Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVI, Number 7, 12 February 1887 — Page 2

Page PDF (2.09 MB)

This text was transcribed by:  Blane
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Nupepa Kuokoa.

 

No ka Makahiki. ....................$2.00

No Eomo Makiaa......................1.00

------KUIKE KA RULA.------------

 

Poaono ...... Feberuari 12, 1887.

 

               R.T. BOOTH

 

    He anaina haipule nui ka iakoakoa ae maloko o ka luakini o Kawaiahao I ke ahiahi Poakolu nei.   Ua malamaia he anaina hoole waiona i alakai ia e Mr. R. T. Booth, ka haolehaiolelo hoole waiona e haiolelo nei ma ke hulanakauhale.  Hai mai la oia i na olelo alakai naauao e hoakaka ana i ka ino kuhohonu o ka inu waiona, a wahi ana, ua noho oia iloko o ka hune a me ka popilikia, oiai he kanaka inu ona oia. 

A i kona wa i hoohiki paa ai e haalele i ka waiona. he umi makahiki Loihi i hala aku, ua ike iho la oia i kona maemae a me ke kuonoono o kahi dala i ka pakeke.  Ike pu oia he home nani a he ohana maikai, he mau hoaloha lenulehu, a he noho ana hauoli.

   Hoike mai oia i kehaki kanaka i aahu i ka lole weluwelu, lepo a pelapela pu.   Moe oia maloko o ka hale manu me kona wahi ohana uuku a me na manu pu.  He kanaka keia i komo iloko o ka poai o ka  poe inu waiona, a ua nele a me ka hune kona noho ana.  Hele oia ma na halawai hoole waiona a noi ikaika me ka hoohiki paa e hoole loa i ka waiona.  Mahope koke iho ua loaa iaia he nohona oluolu me ka maemae, loaa he home kuonoono, a kapa iho la i kona hale ka halealii, no ka mea ua lilo oia i keiki na ke alii.

   No na mea e pili ana i na aina o Nu Kilani, ua hoike mai oia i ka hoopoino nui ia ana o ko laila lahui kamaaina e ka waiona, oia ka waiona e luku nui nei i ko lakou mau kanaka kino nunui a ikaika, nolaila.  ua hana iho la lakou i kekahi kanawai paa loa me ke kaupalena ana i ko lakou aina, aole e komo, e kuai a e inu ia ke kauwahi kulu waiona iwaena o ia lahui, a ua paa ia kanawai a hiki i keia wa.  Ua maemae ia lahui, ua kuonoono, a ua inaluhia pu.

   A hiki i keia au hou, wahi hou ana, ua hoonaauao ia na lahui kanaka o na aupuni nui kahi i noho paa ia e ka waiona, no ka nvi o na popilikia i loaa maikeia derakona.  He make, he hoilikole he hoolapuwale loa i ke kino, a he hilahila me ka hoopailua ia.  Ma ke kulanakauhale nui o Ladana i keia wa. ua kau inoa iho na kanaka kiekie a haahaa e hoole loa i ka waiona, a ua hele aku keia haawina maikai a hiki loa i na Lii o Enelani, na kanaka hanohano a waiwai, a eia pu imua o ke alo alii o Victoria.  Ua hui pu mai na ekalesibihopa a lawelawe i keia hana hoole waiona ikaika, a ma ko lakou mau umauma, e kau ana na lipine bolu, he hoike ana la i ko lakou hoohiki paa e kue i ka waiona.

   Ua hoike pu mai oia i na olelo ao maikai, e kono ana i ke anaina a i ka poe a pau e kakau i na inoa ma ka pepa hoole waiona a e kue loa aku ia mea ino mai ka aina aku.  He anaina maluhia me ka hauoli nui ka i hoolohe aku i kana mau ao maikai ana, a ua komo ka iini iloko e kue ikaika i ka waiona e laha nei iwaena o ka lahui Hawaii.  A he mea pono no hoi ka lawe ana mai i na mea i hoikeia e pili ana no ka lahui Maori o Nu Kilani a hoohalike aku me ia.  Mamuli o ko lakou ike ponoi ana no ko lakou lahui iho, he poe kino ikaika, puipui a oolea, a na ka waiona i hoemi nui ia lahui ma ka luku ana i ka make, a me ka hoaumana ana a lilo i poe aeabaukae, pela lakou i kau kanawai ai e pale loa i ka waiona.  I keia wa, ke huli mai nei ko lakou alo imua o ke ao holookoa a hoike mai la, he lahui ia i make ma ke kuu akea ia ana o ka waiona iwaena o lakou, a ano, he lahui i palekana mai ka puliki ana a na aweawe o ka popilikia nui o ka waiona.  Ke hoike mai nei, ua maemae, ua kuonoono, ua maluhia a ua hauoli nui ko lakou noho ana.

   O ka nui o ka poe i kahau inoa ma ka pepa Hoole Waiona ma Kawaiahao, he 105, a o ka poe i kau i ka lipine bolu ma ko lakou amauma, he 317.   Mamuli o ka paipai ana a R.T. Booth. ahiahi Poakahi.

