Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVI, Number 10, 5 March 1887 — LAUDILA. KA NAITA HOOPAHAOHAO O NA KAKAI MAUNA A ME NA KAEI PALI O ITALIA. Ka Olali o ke Kahua Kaua. [ARTICLE]

LAUDILA.

KA NAITA HOOPAHAOHAO O NA KAKAI MAUNA A ME NA KAEI PALI O ITALIA.

Ka Olali o ke Kahua Kaua.

Ka Euea nina i " ieihi >ra Onohi maiAfr.xLimji o ka La; ka Ui kelakeia i laalamaia o na fcuahi*j m«ta kuaiono; ka naniiuna. i hoomaiak ka puuwai o 11» al:i%ahine a pau o Eur\>pa * i e<;a iea "āia hma v>ie ake aioha.' hahāliii) Wiliau o h Eiiou. -v AloTkeKapnea Iwlkoni o MsJutkilft IA U'A i paia kuli ae ai ka lewa i na leo hulo o na makaainana,a mahope iho ua ikeia aku !a kekahi kanaka eiemakule me ke kookoo ma kona lima e kuoe hele mai ana a imua o ke lii opio, a i ka ike ana o ke lii opio, uanana pono aku la oia a ike aku la o ka elemakule nana oia i a kahea aku la me ka leo nui e pii mai oe īluna nei, a oia I no ka wa i pii nui ai o ua elemakule la j |a hiki imua o ke alii opio a lulu lima ! pu iho Ia laua. a pane mai la ua elemakule la penei: E ka naita puuwai opio hopo ole, ka mea a'u i manao kuhihewa loa ai aole la e hiki i kou mau lima opiopio ke kulai i ka ikaika a me ka mana o ka moo kupua, eia ka hiki loa ia oe ame kou kmo opiopio, nolaila, aole a ? u mea nui e ae e kamailio ai, no ka mea. ua lawa oa i ka ikaika. Ia oe hoi e ka Moi, mai manao oe e lilo ana keia ui nau a me kau kaikamahine, aole, aole loa, aka o kau kaikamahine e mare ana oia me ke kaikuaana o keia keiki, a o ke kane auanei ia a kau kaikamafy\ne e mare aku ai, aka eka moi mai 'kanalua kou manao i keia, oiai, ua hoouna ia mai nei oj^ei mahine o ke aupuni aniani, a oia aua- j nei kana wahine e mare aku ai, a o ua i kaikamahine la ua hoopalau ia me ke j akua poo walu, a ma keia mau la iho ike ai kakou i kekahi mau hoailona ano ema ka lani, a oia. ko ianei wa e hakaka ana me ke akua poo walu, a owai ana la o laua nei ke lanakila, oia nei paha me kona lio kupua, a i ole o ke akua poo walu paha, ma e hoike mai na ouli ona lani ia ? u, e hai aku no au ia oe e ka moi.

s 0 ke aloha no kou e kuu haku eia au ke huli hoi nei. Ia manawa i pane aku ai ke 'lii opio, alia oe e hoi, e noho mai ®e a hookaa aku au i ko'u aie ia oe, ka uku hoi o'u • ka moe ana i kou .hale, aole, aole wa- j hi a ka elemakule. j Ia wa i pane aku ai ke keiki alii Laudila ika Moi, e haawi aku oe i umi tausani dala oia ka'u uku iaia, ua ae inai la ka Moi a hoor.na ia aku la. I ka hiki ana niai i kahoraeko)u, ua liuliu ae la ke alii opio no kana huakai hele, i kona lio e ku <ma ma ka nanai ua komo aku Ia oia iioko o ko laua lumi, a kahiko iho la i koaa aahu kaua. I ka paa ana t ua puka aku la oia iwaho oka lumi hookipa kahi ana 'liie kali mai ana, ika hui ana aku ua kike kiaha ae la lakou a ua inu ia ke o!a o ke 'lii opio, i ka pau ana ua puka aku )a ke 'lii ooio iwaho me ke kuikui lima pu ana oua mau opio nei, e ukali ia ana hoi e ka ohana alii mahope aku. Ika hiki ana aku ma ka nanai, ua haawi ia na muki aloha ana, mahope iho ua iho aku la kto lii opio me ke kama aliiwahine, a hiki 1 kahi i koai oka lio, la wa i haawi ae ai laua i na aloha hope a kau ae la ke lii epio maluna o ka lio, haawi na aloha hope o ka wa no ia oke alii opio 1 hoomalo mai ai ike kaulawaha o kona ho, eīa au ke hele nei ina e halawai ana au me na ulia o ka pomaikai alaila e hoomanao mai no au ia oe 7 aloha oukou a pau. Ia wa oii i wehe ae ai 1 kana pahikaua aoaela i ka lewa o ka wa no ia i anapu ae ai ka uwila, a kui mai la ka hekili o ka wa no ia i nalo ano e iho ai o ua keiki alii laj i ka nalo ana aku o ke keiki alii oia no ka wa i maule iho ai |ke kaikamahine alii, a i ka mohala ana pane ae la oia me ka nanahe. E na welelau maka.ii-e E pa kolonahe mai nei. Ua ike paha oukou I ka mea a kue puuwii i aloha ai ? O kona mau maka Ua hke me ka maka oka manu He onaom a he nohea Kona mau nānaina* a pā« O kona mau owili Uuoho Ht p«ki oliuli,

