Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVI, Number 7, 12 February 1887 — Page 1

Page PDF (1.79 MB)

This text was transcribed by:  Morgan Mamizuka
This work is dedicated to:  Nancy Ku'ulei Ayau

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

HOOLAHA KUMAU

 

@@@@@@ @@@ER ASHFORD. VO@NEY VAILLANCOURT ASHFORD.

ASHFORD & ASHFORD.

(NA HOAHANAU AKIPOKA)

He mau Loio, Hoakuka, Pale ma ke Kanawai, Kakoolelo, Luna Hooponopono a me kahana ana i na Palapala Hoolilo.

@@@@@ ILOKO O NA AHA A PAU O KE AUPUNI.

@@@@@@@@@ NA PALAPALA PILI KANAWAI A PAU

Pahu Leta Helu 21, Alanui Kalepa, Honolulu Hale.   2082-1y

 

@@@@ @@@@ Helu 348.Pahu Leta Helu 415.

Chas. T. Gulick.

Notari a he Agena Hooiaio Palapala Kepa no na Paahana, He Agena haawi Laikini Mare

@@@@@@AE OHANA

            - A ME -

            AGENA KOMISINA

He mea Hooponopono Waiwai Paa.

@@ ma ka Hale Pohaku o Kimo Kamibela, @@ maluna e pili koke ana me ko ke Kani@@@ A@@@ka, alanui Kalepa, Honolulu. H. I.

            2110-11.

 

AROSA.         (AKONI.)

@@@O A HE KOKUA MA KE KANAWAI.

He Luna Hooiaio Palapala.

Keena Hana: Ma ke Keena Loio Kuhina.

            tf.

 

CECIL BROWN.

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI?

@ he loena Hooiaio Palapala no ka Mokupuni o Oahu

KEENA HANA: Ma alanui Kalepa.

            tf.

 

GEORGE P. KAMAUOHA.

He Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

            -A HE MEA-

ANA AINA.

E loia no ma Kohala Akau, Hawaii.

            2091-1y

 

JOSEPH WILLIAM KELIIKOA.

He loio, a he kokua, a he pale, a he koo m@ ke Kanawai. E loaa no au ma ke Keena @@@ @@ Poepoe, kini o na Alanui Alii a @nini, Honolulu. Ua hiki no hoi ke hana @ na Palapala @@@ Kanawai a kela me ke@aano           1yr.

 

J. A. MAGOON, (Makuna)

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

Keena Hana, Helu 42 Alanui Kalepa, kokoke I ke Keena o Pekekona.

            tf.

 

JOHN MAHIAI KANEAKUA.

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI. HE MEA UNUHIOLELO MA KA OLELO BERITANIA A ME KA OLELO HAWAII.

Keena Hana ma ke Keena o ka Loio Kuhina.

            1 r.

 

JAMES M. MONSARRAT. (Maunakea.)

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

He Luna Hooiaio Palapala.

            E hana ia no na Palapala Kuai, Palapala Hoolimalima, a me na palapala pili kanawai a @@ ma ka olelo Hawaii. Dala no ka hoaie ma ka moraki ma na waiwai paa.

            KEENA HANA: Alanui Kalepa.

 

KINNEY & PETERSON

            LOIO, LOIO, LOIO.

KEENA HANA: Helu 15 Alanui Kaahumanu, Honolulu.    tf.

 

S.B. DOLE.

            LOIO. LOIO. LOIO.

            He Luna Hooiaio Palapala.

KEENA HANA: Helu 15 alanui Kaahumanu

            2079 1y

 

WR. KAKELA.

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

            He Luna Hooiaio Palapala.

            tf

 

EG. HITCHCOCK. (AIKUE HIKIKOKI).

LOIO, A KOKUA MA NA MEA A PAU E PILI ANA MA KA KANAWAI.

E ohi ia no na Bila Aia, me ka awiwi.

            KOHALA HAWAII.

            2114. 1yr.

 

WILLIAM AULD.

Luna Hooiaio Palapala Kepa Paahana no ka Apana o Kona.

KEENA HANA: Ma ke Keena o ke Kuooa. tf.

 

W.C. AKANA (KALAUKI.)

He Mahele a Unuhi-olelo ma ka olelo Pake ma ka olelo Hawaii. Ua makaukau no hoi hana I na Palapala Kuai a Hoolimalima pela ahu manawa e na Pake a me na @@ha Hawaii. E loa@ no au ma ke Keena Helu 7, Alanui Moi, ma @@@@ o @o@o@@ ana ika @@apoo H@@i@@iamanu.