R. T. BOOTH MA KAUMAKAPILI

E haawi hou ana o Mr R. T. Booth, he mau halawai hoole waiona ma ka luakini o Kaumakapili, e hoomaka ana mai ke ahiahi aku o ka la apopo, Sabati la 13, ahiahi Poakahi a me ka Poalua.  No kekahi mau la loihi kona lawelawe ana i keia hana iwaena o ke kulanakauhale nei a ua manao iho oia e hoi aku no ka home ma ka mokuahi Icelandia, aka mamuli o ka nonoi hou ia ana aku no kekahi mau la, a e lawelawe i ka hana mawaena o na kanaka Hawaii, nolaila ua ae mai oia e hana a e hooikaika no ka pono o keia lahu.

   Ke kono aku nei keia pepa i na makamaka a pau e hele nui ae a e hoolohe i kana mau haiolelo e haawi ana ma na ahiahi i hoike ia maluna, mamua o kona hoi ana aku ma ka mokuahi o ka Poakolu ae.

Ka Huakai Makaikai I ke Ahi Pele

 

HAI A E KA PAOA ME KA MOE@

 

Na Hoike lehulehu o ia Huakai makaikai.

 

Kakauia no ke Kuokoa

 

Niau aku la ke Kinau ma kana huakai lawe ohua makaikai pele I hele a piha kuineki kona oneki, ma ke ahiahi Poakahi Ianuari 31: kaalo ae la ma ka hale ipukukui o ka lae o Kalaahu, ma ka bora 7 a oi iki o ia ahiahi, a hiki aku la ma Lahaina mawaena o na hora io me ii o ia po. Mai laila aku a ke awa o Maalaea a hoohiki loa i Makena, he kakaikahi loa na ohua I lele aku iuka, a me ko uka mai hoi i’una o ka moku. He maile ka moana aohe kulu pakaua; he wahi ano ahiuhiu makani ma ke kowa mawaena o Oahu nei a me Molokai, oia na ale o Pailolo. Na ia mau ale I hoolewa ae I ka hope o Kinau moku, a hookau pu iho laina haawina poluea maluna o ka hapanui o na ohua, aia lakou ke hoopoluluhi ia la, a aia hoi ka hanu mea hou o ke Kuokoa ke lualai pu la I ka lawe malie a ke kikala oni o Kinau, a e hookikina ana I kona mau lihilihi maka e paio me na kipehi huna ehukai oka moana.

 

KE AHI ME KA UWILA

 

Oiai ka moku e palau ana i na ale hanupanupa o Alenuihaha, a e hoomau ana hoi ka nanu mea hou i kona kulana maluna o ka oneki o ka moku, aia hoi, ikea mai la ka olapa ikaika ana ae o ka uwila ma ke kukulu komohana o ke ala pololei mai Oahu aku nei, a holo lalama ae la kona maualelo malamalama mawaena o na huina aouli e poipu iho ana maluna o ka mokupuni Kakahihewa nei, me ka amaamau no kekahi mau minule loihi, a na ia mea i hoolana ae i ka manao, ala no ka wahine ai honua ke haulani la i na oho limukala o Hopeloa i kai o Kahuku, oiai ke ikea mau ia nei na hoailona i na moku, oia ka uwila, a ke mau nei no ma ka lewanuu ka pohina uahi o ka lua nana i pani ae i ka malamalama o ka mahina, a hoaiki mai la iwaena o na aouli. Wahi a na kahumoku, he ikea ia aku no ke ahi ke kaalo ka moku ma ka lae o Kalaau, a i keia hoi, pehea la.

 

KINAU I KA MOKU O KEAWE

 

Ma na hora kakahiaka o ka Poalua, auku ana ka olali o na kai ma ke awa o Mahukona, a oia no ka wa i oiluli mai ai na ohua mai ko lakou mau lua i hoopumehana ai e makaikai i ka nani o ka aina laula e waiho kahela mai ana, a e hanu hoi i ke ala lipoa o ia mau kahakai. Nani io no-nana aku ohuohu lua o Maunakea i kona papahi lei keokeo o ka hau, kohu ohule ka “wehea iho maluna o Hihimanu.” Na lae pohaku a me na puu liilu, a pela wale aku. He mau hora malaila a hoea ana i Kawaihae. He nani okoa ko laila, ike maka i ke kai hawanawana a me ke awawa olu o ka aina mauna o Waimea, uliuli maikai ka aina, aka, o ka pohina uahi, he oia mau no ke poluluhi, a no ia mea ke mau la no na li’a ana, e ike, e launa a e luakaha pu me ke ahi a ka wahine hookalakupua.