. O kona mau papaiina Ua Uke me ke anuenue I Ena wlhau oka manawa f E hooninipo nei i kuu kino | Ua eha au ia oe e ke aloha e ; E maliu roai • Ike keiki alii i hala aku ai ua hooke;le aku ia oia i kona lio no kahi oke laupimi e loaa aku ana iaia, i kauhi I ana mai o ka malu oka po, aole laua nei i hiki aku i ka ainn ? aka ua hoomau aku )a no laua i ka lele ana iraua, i ka wanaao ua kau aku la laua nei iluna o kekahi mauna, a malaila i lele iho ai keia ilalo a ninau aku )a keia i kona lio owai keia aupuni, pane aku )a kona lio o keia keaupuni 0 ke kupua I.aunenete ka Moi poo lio, ka mea 1 kapa ia> ia iho, ka hookalakupua o na hana hoopahaohao, heaha kana mau hana pahaohao, ae e hai aku au ia oe. Ka mua, e hiki no iaia ke hooiilo i kona kino rna ano heloholona a pau, a Dela hoi ina ano o na helehelena o na kanaka. Pane hou aku la ke alii opio, he ikaika anei eia aole paha, he wahiikaika no aoie nae e loaa ke kupua Lohano. O keia ka hoomaka mua ana ona kmo hoopahaohao e loaa ia kaua. E iho hoi ha kaua i ke kulanakauhale, ae wahi a kona lio, ia manawa ua hoomaka aku Ia laua nei e iho, aole i u iho, ua hoea aku )a laua nei i ke kulnnakauhale he nani ahe maikai ka waiho ana a ke kulanakauhale, ia laua neie kuoe hele ana mana huina alanui o ke kulanakauhaie, ua piha kui mai ia laua nei ina kanaka me ka hooho ana ae, he malihini ae keia e pono e holo aku e hai iko kakou Moi, 1 kipaku ia aku ai oia mai ko kakou aupuni aku nei, a i ole e pepelii aku iaia a make.

I ka hiki ana aku o ka e kii oe iaia a e hookipa mai iaia me ka hanohano e like me ka mea i loaa i ko kakou ai'puni nei, 110 ka mea ma na ouli i loaa ia'u i keia mau po aku nei, ke ike nei au oia no ua malihini la, nolailaaole pono ke kue aku iaia no ka mea he oi ae kona mana a me ka ikaika, 0 ko'u mau kino a pau a'u e hoopahaehao aku ai iaia aole e nalo ana, nolaila e kii oe a hookipa mai me ka hanohano. Ku ae la ka puuku a kahea aku la i na keiki alii he 500 ka nui, e hoomakaukau ia ko lakou mau lio kaua, a e alualu mai mahope o'u, ,he manawa ole ua makaukau mai Ia na keiki aiii he 500 ko lakou nui, puka aku la ka puuku me kona mau naita he 500, a hele aku la e halawai me ka malihim. I ka ike ana mai 0 ke 'lii opio i keia huakai nui e hele aku ana imua ona, ua unuhi ae la oia i kana pahikaua a paa ma kona lima, a hele aku I& e halawai me keia poe e hele mai nei. I ka ike ana 0 ka puuku ua makaukau ka malihini no ka paio ana ua kauoha ae la oia i kona mau naita e mahele i elua mahele, a e ku kekahi ma kekahi aoao a pela no hoi kekahi mahele.