            2010-1y

 

EDISEPA FERIDO

 

KA HIENA KAULANA O BAGALIA

Ka Aina Lewa Pahaohao o Kauna Be@ia

Ke Kuhikuhi Puuone Poupou Kamahao, a o ka Liona Hanu Meheu Pololei.

He Moolelo Enelani i unuhi ia no ke Kuokoa.

            O keia aina a ke alii e hoouna nei ia Calaudila, he wahi mokupuni uuku keia aia ma ke Komohana, Hema o Aupuni Ala aku. Ma kahi he 500 mile ka mamao mai ka aina aku, he wahi mokupuni pohaku keia, aia iwaenakonu o keia wahi mokupuni he malapua nani loa, a ua kaulana keia wahi mokupuni i ka aala o ko laila mau pua kanu, aohe kanaka maluna o keia aina, hookah kanaka nui malaila, he Nalo Pakiana, a o keia aina iho la ka aina i manao ia ai e hoopaa i keia Calaudila.

            Nolaila, aohe a kaua olelo ana i koe e ka mea heluhelu no ka mea pohihihi oiai, ua loaa, a ua Akaka kona hoopai, a hookah wale no a kaua mea e nana aku a ii koe, oia kona laweia aku no kona mokupuni e hoopaa ia’i.

            I ka makaukau ana o na mea a pau e pili ana no ke pio Calaudila, hookau ia aku la oia iluna o ka moku a holu aku la, aohe mea hookahi iwaena o ka lehulehu i aloha aku iaia, aole pu hoi i uwe aku iaia, no ka mea ua mako-na ka lehulehu iaia no kana mau hana lokoino, a o ko lakou makemake o ka li koke ia o ua Calaudila la, no ka mea ua makaukau ka amana li kanaka; aka, aole i hana ke alii pela, mamuli o kona menemene i kona ano kino wahine.

            Iloko o na la loihi, hiki aku la ka moku pio o Caludila no ka mokupuni Nalo Pakiana, hoolele ia aku la oia iuka maluna o kekahi mau waapa.

            Iaia i pae aku ai iuka, hookuu ia aku la oia a i kona mau wawae i hehi aku ai iluna o ua wahi mokupuni la, huli mai la kona alo i hope a pane mai la:

            E na kanaka o ke alii Mokina, ke hai aku nei au ia oukou me ka oiaio, na ka la mahope e hoike mai owau ke alii nui maluna o Aina Ala; a e lilo no ka hanohano o ke alii Mokina i mea ole, a e hulihia na mea nani a pau i kuu inaina, a e kau aku au i ka hoopai maluna o oukou a pau loa, a maluna a Heneri ka hooilina a ko’u inaina, a e inu mua auanei ka’u pahikauai ke koko a Ane Kamila, nolaila, e hoi oukou a hai aku i ke alii i kuu manao. E kau auanei ka lia o oukou, e malule no auanei ka naau o na makaainana a pau o kuu la e hiki aku ai; he oiaio ka’u e hai aku nei ia oukou, aohe Aina Ala iloko o ka inaina o ke Pohihihi o ka Honua. Aloha oukou a pau loa.

            Me keia mau huaolelo ua Calaudila la i pane ae ai a huli ae la oia a hele aku la me na kaina wawae o ka piha inaina me na waimaka pu e helelei ana a o ka waapa hoi holo aku la lakou no ko lakou moku, a i ka makaukau ana o na mea a pau, ua hoi aku la lakou no ke aupuni a Aina Ala.

            I loko o na la hele loihi, hiki pono aku la lakou no ke aupuni o Pelekane, hahai aku la lakou in a mea a pau i ke alii Mokina, aole nae i manaoio ke alii ia mau mea.

            Maanei e ka mea heluhelu, e waiho kaua i ke kamailio ana no Calaudila, oiai, aia aku la oia i kela aina okoa, a ua pau hoi ko kakou hopohopo ana nona, a e kamailio ae kaua e ka mea heluheli no Edisepa maanei a me kana mau hana.

            Oiai o Edisepa i nalo aku ai iloko o na ao o ka lewa, ai iloko o na sekona pokole loa hiki aku la oia no Aina Daimana.

