a kona makuakane i hai mai ai, o kona oili aku la no ia a pii aku la i kuahiwi no ka imi ana i kana mea e kuko nei oia hoi ka lio kupua. Oiai ua opio nei e pii la iloko o keia pouli nui, aole hoi he mea nana e hookuemi mai i kona mau kapuai, aka aia na kulu kehau ke hooninipo la maluna o na papalina nohea o ka kakou kamaeu opio.

            Oiai oia i hiki aku ai ma kekahi oioina me na eke huita ma kona kua, hoomanao ae la ua opio la, oia no paha kahi a kona makuakane i hai mai ai, noho iho la oia ilalo no ka hoomaha ana. Aole i liu iho, kani mai la ka moa, hoomanao ae la oia ua ikeia ka oia e ke kiai, ku koke ae la oia a pii aku la me ka awiwi nui, a i kona aʻe ana aku i ka honua paa, oni ana keia mea malalo o kona mau wawae, a hoomanao koke ae la keia o ke alelo paha keia o ua lio nei. Ninini koke aku la oia i ka hapalua o kekahi eke huita ana e auamo ana, a ia wa no i nalo aku ai ua mea oni nei me ka hikiwawe. Pii hou aku la oia, a aole no i liuliu, oni hou ana no ua mea nei, a ninini hou aku la no ua opio nei i ke koena i koe o kekahi eke, a nalo hou aku la no ua mea oni nei.

            Hoomau aku la no ua opio nei a kakou i kona hele ana, a no ka wa pokole ike aku la oia i keia lio e ku mai ana ua hele a wiwi loa, a e nau ana hoi kona waha me he la he mea ai paha kana e ai ana. I keia wa i hoomanao ai ke koa opio o keia no paha ka lio a kona makuakane i hai mai ai, a i hoike kupono loa nona e manaoio ai, alawa ae la oia a ike aku la i ka pauku hao, ia wa hauoli loa iho la oia. Haawi hou aku la ua opio nei i kekahi eke huita, a oiai ua lio la e ai ana me ka hapuku ana i na huita e helelei iho ana i ka lepo, pa-e aku la ka leo o ua opio nei e like me na kuhikuhi a kona makuakane, a huli mai la oia a hapai ae la i ka pauku hao ma kahi e, a huli hoi aku la no ko laua wahi pupupu hale me ka hooko pono ana i na kuhikuhi a kona makuakane.

            I kona hiki ana aku imua on a, ua hoike aku la oia i na mea a pau ana i hana ai, a ua hauoli loa ua elemakule nei no keia moolelo, a i ka hooki ana iho o ua opio nei i kana kamailio ana, me ka helehelena hoihoi ka elemakule i pane mai ai: E kuu keiki, e ku a e hoomakaukau nou iho, e komo i kou aahu kaua, a e kaei ae hoi i kau pahikaua no kau huakai hele, oiai, eia aku ko lio mawaho ua iho mai nei mahope ou, a oia hoi ka hookoia ana o kou makemake. A mamua nae o kou hele ana no kau huakai, e kii mua aku oe e pepehi i ke kupua wahine Sane Melita, ka haku mua o ua lio nei, o kii mai auanei oia e pepehi iaʻu, oiai ua palu palu au, a nolaila, e kuu keiki, ua ko kou makemake, a o koʻu hoi koe.

            Me keia mau olelo a ka elemakule, komo iho la ua opio nei i kona aahu kaua a puka aku la iwaho, aia hoi, ike aku la oia i keia lio e ku mai ana me na pono a pau o ke kahua kaua, a ua like hoi kona kino holookoa me kekahi imu ahi i patautani ia kona eneena, a ia wa i hoomanao ae ai ke koa opio, he lio kupua io no ka keia. Aia maluna o ka noho o ua lio la e kau ana na mea kaua, oia hoi, ka mua he kookoo aniani ma ka makuu o ka noho, a i kapaia "ke alii o na mea pahaʻohaʻo;" ka lua he uwepa kupua, a i kapaia "ka haku alii maluna o na moo deragona a me na kupua kino pahaʻohaʻo;"ke kolu, he wahi pahikaua uuku emiko, a i kapaia, "ka luahi pio ole;" ka ha, he laau ihe, a i kapaia "ke ki o ka make mau loa." He mea oiaio, e na makamaka heluhelu, he oi io aku no ka mana o keia lio me ke kokua pu ia e keia mau mea mana mawaho o kona iho.

