Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVI, Number 5, 29 January 1887 — LAUDILA. KA NAITA HOOPAHAOHAO O NA KAKAI MAUNA A ME NA KAEI PALI O ITALIA. Ka Olali o ke Kahua Kaua. [ARTICLE]

LAUDILA.

KA NAITA HOOPAHAOHAO O NA KAKAI MAUNA A ME NA KAEI PALI O ITALIA.

Ka Olali o ke Kahua Kaua.

Ka E=eu i hooku.ii/ i ka Onohi KaiaaMiama o ka La; ka L'i keUkeU i o oa kaa-h»*-i me ru ieuaiono; n*ni naaa i hooeiiiu!*ka pu'iwai o m ainwahine j. o Karopa 3. i eha ka "eha ueia oJe a ke ak>ha»' Si Kahii Ftialiiohia Wiliw o iu Hikiu. A o ke Knpuea Iwikani o ka Makakila IA laua no e hele la a hala ka pule hookahi, ninau īho ia ke koa opio i kona lio kupanaha : Aia ka hoi i hea ke aupuni Aniani ? Pane mai la ka lio, aohe kaua e lihi iauna koke aku iioko o keia mau la, no TTa mea e ioaa aku ana ia kaua he mau aupuni eae mawaho mai o ua aupuni la, a maiaila auanei oe e haawi ai i kou ikaika a pau ame kou akamai kaua. Maioko oia mau aupuni aia ke noho la na naita hookelakela i oi aku ko lakou ikaika a me ke akamai ma na ioina kaua i ikeia ma keia mau aupuni, a aohe kupueu e ku loihi imua o lakou.

Pane aku la hoi ke koa opio . A pehea hoi au, ina au e paio nie lakou me na lako kaua a kaua e hoea aku ai, a pau lakou ia'u ika hoohoka ia iloko oka manawa pokole, alaila, heaha la ko'u inoa hoohanohano au e kapa mai ai ia'u ? Pane aku la ka ho; ke haule pio lakou ia oe e kuu haku maikai iloko o ka manawa pokole, alaila e kapa no au īa "he Kupueu Iwikanio ka Makakila."

I hou mai la ka )io i ke koa opio : Aia kaua a hiki aku ike aupuni 11, alaila pau ko kaua ha?awai ana n.e na kino kanaka, a ma ko kaua"a?a imi i kau mea i aloha ai e kui: haku opio, e halawai ana kaua m£ na kanaka kino eei/a, ka poe i haawiia ia lakou ka make a me ke o!a o na mea a pau e hehiku aku ana i ke aupuni o ko lakou haku, nui, ka poe i kapaia, na kiai kino aka oke aupuni Aniani. A i ko kaua manawa auanei e ike ia mai ai e uamau kiai la, alaila e kue mai ana lakou a pau ia kaua ma ke kaua, a e kaua ana kaua me lakou, a o ka wa no ia e laweīa aku ai ka nialamalama oka la, a e halii iho ana ka pouli nui inaluna o kaua a me ko kaua alahele, a oke kaua hoi e hooili ia ana iioko o ka pouli aaki. Nolaila o ka lohe no kou e kuu haku, a i nuī ia ke aho a mc ka ikaika.

Lohe ae la ke keiki alii I«iudila i keia mau oielo a kona lio. a akaaka malu iho la iloko ona, a pane iho 1a i keia mau olelo hookaau: " Alaila, aohe paha kaua e kau wahi pala iki ana la, a e hao ana no paha auanei ka mana o ua poe eepa la ? " Pane ae la hoi ka lio; " pela na halialia e kau mai nei imua o ko'u noonoo, a e koe ana paha kauwahi hulu o kuu huelo, a nana auanei e hoike aku ia hope, ua ino o aina Aniani, ua hakukoi; ua wehea ae na ipuka paa a hamama;" aia wa akaaka ae la ke koa onin

