Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVI, Number 7, 12 February 1887 — KA MOOLELO KAHIKO O ENELANI. Unuhiia no ka Nupepa Kuokoa. [ARTICLE]

KA MOOLELO KAHIKO O ENELANI.

Unuhiia no ka Nupepa Kuokoa.

MOKUNA IV. Enelam \(Vf ALO o Atbelstax ame ?;a kfjkiai.ii eono, Aka nae. ao'e i hana o Ekterida e like me ka Ere!awuda i ao aka ai iaia; komo iho !a oia 1 kona mau loie nani a kahiko iho ia i kena kieo me na nani a pau e hiki ai ke koho ia aku, he aliiwahine maoli oia, aole hoi he wahine na V.e:a iopa haalele loa —a he mea oiaio no he keikamahiee alii keia E!et*erida. a he piha heokano nae a me ka haaheo. Ike alii Edega i hoea aku ai i ka home o Atelawuda e noho ana me kana punua, ike ponoi iho la oia he keu io 110 ka hoi keia o ka wahine ui a kana mai, aole hoi e like me ka hoike a kona ukali, he wahine pupuka No* lai!a, huhu loa iho la oia iaia, a kauoha ae la i kona mau koa e pepehi ia o Atelawuda; a ua hooko ia e like me kana kauoha N'o ia mea, mare iho la ke alii ia Eleferida ka nani, a noho pu me ia a h*ki i kona make ana i ka ehiku o ko laua mau makahiki oka neho pu ana. Oia ae la ka hopena o keia alīi a o ka eha hoi o na keiki alii Lilo ae la ia Edewada ka nohoalii, ka elima ona keiki alii. Aka, ua hanau mai ija ke alii Edega me Eleferida ka ui he keiki kane, a ua manao kona makuahme Eleferida e hoolilo ia oia ke alii o Enelani, o ka moa o keia keiki alii, o Etelareda, aoie nae pela ka manao a me ke ake nui o ka moneka Dunstan e lilo oia i alii, a no ia mea i hoolilo ia'i o Edewada ke alii: Ma kekahi la, hele aku la ke alii Edewada a me kona mau hoahele lehulehu loa i ka hahai holoholona maloko o ka nahelehele. Aia lakou e hele kauliilii ana maloko o na hihipea me ka hahai ana i na holoholona, hoomanao ae la ke alii Edewada he pono iaia ke hele loa aku e ike ia Eleferida ka ui a me kana keiki Etelareda, maloko o ke kakela nani o Cofe, nolaila, hoohuii ae la oia i kona lio a holo pololei aku la no laila me ka ike ole mai o kona mau hoahele. Ama na hora liula oke ahiahi, hoea aku la oia ma ka ipuka o ua kakela la o Cofe, a ia manawa no i puhi ae ai oia i k'ana o-le. Lohe aku nei o E!eferida i keia leo o-le mawaho pono o kona ipuka pa īaia e nanea ana maloko o kona kakela, nolaila, puka mai la oia iwaho a ike mai la i ke alii Edewada e ku aku ana mawaho maluna oka lio. Me ka leo ohaoha ame na helehelena heomahie, pane mai la oia i ke alii:

"Anoai wale, e kuu alii ak-h'a; ke nei aku nei au 1 kou hanohano e lele iho ilalo a e komo maloko o ka hale," wahi a Eleferida me ka leo nahenahe. "Aole pela, e kuu Maelame aloha, e ike ole auanei ko'u mau hoahele ia'u a manao lakou ua loaa au me na ulia poino; ke noi aku nei au i kou hanohano e homai i wahi kiaha waina no'u, i inu ae au i kou ola a no kuu wahi pokii hoi, Etelareda, i ole hoi au e hoi puanuanu aku i kauhale o nei mau hora ahiahi a ke anu e iniki mai nei," wahi a ke alii Edawada me ka leo waipa-he. No keia nonoi a ke alii, holo awiwi aku la oia a hoopiha iho la i ke kiaha waina, a oia pu no hoi kona wa i hawanawana aku ai i kekahi o kana matl kauwa e nihi malu ae a mahope o ke alii me ni mea make, a 1 ka wa a ke alii e inu ai i ka waina, oia no kona wa e lele mai ai e pepehi i ke alii. Holopono ae la keia mau kuka ana, a puka aku la ua Eleierida nei iwaho me ke kiaha waina ma kona lima hema, a o ke keiki hoi oia o Etelareda i kona wa he umi makahiki, ma kona hma akau. Mc na helehelena hoomahie pu o ka hookamani, haawi aku la oia i ke kiaha waina i ke ahi oiai oia e kau ana no maluna 0 kona lio. u Eia ke ola," wahi a Edawada i puana ae ai; "nou e ka ui kaulana a me kuu pokii Etelareda.'' A j iaia i anehe ae ai e wala ae i ka waina o ke ola, ia wa koke no i lele mai ai ke kanaka powa mahope o kona ho, a pahu aku la iaia ma kona kua me ka pahi. Ia manawa pu no hoi ī umii ae ai ke alii i kona mau kui kepa roa ka opu o kona lio, a oloio aku ia oia iloko 0 ka pouli me ka mama loa. Ho!o aku la o Edawada maluna o kona lio me ka ehaeha nui i loaa iaia, a e hoomanawanui wale ana no no kona hoea 1 kauhale. Aka, he loa ke ala, a he pouli hoi ka po; a no ka nui loa 0 ke koko i kahe aku mai ka puka a ka maka pahi puanuanu a lokoino a kela kanaka powa 1 hookokonoia e na kuko ino a Eleferida, nolaila ua maule iho la oia a haule iho la oia mai luna iho o kona lio. A no ka paa ana o kona wawae i ke keehi o ka noho a kapakahi iho b kona kmo e levale«a ana ma ka aoao o ka lio, a ua holo pupule aku la oia ma o a ma&nei me ke kaualako ana i ke kino 0 Edawda e hookuikui ar«a 1 na pohaku a me na kumuUau, a ua lilo kona kino 1 mea weluwelu. I ka huii ia ana mai o kona kino e kona mau hoa o ka hele pu ana, loaa aku la ka lio e ku ana me