 

KINAU I KE KAI MALINO

 

Haalele ia Kawaihae ma ia mau hora kakahiaka, a he nehe ana kai lohe ia, eia ka ka mahimahi o ka moana ke kalewa nei i ke kai halai lana malie o na Kona. Malaila, uluhua i ka oili mau ae o na lae pohaku, a manao iho la ina he mana kupua ko ke kanaka ina ua koli ia na lae aina a apahupahu. Aka, aole pela na hiona o ka manawa, oiai na maka e kaulona pono ana no ka aina, a e hoolohe ana na pepeiao i na kuhikuhi pololei a pae e paha a na ohua i na inoa o kela a me keia wahi, a i ka manamana kuhi hora i aui iki ae ai mai ka hora 12 oke awakea, eia ka ka moku ke kaalo nei mawaho o Kailua. Ike aku la i ka nani o ia wahi kahi a na ‘lii e noho ai-na kauhale a me na kumu niu loloa. Ke mau la no ka moku ma kona alahele, a ke emi pu mai la hoi na manaolana no ka ike ike ahi pele; oiai o ka pohina uahi wale no ka mea ike ia aku, a koe hoi kahi mau hoailona e ae o ke ahi.

 

HALAWAI ME HEALANI

 

A kaalo aku la ka moku ma kahi lae e kipa koke iho ai i ke kaikuono o Kealakekua, halawai pu aku la makou me kahi mokukiakahi heihei o ka Moi, Healani; ma ia wahi i hoopaa ia iho ai ka holo o ka moku no ka ninau ana i ka nuhou o ka pele, a ua pane ia mai la, aohe pele i koe, na pio. Malia io no ka ike ole ia aku o ka wena ahi, ua pio, a ua poho na manolana no ka ike maka i ka nani a me ke kupanaha o ke ahi pele. No kekahi mau minule ke ku ana me ke kiakahi, a ua lawe ia mai la he mau eke alani no ke Kinau. Hookahi nuhou o nei wahi moku kiakahi, aia he wahi hae Hawaii ke welo ana ma kona kia, a ua huli nae ke poo o a hae ilalo, a i ka wa i ninau ia aku ai ke kumu o ka hana ana pela, pane ia mai la no ka pio o ka pele Aole no paha i ike nui ko luna poe ua huki hewa ia ka hae, a akahi iho la no a ike.

KAIKUONO O KEALAKEKUA

 

Niau aku la ka moku ma ia wahi a hoea ana i ke kaikuono o Kealakekua.  Ku iho la ka moku malalo o ka malu pali o Keoua, a hoolele ia aku la na ohua no ka makaikai ana i ke kia hoomanao o Kapena Kuke.  Ike i ke kia hoomanao me na hua palapala i kahakaha ia maluna he olelo Beritania, a penei kahi unuhi ano nui ana e hiki ke hoomaopopo ia iho.

 

He hoomanao no ka Haihaina Nui, Kapena

 

JAMES COOK @

 

Ka mea i loaa ai keia mau Mokupuni ma ka la 18 o Ianuari A.D. 1778, a i haule make ma kahi kokoke i keia wahi ma ka la 14 o Februari A.D. 1779.

 

Kukaheia keia kiahoomanao ma Novemaba,

A.D. 1874:

Na kekahi o kona mau hoa lahui kanaka.

 

Kuhikuhi mai la na kamaaina i kahi kiowai e auau ai e ke kama aliiwahine Kapili Likelike i make iho nei, ia Haliilua, a i ka pali kapu hoi o Keoua me na ana huna iwi iwaena o ka pali.  Ikemaka ia mau wahi o ka aina, aohe no hoi i ka maemae loa ke nana aku, aka, ua kaulana ka inoa a puni na moku.

 

KE ALAHELE NO KAHUKU,

 

Haalele ka moku ia Kealakekua ma na hora auina la a nee palanehe aku la no ke alahele pololei no kahi o ka pele.  He lana malie ke kai, he oluolu ka makani kolonahe o ka aina, he kamahao na helehelena o ka aina i ai ia e ka aina i ai ia e ka pele, a ma ke kuahiwi o Hualalai na haakohi ao hakumakuma a me ka pohina uahi a pele e nohoalii iho ana, Hala mai la o Hookena a me Hoopuloa, a oia no ka wa a ka la e iho aku ana a napoo i ka ilikai.  Alaila hamau mai la ka holoke ana o na ohua, uhi iho la ka malu po, hoaiki mai la malamalama o ka mahina ma na huina aouli i pani paa ia e ka uahi, a aia na mea a pau ma kahi hookahi e hakilo ana i ka wena mai hoi o ke ahi iluna me na hialaai nui, aka, o na manaolana o ka “hanu mea hou” iaia e ku hakanu ana ma ka oneki o ka moku, ua haule loa a ua poholo ilalo mai kona lana iluna no ka wa mua.

 

HE KULANA PIOLOKE.

