Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVI, Number 11, 12 March 1887 — EDISEPA FERIDO KA HIENA KAULANA O BAGALIA KA OLALI O NA MEA HUNA POHIHIHI Ka Aina Lewa Pahaohao o Mauna Bevia. [ARTICLE]

EDISEPA FERIDO

KA HIENA KAULANA O BAGALIA

KA OLALI O NA MEA HUNA POHIHIHI

Ka Aina Lewa Pahaohao o Mauna Bevia.

Ke Kuhikahi Puuene Kamahao, a 0 ka Liona Hanu Meheu Pololei. Entlaiti i unuhi ia no kt Kuōkea. PA N E aku la ua kaikamahine'la, e ae no au e hemo oe, ke huli mai oe a honi mai la'u; Pane aku la o Heneri me ka maka ano hoohie, o ka honi anei kau mea e hookolo mai ai ia'u, ,4 eia mai ka ihu, he ihu leo ole," a honi ae la laua. I kela wa, apo aku la ua kaikamahine Ademiana la ma ka a-i o Heneri a hookunihi ae la oia 1 kona poo mamua mai 0 Henen a pane ae la; kahaha, e ae mai ana no ka hoi oe e honi kaua la, waiho oe a nui na poino i kau maluna «u, alaila oe maliu maL Pane iho la o Heneri me ke ano haohao, i nahea oe i noi mai ai ia'u no ka honimaikai ana ? A i nahea hoi au i ike ai ia oe e ku ana imua o'u a e noi mai ana oe ia'u i kekahi naea ? Auwe ! nani ke kaikamahine a ka mali leo nui wale. I kela wa, pane aku la o Adem iana. Ano, ke kala aku nei au ia oe e hemo oe mai keia poino ou, a e lilo oe i kokoolua no'u ma ka bela nolunolu o Meneisa, a o ke kapa hulu pahee pahaohao hoi, o Adurolia ko kaua kapa e pupue pu iho ai i ke anu o Ilauailiki, 'a.welowelo ka pola i huelo.' He mau sekona mahope iho o keia mau kukai olelo ana o laua, hemo ae la na lima oua Henen nei a kaua, a i ka pau ana o kona pilikia, pane mai la 0 Ademiana: E kuu ipo, e hahai inai oe mahope o'u, ae, e hahai aku ana hoi paha neia mau wawae mahope ou, oiai, ua pau ae nei ko'u pilikia i ke kala 'a e oe, aohe a'u uku e ae e makana aku ai la oe. O neia kino wale no a hahai aku mahope ou, wahi a Heneri i pane aku ai. Ia laua i hiki aku ai mawaho o ka hale paahao o Keleawe Melemele; huli ae Ia ua Ademiana la a nana aku la i ka akau, hapai ae la oia i kana kookoo gula a o aku la i ka akau a pane aku la: 4 la Manu Pouli la e lele mai.' Ia wa koke no i anapu aku ai ka uwila inamua o ua kookoo la a moe kolalio aku la ka uwahi a hiki i ka aina 1 kapaia ka Aina Pohihihi. A iloko o ka imo ana a ka maka i ike ia aku ai o Manu Pouli e oiliili mai ana iloke o ka uwahi me he makani puahiohio la ka 'hele huhu me ka auhau. Iloko 0 na sekona pokole loa, halulu ana ua manu pouli la a oaka ae la kona waha a pane mai la: Eia au oka mea au i kauoha ae nei, a heaha ka hua olelo e haku.

