Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVI, Number 4, 22 January 1887 — Page 4

Page PDF (1.81 MB)

This text was transcribed by:  Inger Hojfeldt
This work is dedicated to:  Daughters of Hawaii

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Nupepa Kuokoa.

 

No ka Makahiki……………..$2.00

No Eono Mahina---------------$1.00

-KUIKE KA RULA.-

 

Poaono…….Ianuari 22, 1887

 

Hoike makahiki o na Kula Sabati @

Maui Komohana ma ka luakini

o Wainee, Lahaina, Ianuari

1, 1887.

 

            Aloha Hape Nuia:-

            Ma ka Poaono Ianuari, 1, 1887, ua malamaia ka hoike makahiki o na Kula Sabati o Maui Komohana ma ka luakini o Wainee ma ka hora 10 a.m. o keia la.

            Ua weheia na hana malalo o ka noho Lunahoomalu ana o ka mea hanohano Robert Hoapili Baker, ka Makua Kiaaina o na Hono a Piilani.

            Ua hoomakaia na hana o ka la me kekahi himeni hui, H.N., a mahope iho ua haawiia ka pule ia Rev. A. Pali. I ka pau ana o ka pule, ua hoomaka ka hoike ana o ke Kula Sabati o ka "Pali po i ka hohu o Honokohau." He mau ninau baibala a me na himeni. A i ka nana aku i na hana, he ku no i ka mahalo na hana a pau i hana ia e ia Kula Sabati. Mahope iho he himeni hui 203 H.N. I ka pau ana o keia, ua hoomakaia ka hoike ana o ke Kula Sabati o Kapalihinahina i ka "Ua Nahua."

            He mau ninau baibala a me na himeni. He ano ku no i ka mahaloia na hana o keia kula. He mea pono nae hoii keia kula e hoomahuahua aku i ko lakou ano eleu ma na haawina e ao ia ia lakou no keia makahiki ae e hiki mai ana. I ka pau ana o keia kula, ua mele ia ka himeni hui, 47 H.N. Kahea ia ke Kula Sabati makua o Wainee. I ka manawa o keia Kula Sabati i hoomaka mai ai e ku, ua hiki no i kou mea kakau ke hoike aku i ke ano, he m@ha pu wale no ka mea i pahola iho mamua ae o ko lakou hoike ana mai i ka lakou mau haawina. O na ninau o keia Kula Sabati, ua lawe noiau ia mai no ia mai ka mokuna I o ka Euanelio o Mataio. A o na himeni i wae maiau ia mai, a i kupono hoi no na hana o ka la. He ano ku no i ka eehia ke mele ana mai o keia Kula Sabati, a ua oi loa aku ka nani o ia kula mamuli o ka noho kino ana mai o ke aliiwahine kiaaina Ema me kona ohana ma na noho mua o ia Kula Sabati, a ua manao ia no hoi ua mau ka holo o ia Kula Sabati imua, a no Miss Kuamoo Kamaiopili, a me Miss Hana Kamaiopili na mahalo piha.

            Pau keia, himeni hui 163 H.N. Mahope o keia, ua hoike ia ke Kula Sabati o Lanakila, Olowalu, a ua hoomaka ia na haawina baibala me ka eleu, a he mea pono e hoomau ia ia ano eleu no keia Hape Nuia ae.

            Pau ia, himeni hui 47 H.N. Hoomaka ke Kula Sabati o Lahainaluna, o D. Damiano ke alakai; ma na haawina baibala a me na himeni, a he ku i ka hano a me ka nani, a ua kaulana mau na manu leo le'a o Halona no ka nani. E Kaukaweli e, imua, oia ke kumu a me ke kahua o ka imi naauao a oukou e hoopapau la, a ke kauoha nei keia mokupuni imua o Kaukaweli ma na hana pono.

            Ma ka pau ana o keia mau hana hoike ua kauoha ka makua Kiaaina ia M. Makalua i manao paipai, nani a mahalo ia na manao, hoolana manao mai iaia mai. Pau kana, ua kauohaia o Charles Mahoe he keonimana i kamaaina a kupa no Honolulu, nani a ku i ka hano, a me ka mahalo piha.