            Nana aku la oia i ke ano o ka aina ua inoino, ua pau na mea nani i ka lilo i mea ole, na ulu mahiehie o ka aina in a la i hala ae, ua nalo aku ia, o na hale daimana ua helelei, na mala pua ua mae na wahi nani a pau o Aina Daimana ua lilo i mea ole, ua halaka hie o ka aina, o ke ino wale no ka mea e ku mai ana, a oia ka Edisepa i pane ae ai; ‘ua hala ka nani o ka aina o kuu wahi makua kane makalii, ua hiki mai ka wa o ka hoohana ana in a ikaika o na manamana lima a me ka hookikina ana hoi in a holoholona kiai, e hele au e hoao e paio no’u iho.

            E hoomanao e kuu hoa heluhelu o keia nanea kamahao, aia o Setiwa iloko o ke kaua hahana me ke alii o na mea Pohihihi. O Setiwa wale no me kona mau lio ekolu wale no, a o ke alii o na mea Pohihihi me kona mau tausani kiai a me kona mau lio he 100, a he mau liona he 2,000, he puali kaua bea me ko lakou alii kaua, he 5,000 ko lakou nui; he puali ilio me ko lakou alii he 4,000 ko lakou nui; na aeto he 10,000 me ko lakou mau alii; he puali 0 na dia me ko lakou mau alii he 6,000 ko lakou nui, he puali o na tiga me ko lakou alii he 2000 ko lakou nui.

            Ua hoonoho like ia keia poe puali iwaena o na ao o ka lewa, e like me na kuhikuhi malalo iho penei:

            Ka puali o na manu aeto no lakou ke heluna he 10,000, ua hoonoho is lakou mawaho o na puali kaua holookoa.

            O ka puali o na ilio mamua loa o ke kahua kaua, o ka puali bea aku mahope ona, a o ka puali liona aku, a o ka puali tiga aku, a o ka puali p na dia mahope loa. O ka puali o na lio me ko lakou mau kahu e kau ana maluna, aia lakou i kahi mamao loa, ma kahi hoi he 500,000 ka mamao mai Aina Daimana aku, iluna hoi o ke kuahiwi aniani ekahi.

            Ua makaukau lakou in a wa a pau no ke kauoha, a i hakalia wale no i ka leo o ko lakou alii nui.

            O ke alii hoi o na mea pohihihi ke kupua nui hoi maluna o na kupua a pau o ka lewa a me ka honua. Nona ka inoa ponoi a kona mau makua kupua i pane aku ai. O ke kupua Euredula. Aia oia maluna o kekahi lio lele nani loa nona ka inoa Laehodeila, ua aahuia oia me ka lole hulu bea eleele, he apo gula melemele ma kona opu, a ma kona lima hema e paa ana oia i kana pale kaua, a ma kona lima akau e paa ana oia i kana pahikaua oi lua nona ka inoa ‘Ka weli o kea o.’

            O kea no o na helehelena o keia kanaka, he ku i ka hoomaka’uka’u ma ka nana oku, nui kona kino a kiekie, aohe kanaka nui ma ka honua e like me ia.

            O keia ae la na ano o keia kanaka kupua nui wale, a me kona mau kiai ana i kaena mau ai no ko lakou wiwo ole imua o na kahua kaua a pau. A ua kappa aku oia i ko lakou mau inoa “na olali o na Mauna aniani Ehiku.

            Maanei hoi, e nana ae kaua i kahi kanaka makalii Setiwa oiai, oia hookah wale no ma kona aoao me kona mau lio ekolu no lakou na inoa Hone Gale, Liwa Gale a me Dome Gale, a o kona lio helu ekahi aohe makemake e hoohana aku iaia, oiai o kona wahi koo wale no ia ma kona aoao, a ua manao oia, ina oia e hoohana e ana iaia, alaila, e pilikia e ana oia. Nolaila koko iho la kona naau e hele no oia e paio me ke kanaka nui me ka wiwo ole oiai, aohe ana mea e ae e hana ai, o ka hooko wale aku no.

            Nolaila, i ka makaukau ana o na koa o ua wahi kanaka makalii la, huli ae la oia a nana aku la i kona mau lio ekolu a pane aku la me ka leo malie penei:

            E kuu mau hoa noho, hoahele iloko o na poino a me na popilikia, e aloha aku ana au ia oukou, no ka mea, o ke alahele a kakou e hele aku nei, he alahele pohihihi loa ia ke olelo’e na na kakou ana ka lanakila, nolaila, o ka’u mea nui wale no e hai aku ai ia oukou. E makaala na maka i na enemi, a e hoolohe i ka leo o ko oukou haku nei.