|aka maluhilnhi no ka noke ika h«,?!o, < !e paa no kana ukana manaonaa, ke | | aiii Eda*a<la, ua reakv. ua| ikapa īho b na k*raka U Eda*rada roa-| | hope iho o kona make ana. o Edawada |ka "Maewaewa/' \ E hoomanao ena hoahe!uhe:u. oke kumu o keia hana lakoino ana o Elefer:da ka m i ke alii Edawada o Enelani, oia no ka hookahua ana o kont mau manao lili a hohu no ka hoolilo ole ia ana o kana keiki Ete!areda i pani no ka nohoalii roa kahi o kona makuakane i make, ke ahi Edega. Pela keia mau hana powa *ale aoa. Ma keia wa ua noho ae la ke keiki alii opio Ete!areda ma ka nohoahi o Enelani, ka mea hoi aka ui Eleterida i makee nui loa ai e lilo iaia ka noho alii, a i hoao mua hoi e lilo iaia ua nohoalii la ika wa i kuahaua ia ae ai o Edewada ka Moi. Aole nae i ake loa ka lahui i keia keiki opiopio i Mei no lakou. a ua nui ko lakou hoowahawaha mamuli ona hana lokoino a pepehi kanaka a kona makuahine i hana aku ai maluna oka Moi Edewada. Ma la wa ua anoninoni na noonoo ana o ka lahtii ika mea kupono nana e noho ke kalaunu o Enelani, a ua hoe.i pu ae la no hoi ka inoa oke kaikamahine Edegita me ka manao ia, oia ke ahi o Enelani, a oia no ke kaikamahine ponoi ake alii Edega i inake. A iwaena 0 na ui ana a ka lahui e loaa ko lakou alii kupono, ua aponoia aku la ke keiki Mii opio Etelareda i alii. Xoho hou aku la no ka moneka Dunstan ma ke ano oia ke poo -hoooonopono o ke aupuni, a kapa aku Ia ika inoa o keia keiki alii, o ka "Makaukau ole," no ka mea, he opiopio loa oia, aua hiki ole ke lawelawe kupono no ke aupuni. I ka piha ana o na makahiki he umi 1 nohoalii ai o Etelareda, make aku la ka moneka Dunstan. Iloko nae o keia mau makahiki i nohoalii ai o Etelareda no Enelani, ua pepe wale kona mana a ihiihi alii malalo o keia moneka, a no ia mea ua lilo keia keiki alii i mea wiwo wale mamuli o na leo ikaika oua moneka la. Mamua oka make ana oua moneka la, ua nui na paio a me na hooponopono ana mawaena o na kahuna moneka no ka mea e pili ana i ka pono ke mare wahine na kahuna, o keia moneka Dunstan ma ka aoao kue ika mare, a iwaena o na anaina halawai ana kahuna i paio ai no keia kumuhana, ua hooko mau ia ko Dunstan aoao. A hiki nae i kona make ana, ua hoololi hou ano a me ke kulana o na kahuna moneka, a ua ano e ae ia mai ko ka wa o Dunstan. Mahope iho oka make ana o ka moneka, ua lilo ae la iahe mea hauoli loa no ke keiki alii Etelareda, oiai ua komo mai la na noonoo iaia ua lanakila ia maluna ona mea a pau. He mau noonoo kuhihewa nae ia ona, no ka mea, iaia i ike iho ai ua kaawale ia mai na hoomalu ana a ka moneka a ua laelae kona kino mamuli o kona makemake, ua ike pu iho la no oia, he alii palupalu loa oia, a he kulana nohoalii kona i hoopuni ia me ka hilahila a me ka noho pio. No ka mea, ua ala kue hou mai la na Denemaka i alakai ia e Sweyn, ke keiki a ka Moi o Denemaka, a inoho kuee mau mekonamakuakane a noho kaawale mai ka home aku o Denemaka. Hiki oia i Enelani a hana ino aku la i ko laila mau taona a me na ola lehulehu. Ua hoopioia ke alii opio Etelareda a ua hookonokono pu ia oia e uku aku i ke dala a me na waiwai he nui, no na Denemaka. Aka, e like me ka nui o na waiwai i panaiia aku, pela no ka nui ona koina a keia lahui Denemaka i koi aku ai. Ua pii mau aku ka poino koikoi oka lahui Enelani me ke kaumaha o na auhau, a mamuli o ia kulana kupilikii, manao ibo la ke keiki alii Etelareda e mare aku i kekahi wahine a kaikamahine alii paha o kekahi aupuni e aku i mea e hiki ai ke hoolakoia mai ai oia ma na koa, a e kaua asu i keia poe Denemaka hoopoino ia ka aina a me ka nohoalii o Enelani. (Aok i pnu.)