Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVI, Number 7, 12 February 1887 — Page 4
This text was transcribed by: | Liisa Laurila |
This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
--------------
Nupepa Kuokoa.
-------
No ka Makahiki........$2.00
No Eono Mahina.........1.00
--------KUIKE KA RULA. ---------
--------------
Poaono..... Feberuari 12, 1887.
--------------
Rev. S. Kaaua Ua hala.
---
"E ke KILOHANA Noeau. Aloha oe:---
Ma ka Poakahi la 3 iho nei o Ianuari 1887, ma ka hora 10 me hapa ua lawe ia aku ka hanu hope o ko makou makamaka aloha ka makua Rev. S. Kaaua e na lima o ka mea mana loa, mahope o ka hoomaikai ana a ka makua Rev. S.Waiwaiole, ua lawe ia aku kona kino puanuanu no kahi mau o na kino lepo.
Ua waiho iho oia i hope nei he wahine a he keiki me na makamaka ona a pau e paiauma nei me ka lihaliha no na wa i noho ia e ia ma ka pa mai o Kakaako no 6 makahiki a ua lawelawe oia i ka hana a ka Haku me makou, aka, ua hala aku oia a ua lawe aku i kana mau hana pono, no ka pono o ka Haku Iesu Kristo iloko o makou.
Nolaila, e ke KILOHANA, owai auanei ko makou kahuna e pani ma kahi o ko makou makua i hala aku la ma kela aoao? Ua manao kou mea kakau, he mea hiki no ia oe ke wae mai i kahu hipa no makou, oi akoakoa na hipa iloko o ka pa, o komo ae auanei na ilio bae, papapau na hulu, aohe ahailono, malia eia ae no kekahi mau Rev. e ae mai no ke kokua ana ia makou e noho nei me ke Kahu ole ua hoonele ia mai kana poe kauwa no na hana a Kristo ma keia ao. Nolaila me oe ko'u welina e Mr. Lunahooponopono. KRISTIANO.
Kakaako, Feb.3, 1887.
-------
Make Maewaewa.
-------
Ka Nupepa KUOKOA; Aloha oe:---
MAKE I KULA:-- Ma ke kakahiaka hora 9 A.M. o ka la 26 aku nei o Ianuari, ua hele mai la he luahine ma ka hale o ka mea kakau e noho nei, o kona inoa o Mrs. Napuupuu, a hoakaka mai oia i kona manao ia'u, "makemake au e hoi me oe no Puako." A i ka mea kakau i ui ai no kana apana hana (kula) ua haalele koke iho la no kela luahine i ko'u home noho, ua paa loa no kona manao e hele e no Puako. Iaia nae i hele ai a hiki i Waikape'a, aia ia wahi mawaena o Waikui Village a me Pelekane, ua hele mai o Mr. Halelepo me Jas. E. Laau i ko laua ike ana e waiho ana keia luahine ua make, ua hai koke ia ka lohe, a ua lawe ia ma kahi noho o kekahi poe, aka, mamua nae o ko lakou lawe ana e kanu iaia, eia kekahi mau ouli kupanaha i ike ia. Ma kela ahiahi i ike ia ai ke kino make o keia luahine hora 9 P.M. paha a oi, ua hoike mai na ao i na hiona hakumakuma, aole i liuliu iho kui ka hekili, olapa ka uwila, a haule pu mai me ka ua, a ma ia po no i kanu ia ai e ka poe opu aloha, me keia mau ano hoohuai olinolino, o Loirent Isaac Kalua ka mea i kokua i pahu (coffin) no keia kupapau.
Ma keia po i noke ai ka ua me kona ikaika nui lua ole, a me ka nakolo hakui a ka hekili, a hiki wale i na hora koli'u o ke ao. Eia ka mea poino i ike ia o kahi mawaena o Kaala a me ka lau o Naniu, ua hele a ino, aohe kupono o ke kaa, ua pooia e ka wai, ua hele a poopoo, ua lohe ia keia pilikia, ua hoouna mai la ka Hon. Jno. P. Parker i kona mau kanaka hana a ke hana nei lakou me ka ikaika i loaa ae ka maikai o keia ino nui. Oia paha ka'u e hoomaopopo ae nei i kahi olelo a ka poe kahiko.
"Hokai ua luahine kama ole
Aohe ike wale ia iho."