            Me keia mau huaolelo hope oia i pane aki ai a hookuu aku la i kona mau lio no na kihi 4 o ka Honua; oia hoi, o na lio ekolu, mana kihi ekolu lakou, a o ka eha o ke kihi oia no o Aina Daimana. A aia ilaila kahi kanaka makalii iliala kahi i ku ai me kona makaukau i na wa a pau a ka enemi e lele mai ai maluna ona.

            I kela wa a ua wahi kanaka makalii la i ike aku ai in a puali o na ilio e hookokoke mai ana, ia wa koke no oia i hapai ae ai i kana kookoo mana, ke kookoo hoi i kappa ia o ‘Hoonaueue.

            I kela wa, o aku la oia i ua kookoo la ana a anapu aku la ka uwila mamua o ua kookoo la me he ahi nui la e holapu ana i na ululaau maloo; hookui pu aku la hoi na leo nakolokolo o na hekili i pakui pu ia aku me ka makani hele huhu a loaa aku la ka puali koa mua o ke kupua Euredula a kuemi like aku la lakou i hope me ka puehu liilii o na hulu, oia paha ka koua e ka mea heluhelu e ho-uhene ae ai i keia mau wahi lalani hooheno”

            Liilii manu ai Laiki oe,

            Ua kohu nalo meli ka pipili i ka pua,

            Hookahi no poka huli kaanini,

            Owala na hulu i ka puapua.

 

LAUDILA.

 

KA NAITA HOOPAHAOHAO O NA

KAKAI MAUNA A ME NA KAEI PALI O ITALIA

Ka Olali oke Kahua Kaua.

Ka Eoeo nana i @@@@unihi ka Onohi malamalama o ka La; ka Ui kelakela i malamaia mawaena o na kuahiwi me na kualono; ka nani nana i hoomalule ka puuani o na aliiwahine a pau o Europa a i e@a ka @@ha lima @@ a ke aloha.

Ka Makani Puahiohio Wiliau o ka Hikina.

A o ke Kupueu Iwikani o ka Makakila

            Ia wa i pu like ae ai na hae elua, a hoomaka mai la ka leo o ka o-le euwe hone, ia wa no i hoohuli ae ai na naita i ko laua mau lio, a hele aku la kekahi no ka hikina, a o kekahi hoi no ke komohana, a he ¼ mile ka mamao. O ka wa no ia o ka o-le i kani kapalili mai ai, ia wa pu no hoi i hoohuli like mai ai na naita i ko laua mau lio, a ike pu ia aku la ka hoomalo ana o ua mau holo lio nei, a me ka hookuene pono ana iho i ko laua mau kulana.

            I ke kolu o ke kani ana o ka leo o ka o-le, o ka wa no ia o ua mau holo lio ne ii kuu pau iho ai i ka holo o ko laua mau lio, aia hoi ka laua mau pahi ke anapanapa la i ka lewa, a aole i liuliu ua hookui ae la ua mau naita nei, e haalele pau ana hoi kela a me keia o laua i ko laua mau ikaika pa kahi, me ka manao o kekahi o laua e papahi i ka hanohano o kekahua kaua.

            I na no kaua i hookui ae ai, ua puko ae la ka ea o ka lepo a nalowale aku la ua mau naita la iloko a ka ehu a ka lepo, me ka ike ole ia aku o ko laua mau kino, o ke koele o na pahi kaua oia wale no ka mea e lohe ia aku ana, he mau minute keia paio ana ua mau moho nei, ua ike ia aku la ka naita o ke aupuni Haahaa e holo ana me ke kumu o kana pahikaua ma kona lima, no ka mea, ua haki pu aku la kana pahi i ka hauna pahi a ke alii opio.

            Iaia e holo ana ua hulohulo like ae la na mea me ka hooho pu ae, aia ke kupueu o ka makakila ke hookihakaha ae la, ua make hou no paha ka naita a ka Moi, i ka mao ana ae o ka ehu a ka lepo, ike ia aku la no ka naita a ka Moi e ku mai ana no me ka hiehie nui.

