Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVI, Number 8, 19 February 1887 — Ka Huakai Makaikai i ke Ahi Pele. HAI A E KA PAOA ME KA MOEWAA. Na Hoike lehulehu o ia Huakai makaikai. [ARTICLE]

Ka Huakai Makaikai i ke Ahi Pele.

HAI A E KA PAOA ME KA MOEWAA.

Na Hoike lehulehu o ia Huakai makaikai.

Oke kii puhuluhulu me ra hiaa Ukee malalo iho, oia no ke kii o ka apana aina o Kahuku maloko o ka mahe-

le aina nui o Kae, Hawaii. aua lawe mai makou i keia kii a hoopuka aku no ka pomiikai ona makiouka heluhelu a pau o keb pepa, no ka pele i kabfe mai nei i kaio Kahuku. Mamua nae o ke kilohi ana iho i ke kii, he mea pono e kilohi mua iho i keb mau hoakaka mabio, oiai mai ka malamalama e !caa ai ia ee e ka hoa helu hei'o, a he hoohie waie iho no kau i ke kii ua malamalama mua; a penei:

O ka apana aina o Kona ma ka aeao hema oke kii e kau bna hua, a roa kekahi ano hoi o Kona Hema bma ke komohana oka mokupuni o Hawaii Aiaoe e »ke iho ai 1 kela laina kikokiko poiolei e moe aoao ana mai lalo aluna o ke kii, e heomanao iho oe. a laila pale aku o Kona a p.i!e mii o Kau, ao ka apana aina mai ia o Kahuku e pili pu ann.

ona hina iapuu nlhoniho kohu mau kanapi la e moe ana mai ke komohana a ka hikina, he mau kakai mauna ia, pali ame na puu kiekie. A ike ae la oe i ka mea nui puhuluhulu kohu eki pihulu la maluna o ke kii me na kahakaha loioa, oia no ka mauna o Mauna Loa, ka home noho o ka wahine ai honua, Madame Pele. Maluna pono iho he elua mau mino, a 0 ka mino helu 1, oia ka lua pele Mokuaweoweo, mino eiua, oii ka piko ponoi o Mauna Loa. Alaiia waiho kimoe aku la kona mau awawß a me na kakai pali, a oia no na kahakaha loioa au e ike

Hooholo loa iho la ilalo kou nana ana a ike i ka hua palapala P a me na hoku elua i huiia, oia hoi P**., alaila oia no na puu one a ka pele i kukulu ai i kai o Kahuku a i kaoaia, na Puu o Pele. Oka laina loihi e moe ana raaluna ae o ia e moe ana mai ke komohana a ka hikina, oia no ke alanui aupu-

ni. Alaila, haule pono iho la kou nana ana ika mea eleele e moowini mai ana kona a-i kohu nuku huewai la, a me he uha puaa ham® la kona nanaina a e kau ana na huahelu 1887 mawaena konu, oia no kahi ī kahe ia mai nei e ka pele a he kahua aa e waiho la i keia wa. Penei kahi hoakaka 1 koe no keia kahe ana o ka pele.

Hoike mai la o J. W, Maele o Kona Hema, ma palapala ia makou a me ke kii pu, ua puka ae ka pele ma kahi kokeke ina puu i kapaia o Puu Keokeo ame ka Puu o Ihuanu, a aia paha ma na mauna e kakai ae la e like me ka hoike maloko oke kii. Ama ka makaikai ana 0 ka mea kakau i ke kulana o ka pele i kahe ai, ua like iho la me ka waiho ana ma ke kii; oia ka mea i ike maka ia e ia, iaia i makaikai ai. Kahe mai Ia ka pele ma ka hele aoao me ka moowini a hiki i ka a'e ana ma ke alanui aupuni, ma ke kulana raahuahua iki, alaib, kahe hou mai la ilok© 0 na mana ekolu, me ka waiho ana he mau ponaha mauu pili mawaena, a oia na ponaha keokeo ma ke kii. A he mea kanalua ole hoi ia 1 ka mea kakau ika hoomanao ana ae, oia no na mana ahi ekolu 1 lohe mua ia mai. Malalo mai 0 ia mau ponaha, hui ae la ka pele i kahi hookahi, a ua mahuahua iki ae ia ikoka wa mua. Ma ia wahi mai la ua nee palahalaha loa mai la ka pele a hiki i ka hoea loa ana i ka-

hakai Nolaila ke hoike nei ke kii oia kahe a pele lh, uj hiki ae & kekahi kihi o ka pele ma ke kapakai o Pohue, cu hei ka hdu 7, a o kekahi kihi ma ka lihi kai o Hopeioa, 011 ka hela 6, a aa aneane loa no e hui pu me ke kahe a' pele mua ana nona paha ke kowa he I hapaha mOe ma ka lihi kai. oke ke- ] «a ma«aena o keia mau pele a e!ua* he j wahi oawa pahoehoe ia. a o ka heiu 6, 10 Hopeioa ia. kahi 1 hoolele & ai na ohua o ke Kmaa e makaikai Ea uka.