Eia nae ka oiaio, aole pela, ua lohe au he mea no ka keia luahine i luhi, e ola nei, eia nae, ua hele keia luahine na kela a me keia mea, e haawi aku ana i ai a i i'a, pela iho la e loaa ai kona ola, a hala wale aku la a make i kula. Aole no hoi o Mrs. Napuupuu he luahine hoomaloka, aka, he haipule oiaio ia i ka'u ike, he hoomanao no oia i kona wa e ai ai, a e moe ai, a pela aku. He make walohia keia.'
THOMAS S. K. NAKANELUA.
Kawaihae, Hawaii, Feb. 3 1887.
------------
O ka nui o na makahiki o ke ola ana o ka wahine a Kenela Kalani a hiki i keia wa, he 60.
Ma ka papaaina a ka Moiwahine Vitoria o Enelani, ua oleloia aia i kela me keia elua hooai, he hookahi kauwa lawelawe.
Ua manaoia e hoopau aku i ka inoa o ke keiki alii Nikolasa mai ke kohoia ana i noho alii no Bulegaria.
Ua olelo nui ia ka Emepera o Rusia he wahine akamai loa oia i ke kipu pololei ana, a ua ike ia oia e hoomaamaa mau ana i ke kipu maloko o ka pa alii.
He manaolana ko Pohakuhauoli i keia wa, e loaa ana ma kona aoao ka lanakila maloko o ka Hale Ahaolelo o Enelani no na hana pili i ka noho kuokoa ana o Irelani.
HE MOOLELO NO
Lonoikamakahiki
--- KA ---
Pua Alii Kiekie na Kalani.
--
Ke Alii Nui o Hawaii.
--
[KAKAU IA NO KA NUPEPA KUOKOA.]
--
INU mua o Lono i kona awa a pau, a mahope inu ko Kama; mahope nonoi mai la o Kamalalawalu ia Lonoikamakahiki e aho na'u kahi kauwa a kaua.
I mai la o Lono, aole ia he kauwa na'u, ko'u kaulana aina no ia he alii ia.
I mai la o Kama, o kau wahi kaulana aina no ka keia.
Ae, a i ka pau ana o ka Kama olelo ana, ke lohe mai la kona kaulana aina oia o Makaku kana koa. Ka ! haahaa, haka pau i ka iole ! Penei ke ano o keia olelo i puka mai ai mai a Makaku mai ka pukaua o Kama, no ka uuku o ke kino o Puapuakea, pahaahaa kona kino a puipui no nae, he olelo hookae ia.
Pane aku la o Puapuakea i kana olelo hoehaeha i ka manao o Kama a me kana pukaua o Makaku penei:
Ae, he uuku ko'u kino, aka he lila maia nae no Kae'a, a pa aku au i ka Akolea; aole au e pala i ke anahulu hookahi. He iki ulu ma-ika au nana e kaa ke kahua loa e pau ai.
A pau ka olelo ana a ua mau kaulana aina nei e hoehaeha ia laua iho, pane mai la o Lonoikamakahiki ma ka ninau ana aku ia Kamalalawalu:
Auhea kou kaulana aina. Olelo mai la o Kama, aia no hoi e olelo mai la.
Lohe aku la o Puapuakea i ka pane ana mai a ke alii o Maui o kona kaulana aina kela, alaila hoomaka aku la o Puapuakea e olelo e like me ka olelo hoohoka a kela pukaua ma ke ano hookae aku hoi.
Ae, he lolena ko pukaua, he nui pumaia ku i Kapua, hookahi no pa a ke kikiao makani hina ilalo.
A ia i keia lohe ana o ke alii o Maui a me Kakaku i keia olelo a Puapuakea, pii ino ae la na a-a huki o ka inaina hiki ole ke kaohi mai no na anahulu he lehulehu, he hele aku koe a hiki i ka hooko ia ana o na manao lili walania, a o ia manao i puka aku mai ia Puapuakea aku no ia. O keia olelo e kike nei, aia no ia i ka wa e ai nui nei.
Hoolai iho la ka ona a ka awa, noenoe lua kela hiki ole ke kaomi iho i ka oni a ke kino. O ka haule aku la no ia o na 'lii o Hawaii hiamoe ma kahi i hoomakaukau ia no laua e ke alii o Maui no Lono ma. A i ke ao ana ae paina ka maona. Noi aku la o Kamalalawalu ia Lonoikamakahiki i kahi kauwa ana e aho na'u kahi kauwa a kaua, aka heole aku la o Lonoikahiki aole, o ko'u kaulana aina ia e like no hoi me kela au i kuhikuhi aku la i kou kaulana aina.