            I ka mamao ana aku o ua naita Lula nei, ua lalau ae la oia i kana laau ihe, a hoohuli hou mai la i ke poo o kona lio i kahi a ke koa opio e ku ana i ke kokoke ana mai, ua pane mai la oia , e ka opio, e pale nou me ke akamai nui, a e paa a paa i kou kulana, ia wa no i pahu mai ai ua naita nei i kana laau ihe me ka ikaika nui, me kona manao oia ka pahuna ihe e kaili ia ai ka hanu o ke alii opio, aka me ka eleu nui i alo ae ai ke keiki alii Laudila a hala ae la, me ka eleu no hoi ke ‘lii opio i pahu aku ai i kana laau ihe a ku aku la ma ka poaeae akau o ka naita Luala, a haule pahu aku la oia i ka hooua he luahi na ka make mau loa.

            I ka ike ana mai o na mea a pau o ka waiho aku a ke kino nui puipui o ka naita Lula, ka mea a lakou i kapa aku ai ke kupueu o ka makakila, e waiho oni ole mai ana i ka honua, ia wa, ua uwauwa koke ae la ke anaina mai o a o, a o kekahi poe hoi ua hele mai la a ma kahi o ke kino make o Lula e waiho ana, i nana ia iho ka hana, aole no e kala i haalele mai ai i ka la i ka mea pumehana.

            I ke anaina euluaoa nei no ka lanakila ana o kekeiki opio, a me na olelo hoohiluhilu e puana mau ana ma ko lakou mau waha, a o ka Moi hoi keia, ua ke ae la oia a hai aku la i na makaainana he ahaaina nui ko keia ahiahi, nolaila ke kono ia aku nei na mea a pau e naue ae ma ka hale alii, no ka hoohanohano ana i ke koa opio no kana mau hana oi kelakela i hana iho nei.

            Oia no hoi ka wa a ke koa opio i hele mai ai imua o na ‘lii, a me ka Moi hoi e noho mai la, i ke alii opio e kau ana ma kona lio, ua kahea mai la ke aliiwahine opio e hele aku ma kona wahi e noho ana, kulou aku la ke poo o ke alii opio, huli aku la oia a pane aku la i ka Moi, e ka Moi a me ke kama aliiwahine, a me na alii hanau a ka aina.

            Ke kaumaha loa nei au i ka hiki ole ia’u ke huli hoi pu aku e lealea me oe e ka Moi, a me ka ohana alii no keia lanakila nui i loaa ma ko kaua aoao i keia la, no ka mea, he alanui ko’u eia mamua e waiho mai nei no ka’u huakai hele.

            I ka lohe ana o ka Moi, ua pane mai la oia kai no hoi e hoi ana oe me kau wahine, ua manao au o keia no ka po o olua e hoohui ia ai ma ka pelika hemolele o ka mare, eia ka aole, pane aku la ke koa opio, ke manao nei au aole au e hiki ke hoololohi ma ka’u huakai hele, no ka mea, ua ake nui ia au e hiki aku mamua o ka lilo ana o ke ola o kekahi aupuni, ma ka poho o ka lima o kekahi moo derakona, ka mea nana i pakaha i ka waiwai a me ke ola o ka lahui, nolaila aole au e hiki ke hoi aku me oe a lealea pu i keia no, no ka mea, ke kau mai nei na halia ana ua kokoke loa e lilo ka pua nani o na aupuni ala, nolaila e hookuu mai oe ia’u e hele, i ka lohe ana o ke kaikamahine alii ua kaua mai la oia e noho no kaua no ka mea ua lilo no oe na’a, a owau hoi ua lilo au nau.

            Ia wai i huli ae ai ke alii opio a pane aku la, e ka mea nana i hookuemi i ka’u hua kai hele no ka hoola ana i na aupuni i loaa i ka pilikia, e like me kou aupuni i loaa iho nei i keia pilikia, nolaila e hookuu mai oe ia’u, e hele au aia a hoi mai au alaila e hooko no au i kau noi, ia wa i hoohuli ae aius keiki nei i kona lio, a puki mai la i ke kaulawaha, hele mai la ka Moi a me ke aliiwahine, a me ka ohana alii a haawi iho la i na muki hope ana mawaena o lakou.

            I ka hookuu ana iho, o ka wa no ia i nalowale ano e iho ai ua keiki la iloko o ka wiliau a na makani.

            E na hoa hooipoipo o ka moolelo o ke keiki alii Laudila e haalele ae ko kakou kamailio ana no ke alii opio, ua oki no oia e hele ana i ka lewa, a e huli ae ko kakou kamailio ana no ka hale alii a me kona mau hiona.