 

Ma ia mau hora ahiahi ke pikokoi mau ana na ohua ma ka palekai o ka moku e ake aku ana o ka ike wahi pele aku hoi a wahi malamalama ano e ae hoi, he neo nae ia; a o ka pohina uahi wale iho la no.  Alaila, haukawewe ae la ka oneki o ka moku, a i alawa iho ka hana, eia ka he mau wahine ui, he mau kane haole a me kekahi mau keiki liilii ke noke ana i ka hula kui, e hoolewa ana i na kikala, e anau ana imua a i hope, e hookupu ana i ke dala, a ua alakai ia keia mau hana e ka leo kani o ke gita a me ke koliana.  Ia wa, hooho ana na leo, eia ka pele e!  Hamau koke iho la na haukawewe, aia ae la kela me keia ma ka palekai, a ke nana la i ka aina.  Ua paa ka holo o ka moku, ua ku i kahi hookahi; “Kahi keia o ka pele,” wahi a na leo.  Auhea ka pele? wahi a na ninau.  Aia ka pele ke a mai la, wahi a na pane.  Kahaha, he ipukukui kela, he kauhale paha ko keia wahi?  Aole, he pele ia a pela wale aku na hoopaapaa ana.  O keia mau hiona a pau, aia ma ka oneki lalo o ka moku.

 

NA HIONA O IA PO I IKE MUA IA.

 

  Ku iho la ka moku ma kahi he mau anana kaawale mai ka aina mai.  Uiuiki mai la ke ahi pele ma na mawae a me na alualua pohaku o ke kahakai, a ua kohu kukui no na kauhale i ka hoomaopopo aku.  He kakaikahi loa na ahi o keia ano i ike ia aku, a o ka punohu keokeo o ka mahu epii pohukuhuku ae ana iluna, oia ka mea nui i ikeia, a ke kuhi nai kekahi poe he nalu.  Ua kohu mau kiko keokeo lakou iwaena o ka honua hauliuli e waiho mai ana, a ke pua lakou iluna a nalo aku la, alaila ua waiho iho la ka honua he pouli pu mai o a o.  No kekahi mau minute, ike ia aku la ke ahi o Mokuaweoweo iluna o Maunaloa, a o pololei ae la kona malamalama iluna a iloko o na a panopano e haakokohi iho ana maluna o ka piko o ka mauna.  O ka aina mauka pono o kahi o ka moku e ku nei, oia no kahi a ka pele i kahe mai ai a hiki i ke kai.  He pouli anoano pu ia wahi, he nehe malie ka leo o na nalu, e popoi ana ma na kipapali, a he nape holu a halana malie ke kai.  O Kahuku keia wahi ka ilina i moepuu ia e ka pele, a o ka uliuli o ke aa pele ka hapanui o ka aina ke nana aku, He po mahina keia, aka ua pania paa ia kona nani e ka uahi pohina o ka lua.  Aia iloko o kekahi poe na nune ana: He ahi pele paha keia, he kauhale paha?  A i ole o kau ohua paha keia o Malulani ua hoolele ia iho nei ianei, a na lakou kela ahi e uiuiki mai la?  Pela iho la na nune ana, na manao wale ana, a hiki i ka healualu ia ana iho o na lihilihi maka e ka hiamoe.  Koe aku kahi poe.

 

ONE A UKA O KAHUKU

 

  Na ke ahi pele ke kaena mua i lohe ia mai, ua one-a kai o Kahuku iaia, a na keia makapeni hoi ke kaena hope ua one-a uka o Kahuku i na ohua o ke Kinau.  No ka mea, ma na hora kakahiaka nui wale, aia na waapa ke a-lola i na ohua no ka aina.  Emoole, haloaloa ae la ke aa pele me na ohua makaikai e auwana hele ana mao a maanei.  E pinana ana maluna o na pohaku na kane a me na wahine, me na laau loloa ma na lima I kookoo.  Maluna o ka waapa mua I pae iuka, malaila ke kau ana o ka mea kakau, a hele aku la e haliwai pu me Madame Pele.

NA OHUA MA KE KAHUA PELE

Ma kahi e pili kokoke loa ana i ke kappa kahakai, he mau ahua pohaku aa pele ke waiho ana a ua hele wale no hoi a napele o loko i ka noke ai paha a ka pele.  No kekahi wahi laula loa o ka aina, ua uhi paa wale ia no e kea aa.  He ano pilikia ka hele ana maluna o kea a, no ka mea he napele wale no, a he hoomama wale no ka hehi ana maluna o na pohaku i ai ia e ka pele me ka makaala loa o poholo ilalo.  Ma na mawae liilii a me na poopoo pohaku me ka hao wela enaena ke nana aku.  He wela maluna o kea a, a ua hiki ole ke hoomanawanui I ka hele ana a hala iwaena.  He hulili enaena maluna o kea a pele ke nana aku a puni; he mama ka pohaku, aole kaumaha.  Iwaena o keia kahua aa pele, e punohu kikokikoi mai an aka uahi a me ka mahu, a hoomanao iho la ka mea kakau, ma kahi a ka uahi e pu-a ana, aia no he ahi malalo.  Ma kahi pili kokoke loa I ke kapakai, e paila ana ke kai, e p@i ana no hoi ka mahu, a he wela ke kai ke hoopa iho.  Me ke kanalua ole aole he wahi a ola ma keia wahi.