Nolaila nonoi aku la o Lonoikamakahiki ia Kamalalawalu e aho e hoi maua. Pane mai la ke alii o Maui, mai hoi olua, e noho a hele kaapuni kakou ia Maui nei e ai hele ai. Hoole aku la o Lonoikamakahiki aole, e hoi no au a Hawaii.
Ma kekahi la ae, hoi aku la ke alii i Hawaii a pae ma Kawaihae, hoomaha he mau la malaila, a i ko lakou pae ana aku nae ua makaukau na mea ai i na makaainana makee alii.
Olelo mai la na alii a me na koa, me-e no hoi ka huakai hikiwawe a ke alii o ka holo ana aku nei i Maui a o ka hoi koke mai nei no ka ia!
I aha aku la hoi ka hana o Maui e noho aku ai, he mea hoopilikia wale aku no paha ia i kamaaina, i ka malama mai ia oe i ka malihini, ua ike aku la no i ke alii o Maui a me kona kaulana aina.
A ninau mai loa na koa a me na alii, a pehea aku la kona kaulana aina?
Olelo aku la o Lonoikamakahiki, he kaulana aina auanei kela he kuahiwi, he ewalu ka hoi kaha-ku ke kiekie.
(He mea pono i kou mea kakau moolelo ke hoakaka aku i ke ano o ia mea he "kaha-ku", i ko kakou helu i keia wa, oia hoi he ewalu kapuai ke kiekie. He nui kela, he hulali ka hao.)
Aka, o ua alii la nae o Maui, ua noi mai nei nae i ko'u wahi kaulana aina ia Puapuakea i kauwa nona, a ua hoole aku nei au aole ia he kauwa na'u, aka he alii @@a, a o ko'u hanau mua no ia, a aole hoi e loaa ia oe, e hoi ana no au i Hawaii me ia, a oia la i lohe oukou oia ke kumu o ko'u hoi koke ana mai nei, aole i noho loihi aku nei ia Maui, no ka ike maka ana no o ua 'lii la no ko ia nei eleu loa i ka hoomakaukau ana i na mea e pili ana i ka'u mau mea ai, oia no ka'u e kaena ae ai, aole mea like me ia nei ka holo o ka hana.
"Aohe kaulana ai-lolo,
I kaa ia e ke akamai."
I ka pau ana o ko lakou mau la o ka hoomaha ana ma Kawaihae, ua hoomaka aku la o Lonoikamakahiki ma e kaapuni ia Hawaii; holo aku la lakou ma na waa a hiki i Napoopoo, pae lakou malaila, a noho he mau la.
A pau ko lakou noho ana malaila, holo aku la lakou a hiki i Makaka ma Kau.
Olelo aku ia o Lonoikamakahiki ia Puapuakea: auhea oe, e noho oe ianei me ko kumu ao laau, a pau loa mai na ai laau a ko kumu, alaila e lolo oe a pau, hoi ae kaua noho pu.
Nolaila he mea maikai no ia i ko Puapuakea manao. O ka inoa o kana kumu o Kaunamano.
Hoakaka aku la o Lonoikamakahiki ia Puapuakea, e hoomanawanui oe i ke ao, no ka mea, aole kaua i ike aku i ka manao o ke alii o Maui a me kona kaulana aina, malia paha o kii mai e e kaua ia kaua, a e noho aku ana hoi kaua me ka makaukau, aole hoi i ike ia na ai, he mau keiki kane wale no. "I ka lani no ka ua wehe e ke pulu o lalo nei." "I kahi e no ka malie hilo e ke aho." "I kai no ka Ia mali e ka makau."
Halele iho la ke alii i kona kaulana aina i Kau a holo aku la no ka aina paia ala i ka hala oia o Kalapana. I kona hiki ana aku ilaila e noho mai ana o Oheakekoa ke kahu hanai o Kaikilanialii o Puna, he aliiwahine ui keia o Puna; a ua hookipa ia aku la ke alii me ka hoohiwahiwa nui ia mai; he ole hoi kahi o ka hoohiwahiwa ia mai, o ke alii aimoku no ka hoi keia.
Noho iho la ke alii ma Puna iloko o ia mau la e luakaha ana i ka nanai o ua aina la, a he hui ka malama o na alii a me na makaainana ia Lonoikamakahiki e like me ka mea maa mau i keia lahuikanaka.