            Pau ia, ua ku mai la ka makua Kiaaina me ka hanohano, a haawi i na mahalo, e na Kula Sabati a pau i akoakoa mai nei i keia la, aole a'u mea e ae e hai aku ai ia oukou, o ko'u haawi aku i ka mahalo ia oukou a pau, aole no hoi au i olelo aku o ke Kula Sabati o mea ka oi, aka, ua like ka'u mahalo ia oukou, ma ko'u ano he makua au no oukou, nolaila, ke kauoha aku nei au ia oukou a pau loa, e hoomau aku kakou a pau ma keia hana, a e hooi aku hoi kakou i ka hooikaika ana i keia mua aku, a na ke Akua mana loa e alakai ia kakou a pau. He nui aku na manao waiwai nui, aka, ua hiki ole i ka mea kakau ke hoomanao-a e kala ia au no ka hoopoina ana ia mau manao waiwai nui, aka, he mea hiki ia kakou ke noonoo, no ke aupuni lani ka manao nui- A maanei, ke haawi nei keia maka peni i ka mahalo palena ole i ka makua Kiaaina Robert.-Hoapili Baker, no kona hapai ana i na hana nani e huli ana i na hana pono, a no ke kulou ana mai o kona hanohano nui e alakai ma na manao e alako ai i na opio, pokii, na keonimana kuonoono o ka aina ma na hana e alakai ai i ke ano o ka noho'na pono a meke kuonoono.

            A o kekahi mea nani aku i ka mahalo, o ke kono ana ina @ole kamaaina, o na keonimana laka ole ma keia mau hana, e alako mai ia lakou e ike i keia mau hana nani, a ke haawi aku nei au i ko'u mahalo ia oe e ka mea hanohano.

            Me ke aloha i na keiki ulele hua kepau o ka Nupepa KUOKOA. Hape Nuia kakou.

            Haumana Kula Sabati o Wainee.

            Lahaina, Ianuari, 7, 1887.

 

KA MOOLELO KAHIKO O

ENELANI.

 

Uaukiia no ka Nupepa Kuokoa.

 

MOKUNA III.

ENELANI, MALALO O KE SAKONA MAI-

KAI, ALAFAREDA.

            O Alafareda ka Nui, he kanaka opiopio wale no oia nona na makahiki he iwakalua kumamaono iaia i lilo ae ai i alii. Ma na huakai kaahele ana a na Sakona, he elua manawa ona i lawe pu ia ai me lakou i Roma, a ua noho no hoi ma ke kulanakauhale o Parisa i kekahi wa. I ka umikumamalua o kona mau makahiki, aole oia i ao ia i ka helehelu palapala, oiai aohe no he hoomanao nui ia o ka naauao ia au. Aka nae, o ianei ka opiopio loa, a me ka punahele loa ia mamua o na keiki a ke alii Etelawelufa i nohoalii mua ai, e like me ka hookaka ana a ka hapa hope o ka mokuna i hala. Aka ua loaa nae iaia he makua maikai a ao kupono, a mamuli nae o kona malama makee ia ana e kona makuahine, pela oia i ulu ae ai o ka hanohano a me ka naauao o ke kulana kanaka makua.

            A me kekahi la, oiai kona makuahine e heluhelu ana i kekahi buke mele Sakona, aia no kana mau keiki ke nana mai la iaia me na helehelena o ke ano makee i ua buke la no ka nani a me ke anapanapa o na hua palapala i kakauia, oiai he buke no ia au i pena ia na hua palapala me na waihooluu like ole, a i kaokoa loa na loina pai palapala ana i ko keia au. A oiai ko lakou mau maka e kau ana i ua buke la me na nanaina o ka makahehi, pane mai la ko lakou makuahine: "O ka mea mua loa o oukou e akamai ana i ka heluhelu palapala, e haawi no au i keia buke nana." No ia mea, hooikaika nui iho la ua poe keiki nei i ka huli palapala, a o ka mea mua loa o lakou i haawi ia na mahalo ana no kona naauao, o Alafareda no ia, a ua hauoli loa oia.

            I ka makahiki mua o ko Alafareda nohoalii ana, ua kaua aku la oia me ka lahui Denemaka no eiwa manawa. Ua hana no hoi oia he mau kuikahi lehulehu me na Denmaka me ko lakou olelo paa ana mai iaia e haalele iho ana lakou ia Enelani, a e hoohiki paa ana aole lakou e hoi hou mai ana ilaila me ka lakou mau hana ino. Aka, aole i loihi loa mahope iho, ua hoi hou aku la lakou i Enelani a hoomaka hou i ka lakou mau hana ino e pakaha wale ana a e puhi wale ana i na kauhale i ke ahi; a ua emoole no hoi ko lakoui heluna nui mao a maanei o ka aina.

            Ma kekahi kau hooilo a o ka eha hoi ia o na makahiki oka nohoalii ana o Alafareda, ua kaua mai la keia poe Denemaka i ko ka Moi mau koa me ka hookauliilii ia ana mao a maanei, a o ka Moi hoi, ua holo aku la oia no kona ola no kekahi wahi me ka hoano e ana iaia iho me he wahi kanaka hana la malalo o ka malumalu hale o kekahi o kona mau kanaka malama bipi i ike mua ole i kona helehelena.