            I ka huakai alii i hiki aku ai i ka hale alii, ua ninau mai la ka Moiwahine, pehea mai nei, pane aku la kana kane, ua lanakila ko kaua aoao, a o ka naita Lula hoi ua make oia, a o ka kaua keiki hoi, ua hala aku la oia ma kana hua kai hele, no ka hoola ana i kekahi aupuni i loaa i ka pilikia, auwe no ka hoi e, kai no e hoi mai ana oia a hooko i kau mau mea i haawi aku ai i uku no kona luhi.

            Pane aku la ka Moi, aia a huli hoi mai alaila, hooko ia ia mau manao, ae ua pono, wahi a ka Moiwahine.

            I ka uhi ana mai o ka malu po, ua piha kui ae la ka hale alii i na ‘lii a me na lede maka hanohano o ke kulanakauhale, ua hoomau ia na lealea ana a hiki wale i na hora koliu o ke kulu aumoe, a ua inu mau ia no hoi ke ola o ke keiki alii Laudila a hili wale i ka hookuu ana o na lealea o ia po.

            Ma keia wahi e nuli ae ko kaua kamailio ana no ke keiki alii Laudila a me ke ano o kana huakai hele.

            i ke keiki alii e hele nei me kona lio, a hiki i ke ano o ke ahiahi ua hiki aku la oia i kahi kulanakauhale kamahao, ua holo aku la oia a ma ke kauwahi pupupu hale ua kipa aku la oia, a ua hookipa ia oia e kekahi mau wahi elemakule, a wehewehe ae la oia i ka pono o kona lio, a lawe aku lai kona lio iloko o kekahi mala huita, a huli hoi mai la oia no kahi e noho ana o na wahi elemakule, us makaukau mai la kahi mea ai i ua mau elemakule la a haule nui aku la paina, a i ka pau ana, ua ni nau aku la ke keiki alii i ka mea hou o ia aupuni.

            Ua pane mai la ua mau elemakule nei, e ka naita aupuni nei, a he mea hou ano nui ko ko makou aupuni nei, a he mea no hoi e hookaumaha mai ai i kou naau ke lohe oe, a oia ka makou mea e noho nei me ke kanikau.

            No ko makou aliiwahine, ke kaikamahine hoi a ko makou Moi aloha, oia ka muli loa o ka laua mau keiki, ua koho ia mai nei e ka moo kupua oia ke lilo iaia, a ma ka hoailona ana ua kau aku la ka hoailona maluna ona, a oia no hoi ke kumu o ka lilo ana o keia kaikamahine, a he punahele no hoi ia na kona makuakane.

            Ke nana aku i kona mau helehelena he nani maoli no , o kaona mau papalina ua like no ia me ka ohia noho malu, a o kona mau owili lauoho ua like no ia me ka hinuhinu o ka hulu o ka hulu o ka manu koraka, ke ike aku i kona mau helehelena, ole no he mea a ka naau e hoohalahala ai.

            Ke huli nei nae kona makuakane i ka mea a mau mea paha nana e pepehi i ua moo la, o ka mea e make ai, e lilo no iaia ke aupuni, a me ua ui la a’u e kamailio aku nei ia oe, a ina he naita oe, alaila, aia ka pono o ke kau i ka hanohano pane aku la ke alii opio, o ka wa hea ka wa e lawe ia aku ai o ua kaikamahine ia na ka moo, apopo i ka hora au e ike ai i ka pouli a ka la, a oia ka wa e hoea mai ai o ua moo la iluna o kekahi puu, a i ka wa e wehe ai o ka maiamalama e iho mai ai oia a lawe aku i ua ui nei.

            A pehea aole no hoi he kanaka e hiki ai ke hakaka me kela moo mo, aole wale a ka elemakule, ia wa i pane aku ai ka opio, he keu ao kanaka ikaika ole o ko a@ wahi, manao au ina o ka malii o ko makou wahi, he mea lealea ia na lakou, o ka hakaka me na moo lupaa a pau e hiki aku ana i ko makou wahi.

            O ka hookuu ana ia o ko lakou ala ana a huli hoi aku la lakou e moe.