I ka makaukau ana ua holo aku la ka puuku a halawai aku la me ka naita malihini, pane aku h oia, e ka naita ilihia t ma ke kauoha a ka Moi Launenete, e kii mai au ia oe a e hookioa aku me ka ilihia ma kona hale alii, me na hoohanohano ana he nui, aole hoi me na ikaika, no ka mea ua hiki mua mai kou wanana imua onB, nolaila e apo mai oe 1 keia mau hoomaikai ana a ka Moi Launenete, a e alualu mai mahope o'u no ka hale alii, ia 'wa i kunoj aku ai ka naiti opio, huli aku la ka puuku a me ka naita opio a hele aku la no ka hale alii, e ukali ia ana e na keiki alii elima hanen. la lakou nei ma ka paepae o ka puka mai la ka Moi Launenete me kona kino pahaohao, oia hoi okekino he kino kanaka, a o ke poo he t poo lio, hele \ mai la oia a ku mai la imua o ke 'iii > opio a huhu iki ua kulou mai !a kona ! poo Ualo a pane mai la, e 'ke alii kiekie ■ ka naiia nana e hoonaueue ka honua a me ka lewa* ka mea nana e hehihehi ku ke kapu o Mauna Aniani, ka mea | hoi nana e lei ka opuu pua Tose o ua laupunila. E kipa mai malokoo ka > hale alii o kau kau wa nei, a e lioomaha hoi i ka maiuhiluhi o ka hele ana mai nei, ke o!uo!u oe e kuu alii kuu haku. Pane aku la ka kakou opio me ka olu waipahe» e apo an i kau mau hooki pa ana e ka Moi Launenei*, ka mea i kapa ia ka olali o na kino hoopahaohao he nut, ia wa 1 kani ae ai ka aka lua «lau alīi nei a huli aku la lao* »»i ko-

mo no ka !«m! hookipa malnia i halavfai ai nie na !ede a me na alii hanao o ka aina. I keia wa i kauoha aku ai ke kupua Laanen«te i na aliiwihine okona alo alii, ehele mai e lulu litna me ke kupueu oka makakila, me ka hai pu aV.u, ina e makemake ana kt Vii epio i kekahi mea iwaena o oukou, eheoko waie no oukou e pono ai. I ka makaukau ana o ka paina kakahiaka, ua eleu aku la na mea a pau no ka lumi paina malaila na mea a pau i ike ai ika nani kamahao o Italia, me ka lelele o ko lakou oili owai la auanei ka mea ake alii opio e makemake ai, e nune ana lakou ia lakou iho. Me ka eni pakaawili ana o ko lakou mau puuwai t hooninipo ana hoi ke kuko iloko o ko lakou mau naau, o ko lakon mau maka he mau maka a ka hoohie, a me ka hoohai e kau ana maluna o laktu a pau, me ke ake nui o ke kau leo aku oke ahi opio, eia nae he neo ia, no Xa mea i ka wa i pau ai ka paina ana, ua liuliu at la oia e hele ma kana huakai hele, aka ua pane aku Ii ke kupua kai no hoi e moehou ana kaua ianei i keia po, a ka la opopo hele aku oe ma kau huakai hele. Pane aku la ke alii opio, aole paha au e pono ke moe no ka mea he nui )oa ka manawa o ka la, e hele no au, a kahi e po ai, alaila au hiamoe. Kai no paha e hoaumoe ana oe me na nani o ko'u aupuni, aole wahi ake alii opio.

