Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVI, Number 5, 29 January 1887 — Ka Moku Aupuni. [ARTICLE]

Ka Moku Aupuni.

He manuwa Hawaii ia, wahi a ke* kahi poe, a o kekahi hoi he moku ao kaua moana. He wahi mokuahi i palemo ikt aku kona loa mamua o' /;«•</- lani; aole no i akea loa kona oneki, he kiakolu, ua hooholo loihi ia maloko o ke kai, a ua popopo, he napele wale no na papa aoao ke kaomi aku T a o kona kumukuai i lilo iho nei i ke aupuni, he iwakalua tausam elala. Kia ke pili nei nia ka uwapo ma kahi kokoke i ka Makeke o Ulakoheo; ke halo'alo'a nei kona oneki me na keiki sela, oia na haumana o Keoneula, a ke aahu nei i na kahiko o ka oihana sela holo moana.

K hoomaemae hou ia ana ka moku no ka imhina hookahi paha a oi. G hoomolio ia ana i mau kaula likini hou, e hoakea ia ana ka oneki i kahua no na pu c ku ai, a e palionohono hou ia ana kekahi mau wahi o ka moku i pukapuka a popopo, a e hoomaemae hou ]a ana kona enekini mahu. A o ka lilo no keia mau 'nana hou ana, a no kona mau lilo a pau o ka hele ana, aole paha e emi iho malalo o ka 20 a me 30 tausani dala. A ke 'nuiia me kona kumukuai, aole no e emi iho ana nulalo o ke 60 tausani. K holo aku ana oia no kana huakai mua i Samoa ke makaukau na hemahema a pau, a ua aneane no e like me eluu nialama mai keia wa aku, a malalo h#i 0 ka noho kapena ana 0 O. E. G. Jackson, ke kumu 0 Keoneula i keia wa. Oka inea o keia mokuahi mamua 0 kona kuai ia ana niai, oia 0 E.\ phrtr % a he inoa h®u ana kona ma keia mua aku. Ma keia mau la iho nei, lehulehu na kanaka i hete ma ka uwapo e makaikai iua moku manuwa hoomaamaa la 0 Hawaii nei, a wahi a ka hapanui ona leo i loheia, u poho ke dala" a "mr.kepono kela haole nona ka moku. Kainoa he wahi moku io keia, eia ka he kupono wale no no ke kai malino, a aole no ke kai ehuehu.

Maanei, aneane e hoohanini iho ko makou hou, me he la aia iwaena o ka wela a ka la r makaikai ana i na lua mimilo e ume ia ai kahi kakai eke a Ka lahui. Makaikai ae la makou i ka hapanui 0 na nanaina kanaka a ua hoike mai hoi ia i na hiohiona kaniuhu luuluu, me he la he haawe nui ke auamo iaina. Alaila ala mai la na noonoo ana ma o keia mau hoomaikeike ana 1 lonoia mai: "E kepa iaana na sela no elima makahiki, no ka umi (iala 0 ka malama; he hookahi hanen ka nui i inakemakeia, a he poe opiopio wale na N'olaila, e lilo ana no lakou i ka makahiki hoo* kahi ira ka hoomaopopo ana, aole e emi iho malalo o ka hanen uusani dala. O keia mau hoolilo ana a pao, aohe wahi e loaa maiai, akn o ka lahui wale no." u O na hlo no ka lanahu, he oi aku ke kiekie. Kona mau paahana enekini, na aliimoku» ka ai, a me na lako aahu aole e apo ia ana e kela hai\eri uusani i hoikeia maluna ae, aka, e uleule'aku ana i o ka lilo loa. Aohe kahua hoona • keia mau UIo, aka o na poohiwi no 0 ka lahuL" "Iwaena o na huakai hele, a ku aku la ma na aina mamao» e haawi ia ani he mau hookipa, hoahaaina ana, a pela | wale aku, alaila, aole no e poholo pu | ana iloko o ka baneri (ausam dala i'

hoikeu mafufta na hlo <? u miu raca, eia aku no iim*i kahi i lewaiewa ai, a na ka Uhei no e hapai ae ta ī*ioa. 7 He makena maoli no na hooliloaiii a mai nani }oa ina he ohi hapuku mai iko ka huak&i hookahī. Aka, aole pela; komo oo iloko o ke kai, piholo ilalo a ! nalowale loa. Ma ka papaku o ka moana e <raiho ai no na tausani maka* hikū aol* e ea hou mai. He iwakalua tausani dala i lilono ka, moku popopo, like me ka paani wale i ke dala maluna oka ilikai. Aka nae he hanohano hoi ia no Hawaii, ka makaikai ana i ka moku i hele a hihimanu na pea, na pu i hele a noho ke aka iioko, ao ka hoohauoli j>okole wale iho la no, oia ka waiwaL Aia maloko ka ohaka. he neo ke ohi mai.

Ina i hoolilo ia ka iwakalua tausaoi da!a i mau moku lawaia no ke aupuni, lawe pai ai, lawe ukana, e aho ia he ike ia iho kahi waiwai. Ina ina ahnui, na alahaka, na utfapo t ke alanui pali o Nuuanu, na hale kula hoonaauao, na halemai a pela aku, he nui maoli ka waiwai. Kupanaha' Aneane haule hope na haawina dala i haawiia no na oihana holomua o ka aina mamua o keia moku manuwa popopo i laweia mai ianei i mea paani na ka makani. Ka luhi, ka inea, a me na kiheihea hou o kahi elemakule a me kahi luahine i hoomanawanui ai, eia ke hoolilo ia nei no ka ole. Ka pomaikai oka | poe kakaikahi ke loaa, auhea ko oukou. E pane mai ana kekahi, waiwai, akamai na keiki Hawaii i ke kaua, wiwo ole ka puuwai, a pela aku. Ae, hoi nui mai la a heJe e kaua i ka enemi, owaJ la ? O lakou wale no ka i ike, aka o ka makou i ike he hoopoho dala.