            I ua lio nei e ku ana me ka hiehie nui, kau ae la ua opio nei a haawi aku la i ke aloha hope i kona makuakane, a i kona hoomalo ana mai i na kaula kaohi o ua lio nei, ia manawa i hoano e mai ai ua lio la ma ke kani pohapoha ana o kona mau puka-ihu, a me ke peku ana hoi o kona mau kapuai i ka honua, a na ia mea i hoonaueue ae i na papaku o ka honua. Me ka hauoli o ka puuwai o ke keiki alii no kona lio hou, pane iho la oia: E Sanatiego ka lio kupua, e kii ana kaua e pepehi i kou haku wahine, no ka mea, ua lilo oe i keia wa he milimili naʻu, a nou auanei kou haku i na wa a pau ma keia hope aku; a i make kou haku mua ia kaua, e hoolilo aku no au i keia elemakule a o koʻu makua hoi o keia aupuni pahaʻohaʻo i alii maluna o keia aupuni, a oia auanei ka mana malu na o na mea a pau. A ano, e kuu kauwa hoolohe, ano kou wa e hoike ae ai i kou aloha noʻu a me ka ole. Uhuhu ae la ua lio nei a puai ae la he leo kanaka mai kona waha ae i ka i ana: E kuu haku opio, a he malihini o kau mau hana aloha iaʻu i na hora i hala ae nei, oia hoi kou hanai ana iaʻu i ka ai, a ke panai aku nei au i kaʻu uku, oia hoi e lilo au i kauwa nau a mau loa, a me keia mau hoalohalohahope a Sanatiego ka lio kupua i pohapoha hou ae ai kona mau puka ihu a nalo aku la ua opio nei iloko o ka imo ana a ka maka, a e pulelo ana hoi ua lio kupua la iloko o na wiliau puahiohio makani no kahi a ke kupua wahine Sana Melita e noho ana, me ka manao ole ae, ua lilo kona lio punahele i ke koa opio, a ke kokoke mai nei hoi ka make imua on a.

            Oiai laua nei e lele ana, ua like hoi ka halulu e like me ke kui ana a kekahi hekili pamal, a no keia halulu hele aku nei ka lohe a na pepeiao o ka luahine Sana Melita, a ia manawa no oia i haupu ae ai ua lilo aku kona lio, nolaila, kahea ae la oia ia Moa kekahi o kona mau kiai a ninau aku la: Owai ke kupua nui nana i kaili aku nei ka lio o kaua? Pane aku la o Moa, aole au i ike ia kupua, a nawai hoi ia kupua e hoonahoa mai i ko kaua wahi nei. Hoounaia aku la ua wahi moa nei e hele aku iloko o ka halelio e nana, a iaia i hiki aku ai ilaila, aohe io no ka lio.

            I keia wa no i ulupuni loa ae ai ua luahine la i ka inaina; lalau aku la oia i na kaulahao keleawe ehiku a me kekahi pauku ohe nui, a iho aku la ilalo me huaolelo ino ma kona waha e ka ua makawelawela ana i ka elemakule, ka mea nana i kuhikuhi ke ala e loaa ai ua lio kupua la i ka kakou koa a kakou no hoi i ike ai ma kela helu aku nei a me ka hapa e puka pu aku nei i keia la maluna ae.

            I ka hiki ana aku o ka luahine i ke oioina a ke koa opio i hoomaha ai me na eke huita, a o ka palena hoi o kona wahi, ia wa no oia i kau ae ai i ka puna ohe i kona waha a puhi aku la, a ia wa no hoi i holo aku ai ke kani anoano o ua puna ohe la a lohe ka lio a me ke koa opio. A ia laua e hoolono ana, he mea e ka lealea a me ka eehia o ke kani ana. Aole no i like aku ke kani anoano o ua ohe la me ko ka o-le, he okoa loa kona; aka, o ke kani aheahe o ka hanehane, a me ka eehia o ka leo o ka hano puhi o Hawaii nei, aole no i helu ia aku ia i na helu haahaa loa o ke anoano leo o ua puna ohe la.

            Iloko no hoi o ia manawa i hoohuli ae ai ke koa opio i ua lio kupua nei a holo pololei aku la ma kahi o ka leo eehia i pae mai ai, a iloko o ka imo ana a ka maka i ka wa pokole loa, aia laua nei ke haa la ma kahi ko koke i kahi a ua luahine la e ku mai ana, a i ua luahine la i ike mai ai ia laua nei, @ no kona wa i kahea mai ai:

            E ka lio kupuna, e Wilikini, pupuu hoolei loa ia, e huli ia ko @ iluna, kaa ia mai ka hikina a ke komohana, mai ka akau a ka hema, aia no ka pono o ka make o ko kaua enemi.