            Ma kekahi la, ua hoonoho ia iho la o Alafareda i ka hale e hoomo'a ai i kekahi meaono no ma ke kapuahi, a nolaila, ua hoomakaukau pu iho la oia i kana pana a me ke kakaka, me na manaolana ana me ia mea oia e hookau aku ai i ka hoopai maluna o na Denemaka, ke loaa he manawa kupono nona, a oiai no hoi oia e lawelawe ana i keia mau mea, kupu mai la iloko ona na hoomanao ana no kona mau makaainana pu kekahi i hana ino wale ia e keia poe Denemaka, a no ia mea ua hoauwana loa ia aku la na noonoo ana o ke alii no keia mau mea me ka hoomanao ole i ka meaono iloko o ke kapuahi, a nolaila, ua papaa ua meaono la. Hoi mai la ka wahine a ke kanaka malama bipi nana i hoonoho aku ia Alafareda ma ke kapuahi e kiai ka meaono mai ka papaa ana, a huhu aku la iaia me na maka inaina. "Ea, e ka ilio palaualelo, pehea la oe i nana ole ai i keia meaono: ano, ua makaukau oe e ai aku ia."

            He manawa loihi mahope iho, aia hoi, ala nui mai la na kanaka Beritania e noho ana ma ka apana o Devonshire a kukulu ae la i pualikoa a kaua ikaika aku la i na Denemaka pakaha i lele aku ma ko lakou mau kapakai, a iloko o na hooikaika ana me ke kuemi hope ole, ua hoauheeia aku la ua poe Denemaka la me ka pepehi pu ia ana o ko lakou ahi, a lawe pio ia ka hae. He hae keia i hanaia me ke kii o kekahi manu Ravena iluna, a mamuli o ka haule pio ana o ua hae la imua o na Beritania, ua lilo ia i mea minamina a hookupilikii loa i ka naau o na poe Denemaka, no ka mea, he hae hou loa ia i humu noiau loa ia e na kaikamahine ekolu a kekahi kanaka me ka hiki wawe loa iloko o ka auina la hookahi. Ano, ua haule pio a ua hoohaahaaia ka mana ikaika o na koa Denemaka hana ino, a me ka hae a lakou i haaheo ai no ka welo ae o kona mau eheu i na welelau makani ke papahi ia ka hanohano o ka la, a he mea pono hoi ia hoohaahaa ia ana, no ka mea, aia o Alafareda ka Nui ma ke kulana alakai no na Beritania, ke kanaka nona ka puuwai aloha i manao nui i ka pono o kona mau makaainana a me na koa i hoauheeia, a i hoolilo i na hora kiai i manawa nona e kaniuhu ai no ka pono o kona aupuni, a me ka hoop@hi pu ana i kona naau me na manao wiwo ole e hoopai aku i ka enemi me ka pana a me ke kakaka. A ano hoi ua hiki mai la oia i ka hookoia ana o kona iini nui, aole nae oia i hoopilikia wale aku ia lakou enemi kini lau a lau me na pono kaua wale no, aka , ua hana oia i kekahi hana ano nui loa i ike ole ia mamua aku, oia hoi:

            He kanaka akamai loa keia alii Alafareda i ke mele a me ka hookani ana i na mea kani, aka, iloko o keia au kaua ana, akahi no oia a hookaulaniaia, me ka maopopo ole nae i ka hapa nui o na mea a pau o ke alii Alafareda no keia, no ka mea ua manao lakou ua make oia. No kona akamai a me ke kaulana pu, hoea aku la oia a ku imua o Gatarama, ke alakai nui o na pualikoa Denemaka maloko o ko lakou mau halelole hoomoana, a malaila i hoolealea ai oia i ke anaina holookoa o na Denemaka me na leo olu waimeli o kana pila "hapa," a ua lilo ia i mea hoonanea nui no lakou. I keia wa no, aia na maka o Alafareda ka Nui e au ana mao a maanei a e makaikai ana hoi i ko lakou kulana ikaika; a oiai lakou e palaka ana i ka lawe kaili a ka leo hone o ka mea kani, a e pohapoha pu mai ana no hoi kona leo olu waipahe me ka lele maopu ana i na ki kiekie o na leo, aia hoi halulu ana na mea kaua mawaho, a me ka hikilele nui o na Denmaka, komo makolukolu mai ana na koa Beritania o ua Moi la me ka haawi pu ana i ka make maluna o na enemi, a ua lilo pio lakou iloko o ka manawa pokole. A pela iho la na hana akamai a ua Moi la.