Ma ke kauwahi o ke kahakai he one; he wahi uuku loa nae, a o na ohuku pohaku wale iho la no ka hapanui.  O ke kulana kahi i kahe mai ai ka pele, he kamahao maoli no.  Aia mauka loa he mau mile mamao mai ke kahakai aku, e ike ia aku no ka iho aoao ana ae a ka pele e moe ana mai ke komohana a i ka hikina, alaila iho pololei hou mai la no ke kai ma na mana ekolu, a oia no paha na muliwai ahi ekolu I loa mai keia manamana ana alaila hui hou ae la i kahi hookahi, a oia no ka iho pololei ana ma kea no palahalaha a hiki I ke kai.  E ike ia aku no iwaena o ka uliuli o ke aa pele, he mau ponaha kuakea, a oia no kahi i holopapa ole ia e ka pele.  Aohe mamao loa kahi e ike aku o ka hoomaka ana o ka pele e iho i kai, no ka mea, ua uhi paa iho la na ao panopano i awili pu ia me ka pohina uahi, ua hiki ole ke ike aku ia luna o Maunaloa.  Hookahi wale no wahi hiki I ka ike a ka maka ke hoomaopopo aku, oia ka palena kahi a ke ao i uhi iho ai.  He kupanaha na hana a kea hi pele maluna o ka aina.

             Ma ka aoao hikina o keia kahuna aa pele, e moe loihi mai ana ke aa pele o ka 1868, a mawaena o keia mau kahua aa pele, he wahi oawa pahoehoe, a oia kahi o ka aina e hookaawale ana i keia mau kahua pele.  Aohe laau ulu o keia wahi, hookah wale no he wahi kumu puhala e ku ana ma kahakai.  Koe keia oawa pahoehoe, e ulu ana he mau lau nahele me ka mauu pili.  Ma ka makaikai ana i keia kahua pahoehoe, aia he poopoo ana lehulehu i poai puni ia me ka pa pohaku, a me he la no na kanaka lawaia keia wahi i hana, no ka mea e waiho ana no na ikoi upena a me kekahi mau ohe kamokoi i hele a popopo.  Ike aku la I na pohaku nunui maluna o kea a pele a manao aku la he paa, aka i kou wa e hehi aku ai maluna, he helelei wale no, a me ka nihinihi loa o ka hehi ana e hiki pono ai ke kau ma kahi kiekie a ha@u i na ea kupono mai ka wela haha@a a ka pele e pii ae ana.  Ma na wahi alua ilalo, he hiki ole ke hoomanawanui iho; e pii mau ae ana na ea wela, na ea hohono ano e o ka pele, a e kahe mau ana kou hou ke hoomau loa i ke ku ana ma ia wahi.  He ooi wanawana ka pohaku, a uliuli pu mai o a o.

            Aia na ohua ke au hele la maluna o kea a a me ka pahoehoe me he poe kao la, a o kekahi poe hoi  aia ma na kipapali kai i kui opihi ai; piha na hainaka a hoihoi iluna o ka moku.  Lele no hoi kekahi poe me na mea ai, a ua hoohala na ohua he mau ho@a loihi o ka makaikai aa pele a me ka pele l@ilii ma ka aina.  He haahaa na kipapali kahi e lele ai na ohua, he malie ke kai, a he ol@no ka la.  Ma ke komohana o keia wahi, e onioni ae ana na puu liilii a me na puu one o na Puu o Pele, mauka pono o ka aina e kikohukohu mai ana na ma@e@ia pohaku eleele a me ka honua apuupuu.  Maluna aku e ku hoomakua mai ana o Maunaloa, me kona mau ao @akumakuma, a o kahi hoi a ke kupueu wahine o ka lua i noho ai.  Ma ka aoao hikina e moe loihi ana ke aa pele o ka makahiki  1868, a ma kona aoao iho e ku kakai ana na pali kahako o Molilele mai uka o ka aina a hiki i ke kai, alaila oni aku la ka lae o Kalae iloko o na kuakea a ka ehukai o na nalu o ka maoana kai keia i kaulana i ke mele “Ke kai kauhaa a ka malihini.”

            Nee ae la ka Manawa no na hora auina la o ua Poakolu la o ka makaikai ana o na ohua i ka aina o Madame Pele, alaila, ua lawa ia no kekahi wa houaku.  Hoi mai la kela me keia me na apanapana pohaku pele a me na mea ano e no hoi i loaa aku a ko lakou ala i auwana hele ai a aia hoi na waapa ke hoioi la i na ohua i ka moku. No noho nui iho nei ma na lae kahakai e kali ana no na waapa, a hookahi mea nui e mihi ai. o ka pau o na kamaa i ka weluwelu a eha ae le na wawae O ka poe no hoi i minamina loa i ko la kou mau paa kamaa. o lakou ke henehene aku nei i ka poe kamaa weluwelu, aka nae, aohe a lakou koena hiki i Honolulu nei, ua ike maka lakou ia Pele: he oki loa lakou aohe i ike wahi pelk i ka ulaula mai iloko o ka pohaku. a e ka poe kamaa weluwelu, na lakou ke kaena kupono ua ike maka ia pele.