I ka makaukau ana ua kau ae la ke alii maluna o kona li®, a oia ka manawa i haawi ai o na aloha hope, a huli aku la ke alii hele me ka olelo pu aku aia au a huli hoi mai alaila au hoaumoe i kou heme alii nei. ma T na liuina alanui o ke kulanakauhale, o ka hoia 10 ia o ke kakah iaka, e kilohi ana oia i ka nani o na alanui, aole i liuliu ua kapoo aku la oia iloko o ka ulu laau, i ke alii opioe hoomaunei i ka pii ana, a hala paha elua mile, ua ha!awai mai la oia me kekahi poe kanaka he 40 ko lakou nui, i lako pono i na mea kaua, pane mai la kekahi keiki opio e hele ana kau huakai i hea, e hele ana au i ka makaikai, ae o hele, kaha aku la iakou nei hele. Ia wa i huli mai ai kekahi kanaka a kamailio mai la iaia nei, ia o« e hele ai a hala mai keia ululaau, a komo aku oe i ka elua o ka ulu laau, e malama loa oe ia oe iho, no ka mee ilaila aku nei makou a pau mai nei kekahi poe o makou i ka make, no ka mea o ko ma kou nui he 150, a koe mai nei makou he 40 wale no. I ka lohe ana « ke koa opoi, ua pane aku la oia, ma pela e oluolu oe e kuu hoaloha e alakai aku ia'u ilaila a 0 wau o kaua ke paio aku me ia, noho ae no hoi oe e nana ia'u a i pio au huli no holo. Ua ae mai la ua kanaka la a uhaele pu aku la laua nei, aole no hoi 1 liuliu ua puka aku la lakou nei mawaho o ka ululaau, pane aku la ke alii opio, he loihi aku nonae paha koe, ae, ua like paha me ekolu mile i koe. Komo hou aku la lakou nei me ka hoauau ana aku i ko lakou mau lio. Pane mai la ua kanaka la,* o kela kupua he hou loa kona noho ana ma la wahi, no ka mea mamua aole he powa o loko o keia ululaau, a iloko o keia hooilo iho nei akahi no a ike ia keix mau hana īno iioko o keia ululaau a mai ka wa i hana ia ai keia hana puu» wai eleele a hiki i keia hora a kaua e kamaiiio nei, me he mea la ua hiki aku i ka 4000 a 01 aku poe i lawe ia ke ola, a ua nui ka uluhua o ko'u makuakane ua hoao mai oia e kii ma kona kino aka pahaohao ua ike pono ia ke ano o ua kanaka la, aole nae e hiki i kona ki. no ke pepehi aku no ka mea, he kanaka nui a kiekie ua 'ike paha me 12 kapuai ke kiekie. Ia u nae i hiki aku nei ua hoao au e hakaka me ko'u mau kanaka, aole no i helu ia, nolaila pela no paha auanei kaua, pela paha. e hoao paha ka peno. la laea nei no e noke ana i ke kamailio ua hoea aeu !a laua nei i kekahi kula malaelae, ia wa laua nei i ike aku ai i kekahi kakela r.ui a ka launa ole, ku ih» la laua nei malaila a pane aku ia ua keiki kamaaina nei, aia ka hale o ua kupneu nei ke ku mai La, nolaila maanei makeu e |u ai o ke kumu o ko'u hooikaika loa ana, no ka'u ipo aioha a me kona makuakane ua make ianei. a »1 kt o!a nei »0 oia, oia iho la no h*f| !

a hiolo iho U na waim&ka o ua keiki la.

Pane tka la ke alii opii>> e kuu hoa--loht maikāi t e nana ae nwi makau a holo, ina kiua e ianikiU i!tiU e ma nao iho oe, maanei kaua e hoaumoe ai. Ii wa i hoomalo ae ai ke keiki ahi i ke kau'.aopu 0 kona lio, a kau ae U oia a hoomaka aku la e hele, aole i liuiiu aku ka hele ana, aia hoi, ua ike iaaku la ua kanaka nei e auamo niai Ana i kana k«i kaua nui t nia kona puhaka e kaiewa ana kana pahikaua he 1 a kapuai ka loa, ma kona kua e kau ana kana laau ihe, hele mai la oia a kokoke pane mai la oia me ka leo nui Ikohu hekii», e ka lapuwale nui, nawai i olelo ia oe e ae hewa mai oe roa kahi a ko'u mau lima i hana ai, 0 ke kanawai o keia wahi la he make, i ka lohe ana o ke 'iii opio ua pane aku la oia me ka leo nui, make aku ia hai a ia'u nei la he noa wale no. i ka lohe ana ouakanaka kaiuahao nei ina olelo a ke alii opio ua pane mai )a oia me ka leo nui i piha ika inaina, e kahi keiki hookano, nawai la i olelo ia oe he noa na wahi, aole anei oe i lohe ua Ulo keia wahi ia'u me ka ikaika ame ka mana, aole no paha oe i lohe i kuu inoa, aole wahi a ke ka'naka pahaohao.