            I ke kakahiaka ma ana ae, ua lohe ia aku la na leo kanikau o na @u, me na makaainana, e kuwo hele ana mana alanui, a ike pu ia aku la ke kamoe ae o na huakai naita e kamoe no ke ala kuahiwi, aole i liuliu ua ike ia aku la kekahi kaa nui e huki ia ana e na paa lio he 12, ua hoouhi ia na lio a me ke kaa i ka uhi kanikaa a he kaoo nui ke kai ana mahope me na aahu alii ma ka lakou mau puhaka e kaiewa ana na pahikaua, a e moe lakee ana ka lakou mau laau ihe, o na koi kaua hoi, e kau ana ma ko lakou kua, he 500 ko lakou nui, mahope aku o lakou o ka Moia me ka Moiwahine, a me na kaikuaana o ka mea e lawe ia ana e molia na ka moo.

            E wehewehe iki aku ka mea kakau i ka huakai mahope iho o ke kaa, oia huakai o ka huakai ia o na keiki alii e pii ana e paio me ka moo kupua, o ke keiki nae a ke kuhina kaua, oia ka naita i aa e hakaka me kela moo, o kekahi poe iho he poe haumana, me ka manao he wahi mea uuku mai la, eia ka he ku i ka weliweli ka nana aku, a ina e lanakila ua keiki la alaila o ke kane mare no ia a ua ui la.

            I ka huakai alii i kokoke aku ai ma ke kumu o ua puu la, ua hoomaha iho lakou, oia no ka wa i hele aku ai ke ‘lii ka Moi a haawi aku la i kekahi hainaka nui i kana kaikamahine, me ka olelo pu aku, e kuu kaikamahine, kuu aloha kuu punahele hoi, ka mea a kuu puuwai i kaumaha ai, e lei oe i keia hainaka a make pu oe me ia, no ka mea o ke aupuni no ia o kaua, a olo ae la ka pihe uwe, o ka wa no ia o ka Moiwahine i maule iho ai. I ka mohala ana ae ua huli aku la ka Moi a hookaawale aku la ma kahi e, me ka puliki no o kona lima i ka umauma, a e kali ana o ka hiki mai o ka manawa.

            I ka hiki ana ae i ka manawa e hiki mai ai ua moo nei, o ka wa no ia i pouli ano e iho ai o ka la, hoike mai la na hoku i ko lakou uiuiki iloko o ka ponaha lani, o ka wa no hoi ia o na kaua lio i hoomaka ae ai e auhee holoaku la lakou no ka mu ana i ko lakou ola, iloko o ka wai hoomaka ai e pouli oia no ka wa i hiki aku ai ke keiki alii Laudila, ma kahi e noho ana ke kaikamahine alii e noke ana i ka uwe, ua puiwa ae la oia i ke kalele ana iho o keia mea ma kona mau poohiwi.

            Puiwa loa ae la oia a uwe leo nui ae la, a lohe mai la na naita a oia ko lakou kumu o ka holo ana me ko lakou kuhihewa, o ka moo kupua la, eia ka uanei, o ka moo kolohe o Italia, ka ihu kaea@a o ka makakila,

            Pane malie iho la ua kolohe nui nei o Italia, e ka ui hookahi a o ike ola ai ma@@@, aole auhe moo, aka he makaikai honua au, nolaila e maliu mai, e ninau aku au ia oe heaha kou mea o ka hoonoho ia ana maanei, ia wa i hoaiki ae ai ua kaikamahine nei, aia hoi, papa poao iho la na helehelena o ke kaiki alii Laudila, ia wa i puliki ae ai ua ui nei i ka a i o ke koa opio, a haawi iho la i na muki aloha ana mawaena o laea.

            Ia wa i hoi mai ai ua kaikamahine nei i kona mea i noho ai ilaila, e haawi ia ana oia na ka moo kupua.

            Pane aku la ke koa opio, o kou makemake ana no nae ia moo i kane nau, pane mai la ua kaikamahine la, aole o’u makemake, a me ko’u ohana, aka o ka makau i ka make, oia wale no ke kumu, minamina wale no hoi oe i ko lilo aku i o’u mau kaikuaana, aole hoi o ko’u wa kaawale na’u okoa la hoi mai luna a lalo, aloha no oe, aloha ka makua, aloha ka aina.

            Ia wa i pane aku ai ke alii opio, ina pela owau ke kokua ma kou aoao, a hiki i ko kaua make pu ana mamuli ou e ke aloha.       (Aole i pau.)

 

ROMURA.

 

KE KEIKI ALII O KA PUUWAI @@ONA.

Ka mea i kapaia ka ‘Opuu Ro@@’ o na kihapai@me ka Puuwai o kona lahui; a o ka Manu Aeto hoi o na kualono me na Ululaau anoano polikua o Aleg@lia.

