Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVI, Number 8, 19 February 1887 — RICHARD T BOOTH. [ARTICLE]

RICHARD T BOOTH.

Rikekt T. Buta. He mau anaina piha ka ī akoakoa miloko o ka luakini o Kaumakapili; malaiia ka haiia ana o ka olelo e pili ana i ke ino o ka waiona, a he mau anaina hoole waiona keia. Na Mr. R. 1. Booth i alakai keia mau halawai me na o!e!o ao maikai, a hookahi loina nui oia no ka pono e kue a e hoole loa i ka waiona e !aha nei iwaena o ka lahui, a e kinai nei i ka noho ana maemae o ka lehulehu.

Ma ke ahiahi Poakahi, ua hoike mai !a oia i kona kuhna a me kona o!a ana ika wa opia He noho'na kuonoono kona, he hana maikai a he nui na hoa'loha. Mahope mai hele oia ike kaua, a ua ao pinepine kona makuahine iaia e paie ikaika i na hoowalewa!e he nui ame ka inu waiona. Haawi aku kona makoahiee he wahi buka haihala a kakau iho ia ma kona aoao i kana wahi pu!e pokole e olelo ana: £ hoopakeie ia oe mai na hoowaiewaie he nui, a hoihoi hou mai ia oe i ka home me ka maikai. Lawe oia ika buke a heie aku no ke kaua; a iloko o na makahiki he 8, ua hikt hou oia i ka home me ka maikai. Hui pu me na hoa'ioha lehuiehu, a me ka palanehe, ua kokoio mai ia na hoowaiewale imua ona me ke kono ana e inu i ka waiona. Hooikaika nooia e paie, aka, ua hauie aku ia me ke kuhohonu. Ma ia wa hoomaka oia e komo iwaena o ka !oa a me ka !auia oka inu rama, a hiki i kona ike ana ua hune oia, ua nele kona pakeke me ke daia, ua poho kana hana maikai, mamao aku na hoa'loha a noho pilikia ka ohana Hoomanao ae la no na wa i haia aku iaia e noho ana me ka makua iioko o ka maiuhia, i na oieio ao a kona makuahine iaia, a minamina iho ia me ke kaumaha o ka manao

Mamuli o kona manao iho he mea iki wale no ka inu liilii ana ika rama t a ua hiki ke pale aku i kela ame keia manawa i makemake ai, a i kona hoao ana nae, ua oi loa aku ka ikaika o ka

waiona iiumua o kana i manao mua ai. Wahi ana ua hilinai oia maluna o kona ikaika iho aole ma ko ke Akua kokua pu ana mai; pelsi i hiki ole ai iaia ke kupaa e h.ialele ika waiona. Ika wa hanohano oke kuluna, waiwai, kuonoono a maluhia ka noho ana, nui na hoa'lolia a ua hauoli lakou ke ike mai me na leo ohaoha oke aloha. Iwaena hoi o na aha inu waiona lehulehu no na hoa'loha e pipili mai ana he poe i kamaama a i kamaaina mua ole. Pau ke tfala, alaila nanakee mai la lakou, aohe mau leo aloha, aohe hoi he mau kokua. Pela na hana oke kulana inu waiona, a he mau haawina poino koikoi ke loaa pu mai. Nele, ilikole, a me ka aeahaukae. '

He elua makahiki kona komo ana iloko o ka ona rama mahope iho o kona haalele ana i ke kaua, a iaia e nulu ana iwaena o na noonoo kaumaha no kona popihkia i haawe iho, aia hoi he lima i kalele iho ma kona poohiwi ma kekahi ta. "Heaha ka pilikia e Kikeke ?" wahi a ka leo. M Ua nele au ua hune a ua pilikia ka ohana," yrahi aka pane. Alaila kauoha mai Ia ka mea nona na lima i kalele iho ia Kikeke e hele ma ka baneko i ke kakahiaka o kekahi la ae, a hele aku la oia. He kanaka waiwai keia no ia wahi he Peresicdna no kekahi hui bane ko nui. .

Ua hooko koke ia keia kauoha a ke kanaka waiwai ma ka manawa i oleloia, a ua hnawiia raai he mau dala pepa me keia mau olelo: u ßikeke, lawe oe i keia a hoomaemae i kou noho ana." iAwe ota i keia dala a hoi aku no ka hale o kona makuahine, a iwaena o ka hui aloha ana me Ka makuahine i pule ikaika no kana keiki i haule iloko o na hoowalewale he nui, apo mai, la ma kona a-i a pane iho la: "Ua pakele oe e kuu keiki mai na ino a pau, a ua hoi hou mai oe me a V A wahi ana ua inanao iho ia ua lanakila mai ka inu waiona ana. No kekahi manawaua komo hou oia iloko o ka puailikoa, a malaila i kulanalana hou ai oia iloko o ka hoowalewale nui ia mai> aua haule hou e like me kona wa ma ka home. Hoi hou tna ka home me ia ano no, a ua nui ka pule ana o kona makuahine a me kana wahine nona. Ma kekahi po, hoi oia ma ka hale me ka ona, ike ota i kana wahine e kukali anamawaena konu o ka lumi» a ua hoomaopopo oia e pule ana nona. Komo aku oia me ka nihi ana ma ke ala no kona keena moe, aka, hopu mai kana wahine ma koaa kuka a huki iaia ilalo» a kukuli iho la.