 

He poe pele liilii nae, aohe pele nunui. No ka manawa hope loa, hele aku la ka mea kakau e lulu lima pu me Pele. ma ka o ana aku i ke kauwai apana ohe uuku iloko o ke ahi a lalapa ae la. Alaila. ua ike ia Pele, ua launa a ua lulu lima pu.

 

MA KA ONEKI O KA MOKU.

Mahope iho o ka hui aloha hope ana me Pele, ua pau aku la na ohua iluna a moku, a emoole no hoi niau aku la ma ia mau kai kaul@aa a ka malihini. Ike ae la i ke kakai mai o ka pali kiekie o Molilele, a no ka wa pokole ua kaalo ae la mao o ka lae o Ka Lae, a he mea emoole no hoi papai ana ke kikala oni a Kinau i ke awa o Honuaapo. Lele aku pele moewaa, oia o Mr. Nolena a me kana kaikamahine. Ike pono iho la i ke kai ooloku o na wahi, i ka uwapo hoolele ukana a me ohua o “Ani ka makani,” a i ka pali kiekie no hoi o Kawelohea me ke alanui e holo la ia Waiohinu e moe ana me kona welelau. Ma ia wahi, hoomaka aku la e ike i ka nani o ka aina, na pali a me na puu uliuli, a o na hora keia o ke ahiahi Poakolu a ka moku i haalele iho ai ia Honuapo. Kaalo ae la mawaho o Punaluu, e ku ana ka Malulani iloko, a iloko o ka uhi ana mai o ka po, ua hala hope ae la o Keauhou, Puna. Ma ia wahi pau ka ikena i ka nani o ka aina, a oni aku la ka moku iloko o ke ehuehu na ale o ka moana mawaho ae o Puna. Hoi aku ia kela a me keia e moe a aia ke ala ana i ka hora @@ o ia po. Eia ka i Hilo kahi i ku ai.

 

HILO I KA UA KANILEHUA.

O ka hora @@ ia o ka po Poakolu i ku ai ka moku i Hilo He malie ke ala moana a me Hilo pu. Pau aku la kahi poe iuka ma ia po, a i ke ao ana ae ka lele ana aku o ka hapanui. Ua halo’aloa uka i na ohua e au hele ana mao a maanei, e kau ana ma na lio no Waianuenue, a e komo ana ma na hale kuai i mau kamaa hou, no ka mea ua pau loa i ka weluwelu i ka ai’na e ke aa pele. O Hilo ka home a ka mea kakau i holoholo ai i kona wa liilii, a no na makahiki loihi o ke kaawale ana, akahi no a ike hou. Ua ano hou ke taona, lehulehu na kauhale, uliuli ka aina aka o na alanuiheoia mau ke apuupuu. Haohao iho ia-ko laila papahi le hoonuanua mau o ka ua, a i ka ninau ana i na kamaaina, ua pane ia ma la akahi iho la no a maile, he ua i na la mamua aku. I ka aneane ana i ka wa holo o ka moku, ake nui aku nei na o@ua i mau papahi lei lehua hoohie no ke taona alii nei, aka, ua pau e iho la i ka lilo no ka uuku. E ole hoi ka puehu o ka nui auanei keia a kana mai.

(Nana ma ka ao@o ekolu)

 

HOOLAHA HOU.

AHA HOOKOLOLO KIEKIE O KO HAWAII PAE AINA. Ma ka hooponopono Waiwai. Ma ka hana o ka waiwai a ALIU o Honolulu i make kauoha ole.

 

Ma ka waiho ia ana mai o ka Palapala Noi a me ka Papa Hoike a J.F. HACKFIELD a me J. RUBENSTEIN, na Lunahooponopono o ka waiwai o ALIU i oleloia, e noi ana e aponpono ia na hoolilo he $6483,10, a e hoike ana o na mea i loaa mai he $9900.49, a e noi ana e nana a e apono ia kela mau mea, a e kauohe ia e mahele ia na waiwai e waiho ana ma ko laua lima i na mea i kuleana malaila, a e hookuu ia laua a me ko laua mau hope mai ko la kou noho ana ma ia ano.

 

Ua kauoha ia, o ka POAKAHI, ka la 21 o MARAKI 1887, ma ka Hale Hookolokolo ma Aliiolani Hale ma Honolulu, oia kahi a me ka manawa i koho ia no ka hoolohe ana i ua Noi la, a me na Papa Hoike i olelo ia, a o ka poe a pau i pili malaila e hele mai a e hoike i ke kumu, ina he kumu io ko lakou e ae ole ia ai ua noi la, a malaila e hoke ia mai ai na hoike o na mea i kuleana maloko o ka waiwai i olelo ia. A o keia kauoha ma ka olelo Enelani me Hawaii, e pai ia maloko o ke KUOKOA me HAWAIIAN GAZETTE he mau nupepa i pai a hoolaha ia ma Honolulu, i ekolu pule mamua ae o ka manawa i oleloia no ka hoolohe ana.