| Pane aku ia o Ademiana; makemake au e lawe aku oe ia maua maluna o Aina Kaupaona 1 hiki koke aku ai maua i Aina Ohnolino kahi a'u i manao ai e hun* ak'i i kuu ipo ilaila. Ua makaukau au i na wa a pau no ka hooko aku e Xuu haku, a i hakalia wale no la oe a nane mai, alaib, ihih kauo e ulele aku ai. I keia wa koke no 1 huli ae ai ua kaikamahine hopo ole !a a pane aku la ia Henn» peoei: 'E ka ipo maka onaona, ina kaua a heo aku, o»ai, aole i tke ia aku na ouii o na hana e hiki mai ana. Me keia mau huaolelo ua kaikamahine la i pane aka ai ia Heneri, a hopu aku Ia oia i ka lima o kana kane a o kekahi hoi 0 kona twau lima i ka eheu o ka manu a peku aku la kona wawae me ka pane ana aku: "Ina kakakou e Manu Pouli a nalo aku mai keia aina aku." I kela wa koke no e like me ka pilamimo ana 0 ka pua mai ke kakaka aku, okoa >ho U no > nalo aku ai o Manu Pouli me kana iuau ukana makamae mai aina Keleawe Melemele aku He wa loihi keia lele ana aku a lakou aia hoi, he uina ana e like me ka leo paapaaina o na hekili ku ana kekahi lio eleele imua o lakou me na pono hololio a pau, a pane mai la oia e like me ka !eo o ke kanaka penei: A ! Owai ke kupua kaahele i koe o ka lew« nei ? I kela wa koke no i Hkhau aku ai 0 Ademiana i ke keokoo a anapu aku U ka uwiU a paha pu aku U ka t«o o u«

: kaikamahine ia penei: E Manu Pouli haawi ia ka Pouh i pouii» no ki mea. īna aku ke kupua in j ke Wiapu ni3i U ia kakou. I ke'a wa koke no i ke'u ae ai ua manu !a no ekolu manawa a e iike me ka uhi paapu ana iho o ke kuaua koikoi pela no ka pojli aaki paa iho ai, i kokua ia mai hoi e na ao hakumakuma o ka lewa, a i manuahi waie ia mai hoi e na kuaua koikoi o ka lani a na keia mau mea ekolu i hoopouli paa mai i ka lewa holookoa a pau aku la ko ka lio eieele ike ana i ke kaikamahine Ademiana a nie Henen, nalo aku la lakou iloko o ka mana o Manu Pouli, a o aupuni Olinolino ka pahu hopu. Maanei ua ike kaua e ka mea heluhelu no ka inoa o Manu Pouli, a ua haohao paha k<?ti naau, pehea la i lilo ai oia ia Ademiana [Ke ala o na mea Pohihihi] a oia ka kou mea kakau e hoike piha aku nei. • Ua haalele kaua ia Manu Pouli ma na helu aku nei i hala, aia oia iwaena o ka hapalua o ka lewa e hiki mai ai i ka Ipuka kumu laau e hemo mai ai mai loko mai o ka aina o ke Ala o na mea Pohihihi, oiai, ua haalele aku no o Edisepa iaia ilalo o ke aupuni o ke Ala o na mea Pohihihi, aua ike hoi kaua i ka hoolauwiii ia ana o ua manu pouli nei a kaua, a me kona hiki hou ole ana ke puka hou iwaho. Me ia ano oia i noho ai a hiki wale i ka hoea ana mai o ka ui ka mea i kapa ia u Ke ala ona mea Pohihihi. oke kumu nui hoi o keia huakaiaua noliea la i hele mai ai, i imi mai oia ia Edisepa ka mea nana i hoohaule mua i kona maluhia; ma kona alahele nae, loaa iho la iaia keii manu e hoa-a hele ana i kona wahi e hemo ai iwaho, oiai, ua hauhili ka mana a pakaawih iaia, aua aneane hbpu lima i ka laau a ke Kuaokalani. I ko laua halawai ana i kahi hookahi ninau aku ia kekahi i kekahi no' ka laua wahi e hele a t, ame ke ano o kana wahi e hele ana, a hahai aku laka ui 'Ke ala o na Mea Pohihihi, e hele ana au e huli i ka'u kane.

Pane mai la o Manu Pouli, imi i ke kane, owai ka inoa o ke kane ? "O Edisepa," wahi a ke kaikaniahine. 1 ka lohe ana o Manu Pouli ika inoa o Edisepa, pane koke aku la oia; 0 Edisepa oia no ko'u haku, a o ka ? u mea no hoi ia e imi nei, a e hoa a ae ana au i kahi o'u e puka ai mai keia wahi aku, me he mea ia o ka alua la ae nei keia o ko'u lalau hele ana aohe loaa iki o ke alanui ia'u. Iko Ke ala ona Pohihihi lohe ana 1 keia niau oielo, ua hauoli koke ae la la konanaau, a hoomanao pu ae la hoi ka hoopokoleia oka luhi, oiai, ua loaa ae la no kamaaini nana e kuhikuhi mai, a hookahi wale no ana mea makau o Setiva. Nolaila, pane aku la ua kaikamahine la: £ Manu Pouli, ua ike au iaoe a ua maopopo ia'u kou mau ano a pau, eia ka'u olelo ia oe, eae mai oe; e liio hou oe malalo o ko'u maiu, a malalo wale no oe o'u a pau kou mau la oke ola ana, alaila, e kuhikuhi no au ia oe i ke alanui e hiki āku ai i kou aina.