I ono loa hoi paha ke alii, i ka ono o ka wai o ka niu haohao o ka niu moe o Kalapana; a hooheno wale ka hoi ko Waianae kamalii, aole oe e pakele aku i ka wai o ka niu haohao. Pakela loa aku la hoi paha ke alii, nona ka hoi ka olelo ana, ku ka apa ia Hawaii he moku nui.
Maanei kou mea kakau e hoike aku.
I kekahi la hele mai la o Oheakekoa ke kahu hanai o Kaikilanialiiopouna e halawai me ke alii me Lonoikamakahiki, a hui laua me na manao aloha.
I mai la o Oheakekoa, e oluolu mai ka hanohano o ke alii i ka manao o kana kauwa haahaa, ina ua hewa keia manao imua o kou ihikapu lani, e kala mai.
I aku la o Lonoikamakahiki, e pono oe e hoike mua mai i ua manao la, i ike au ina no ke kupono no ke kala, e kala aku, a ina aole, aole no hoi e hiki ke kala aku, oia la i lohe oe. Ua pono wahi a ua o Oheakekoa, e lohe mai kealii, eia ka manao a ke kanaka i hele mai nei, i kii mai nei no au ia oe e hoao ae no oe me ko kuahine me Kaikilanialiiopuna; ke ano o ka hoao he mare, a oia ka mare o kela wa.
I aku la ke alii o Lonoikamakahiki, he maikai hoi ha kou manao, ina ua pono ia i ko ke aliiwahine manao, alaila ua ae aku la no hoi au; i mai la o Oheakekoa ua pono ua maikai ae la keia manao o ke alii, a oia paha keia wahi hoohuai a kou mea kakau:
"Maikai Puna konane i ka malie,
Me he ku-moena la i ho-la ia,
Ka olali hinu a ka papa i ka la."
Ua hoao ae la ua mau alii la ia mau alii la ia mau la, a ua hui ae la na manai, a noho ae la laua he kane a he wahine; a mahope iho o ko laua noho ana i na la maka-kehau o ko laua hui ana, i aku la ke alii kane i kana aliiwahine, e hele kaapuni paha kaua i ka mokupuni o kaua?
He mea maikai ia i ka manao o ke aliiwahine e uhaele e ai i ka waiwai o ko laua mokupuni, a ua ae aku la oia.
Nolaila ua hoomakaukau iho la na 'lii i ka laua huakai kaapuni, kauoha ae la laua i ko laua mau hookele waa a me na kahu e hoomakaukau i ai, i la no ka huakai a ke alii; a i ka makaukau ana o na mea a pau a ke alii i kauoha ai, hoomaka aku la ka hele o ke alii a hiki i Hilo Hanakahi, a noho iho la ke alii ilaila e ai ana i ka waiwai o ia moku; ua hoolako mai la na lii o Hilo a me na makaainana i ka waiwai a oi aku na ke alii nui o lakou oia o Lonoikamakahiki a me kona mau hoa hele ma keia huakai.
A hala he mau anahulu ekolu o ko lakou noho ana malaila, hoeu aku nei ke alii kane i ke aliiwahine, --E, auhea oe e ke aliwahine, ua lawa iho la ko kaua noho ana maanei, e uhaele kaua e kaapuni i ka aina, ke lele e wale mai la no ko'u halia i ke alii o Maui ia Kamalalawalu, no ka pakela noi i kuu wahi kaulana aina oia hoi kuu kaikuaana alii o Puapuakea, aole au i ae aku, ua hoole aku au iaia, aole e loaa ia oe e hoi pu ana no maua i Hawaii. Malia paha ua ino kona manao no'u a holo mai oia e kaua ia'u i make au, alaila o ka lilo no ia o ko'u kaulana aina iaia.
I mai la ke aliiwahine, heaha kona mea e hana ino mai ai ia oe; aohe hoi au mea ino i hana aku nei iaia.
Ma kekahi la ae hoomaka aku la ka huakai alii e hele kaapuni i ka aina, holo aku nei lakou ma na waa a hki i Waipio, i ke kahua hale o ke alii Keawenuiaumi. Noho lakou nei ma ia aina he elua anahulu, ua lako hoi na mea ai i na makaainana i ka hoolako ana mai i na mea e kupono ai ko ke alii noho ana ilaila.
(Aole i pau.)
KA MOOLELO KAHIKO O
ENELANI.