la wa no ī hoomolio pono mai ai ke koa opio i na kaula kaohi o kona lio, a me he la i kapeku ia iho ka honua e na manea wawae o ua lio la, a he ike ana ka ke koa opio i ka anaanau, a i alawa iho kona hana. aia ka he kulanakauhale malalo o laua, a o keia wa a laua i ike ai i ke kulanakauhale, oia no na hora molehulehu o ke ahiahi. No kekahi mau minute aia laua nei ke holoholo ia! ma na alanui o ua kulanakauhale la, a j he oi aku hoi kona nui a me kona nani; a ke keiki alii i ike oie ni manua, a o ka paoa aala o na (>ua ka mea nana i hoopuia ae i ke kulanakauhale me ke ala onaona, me he Li he roau tausani omoie waiaia iukina i iu ia oia ia kulanakauhaie. laiaua no e hoomau ana i ka holoholo, aia ho< he mea hikiieie i ke koa opio kona lohe ana aku i na ieo uwe kumakena ma na kauhale, a oa ia mau leo i kaohi mai i na kapuai haokani o kona lio kamahao a ku iho la Uua e hoolohe i nei mau ieo pihe o ke kulanakauhaleIa laua e hoolohe ana* iohe aku ia ke koa opio i ka paiauma ana mai o keia leo uwe ma kahi kokoke ioa ia laoa, a 0 oa huaolelo moakaka i pa-e mai ma na aheahelau makanio iakuluna ahiahi, oia no ka inoa o ka naila kaoiana Laiooa Huka« ka we)i o ia aina a puni i moiia 1 kooa ola makamae no kana alīi wahine opio nohea mai ke kai'i ia ana aku e ka hiena o ka waeakua o ka aina o Mauna Haahaa, a no ia mea i hooma-

nao iho ai ke koa opio, pihe ka keu no ua naiu la, ua make. Iloko o keia manawa a ke koa e hoo- ! lono nei i na ieo kumakena o ke kdlanakauhale me ka koomau hou ana aku o i kona lio ika hele, alawa a« la oia ma | kona aoao hikina a ike aku la i kekahi | hale nui eku mai ana me na ipukukui | e a-a ana, nolaila hoomanao ibo 1a keia |he hoiele ka ta. Ku iho la oia ma ka puka mawaho ioa a kiei wale mai la no iloko ma kona mau ipuka hamama, a e iohe pu ana oia i kekahi mau ieo me he ia he mau iealea ke hanaia ana iloko. A »aia e ku maiie ana me kona ake e ike mai i ka poe no lakou \eia mau leo, aui hou ae ia kona mau maka mai ka nana ana i na puka a i na puka aniani, a maiaio iho o na paie puka aniani siiika i ike aku ai ke koa opio i kekahi poe naita e noho ana ma kekahi papakaukau, a e leaiea ana iakou me he la e hoomama ana i ko lakou mau puuwai kaumaha mamuli o ka hauie make ana o Laiona Huka i ka hiena o Mauna Haahaa i kapaia o Lula, no ka mea e lohe pu aku ana ke koa opio iwaena o ka lakou rpau kamailio ana i ka hoopukaia o ka inoa o Laiona Huka a me ke aiiiwahine.

laia no e hoomau ana i ke ku mawaho o ka puka pa, ike mai nei na kuene o ka hotele i keia kanaka e ku nei, oia hoi ka kakou koa opio, a no ka loihi loa o kona ku ana malaila, manao iho la na kueoe he malihini keia i ake e leaa na hoaumoe ana ma ia po iloko o ka hotele, nolaila, laweia aku nei ka lohe a i ka ona hotele, a puka mai la oia iwaho e halawai ai rae ka kakou koa opio. laia i hfki pono mai ai ma kahi a ke koa opio e ku nei, pane mai la oia: Aloha oe e ka mahhini niau ahiahi, heaha ka hua o ka umauma au e pane mai ai; i wai, i ai, i kapa aahu, i keena moē paha ? Pane aku la ke koa opio: he malihini au, a ua ake hoi i wahi keena e hoaumoe iho ai o neia wahi po hookahi ina he kaawale kou hale. Ua pono, wahi a ka mea hotete, e lele iho a koino mai, ua kaawale ka hale nou a no ka hanen kanaka Daha i hele pu mai me 02. Aole, wahi a ke koa opio; owau wale no a me ko'u wahi ilio.