            Aka nae he kanaka manao aloha a akahai ko keia alii, a mamua o kona hoolilo ana i na enemi i mau kino heana na ka pahikaua, ua ae oluolu aku la oia ia lakou e imi i ko lakou palekana iloko o na la he 14-oia hoi e haalele koke iho ia Enelani. Aka ua ae oluolu mai la hoi o Gatarama ke alakai o na Denemaka e hanaia he kuikahi maluhia me lakou, me ko lakou kue hou ole e like me na hana kuikahi ana mamua. No ia mea, ua hoohanohano aku la ka Moi Alafareda iaia i alii hanohano malalo ona, a ua hoohuli pu ia no hoi i kanaka karistiano oiaio, hoopono, lokomaikai, a akahai. Pau na puhi ahi a pakaha ana, noho lokahi na lahui a elua mai na makua a na keiki; maluhia na malihini kaahele ma ko lakou huakai, a ua lilo na home o ka lahui Denemaka i wahi malumalu no lakou ma ka po a ao oiai lakou ma na huakai kaahele, a ua pau na hana ino. Maloko no hoi o na home Denemaka, aia na ohana a pau e noho hoopuni ana i ke kapuahi hoomehana o ke kau hooilo e kaao a e kamailio nui ana i ka moolelo o Alafareda ka Nui.

            Aka, he like ole ke ano a me ka hana ana a ka hapanui o ka lahui Denemaka e like la me ko Gatarama mau koa Denemaka, oiai he mau makahiki no mahope iho, ua hoea hou ae la na Denemaka ma Enelani me ka lakou mau hana ino i kuluma mau-ka pakaha a me ke puhi wale ana i na kauhale i ke ahi. Iwaena o keia puulu enemi Denemaka hou o ka poe Enelani, o Hastings kekahi; he eueu a he olali oia ma na hana powa, nana i hookele wiwo ole aku i kekahi mau moku kaua powa he kanawalu ma ka ili hualala o ka muliwai Tamesi a hiki i Gravesend. No na makahiki he eha aia he kaua nui i hoouka ia mawaena o na Beritania me na Denemaka, a e wi ana ka aina ia wa me ka mai ahulau; e hoopoino pu ana i na kanaka a me na holoholona pu o ka aina. Aka, aia no o Alafareda puuwai aloha i nana ole i keia mau popilikia nui o ka aina e kapili ana i kekahi mau moku kaua nui i mea e hiki ai iaia ke holo aku maluna o ka wai a kaua me ka enemi. A mamuli o kana mau olelo hoolana manao i na koa ona e kaua kupaa ma ka aina a ma ke kai, nolaila ua hooauhee nui aku oia i na enemi me ka luku pu ana ia lakou. Mamuli hou o keia hana koa wiwo ole ana a Alafareda, ua loaa hou ia Enelani he noho ana maluhia no ia mau makahiki mai, me ka lanakila hiwahiwa ana maluna o na Denemaka. Nolaila aia he maluhia hou ma Enelani.

            Mamuli o kona hanohano a aloha ia ma o na huli maluhia ana no Enelani e like me kona hanohano a lanakila mau ma ke kaua, aole no oia i hooki i kana apana hana no ka hoopomaikai nui i ka lahui. He anoi nui oia i na launa kamailio pu ana me na kanaka naauao a akamai, a ua pinepine no hoi kona kaahele ana ma na aina mamao me ka hoopaanaau pu ana i na mea maikai a pau i hoike ia aku iaia, a ua hana pu oia me ia naauao i loaa iaia iwaena o kona poe kanaka. Hoonaauao ia oia ma ka olelo Latina a me ka heluhelu ana i ka olelo Enelani, a no ia mea, ua unuhi oia i kekahi buke hoonaauao Latina ma ka olelo Sakona-Enelani, i kumu hoopomaikai nui no ka lahui. Kau oia i na kanawai kupono a paewaewa ole i noho ai lakou iloko o ka noho'na kuokoa a me ka hauoli; kipakuia na kahu a lunakanawai hana pono ole, a o ka pono wale no kana i makemake ai; makaala loa oia ma ka malama ana i na waiwai he nui mai na hana aihue a powa wale ia, a ua kau ia he hoopai koikoi na ia hana. Kukuluia na halekula, hooponopono ponoi oia i na hihia o na kanaka ma kona keena hookolokolo, a hoopaa oia i kona manao a pau e hana maikai aku i kona poe kanaka, a e lilo o Enelani i aina naauao a hauoli ma na ano a pau e like me kana i hooikaika ai. Hana no oia i na ihoiho kukui, a me ia mau ihoiho oia i hookaawale ai i na manawa o ka la ma ka ho-a ia ana i ke ahi a hookomoia maloko o na pahu a me na kiwi pipi, a ua olelo nui ia, oia ke kukui mua loa i loaa ma Enelani i huli ia e keia Alafareda.

