Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVI, Number 7, 12 February 1887 — R. T. BOOTH [ARTICLE]

R. T. BOOTH

He anaina haipuie nui ka i akoakoa ae maloko o ka 'uakini o Kawaiahao 1 ke ahiahi Poakolu nei Ua malamaia he anaina hooJe waiona i alakai ia e Mr. R. T. Booth, ka haolehaiolelo hoole waiona e haioklo nti ma ke kulanakauhale. Hai mai la oia ina olelo alakai naauao e hoakaka ana i ka mo kuhohonu o ka inu waiona, a wahi ana, ua noho oia iloko o ka hune a me ka popilikia, oiai he kanaka inu ona oia. A i kora wa i hoohiki paa ai e haalele ika waiona, he umi makahiki loihi i hala aku, ua ike iho la oia i kona mae mne ame ke kuonoono o kahi dala i ka pakeke. Ike pu oia he home nani a he ohana maikai, he mau hoa loha !e 'nulehu, a he noho ana hauoli.

Hoike mai oia i kekahi kanaka 1 aahu i ka lole weluwelu, ltpo a pelapeia pu. Moe oia maloko o ka hale manu me kona wahi ohana uuku a me na manu pu. He kanaka keia i komo iloko oka poai oka f)oe inu waiona, aua nele ame ka hune kona noho ana. Hele oia ma na halawai hoolewaiona a noi ikaika me ka hoohiki paa e hoole loa ika waiona. Mahope koke iho ua loaa iaia he noho'na oluolume ka maemae, loaa he home kuonoono, a kapa iho la i kona hale ka halealii, no ka mea ua lilo oia i keiki na ke alii.

No na mea c pili ana i na ama o Nu Kilani, ua hoike mai oia i ka hoopoino nui ia ana o ko laila lahui kamaaina e ka waiona. oia ka poe Maori. A ua ike maka lakeu, na ka waiona e luku nui nti i ko hkou mau kanaka kino nunui a ikaika, nolaila, ua hana iho la lakou i keienhi kanawai paa loa me ke kaupalena ana i ko Inkou aina, aole e komo, e kuai a e inu ia ke kauwahi kulu uaiona iwaena o ia lahui, a ua paa ia kanawai a hiki i keia wa. Ua maernae ia lahui, ua kuonoono, a ua maluhia pu. A hiki i keia au hou, wahi hou ana, ua hoonaauao ia na lahui kanaka o na aupuni nui kahi i noho paa la e ka waiona, no ka nui o na i>opilikia i loaa mai keia derakona. He make, he hoilikole he hoolapuwale loa ike kino, ahe hilahila me ka hoopailua ia. Ma ke kulanakauhale nui o Ladana i keia wa. ua kau inoa iho na kanaka kiekie a haahaa e hoole loa ika waiona, aua hele aku keia haawina maikai a hiki loa i na 'lii o Knelani, na kanaka hanohano a waiwai, a eia pu imua o ke alo alii o Victoria. Uahui pu mai na ekalesi hihopa a lawelawe i keiahana hoole waiona ikaika, ama ko lakou mau umauma, e kau ana na lipine holu, he hoike ana īa iko lakou hoohiki paa e kue ika waiona. Ua hoike pu mai oia ina olelo ao maikni, e kono ana i ke anaina ai ka poe a pau e kakau ina inoa ma ka pepa hoole waiona a e kue loa aku ia mea ino mai ka ama aku. He anaina maluhia me ka hauoli nui ka i hoolohe aku i kana mau ao maikai ana, a ua komo ka iini iloko e kue ikaika i ka waiona e laha nei iwaena oka lahui Hawaii. A he mea pono no hoi ka iawe ana mai ina mea i hoikeia e pili ana no ka lahui Maori o N'u Kilani a hoohahke aku me ia. Mamuli oko lakou ike ponoi ana no ko lakou lahui iho, he poe kino ikaika, puipui a oolea, a na ka waiona i hoemi nui ia lahui ma ka luku ana i ka make, a ine ka hoauwana ana a lilo i poe aeahaukae, pela lakou i kau kanawai ai e pale loa ika waiona. I keia wj, ke huli mai nei ko lakou alo imua o ke ao holookoa a hoike mai la, he lahui ia i make ma ke kuu akea ia ana o ka waiona iwaena o lakou, a ano, he lahui i palekana mai ka puliki ana a na iweawe o ka popilikia nui o ka waiona. Ke hoike mai nei, ua maemae, ua kuonoono, ua maluhia a ua hauoli nui ko lakou nohoana. O ka nui o ka |>oe i kakau inoa ma ka pepa Hoole Waiona ma Kawaiahao, he 1051 ao ka poe i kau ika lipme bo!u mako lakou umauma, he 317. Mamuli o ka paipai ana a R. T. Rooth, ahiahi Poakahi.