Mahope iho o na hooponopono ana a ka haku hoiele no na mea e pono ai kana malihini, aia no ke koa opio ke ku la ma ka aoao o kona ho, a iaia e ku ana me na kauwa lawelawe o ka hotele i hoounaia mai e ka haku hotele no lea lawe ana aku i kona lio iloko o kahi hanai lio, oia no ka wa a ke koa opio i papai ae ai i-ka pepeiao hema o ka lio a naio honua wale iho la no ka noho, ka pale, ke kaulawaha a me na pono hololio a pau.

Mahope iho o k« pau ana o na hoo* ponopono no ka lio, ku hou ana Ka haku hotele ma ka aoao o kana malihini hou, a kono mai la laia e komo no ka paina ahiahi, aua hooko aku la kana malihini. Eia ka mea haohao loa ika ona hotele, o kona ike ana aku i kana malihini me kona aahu kila no e paa ana, a ua aneane hiki pono ole iaia ke hoomaopopo i kona mau heleheiena. Nolaila, manao iho la oia he naita paha keia, a no ia mea i hoomanao pu ae ai oia e ninau mai i kana malihini i kona i kulana a me kona wahi i hiki mai ai, a iaia i anehe mai ai e pane, pa e mua aku la ka leo o ke koa opio i ka ninau hoomaoe ana aku: Heaha ka mea hou o keīa aina ? Pane aku la ka haku hote!e; o ka mea hou o keia wahi i keia mau la iho nei, he mau la hookuku ikiika keia iwa ena o na naita, a i ka hookuku ani, ua |pau ka nui i ka Kaule ma!a!o o ka i'<aika a ene ke ikamai oihana kaua o ka naiia Lub, a o komakou naila oia hoi o Laiona Huka, ua make o:a, a ua kauoha ia mai na naiia a pau e hele aku iloko o ka pa alii i keia ahiahi, no ka imi ana i naiu nana e hoohaahaa ia Lula, ka naiu kupueu o ke aupuni KaaKaa Kolaila eka mahhini, he naita paha oe?

Aole, aka, he kanaka makaikai au. wahi a ke koa opio. Kahaha, akahi kanaka makaīkaikupanaha a*u t ike o oc, be aaho i iti oono okaoihana naita a me ka phikaaa. lna hoi oe he naita ea, alaih, e hete kaua i ka pa alii i keia ahiahi, malia o apoia mai oe ka'u wahi naita, wahi a kaona hoiele. Arfe peia, e ka inea hale maika», aka e ae mai ia u r booludu no keia po» no ka mea ua hele au a maluhiluhi loa. Ina poha ao he naila kv n*wai

hoi ka hvx>le ana aku i nei hanohanoj au e kono nui nei, aohe paha e huna! iho īa naiu i kona kuLna, a kapa ia raai he hohe wale; i ikeia hoi ka naita ilaili. Ko keia nuu pane hope a ke koa opio, nolaila hoopau loa ae la ka ona hale i kona manaa a lawe aku la oia i kana malinini e hoomaikeike i na wahi a pau o ka hale ame kona keena moe pu. A pau keia mau hoomaikeike ana a ka ona hale i kana malihini, haalele iho la oui iaia a hoi aku !a e hoomakaukau nona iho no ka hele ana aku i ka pa ahi e heoiohe ina mea hou. Ha'a aku b ka mea hale no ka pa alii, kana wahine a me kana kaikamahine, a noho iho ia ke koa opio no kauhale rae na kiai hale kakaikahi 1 ke koa opio i hoi aku ai no kona lumi moe me ka mpnao ana e hooluolu iho, oia no ka manawa a ke ahiwahine o ka po i kuuoau iho ai i kona nani a hoalii iho ia maluna o ke kulanakauhale, a ma ka ipuka amani oke keena moe oka kakou koa i komo mai ai kona olino malanialami a hooipo iho la me na helehelena nohea o ka nani o lialia. N T o keia mea, aole i hiki i ke koa opio ke upoi iho i kona nuu lihilihi niaka ooi, oiai ka nani hoomahie o ka po e hoohiaa ?na iaia a me he la e kono mau mai ana iaia e ala eii ko li'a la ua hiki mai.