HE IWIKANI RURE O @A AE @ @@@@@

A O KA

Hookalakupua o Ka Makakila.

            Oiai ke keikialii i kau aku ai iluna o ka moku me na puili aloha ana me kona mau makua a me na makaainana, ua hao ae la ke kapena i kona mana e kalele ana iluna o ka hoeuli, e nana aku ana i ke ano o kona alahele nona ka inoa Isabela, (ke ano o keia, ke aliiwahine o ke kai.) No na la elua ka holo ana o ka moku, ua pau ka ike ia ana o ka aina, o na ao haeleele wale no ke ike ia aku ana, a o na ale ahiu hoi o ka moana aia ke paio la me ka moku Isabela.

            I ka uhi ana mai o ka po, a ma ka hapalua paha o ua po la, ikea aku la ka ino nui palena ole, a pii mai la na ale o ka moana a ku me he pali la, a ke puhi mai la ka makani me kona ikaika hoomaha ole, a ke holopapa mai la na leo nakoloko o ka hekili, a ke hoomalamalama mai la ka uwil me he mau ihoiho kukui la e hoomalamalama iho ana i ka moku; a no ka manawa pokole wale no, ua lilo ae la ka moku i mau wahi apana liilii e paialewa ia ana e ka inaina o na ale o ka moana, a e puhi ia ana e ka huhu lokoino o makani, a lilo aku la na mea a pau oluna i luahi na ka inaina o ka ino nui e pahola la; a no ka manawa pokole ua nalowale kahi mai kekahi mai.

            E na hoa heluhelu o keia nanea ilihia, ka lei a nei makapeni e kui mau nei, ano ke hoea aku la kakou i ka @@ a me ka iwi o na iwi o ke keikialii Romura, a kakou e ike aku ai i ua olali la e alo ana i na moana kai ehuehu o na aina kamahao pohihihi he nui.

            I ka manawa i lilo ai ka moku i mau apana liilii, ua paialewa ia aku la na mea a pau a hiki i ke keiki alii a ke kuekaa ia la oia e na ale e poi pu la iluna ona ma ka hoomaha ole, a ke pinapinai iho la ka leo hoomaha ole o ka hekili me he la e haehae ia ana na ale o ka moana, o ke poipu mai la na ao pano pano o ka ino i kokua ia mai e na kulu pakaua hui iniki o ka hooilo. Auwe aloha ino!! O kaleo nakolokolo o ka hekili i huipu ia me ka halulu o na ale, a i panai ia me na kikiao makani puahiohio e wili la ua like ia me ka leo o na tausani uhane o ka po e hooho mai la i ka paa o ka lakou pio no ka wa mau loa.

            I ka puka ana mai o ka la, a oiai ke keiki alii e maule iho ana ua aneane e make, ia manawa no oia i lohe aku ai i kekahi leo i ka pae ana mai penei: E pae, eia ke ala. Ia manawa no i kaakaa ae ai na maka o ke keiki alii me kona nana pono aku ma kahi a ka leo i pa-e mai ai, a oiai oia e nana hoomau aku ana, ike koke aku la oia i kekahi kiaha aniani opaka e lana hele ana, @ ia manawa no i hookokoke aku ai ke keiki alii a pane aku la: Nou anei ka leo i pane ae nei e keia kiaha aniani; a ia manawa no i kapalulu ae ai o loko o ua kiaha nei a oili ae la na poo ekolu mailoko ae o ua kiaha la a pane mai la, eia ke ala e kipa. Ia manawa no i hoopa aku ai keia ma ke kae o ua kiaha la, a o ka manawa no ia i hapai ia aku ai keia e kekahi lima ike ole ia a nalowale aku la iloko o ua kiaha paha’oha’o la, a o oe paha kekahi e haohao iho ana e ka mea heluhelu i ke ano o keia kiaha, ae pela io no,

            O keia kiaha opaka aniani, oia ponoi no o Leinadia, kekahi o na mea i hanau pu ia mai me ia, a na ka uhane o kona makua moneka i hoouna mai e i@i i kana keiki, a i ka io o kona mau io a me ka iwi o kona mau iwi, a kaua e ka mea heluhelu e ike iho ai i ke paha’oha’o nui o ua ili la i kanu pu ia ai me ka moneka, a i kapaia ke kaulahao o ka honua.

            (Aole i pau.)