            Iloko nae o ka hapanui o ka manawa iloko o keia au, ua hoonawaliwali mau ia kona kino me kekahi mai ikaika i maopopo ole kona ano, a ua hoomailo loihi no hoi iaia me ka loaa ole o ka oluolu mai na lapaau ana. Ua hanau pa ia mai no oia me keia poino, e like me kona hanau pu ia iloko o na popilikia he nui o ke kaua; aka nae, ua nai ia na poino a pau e keia Alafareda ka Nui a hiki i kona hiki ana i na makahiki he 53, ao ke 30 makahiki hoi o kona nohoalii ana no Enelani a make-Make oia i ka makahiki 101; aka iloko o ia wa loihi loa, ua hoomanao mau ia kana mau hana kaulana e na hanauna lehulehu mai ia au mai a hiki i keia hora a kakou e heluhelu nei i kona moolelo kaulana. Aole loa i hoopoina ia.

            Mahope iho la o ka make ana o Alafareda ka Nui, ua pani ia ma kona hakahaka o Edewada, i kapa ia ke "kahuna," a ua koho ia oia e ka aha kukamalu e hoomau aku i ka nohoalii o Enelani, aka nae, ua komo hou ka aina iloko o ka uluaoa mamuli o ka hoao ana o kekahi keiki a Alafareda e noho ma ka nohoalii. Ua lokahi like ae la na Denemaka e noho ana ma ka hikina o Enelani a kokua i ua keiki alii la e lilo iaia ka nohoalii o kona makuakane, a ua hoouka ia he mau kaua weliweli ana mawaena o ka Moi hou a me lakou. Aka, mamuli o ka nui o na kokua ma ka aoao o ka Moi Edeweda, ua lilo ae la iaia ka hauohano o ke kahua kaua a me ka papahi ana i ke kalaunu o Enelani no na makahiki he iwakalua kumamaha, iloko o ka hauoli a me ka maluhia pu. Ua hoakea ia aku la no hoi kona mana hoomalu aupuni ana a puni o Enelani, a mamuli ona i huiia a na aupuni liilii ehiku o Enelani i hookahi aupuni-oia o Enelani. (E hoomanao e na hoa heluhelu, o na aupuni ehiku keia a ka lahui Sakona i mahelehele ai.)

            I ka wa i lilo ae ai o Enelani i hookahi aupuhi holookoa e p@o hoomalu ia ana e hookahi alii S@ ua hookahua loihi ia ka noho ana o ka lahui Sakona maluna o ka aina iloko o na makahiki he eha haneri me kanalima. Nui a lehulehu wale na hoololiloli ana o ka lakou mau hana iloko o ia au. He lahui pakela ai a pakela inu keia, a iwaena o ka lakou mau hoahaaina ana, he pinepine ka walaau a me ka ona iwaena o na hoaai; aka lehulehu wale na mea nani i ike ia o ia au mailoko mai o ko lakou noonoo noeau ana i hana ia ai, a ua hoomaopopo ia ka holomua. O ka lakou mau mea hoonani ma na paia hale, he pepa hoi ko keia au. a he lole silika hoi ko ia au i humuhumu noeau loa ia me na kii manu, me na pua, a ua kinohinohi ia no hoi me ka wai gula. O na papakaukau a me na noho, ua kalaiia mai no ia mailoko mai o kela a me keia ano laau, a ma ko lakou mau kae, na wawae a o ke kono holookoa no hoi i kekahi wa, ua hoonani wale ia no me ka wai gula. Na lako o ka ai ana, e laa ka pahi, o, puna, na pa, na kiaha, ka pale pakaukau, ua hoonani wale ia no me ke gula a me ke dala, a i kekahi manawa, ua hanaia na pa mailoko mai o ke keleawe a me ka iwi.

            O ka hapanui o ko lakou mau pono noho'na a pau, aole i nele i ke kinohinohi ia me ka wai gula a dala paha, pela ka lakou mau mea kani, ko lakou mau aahu a nui wale aku.

            I ko lakou wa e ahaaina ai e hoohauoli mau ia ana lakou me na mea kani a me na leo mele. He mea e no hoi ka nunui puipui o ka lakou mau lako kaua, a ua kaulana ko lakou hamare hao kaua a hiki i keia la. He ui na helehelena o keia lahui, a ua haaheo loa hoi me ko lakou mau lauoho loloa lupalupa, na umiumi, ko lakou ili pahee a me ko lakou mau maka mohaha. O ka nohea o na wahine Sakona ka mea nana i hoopiha ae o Enelani i ke ohohia nui ia e ka hauoli.