Pane aku la ke alii opio aole au i lohe i kou inoa, aole ka oe i lohe i ko'u inoa o Sekine ko'u inoa ka mea i kapaia, ke kanaka ahiu o na kuahiwi o Lepanona, ka mea e noho mana ana maluna o kona mau kuahiwii.

Ina oe no laila heaha hoi kou mea i haalele ai, a hele mai oe a noho ma keia wahi, aole anei no kou aeahaukae ame kou ikaika ole ke kumu o kou hele auwana ana mai. raaannin a.i«w-«' nei a hoomaka oe e pakahai wale ike oia makamae ona kanaka, nolaila ke hooili aku nei au i ka hewa maluna ou, a o oe auanei ka iuahi a ka make mau ioa a hiki i ke ao pau ole. No keia mau olelo ake alii opio i hoopiha aku i ka puuwai oka nunui Sekina, kahihi e ike ana oe e kena wahi keiki lapuwale e kahihi ia ana kou naau i mea huki wahie kupa ai na'u e na wahi lapuwale ino. Pane aku la ke alii opio, ke hiki ia oe ke kahihi a ina aole e hiki, alaila, he mea maopopo o kou naau ke kahihi ia ana i kaula huki ai na kuu lio, nolaila e pono oe e haawi pio mai wahi t ke alii opio, aole, aole loa, e make oe e ka mea lapuwale. Ia manawa oia i hapai ae ai i kana koi kaua me ka manao e hoomoe iho maluna oka kakou koa opio, eia nae, mamua o kona hoomoe ana iho i kana koi kaua, oia no ka wa i pane ae ai ua nunui nei, e kuu koi kaua e hele pololei kou maka moo derakona t loaa kela wahi keiki lapuwale, e mahele iho oe i na apana like elua, i lawa pono ai na ipuhao keleawe elua, i muona pono ai ko'u aina ahiahi, ia wa oia i hoomoe iho ai i kana koi kaua maluna o ke alii opio, mt ka manao e loaa pono iho ana ke poo oua keiki nei, eia ka aua nei he mea ole wale no ia i ka eu o lialia.

I ka wa i hoomaka iho ai o kc koi kaua e iho iho, oka wa no *ia o ka cu o Italia i lele ac ai me kona lio a haU iho la ke koi kaua a ka nunui i haule iho ai i ka honua» ua kapoo aku la kona maka a paa loa aku !a ika honua, koe wale no ke au e paa ana i ka lima, !i ka ike ana oka nunui ua paa ioa kc koi, ua hoomaka ac la oia e huki me ;ka manao e hemo, eia nae, aole he hemo iki. la wa i pane aku ai ke alii opio, ika* ika ole maoli no oe aole he h«mo iki o ko koi, ua hele a lapuu iso kino a hualala hw ko aoao, aole nae he hemo ik», nolaila eia mai ka make a heie aku, ia wa oia i hopu iho ai i kana laau ihe t a owiliwiii ae la oia i ka kwa me ka hoopuka ana aku, aku ka'u Jaau ihe ika aama kua lena!ena r poha aku la ma ka iwi aoao a puka la ma kela aoao T i ko na manawa nae i ike mai ai i ka ihe a ka opto, ua hoomaka aku !a oia e kupee me kona manao e hai ana iaia, en ka auanei e nohae pu ae ana kona kino t na apana eiaa, a hoomaka iho I* oia e hina iUlo a waiho aku la ke kino nui o ua nunui nei i ka honua. Ika tke ana mai oke aikane ake alii opk>, ua hoio mai la oia a me kona mau ukali Ika hiki ana mai imua o ke aui opk>* ua pane mai ia oia e kuu aikane aloha ka ikaika lua ole a puni ke ao, ka mea nana i kaili ae nei i ka hnakila kimahao i keia hoouka kaua hahana mawaena ou a me keu kupua ino. (J#tē #