Ma ka aoao aku iho o keia kahua p<le, a o ka aoao hikina hoi ii o k* aina, e ike la iho eo ke aa pele o ka roaka hiki r S6S; ao ka laina nihoniho e pili pu h no me na hoku eha oia no ka pali kahako o Molilele e moe ana ma» ka aina mai a kakai aleu la ma na kapakai e nee ae bi ka lae oKa Lae, a nona ka helu 3 e kau pono !a mamua. Makai pono o keia kahua [)eie na inoa ) ioaa i ka mea k&kau, oia o H'aioahnkini ka helu 4a me Kaihkii ka helu 5. O ka nannina oka aina e hoomaki ana mai aa wahi k'okoke 1 na Puu o Pele a hiki ina pali o Molialele, he pohaku, sa a kuanea wale iho no.

Kaalo ae la kakou maanei o ka be o Ka Lae, alaiia loaa mua ia kakou ke awa o Kaalualu e kau ana ka hua K., a e moe aku ana kona abnu» oia ke kaha eieele a loaa ka hua W. % a oia no ke tacna o Waiohinu. Alaila, iho aku la ke aianui aupuni a hiki i ka H.. oia ke awa 0 Honuapo; ma la wahi aku a loaa ka hua P., a oia no ke awa o Punaluu. Oka hapanu» o r.a wahi a pau loa ma ke kii i hoakaka la maiuna, aia wale no ia maloko oka maheie aina o Kau, a nolaiia, o keia kii e hoopuka ia aku nei me na kuhikuhi ana, o kekahi hapa no ia o Kau, e hoomaka ana mai Kahuku a hiki i Punaluu. A ua matlahi loa kakou a pau e na hoa heluhelu, ua lawea ia mai ka peie a waiho imua 0 ke alo, a eia iho ke wanaoa ae ia kona mau poh&ku aa wanawana KELA ME KEIA.

I ka \va i pane ia aku ai kekahi o na aliii moku i ka hoka o keia huakai makaikai pele a me ka pau o na haole 1 ka hoopunipuni he nui ke ahi, a poho hewa ka lakou dala me ka īke wahi pele ole ua pane mai la kela, "he kupanaha loa ka pio koke ana o keia pele, no ka mea, ia lakou i kaalo ae ai mawaho o Kahuku i ke ahiahioka Poalima lanu ari 23, he nui keahi, he kamahao na Kiona, ahe kohu kulanakauhale i pau Ike ahi ke nana aku. He ahi keia i manao ole ia e pio koke ana." Alaila, panai hou ia aku la na pane hoomakoaka, <4 ua lawa iho la ka make o kona uhane no keia hoopunihei nui ana ina ohua a mat hana hou akuno kahi wa aku " Hene ae la na aka. He pupuka maoli no na aina a keia kupueu o ka*honua 1 kahe ai. Kuanea, haulaula maloo, a kohukohu ole ke makaikai aku. Pa iho la ka la maluna ona pohaku, hao ae la hoi ka wela o na pohaku, aua lilo 1 mea kupono o!e nj na huakai hele makaikai ma ia mau wahi. He oneanea ka aina, a he aa pele wale no. O ka hope keia o ka moolelo i hiki ke hoomanaoia e ka mea kakau no ka pele, a no kahi wa aku ke olee hoopokole ia mai ke aho a haulani hou mai ua kupueu nui la 0 Hawaii, alaila, e hoao hou no au e hoomaalo aku nnlaila. Me ke aloha. Kimo.

O ko Geremania kulana lahui 1 keia wa, aia iloko e ke pioloke no ke kaua. Ua loheia mai e ninau aku ana ia aupuni ia Farani e hoakaka aku i ke ano o kona hoonee ana i na pualikoa imua T a lilo i mea hoohikilele no kona mau makaainana. Ua lohe pu o Enelani i keia mea a ua maeele ae la kona mau aakoko.