            (Aole i pau.)

 

            O ke kumukuai o na mokuahi nui e holoholo nei mawaena o Europa a me Amerika, aia ma kahi o ka haneri miliona dala, oia hoi he 125 mokuahi. E lawe ana lakou he 18 miliona a oi poe paahana, a e ka huina lilo no ka lanahu i ka malama, he hookahi miliona dala ma ka avesiga ana. E hali ana lakou he huina nui o na ohua i ka makahiki aole e emi iho malalo o ka elima haneri tausani, a he oi loa aku hoi me ukana. O ka loaa mai na uku ohua wale no i ka makahiki, aole e emi iho malalo o ka iwakalua miliona dala, koe ko na ukana a me kekahi mau mea e ae.

 

NA MAKANA A KE KUOKOA NEI

-NO KA-

1887.

 

NO KO MAKOU POE HELUHELU:

            E makana aku ana keia pepa i kona poe heluhelu a pau e lawe ana i ke KUOKOA no ka makahiki 1887, me ka hookaa mua mai i na DALA ELUA o ka uku pepa  iloko o keia keena he makana makamae a oi loa aku i ko na kau i hala, oia hoi ka BUKE ALEMANAKA ME KA HOIKE MANAWA A KALAMU. He buke keia nona na aoao he kanaono a oi, i piha me na mea hoonaauao a me na moolelo hoonanea, he waiwai kupono keia ke malama pono ia iloko o na home a pau o ka lahui Hawaii.

NO NA LUNA O KE KUOKOA.

            I na la mua o keia makahiki ua hoolaha aku ke KUOKOA he mau makana no na luna pepa o ka mokupuni o Hawaii, Maui, Molokai, Oahu a me Kauai. Ua minamina makou i ka loaa ole ana 'ku o ka hapanui o keia mau makana i na luna o ia mau mokupuni a hiki wale i keia la, no ka hooko ole ia o na mea i hoakakaia iloko o ka hoolaha ma ka aoao o na luna. Koe wale no ka mokupuni o Maui. O ko makou luna o Lahaina ka oi ma ia mokupuni ma ka mahuahua o na pepa i laweia a me ka pau pono o ka uku pepa aohe koena i koe. A ua hooili aku nei ke KUOKOA i kana makana. Ua loaa mai no hoi kana leta e mahalo ana me ka olioli, a ua hauoli pu me kona hale a pau. O keia makana, oia no ke kii o ke ahi pele kaulana o Vesuvius ma Italia. He kahiko maikai no ka Home. Aole nae i paupauaho ke KUOKOA i ka imi ana i pomaikai no kona poe luna, mawaho ae o ko lakou uku komisina, a nolaila ke hoolaha hou aku nei makou no ka makahiki 1887, i na luna o na mokupuni o Hawaii, Maui, Moloka'i Oahu a me Kauai e oi aku ma ka mahuahua o ka poe lawe pepa a me ke kaa pau o ke dala o ka pepa no 1887, e makana ana keia pepa ia lakou i kekahi makana makamae e hauoli ai ka puuwai. Aole nae makou e hoike e i ke ano o ia mau makana. He mea Luna ia a hiki i ka wa e hoea aku ai, alaila ikea.

NO KA POE KAKAU MOOLELO.

            E makana aku ana ke KUOKOA elua makana i kona poe kakau moolelo no ka makahiki 1887, no na moolelo elua e oi aku ana ma ke ano ohohia me ka makahehi ia e ka lehulehu. Makana helu ekahi, he KANAKOLU DALA. Makan helu elua, UMI DALA. He mau pomaikai kaulele keia mawaho ae o ka uku i ae like ia mawaena o keia pepa a me kona poe kakau moolelo.

 

NA HOOLAHA HOU.

 

HOOLAHA HOOKO MORAKI.

 

            I kulike ai me kekahi mana kuai i hoikeia ma kekahi moraki i hanaia mawaena o JOHN REBELLO a me Oswald Scholtz, i kakauia ma ka la 13 o Okatoba, 1885, i kopeia ma ka Buke 96 ma na aoao 364, 365, 366, a me 367 a mamuli o ka uhakiia ana o na kumu aelike o ua moraki la i oleloia no ka uku ole ia mai o ae dala, nolaila e kuai kudala akea ia aku ana ma ke keena kudala o Lewis & Levey, na aina i hoakakaia ma ua moraki ia i oleloia, ma ka POAKOLU ka la 2 o FEBERUARI 1887, a ma ka hora awakea o ia la. No na mea i koe, e ninau ia Charles Creighton, he loio ma ke kanawai. OSWALD SCHOLTZ.