----
Unuhiia no ka Nupepa Kuokoa.
----
MOKUNA IV.
ENELANI MALALO O ATHELSTAN A ME NA KEIKIALII EONO.
Aka nae, aole i hana o Eleferida e like me ka Etelawuda i o aku ai iaia; komo iho la oia i kona mau lole nani a kahiko iho la i kona kino me na nani a pau e hiki ai ke koho ia aku, he aliiwahine maoli oia, aole hoi he wahine na keia lopa haalele loa - a he mea oiaio no he keikamahine alii keia Eleferida, a he piha hookano nae a me ka haaheo. I ke alii Edega i hoea aku ai i ka home o Atelawuda e noho ana me kana punua, ike ponoi iho la oia he keu io no ka hoi keia o ka wahine ui a kana mai, aole hoi e like me ka hoike a kona ukali, he wahine pupuka. Nolaila, huhu loa iho la oia iaia, a kauoha ae la i kona mau koa e pepehi ia o Atelawuda; a ua hooko ia e like me kana kauoha. No ia mea, mare iho la ke alii ia Eleferida ka nani, a noho pu me ia a hiki i kona make ana i ka ehiku o ko laua mau makahiki o ka noho pu ana. Oia ae la ka hopena o keia alii a o ka eha hoi o na keiki alii.
Lilo ae la ia Edewada ka nohoalii, ke elima o na keiki alii. Aka, ua hanau mai na ke alii Edega me Eleferida ka ui he keiki kane, a ua manao kona makuahine Eleferida e hoolilo ia oia ke alii o Enelani, o ka inoa o keia keiki alii, o Etelareda, aole nae pela ka manao a me ke ake nui o ka moneka Dunstan e lilo oia i alii, a no ia mea i hoolilo ia'i o Edewada ke alii: Ma kekahi la, hele aku la ke alii Edewada a me kona mau hoahele lehulehu loa i ka hahai holoholona maloko o ka nahelehele. A ia lakou e hele kauliilii ana maloko o na hihipea me ka hahai ana i na holoholona, hoomanao ae la ke alii Edewada he pono iaia ke hele loa aku e ike ia eleferida ka ui a me kana keiki Etelareda, maloko o ke kakela nani o Cofe, nolaila, hoohui@ ae la oia i kona lio a holo pololei aku la no laila me ka ike ole mai o kona mau hoahele. A ma na hora liula o ke ahiahi, hoea aku la oia ma ka ipuka o ua kakela la o Cofe, a ia manawa no i puhi ae ai oia i kana o-le. Lohe aku nei o Eleferida i keia leo o-le mawaho pono o kona ipuka pa iaia e nanea ana maloko o kona kakela, nolaila, puka mai la oia iwaho a ike mai la i ke alii Edewada e ku aku ana mawaho maluna o ka lio. Me ka le ohaoha a me na helehelena hoomahie, pane mai la oia i ke alii:
"Anoai wale, e kuu alii aloha; ke noi aku nei au i kou hanohano e lele iho ilalo a e komo maloko o ka hale," wahi a Eleferida me ka leo nahenahe. "Aole pela, e kuu Madame aloha, e ike ole auanei ko'u mau hoahele ia'u a manao lakou ua loaa au me na ulia poino; ke noi aku nei au i kou hanohano e homai i wahi kiaha waina no'u, i inu ae au i kou ola a no kuu wahi pokii hoi, Etelareda, i ole hoi au e hoi puanuanu aku i kauhale o nei mau hora ahiahi a ke anu e iniki mai nei," wahi a ke alii Edawada me ka leo waipa-he.