 

Kakau ia ma Honolulu i keia la 10 o Feberuari, 1887. Na ka Aha. HENRY SMITH 2115-31 Hope Kakauolelo.

 

AHA KIEKIE O KO HAWAII PAE AINA ma ka hooponopono waiwai. Ma ka hana o ka Waiwai o S. Kaaua (k) o Honolulu i make. Olelo Kanoha e koho ana @ la e hooiaio ia ai ka Palanala Kauoha, a no ka hoolaha ana.

 

No ka mea, ma ka la 7 o Feberuari 1887, ua waihoia mai imua o ka Aha kekahi Palapala, i oleloia, oia no ke Kauoha Hope La a S. KAAUA i make aku la; a me ka Palapala Hoopii e noi ana e hooiaio ia kela Palapala Kauoha a e hoopuka ia ka Palapala Luna Hooko ia WILLIAM R. CASTLE ua waihoia mai e PUAHI. ka wahine kanemake.

 

Nolaila, ua kauoha ia o ka POAKAHI oia ka la 28 o FEBERUARI 1887, ma ka hora 10 kakahiaka ma ka Rumi Hookolokolo o ia Aka me Aliiolani Hale, Honolulu oia ka la me ka hora e hooiaio ia’i ka Palapala Kauoha, a e hooloha ia ai ia noi ana mai, a me ka poe a pau i pili, e kue ana ia Palapala Kauoha, a me ka hoopuka ana ia ka Palapala Luna Hooko.

 

A ua kauoha ho@ ia, e hoolahaia ia me@ no na pula ekolu iloko o ke KUOKOA he nupepa i pai a i hoolaha ia ma Honolulu. Kakauia ma Honolulu Feberuari 7, 188@. Na ka Ahe. HENRY SMITH, Hope Kakauolelo. 2115-11


NA HOOLAHA HOU.

 

AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE O KO Hawaii Paeaina. Ma ka Hooponopono Waiwai. Ma ka hana o ka @ o KAHANAAUWAI KANOA (w) o Honolulu, Oahu i make. Olelo kauoha m@m@@ o ke noi a ka Luna Hooko Kauoha no ke @ ana o kekahi Waiwai Paa.

            Ma ka heluhelu a me ka waiho ia ana @ ka palapala noi a John F. Co@ Hooko o ka Palapala Kauoha @ ke e noi ana e kauohaia oia e @ waiwai paa o ka mea i make i @ iho la ma Alanui Moi, Honolulu @ me ka halekula o Keone@ i kekahi mau kumu @ oia e kuai i ua waiwai paa la.

            Ua kauohaia e hele mai na p@ ka poe a pau i pili i ua mea la i @ na mea a pau i kuleana i @ keia Aha, ma ka POAKAHI @ BERUARI, 1887, ma ka hora @ hiaka, ma ke Keena Hookolokolo @ lani Hale, Honolulu, ma @ hoike mai ai, ina he kumu @ ole ia ai ka olelo kauoha @ waiwai la.

            A ua kaoha hou ia e hoolaha @ kauoha no ekolu pule mamua @ loheia’i i oleloia i loko o ka nupepa @ Gazette a me Kuokoa, he mau @ ma Honolulu i oleloia.

            Hanaia ma Honolulu, Ianuari, @

EDWARD PRESTON

Lunakanawai o ka @

I@ea: HENRY S@

Hope @

 

AHA HOOKOLOKOLO KIEKIEKE Ko Hawaii Pae Aina. Ma ka @ o KAWAI (w.) o Honolulu, @ Kauoha e koho ana i la e h@ Palapala Kauoha, a no ka h@

            No ka mea, ma ka la 18 o Ianuari @ waihoia mai imua o ka Aha, @ WAI (w.) i make aku la; a me ka @ Hoopii e noi ana e hooiaio @ Kauoha a e hoopuka ia ka Palapala @ ponopono waiwai ia KE@ waihoia mai e KEAWEKOLOUA.

            Nolaila, ua Kauoha ia o ka POAKAHI ka la 14 o FEBERUARI 1887, @ 10 kakahiaka ma ka Rumi H@ Aha, Aliiolani Hale Honolulu @ hora, e hooiaio ia’i ia Palapala @ hoolohe ia ai ia noi ana mai, @ pau i pili, e kue ana ia Palapala @ me ka hoopuka ana i ka Palapala@ ponopono Waiwai.

            A ua kauoha hou ia, e hoolaha@ na pule ekolu iloko o ke KUOKOA @ pai ia a i hoolaha ia ma Honolulu.

            Kakauia ma Honolulu, Ianuari @

EDWARD PRESTON

Lunakanawai o ka AHA K@

IKEA: HENRY SM@

HOPE K@

HOOLAHA MORAKI ME KE KUAI.