            Ma o kona loio la A. Jaeger.

            Dekemaba 30, 1886.

            Penei na aina e kuaiia ana: 1 O kela apana aina me na hale maluna e waiho la Keoneula ma Honolulu i oleloia he hapa no ka Palapala Sila nui 4423, ai hoakaka piha ia ma kekahi palapala mai ia Virgil Thompson ia John Rebello, i kakauia ma ka 1 o Augate, 1876, a a i kopeia ma ka Buke 47 ma na aoao 71, 72.

            2 O kela apana aina me na hale maluna iho e waiho la ma Keoneula, Honolulu, i hoakaka ia ma ka Palapala Sila nui 4423, Kuleana 605 a oia hoi ka aina i lilo aku ia John Rebello i oleloia, mamuli o kekahi palapala a Mary Eliza Clarke i kakauia ma ka la 29 o Aperila 1882, a i kopeia ma ka Buke 72 na aoao 374 a me 375. 2109-4t.

 

HOOLAHA HOOKO MORAKI.

 

            I kulike ai me kekahi mana kuai i hoikeia maloko o kekahi moraki i hanaia mawaena o W. L. HOLOKAHIKI a me Stephen Spencer i kakauia ma ka la 17 o Aperila 1877 i kopeia ma ka Buke 50 ma na aoao 90, 91, a me 92; ke hoike nei keia hoolaha, a hooko ia ana ia mana kuai o ia moraki i oleloia, mamuli o ka uhakiia ana o na kumu aelike no ka hookaa ole ia mai o ke kumupaa a me ka ukupanee, a ma ia hooko ana e kuai kudala akea ia ana maloko o ke keena kudala o Lewis J. Levey, ma Honolulu ma ka POAKOLU ka la 9 of Feberuari 1887, ma ka hora 12 awakea o ua la nei i oleloia, na aina i hookakaia ma ia moraki i oleloia e like me ia iho malalo iho nei:

            No ka mea i koe e ninau ia Whiting me Creighton, he mau loio ma ke kanawai.

            STEPHEN SPENCER.

            Ma o kona loio H.A. Wideman.

            Kakauia Ianuari 13, 1887.

            Penei na aina e kudala ana:

            1 O kela mau apana aina a pau e waiho la ma Kahana, Koolauloa, Oahu, i hoakakaia ma ka Palapala Sila Nui Helu 2913 ½ Kuleana Helu 10394.

            2 O kela mau apana aina e waiho la ma Kahana, Koolauloa i hoike mua ia, a i hoakakaia ma ka Palapala Sila Nui Helu 2914 ½, Kuleana 7633. A oia no na aina i hooliloia e W.L. Holokahiki i oleloia ma kekahi palapala mai ia Pililua Kauoha i kakauia ma ka la 9 o Aperila 1877, a i kopeia ma ka Buke 50 ma ka aoao 90.

            21 M-4t.

 

HOOLAHA KUMAU.

 

WILDER & CO. (WAILA MA.)

Mea kuai papa a me na lako kukulu hale na ano a pau, a ma na ma na pono a pau no ka hale.

            Kihi AlanuiMoiwahine me Papu. @

 

PACIFIC HARDWARE COMPANY

Na hope o Dilinakama Ma.

Mau Mea Kuai Lako Hao

Alanui Papu, Honolulu.

 

UA WEHE AE NEI O

Y. ANIN

-HE-

HALE INU KOPE

HELU EKAHI.

MA NA KIHI O NA ALANUI

Hotele a me Maunakea.

2090-6m

 

JAMES DOWER.

Oia hoi o Kimo Kapiolani, ka ona mua o ka mokuahi Kapiolani. Ua makaukau oia me na lako apau, no ka hana ana i na waapa, a me ka hana hou ana i na waapa naha. Ua makaukau oia me na Wae, na Umii, a me na apana hookui e paa ai na waapa, a me na lako e ae no ke kapili ana i na waapa. E hele mai ma kona hale ma Manamana.

Honolulu. 2029

 

H. HACKFELD & CO

Mea Kalepa Nui, a Kuai Kukaa i na

Waiwai Lole, a me na Mea Hao

A HE MEA

KALEPA WAIWAI NUI

HONOLULU, H.I. 2082-1yr

 

HALEKUAI HOU

-ME NA-

LOLE HOU!!

KA HALEKUAI MAKEPONO LOA keia o neia Kulanakauhale me ka maikai loa no na lole ma ke kihi o na

Alanui Papu me Kalepa.

Na Lole o na ano a pau no na

Keonimana me Keikikane.