No keia nonoi a ke alii, holo awiwi aku la oia a hoopiha iho la i ke kiaha waina, a oia a pu no hoi kona wa i hawanawana aku ai i kekahi o kana mau kauwa e nihi malu ae a mahope o ke alii me na mea make, a i ka wa a ke alii e inu ai i ka waina, oia no kona wa e lele mai ai e pepehi i ke alii. Holopono ae la keia mau kuka ana, a puka aku la ua Eleferida nei iwaho me ke kiaha waina ma kona lima hema, a o ke keiki hoi oia o Etelareda i kona wa he umi makahiki, ma kona lima akau. Me na helehelena hoomahie pu o ka hookamani, haawi aku la oia i ke kiaha waina i ke alii oiai oia e kau ana no maluna o kona lio. "Eia ke ola," wahi a Edawada i puana ae ai; "nou e ka ui kaulana a me kuu pokii Etelareda." A iaia i anehe ae ai e wala ae i ka waina o ke ola, ia wa koke no i lele mai ai ke kanaka powa mahope o kona lio, a pahu aku la iaia ma kona kua me ka pahi. Ia manawa pu no hoi i umii ae ai ke alii i kona mau kui kepa ma ka opu o kona lio, a oloio aku la oia iloko o ka pouli me ka mama loa. Holo aku la o Edawada maluna o kona lio me ka ehaeha nui i loaa iaia, a e hoomanawanui wale ana no no kona hoea i kauhale. Aka, he loa ke ala, a he pouli hoi ka po; a no ka nui loa o ke koko i kahe aku mai ka puka a ka maka pahi puanuanu a lokoino a kela kanaka powa i hookokonoia e na kuko ino a Eleferida, nolaila ua maule iho la oia a haule iho la oia mai luna iho o kona lio. A no ka paa ana o kona wawae i ke keehi o ka noho a kapakahi iho la kona kino e lewalewa ana ma ka aoao o ka lio, a ua holo pupule aku la oia ma o a maanei me ke kaualako ana i ke kino o Edawda e hookuikui ana i na pohaku a me na kumulaau, a ua lilo kona kino i mea weluwelu. I ka huli ia ana mai o kona kino e kona mau hoa o ka hele pu ana, loaa aku la ka lio e ku ana me aka maluhiluhi no ka noke i ka holo, e paa ana no kana ukana manaonao, ke alii Edawada, ua make. Nolaila, ua kapa iho la na kanaka ia Edawada mahope iho o kona make ana, o Edawada ka "Maewaewa."
E hoomanao e na hoaheluhelu, o ke kumu o keia hana lokoino ana o Eleferida ka ui i ke alii Edawada o Enelani, oia no ka hookahua ana o kona mau manao lili a huhu no ka hoolilo ole ia ana o kana keiki Etelareda i pani no ka nohoalii ma kahi o kona makuakane i make, ke alii Edega. Pela keia mau hana powa wale ana.
Ma keia wa ua noho ae la ke keiki alii opio Etelareda ma ka noho alii o Enelani, ka mea hoi a ka ui Eleferida i makee nui loa ai e lilo iaia ka noho alii, a i hoao mua hoi e lilo iaia ua nohoalii la i ka wa i kuahaua ia ae ai o Edewada ka Moi. Aole nae i ake loa ka lahui i keia keiki opiopio i Moi no lakou, a ua nui ko lakou hoowahawaha mamuli o na hana lokoino a pepehi kanaka a kona makuahine i hana aku ai maluna o ka Moi Edewada. Ma ia wa ua anoninoni na noonoo ana o ka lahui i ka mea kupono nana e noho ke kalaunu o Enelani, a ua hoea pu ae la no hoi ka inoa o ke kaikamahine Edegita me ka manao ia, oia ke alii o Enelani, a oia no ke kaikamahine ponoi a ke alii Edega i make. A iwaena o na ui ana a ka lahui e loaa ko lakou alii kupono, ua aponoia aku la ke keiki alii opio Etelareda i alii. Noho hou aku la no ka moneka Dunstan ma ke ano oia ke poo hooponopono o ke aupuni, a kapa aku la i ka inoa o keia keiki alii, o ka "Makaukau ole," no ka mea, he opiopio loa oia, a ua hiki ole ke lawelawe kupono no ke aupuni.
I ka piha ana o na makahiki he umi i nohoalii ai o Etelareda, make aku la ka moneka Dunstan. Iloko nae o keia mau makahiki i nohoalii ai o Etelareda no Enelani, ua pepe wale kona mana a ihiihi alii malalo o keia moneka, a no ia mea ua lilo keia keiki alii i mea wiwo wale mamuli o na leo ikaika o ua moneka la. Mamua o ka make ana o ua moneka la, ua nui na paio a me na hooponopono ana mawaena o na kahuna moneka no ka mea e pili ana i ka pono ke mare wahine na kahuna, o keia moneka Dunstan ma ka aoao kue i ka mare, a iwaena o na anaina halawai a na kahuna i paio ai no keia kumuhana, ua hooko mau ia ko Dunstan aoao. Ahiki nae i kona make ana, ua hoololi hou ia ke ano a me ke kulana o na kahuna moneka, a ua ano e ae ia mai ko ka wa o Dunstan.