Nolaila, lilo ae īa keia mau hiohiona a pau i mea e hoopau ae ai i ka maluiluhi o ke koa opio, a no ia mea ala ae la oia mai kona wahi moe mai a puka aku la iwaho, a ma ka lanai o ka hale hotele i noho hou iho ai oii e hoohala i na hora hoohialaai o ka ?>o a e hooko i na iniki palanehe ana a ke aliiwahine, a tna kana hoomaapopo iho me he la ua hooi palua ae ua aliiwahme la i kona nani. lata no e hoonanea ana no ke* kahi mau niinute loihi, aia hoi alawa !aku la kona mau maka ma kekahi aola6 oka hale hotele a ike aku la oia i | kekahi hale nui a kiekie eku kokoke mai ana, a i hele no hoi a kauluwela i jna lamalama kukui, a iaia e hoomau ana i ka nana, hoomanao iho la ia o ko laila hale alii ka i>aha ia, no ka mea he jkeu a ka hihimanu i na nani o kela a me keia ano. Aole no hoi i liuliu iho ikuwa mai la na leo me ka hooho ana: " Aole, aole loa he naita nana e hoopio aku ia Lula, ka naita kaulana o Mauna Haahaa, a o ke kupueu nana i hoohaule i ka ikaika 0 Laiona Huka ka weli. " Lohe pono aku la Ite koa opio i keia mau leo hooho, a na ia mea i kauo aku 1 na manao nalu ana o ke koa opio iioko o na hoomanao ana no kana mau hana i hana aku ai ma ke aupuni nona ke kaikamahine alii i hoopalauia me ke keiki a ke kupua Urala, a i hoikeia ma na helu i hila. Ka ia mau leo hooho no hoi i hoouilani ae i ka puuwai hopo ole o ke koa opio a pane wale iho la uo oia: u Kupanaha maoli, aole ka e hiki ana i keia poe naita kino paipui a'u i ike iho nei ke ku a paio aku i ko lakou enemi; he nui kino wate iho no ka, aohe ikaika; makehewa no hoi ka lawe ana i ka inoa naita. "

I na noonoo o ktli a me keia ano e haulani ana 'iloko o ke koa opio, he mea e kona hikiWle a puiwa taia i lohe aku ai i kekahi halulu nui me he la e kulai u ana na kauhale, a iloko o kona pioo nui. ho!o aku la oia a ma ka puka o ka hale hote!e e huli la i ke alanui, a malatfa o a i nani aku ai a ike aku la i kekahi kaa e hoio mai ana a e kauoia ana e na paa lio he 12.

Nana aku U ke koa opi > me ke pahao- j hao nui a htki i ke kokoke ana mai o| ua k.»2 !j. a iaia i manao ai e kaalo loa \ ae ana ui kaa la ma ke a?o o ka hotele | a naio«raie lox ak.i. ua haohao loa oia i j ka holo ana mai a ku iho la nia ka ipuka pa ō ka hotcfe, a ia manawa no i; kiei mii at kekahi elemakuk i hete ko-! na mau ohohina a halii ma kona mau i ki-poohi*!. a ua keokeo hoi e iike me j ka hau. | I ka oiii aaa mai o ke poo o ua ele-; makule lx t hu!i pono mai U kona mau | maka i ka puka o ka hate hokle, a o' kahi hoi ake koa o;>io eku ana. Ha- ] pai ae la oia i kona iima a peahī mai la ] ike kWk of#»o e hele aku, ano ia mea j | iho aku h ke koa opio ma ke alapii e! ! hiki aku ai i kahi o ke kaa e ku ana me ! i tona mau kaina «ra«rae palanehe, a me 1 ka haohao niiL Hiki aku la oia ma ka aoao o ke kaa a haa«i aku ia i kooa aloha i ka eiemakule ma ke kunou aaa, a pe!a no hoi ka eiemakule i ponai mai | ai Kokekahi mau sekona oaka ae la ka waha o ka eiemakoie a pone mai Ui | i ke koa opio; f**J