I KULIKE AI ME KEKAHI MANA kuai i hoike ia maloko o kekahi @ i hanaia mawaena o LOUIS MA@ me KANEAKUA o Honolulu, mokupuni o Oahu, me H. R. H. Princess Liliuokalani K. Dominis, wahine a J. O. Dominis, i kaka@ ma ka la 26 o Feberuari 1885, i kopeia ma k@ Kope Aupuni, ma ka Buke 94 ma @ 81-3. E hoike ana keia hoolaha, @ aku ana ia mana kuai o ka moraki @ mamuli o ka uhaki ia ana o na kumu @ no ka uku ole ia ana o ka ukupanee i ka @ oleloia, a ma ia hooko ana, e kuai @ aku ana ma ke keena o E. P. @ ma Honolulu, mokupuni o Oahu, ma ka POAKAHI ka la 21o FEBERUARI 188@, ma ka hora 12 awakea o ia la, na @ kakaia ma ia moraki i oleloia e like @ lalo iho.

            No na mea i koe, e ninau ia @ sa@ Loio ma ke kanawai.

LILIUOKALANI K. DOMINIS

Mea Moraki mai.

John O. Dominis, kane mare @ MORAKI MAI,

            Honolulu, Ianuari 25, 1887.

            O na aina e kuai ia ana, oia kela @ na aina e waiho la ma Kawailoa. @ ma ka mokupuni o Oahu i oleloia. @ ili he @ 77-180 eka he aina kalo a @ oia ka aina i hoakakaia ma ka @ Nui Helu 1459, Kuleana Helu 740@ haio. Hoolimalima o ka aina @ no ka makahiki @

HOOLAHALAHA HOOKO MORAKI  ME KE KUAI.

MAMULI O KEKAHI MANA kuai i hoike ia ma@ kekahi palapala moraki i hanaia mawaena o S. KALEO o ka aoao mua, @ K. BURKETT o ka aoao elua. Ma ka la @ Aperila 1884 i kakau hope ia ma @ aoao 178 a i hoolilo ia e ka aoao @ Dean; a mamuli o ka uhaiia ana o na @ aelike o kela moraki, nolaila, ke @ aku nei e ka mea nona ka aoao @ raki nei, e hooko ana oia ia mana kuai, @ ia hooko ana, e kudala akea ana @ i hoike ia ma ia moraki, ma ka @ la 5 o MARAKI 1887 ma ke @ o E. P. Adams, ma Honolulu ma @ o ia la.

            Aia ma kahi o W. R. Kak@ hoakaka no keia mea.

            Hanaia i keia la 2 o Feberuari 1887.

WM. @

Hope o ka mea Moraki @

            Penei na aina e kudalaia ana:

1 – O kela apana aina a pau loa @ ma Waihee Maui, i hoolilo ia mai @ leo ma o kekahi palapala kuai mai @ hema mai a i kope ia ma ke keena @ p@ ma ka Buke 56 aoao 446, @ 12-100 o ka eka.

            2 – O kela apana aina e waiho la @ nuaula Maui i hoakakaia ma ka pala@ Nui Helu 1484 ma ka inoa o K@ Ili he 38 50-100 eka @

HOOLAHA HOOKO MORAKI ME KE KUAI.

MAMULLI O KEKAHI MANA KUAI i hoike ia @ kekahi palapala moraki i hanaia @ na o KEA ma o ka aoaoa mua, a m@ BUTLER o ka aoao elua, ma ka la 17 o @ rila 1884 i kakau kope ia ma ka @ ao 476 a i hoolilo ia e ka aoao @ Beckwith a mamuli o ka uhaiia ana @ aelike o kela moraki, nolaila, @ aku nei e ka mea nona @ o ua moraki nei, e @ ia mana kuai, a ma ia @ e kudala akea ana oia i ka aina i @ ia moraki, ma ka POAONO la 5 o MARAKI 1887 ma ke Keena Kudala o E. P. @ ma Honolulu, ma ka hora 12 o ka la.

            Aia ma kahi o W. R. Kakela na @ kaka no keia mea.

            Hanaia i keia la 2 o Feberuari 1887

M. B. BECKWITH

Hope o ka mea Moraki @

            Penei na aina e kudalaia ana.

            1 – O kela apana aina a pau loa i @ ma ka Palapala Sila Nui 676, Kuleana Helu 1209 ma ka inoa o S. Mahiai; he @ ma Kalihi Oahu. He apana kupono @ i ke kanu kalo.

            2 – O kela apana aina a pau loa @ ma Waimea Kauai, i hoakaka ia ma @ ana helu 11309 ia Napulupulu 3 eka @ a me 23 Roda, O Kea i olelo ia @ a hooilina hookahi hoi ma ke kanawai @ mea nona ka inoa ma ka palapala H@ Kuleana.

            3 – O kela apana aina a pau loa i hoakakaia ma ke Kuleana Helu 9188 ia Kamakahookahi he 1 eka.

            87 Peka ma Lawai, Kauai.

            4 – O kela aina i hoakaka ia ma ka Palapala Helu 10675 ma ka inoa o Saletiela,.

            1 Eka 116 Peka ma Lawai, Kauai.

2114-4t