Mahope iho o ka make ana o ka moneka, ua lilo ae la ia he mea hauoli loa no ke keiki alii Etelareda, oiai ua komo mai la na noonoo iaia ua lanakila ia maluna o na mea a pau. He mau noono kuhihewa nae ia ona, no ka mea, iaia i ike iho ai ua kaawale ia mai na hoomalu ana a ka moneka a ua laelae kona kino mamuli o kona makemake, ua ike pu iho la no oia, he alii palupalu loa oia, a he kulana nohoalii kona i hoopuni ia me ka hilahila a me ka noho pio. No ka mea, ua ala kue hou mai la na Denemaka i alakai ia e Sweyn, ke keiki a ka Moi o Denemaka, a i noho kuee mau me kona makuakane a noho kaawale mai ka home aku o Denemaka. Hiki oia i Enelani a hana ino aku la i ko laila mau taona a me na ola lehulehu.
Ua hoopioia ke alii opio Etelareda a ua hookonokono pu ia oia e uku aku i ke dala a me na waiwai he nui, no na Denemaka. Aka, e like me ka nui o na waiwai i panaiia aku, pela no ka nui o na koina a keia lahui Denemaka i koi aku ai. Ua pii mau aku ka poino koikoi o ka lahui Enelani me ke kaumaha o na auhau, a mamuli o ia kulana kupilikii, manao iho la ke keiki alii Etelareda e mare aku i kekahi wahine a kaikamahine alii paha o kekahi aupuni e aku i mea e hiki ai ke hoolakoia mai ai oia ma ka koa, a e kaua aku i keia poe Denamaka hoopoino ia ka aina a me ka nohoalii o Enelani.
(Aole i pau.)
--------------------
HOLAHA KUMAU.
--------------------
W.AHANA.
KELA HUMUHUMU LOLE
------
Mea hana i na lole hou ma na paikini maikai a pau a me ka hoomaemae hou ana i na
LOLE KAHIKO.
2089-6m
--------------------
FRANK GERTZ.
MEA KALEPA A LAWELAWE HANA MA
NA ANO KAMAA A PAU NO NA
Wahine, Kaikamahine a me Kane.
Na Kamaa Be@i a me na Kamaa haahaa no na Keiki Kane a me na Kanaka makua, o na ano paikini hou loa.
20@@-6m
--------------------
WILLIAM MCCANDLESS.
---
HALEKUAI BIPI O WILIAMA MA KALALENA ma Ulakoheo. Na ano Bipi a me na Ia a pau o ka makeke no na kumukuai oluolu. Uala Kahiki a pela'ku.
2092-1y.
HOLAHA KUMAU.
--------------------
WILDER & CO. (WAILA MA.)
Mea kuai papa a me na lako kukulu hale na ano a pau, a me na @@ n@ pono a pau no ka hale.
Kihi alanui Moiwahine me Papu. tf
--------------------
PACIFIC HARDWARE COMPANY
----
Na hope o Dilinahama Ma
Mau Mea Kuai Lako Hao
Alanui Papu, Honolulu.
--------------------
UA WEHE AE NEI O
Y. ANIN
-- HE --
HALE INU KOPE
HELU EKAHI.
MA NA KIHI O NA ALANUI
Hotele a me Maunakea.
2090-6m
--------------------
Laau Mai Lepera Helu I
--- A ---
S. H. MEEKAPU.
----
E LOAA A E HOOUNA IA NO MA ke kauoha, ka laau Mai Lepera ma na wahi a pau ke loaa he mau hoike oiaio no ka mai Lepera, a ke hoouna mua mai i na lilo o ka laau. E loaa pu no hoi me na Rula o ka inu ana. 2086-1yr
--------------------
H. HACKFELD & CO
M@a Kalepa Nui, a Kuai Kukaa i na
Waiwai Lole, a me na Mea Hao
A HE MEA
KALEPA WAIWAI NUI
HONOLULU, H.I. 2082-1yr
--------------------
HALEKUAI HOU
--- ME NA ---
LOLE HOU!!
---
KA HALEKUAI MAKEPONO LOA keia o neia Kulanakauhale me ka maikai loa no na lole ma ke kihi o na
alanui Papu me Kalepa.
Na Lole o na ano a pau no na
Keonimana me Keikikane.
Na Lole komo,
Na Papale,
Papalekapu,
Na Pahu waiho Lole,
Na Paiki Ili,
a pela aku.