Na Lole komo,

            Na Papale,

            Papalekapu,

            Na Pahu waiho Lole,

            Na Paiki Ili,

            a pela aku.

            He mau waiwai i lawe pololei ia mai no keia wahi, a i wae pono ia no hoi i kulike me ka makemake o na makamaka Hawaii.

            Ka Hale Kuai keia o ke Kanaka Ilihune. He mea e lawa ai ka makemake o ka poe uuku o kahi loaa.

O KO MAKOU MAKIA,

E OLA KE KANAKA ILIHUNE

            E hele mai a e nana pono, i ike a pau kuhihewa.

            EGAN & CO.

            2092-1y

 

PAPA! PAPA!

AIA MA KAHI

LEWERS & COOKE.

(O LUI MA)

 

ma ke kahua kahiko ma alanui Papu a me Moi.

E loaa ai

PAPA NOUAIKI

o kela a me keia ano

 

a Pani Puka, Na Puka Aniani, Na Olepelepe,

Na Pou, Na O-a, Na Papa Hele, Na Papu

Ku. A me na Papa Moe nui loa

 

Na Pili o na Hale o na Ano a Pau

 

Na Pepa Hoonani, Na Pena o na Wai e pau

Na Kui mai ke Nui a ka Makalii, Na Ami

Puka, Na Ami Puka Aniani, Na Ami

o na ano a pau, Na Aila Pena, o

kela me keia ano Na Aila Hoo

maloo, he lehulehu wale,

Na Aila e ae o na

ano a pau.

 

NA WAI VANIKI

-A ME NA-

WAI HOOHINUHINU NANI!

O NA ANO A PAU LOA.

NA BALAKI ANO NUI WALE.

A ke hai ia aku nei ka lono i na Makamaka a

pau, ua makaukau keia mau Makamaka

o oukou e hoolawa aku ma

ua mea a pau e pili ana

ma ka lawa oihana

-NO KA-

UKU HAAHAA LOA.

 

E like me ka mea e holo ana mawaena

LAUA a me ka MEA KUAI.

HELE MAI E WAE NO OUKOU

 

HOOLAHA KUMAU.

 

Kakela a me Kuku

HALEKUAI NUI O NA WAIWAI.

E laa na pahiolo, koi hole,

            hamale, koi nui a me liilii, kila,

            wili puaa, rula, apuapu, kui o na ano

            a pau, kala kaa, hao hoopaa puka

 

pohaku hoana, kepa, lei ilio, kau-

            la hao ilio, pahi, upa, pahi umiumi,

            kalapu, kope hulu, pulupulu, @

            lakala, lina hao, ami keehi, a me

-KAULA OPU-

 

Palau o na ano a pau,

            Oo, ho, kopala, pe, kip@

            kua, hao kope, au ho@a @

a aku, kua bipi, lei bi-

            pi, kaula hao bipi, uwea

            pa, uwea keleawe, hao @

piula, kaa palala, ipuhao, @

PA-PALAI, MAKAU ME KE AHO

 

Ili wai, papa holoi, kopa ala, kaula

kuaina, hu'akai, ehi wawae

hulu pena, a pela aku.

 

Pena wali, kini nui a me liilii o na

ano a pau, me ka pepa kuhi

kuhi, pena keokeo, aila

pena, aila hoomaloo,

vaniki kaa, a me

vaniki moe.

 

PENA HOOMALOO

-a me aniani hale-

AILA MAHU, AILA MIKINI, AILA PA@

AILA KAA, INIKA KAMAA

 

PAUDA, KUKAEPELE, KIANA

PAUDA, UIKI IPUKUKUIONA

ANO HE NUI A LEHULEHU

 

LOLE MAKEPONO

-E ea na-

AHINAHINA, KALAKOA, KEO

KEO, LEPONALO, HULUMANU

UWE-WAHINE, KUI HUMUHU

MU, A ME KA LOPI

 

Ke Kuike e loaa no ia ma kahi o

Kakela & Kuke!

 

NA MEA PIULA

 

Mikini Humuhumu

Makini a WHEELER a me WILSON

MIKINI W @LOX ME GIBBS

NA MIKINA A

-REMINGTON-

He nui loa na mea hao me na ukana ae o na ano a pau, aole hiki ke hai pau ia aku, hewa i ka wai na maka ke ike.

 

Laau Lapaau Kaulana L@

A DR. JAYNE.

LAAU HOOMAEMAE KOKO

LAAU HOOPAU NAIO, I A@

KUNU, PENIKILA, HUAALE

PAAKAI, LAAU HOOPAA HI.

NO NA LAAU HAME A PELA 'KU.

KAKELA ME KUKE