K noi ana kana wahine e hookaawale ia kana kane mai na hoowalewak ā me na poino a ka waiona, a e hoo eoaemae i kona naau, Me he U, wahi ana, he haawe nui ka i wehe ia ae mai kona mau poohiwi a uiama ae la ia. Aiaila» loaa hou he naau mihi, a kua

!oa ika waiona. Htiinai ma ko ke Akoa ikaika aole hoi ma kooa iha No omi makahiki kooa kupta ana c h&alele 1 ka «aiona, a ua ao kanaka ae ia. Aka, ua nana ae oia i kona alahele maa a ua ike ina poioo i akali aka. He ooho ana Dibuoe maolL O kooa vaiwai a pau ua ume ia aku e ka waīona, a o kona kuonoono, ua paialewa wale ia e like roc ka moku iwaena oka ino nui—Ua nalo raai kona alo aku. O ke dlla iioko o ka pakeke o ke fcanaka inu waiona, ua 'iike me ka piha pu heokahi i kani ak u a pau i ka manawa hookahi; hoopiha hou no a kani aku a pau loa. He mea ole na olelo ana, e inu Mlii au, aohe pilikia malaila; aka t mai ka liilii mai e hookahuaia ai a hiki i ka nui ana. a lilo i kauaka kuewa waie i nele me ka malu oka home a me na poai o oa hoa loha maemae. He mele walohia !oa kona e he!e ai ma ka aoao o ka poe inu waiona, a wahi ana, ua maopopo na poir.o a pau oke kanaka e hoao ana e inu i keia mea ino, he ilihune hilahila a me ka lapuwale !oa. Ua waiho mai oia ina olelo maikai a pau me na hoohalike ana imua ona anaina i hele ae nia na po Sabati, Poakahi a mr ka Poalua, a ua hooiohe ia me na manao hialaai nui ame ke apoia. Nui na makamaka i kakau inoa mala'o o na pepa e o!c!o ana, e kue loa i ka waiona me ke kokua pu ana mai o ke Akua Mana loa, ae kono pu aku i na hoa inu waiona e haalele ia inea me ka ikaika.

Ua kokua pu ia keia mau anaina haiolelo hoole waiona eka maknmaka H. Waterhouse, Waiamau, Rev. Cruzan, E. S. Timoteo a me ka lunakanawai o ka aha kiekie, Hon. I- Makale. Na keia inoa ho|>c i wehe mai i na hana o ka po Poakahi me kekahi pala pala rrai ka Moi. E hoakaka mai ana no kona minamina nui i ka hiki ole mai ma ia halawai mamuli o na "haawina kaumaha i ili iho maluna o ka ohana alii. Waiho mai oia i na olelo neeau e pili ana no ka waiona, wahi ana aole keia he mea nuhou ka waiona. He wa loihi mamua i hala, ua komo mai ka waionaiwaena o keia lahui a uaikea kona ino mamuli o kona hoaoia an?. Lehulehu na hoike no kona ino, a pela i hanaia ai he kanawai e hoeuonopono ia niea. He ilihune no maniua ike au e uiniki mai ana ka malamalama ma keia mau paemoku, aka, auhea la ka |ioe hune o ia au i hoowaiwai nui ia mamuli o ka waiona e noho nei i keia la ? Aua lehulehu anei lakou ? Wahi hou ana, he makia ko ka aina e pai nui ia nei, "Ua mau ke ea oka aina i ka pono," aole oka waiona. Waiwai loa kana mau hoakaka, a ua manao-! lana iho makou aole i nele na apo ia o ia mau olelo.

Mai ka Rev. J. Cruzan kekahi n>au olelo waiwai loa. Nana i hoike mai i ke ano o ka inu iiilii ana i ka waiona; oiai e olelo ana kekahi poe inu waiona, he inu kupono lakou aole i ka inu loa a lilo i poe ilihune e like me kekahi poe i ikeia. Aka o ka hopena o ka inu liilii he inu nui aku; aole e hiki i kekahi ke lele i kekahi pali kiekie a manao e lele liilii aku a paa iwaena. Ina nae oia e lele ana, e haule loa oia ilalo o ka pali, aole hiki ke hoopupu mai t Pela ka waiona i hoikeia e Rev. T. Booth ma ia mau anaina; ke hoomnka e inu liilii o ka hele loa no ia i ka nui.

He poe kekahi e inu ana a ona a hapuku mai i kela me keia i mau hoa'loha nona. Lilo aku knna dala no na kiaha a no na lealea ana, na hoohauoli (iokole o īa wa ona, a mahope mai e mihi iho no oia ke nana ae anhe ia mau hoa'loha ona, ua nanakee mai lakou, ua ke da)a. He poe hoi kekahi e inu a hakaka; loaa na palapu, na eha a kahe nui ke koho. O ke kanaka e hoolilo ana i kona Uala no ka waiena, he hopena popilikia kona. Aua oiai ka olelo ma ka Bukc nui, "e nahu mai no ia nie he n»hesa la, a e hoopa mai me he moonihoawa la."

Hai hou mai e ia no kona minamina i ka loaa ole o ka olelo Hawaii iaia, a ina ua loaa iaia, ina ua noho liuliu loa oia maanei e lawelawe i keia hana hoole waiona iwaena o kakou. Me ka mahalo nui ia no hoi o ka mahele olelo o ia mau anaina i akoakoa ae, oia hoi o Mr. L. Wilcox. Ua pane ia mai na olelo a pau me ka maopopo a me ka hala ole ae o kukahi mau olelo Hawail

Ma keia mau anaina lehulehu loa ka poe i kakau inoa ek e ikaika ana ika waiona, mai na kane, wahine a me na keiki, aole e emi malalo o ka ekolu haneri. Oka manao pokole e panai aku no keia wahi hoike, e kupaa mau aku ma ka hoole loa aaa i ka waiona, a e hoolam pu i na manao no kona kaawale aku ke hilinai maaiuli o ko ke Akua ikaika, a«le ma ko ke kanaka.