He mau waiwai i lawe pololei ia mai no keia wahi, a i wae pono ia no hoi i kulike me ka makemake o na makamaka Hawaii.
Ka Hale Kuai keia o ke Kanaka Ilihune. He mea e lawa ai ka makemake o ka poe uuku o kahi loaa.
O KO MAKOU MAKIA,
E OLA KE KANAKA ILIHUNE
E hele mai a e nana pono, i ike a pau kuhihewa.
EGAN & CO.
2092-1y
--------------------
PAPA! PAPA!
AIA MA KAHI
LEWERS & COOKE.
(O LUI MA)
---
ma ke kahua kahiko ma alanui Papu a me Moi.
E loaa ai
PAPA NOUAIKI
o kela a me keia ano
---
Na Pani Puka, Na Puka Aniani, Na Olepelepe, Na Pou, Na O-a, Na Papa Hele, Na Papu Ku, A me na Papa Moe nui loa
---
Na Pili o na Hale o na ano a Pau
---
Na Pepa Hoonani, Na Pena o na Wai a pau.
Na Kui mai ke Nui a ka Makalii, Na Ami Puka, Na Ami Puka Aniani,Na Ami o na ano a pau, Na Aila Pena, o kela me keia ano Na Aila Hoomaloo, he lehulehu wale,
Na Aila e ae o na ano a pau.
---
NA WAI VANIKI
--- A ME NA ---
WAI HOOHINUHINU NANI!
O NA ANO A PAU LOA.
NA BALAKI ANO NUI WALE.
A ke hai ia aku nei ka lono i na Makamaka a pau, ua makaukau keia mau Makamaka o oukou e hoolawa aku ma na mea a pau e pili ana ma ka laua oihana
--- NO KA ---
UKU HAAHAA LOA.
---
E likeme kamea e holo ana mawaena
LAUA a me ka MEA KUAI.
HELE MAI E WAE NO OUKOU
HOLAHA KUMAU.
--------------------
Kakela a me Kuke
HALEKUAI NUI O NA WAIWA.
E laa na paniolo, koi hole, hamale, koi nui a me liilii, kila. wili puaa, rula, apuapu, kui o na ano a pau, kala kaa, hao hoopaa puka
pohaku hoana, kepa, lei ilio, kaula hao ilio, pahi, upa, pahi umiumi, kalapu, kope hulu, pulupulu, oepa ka lakala, lina hao, ami, keehi, a me
--- KAULA OPU. ---
Palau o na ano a pau, Oo, ho, kopala, pe, kipikua, hao kope, au ho a pela aku, kua bipi, lei bipi, kaula hao bipi, uwea pa, uwea keleawe, hao p@@ piula, kaa palala, ipuhao, ipu @@
PA-PALAI MAKAU ME KE AHO
---
Ili wai, papa holoi, kopa ala, kaula kuaina, hu'akai, ehi wawae, hulu pena, a pela aku.
Pena wali, kini nui a me liilii o na ano a pau, me ka pepa kuhi kuhi, pena keokeo, aila pena, aila hoomaloo, vaniki kaa, a me vaniki moe,
PENA HOOMALOO
--- a me aniani hale---
AILA MAHU, AILA MIKINI, AILA HAMO, AILA KAA, INIKA KAMAA.
PAUDA, KUKAEPELE, KIANA PAUDA, UIKI IPUKUKUI O NA ANO HE NUI A LEHULEHU.
---
LOLE MAKEPONO
-- E aa ua ---
AHINAHINA, KALAKOA, KEOKEO, LEPONALO, HULUMANU UWE-WAHINE, KUI HUMUHUMU, A ME KA LOPI.
Ke Kuike e loaa no ia ma k@@@
Kakela & Kuke!
---
NA MEA PIULA
---
Mikini Humuhumu
Mikini a WHEELR a me WILSON
MIKINI W IILOX ME GIBBS
NA MIKINI A
--- REMINGTON. ---
He nui loa na mea hao me na ukana ae o na ano a pau, aole hiki ke hai pau ia aku, hewa i ka wai na maka ke ike
---
Laau Lapaau Kaulana Loa
A DR. JAYNE.
LAAU HOOMAEMAE KOKO
LAAU HOOPAU NAIO, LAAU KUNU, PENIKILA, HUAALE PAAKAI, LAAU HOOPAA HI,
Me na Laau Hame a Pela 'ku.
Kakela me Kuke