            I ka wa no i pau ae ai na mapuna leo o ua luahine la, oia no hoi ka wa i poha aku ai ka auwae o ua luhine la i ke peku a ka lio kupua, a kapa kahi ana i kahi e. "Kahuhu, " wahi a Sana Melita; "lio lapuwale maoli oe, o kau uku iho la ka ia e haawi mai ai iaʻu o koʻu malama ana ia oe i na wa a pau a me kuu hanai ia oe i na ai maikai loa."

            I hakalia no a kuu iho ka leo o ua luahine la, poha hou ana ke peku a ka lio ma kona auwae, a kakou aku la oia ilalo i ka honua me ka nae malie ana no kekahi mau sekona, a i kona ala hou ana mai, huki ae la oia i na kaulahao ehiku a hoolei mai la maluna o ka lio a me ke koa opio o kau hoolai nei maluna a e hoonanea ana hoi i ka apakau hoanaanau a ka lio me kona mau wawae e @ ana iluna i ka auwae o ua luahine la.

            I keia wa a ka luahine i hoolei mai ai i na kaulahao maluna o laua nei, oia no ko laua nei wa i alo ae ai me ka eleu loa a hu ana ka makani o ua poe kaulahao la ma ko laua nei aoao. I ka ike ana mai o ka luahine ua hao hokaia keia puu make ana i manao ai e make kona mau enemi, ia wa no i huki ae ai oia i kana puna ohe a lele mai la imua me ka hili ana mai ia laua nei, a ua alo hou ae la no laua nei ia puu make.

            I ka wa a ka luahine i hili mai ai i ka puna ohe maluna o laua nei, oia no hoi ka wa a ke koa opio i unuhi ae ai i kana pahikaua, a me ka eleu, hahau aku la oia maluna o ka @ ne Sana Melita, a mamua o ka loaa ana i ua luahine la he kulana pale kupono, aia hoi komo anuanu aku la ka pahi kaua a ke koa opio ma kona kani ai a kaawale ae la ke poo ma kahi e, a o ke kino hoi hina pahu aku la oia ilalo a kakaa aku la maluna o ka ili honua. A iloko o ia manawa i hoopahaohao koke ia ai ke koa opio no ke poo o ua luahine Sana Melita ia i ka pane ana mai:

            A-ha, e kuu lio; aloha oe. @, ua aa mai nei oe e paio ia'u kou haku o na wa i hala aku la, aka, e hoomanao pu iho oe aole au i make i ka hauna pahi hookahi a ko haku hou i hookau wa aku la, a ia oe hoi ma kau mau peku hoomaneoneo ana mai nei, aka, i make au i kela pahikaua kupanaha, ka iwi kupanaha ino loa o kela luahine kilokilo o na mauna Himalaia, ka iwi a ke akua i hoolilo ai i mea nana e la ku na kupua ikaika a pau o ka honua nei, ka pahikaua i ha ia me ka mana o kona waha a i hapala ia me ka wali o ka make mau loa. Oia wale no ke kumu o ko'u make, a ua pomaikai keia kanaka opio i ka loaa ana iaia o kela pahi mana loa, a me oe hoi e kuu lio aloha ole ka loaa o ianei he haku nou a he haku maluna o na kupaa a pau o ka honua nei.

            A ia wa no i kakaa ae ai kona mau onohi maka no ka manawa hope loa a upoi malie iho la kona mau lihilihi maka ooi kuku, pau ae la ka lewa ana o kona auwae, a waiho lolii malie aku la i ka make mau loa.

            Haalele iho la ke koa opio i ke ka hua palo me kana pio heana, a hoi aku la no ka hale o kona makamaka ahonui a aloha i kipa aku ai, a hoike aku la no kana mea hou. A mahope pane hou aku la oia: Ua manao au e hele e huli i ke aupuni Aniani, kahi hoi e loaa ai ka mea a'u i aloha loa ai, ka anoi pookela loa a kuu naau e iini nei, e hoaleale nei hoi i kuu puuwai kapalii. Akahi ka hoi a hahana ke aloha me he kuipauma la e houhou ana i kuu puuwai. No keia mau olelo hookaukaunu hoi a ke koa opio, ua ae mai la ka ele makule.

            Ia wa no i huli ae ai ua koa opio la a haawi aku la i kona aloha hope i ke elemakule, a iloko hoi o ka wiliau puahiohio loa i pulelo aku ai me he imo ana la na ka maka, a puka aku la laua iwaho o ke pani puka o ke aupuni Elemila, a no ia mea kamoe aku la ka laua huaki no kahi a ka la e napoo aku ana.                                                                                                    (Aole i pau.)