No keia mau olelo a ke kaikamahine U, ua puni wale aku U o Manu Pouli a huh heu aku la oia mahope o ua Ala la o na mea Pohihihi, a pela iho la kaua i ike ae la iaia e noho pio hou ana maialo 0 kona mau haku mua. I ka ike ana o Uwepa Eleele ua hoohokaia oia e ka mana o ke kaikamahine Ademiana, puana ae U ua lio U me keia mau huaolelo peneū Ae, ke lawe U oe i ka U o ko ikaika, a hiki mai i ka U o kuu ikaika, e minamina no auanei oe i kou mau helehelena, a e kulu kou miu waimaka no kou make opiopio ana. Me keia mau huaolelo ua lio U i puana ae ai a kahuli ae la oia mai kona kino lio ae a lilo i Pulelehua, a lete aku U oia ne aupuni Olinolino. 0 keia aupuni i hoike ia ae U, he aupuni oiA iwaenakonu o aupuni Kaupaona, aohe hoi he mau wahi e ae e, komo UeUe aku ai iloko o aupuni Olinolino, koe wale aku no ka he'.e ana aku maluna o aupuni Kaupaona. 1 keia wa hoi, ua *e aku la ke kaikamahine Ademiana maluna o ua aupuni U me ka maaUhi a me na keakea ole hoi nana i aUi mai ma kona aUheie, a, e nanaae hoi kaua i ka pulekhua kamahao, oia hoi ka iio Uwepa Eleele. Oiai ota 1 keehi aku ai iluna o Au puni Kaupaona ta wa i oana mai ai na ktai i k«ia waki manu liUh • lele aku

i • s nei. a puana Mke ae ia u me ka s olelo ana jK»nei. A ' Ue r.:.mu MakaHi. i Puana mai la ke fcoena o na kupua penei: Ae, he man'i rrakalīi. ua pa ia e ka makani a i:a r*wa!iwili oia a ke ake niui nei oia e hookanaho maanei, i ku iho ai kona mau wawae. ?a wa, poha mai u ka leo o ke alii o na kiai. he ilio nui huluhulu oia nona ka inoa o Djlo, a o " hoi ka mea nana e kaupaona i na me.a a pai: e hiki aku ana i kona aupuni. • ! E hoomakaukau ike kaupaona I mera, i ike ia ai ke ano o keia wahi manu kamahao e lele mai ne). I keia wa i nākeke mai ai na mea paahana o ke kaupaona ana a iloko o na sekona pokole loa, ua makaukau ae la na mea a pau, a ia wa no hoi i kau aku ai ua wahi manu la a kakou me kona ano maalea nui. laia i kuu iho ai iluna oke kaupaona, ia wa koke no i hoholo ae ai ka poka ana paona a hookahi auneke kona kaumaha ma ke ana kaupaona. I ka wa i loaa ai o ke kaumaha o keia wahi manu, ua hooho mai la na leo mai loko mai o ka paona panei: He kupua ! He kupua ino !!

I keia wa koke no i oili mai ai kekahi wahi pahu huinaha uuku e hke no me ka nui o kahi manu pulelehua a ho-o ia iho la ua wahi manu nei a kaua | a paa iho la oia a kuni ia iho la me na huapalapala mawaho penei: l 'Manu ulaula." O keia iho la na mea i kakau ia mawaho oua wahi pahu la, a hoolei ia aku la i ka lewa. Ma keia hoolei ia ana o ua Dahu nei, pa mai la kekahi makani īkaika mai ke kukulu akau mai, a pii ae la ua wahi pahu nei a haule.aku la ma ka aoao maloko o ua aupiini la, a oia no hoi ke aupuni Olinolino. Ua ike no ka īlio Dulo 1 kein haule ana o ka pahu maloko o ke aupuni Kaupaona, ak-a, &olc oiu i mauao he pomaikai kekahi e loaa mai ana 1 keia wahi manu, oiai, aia oia iloko oka hiki ole ke wehe ia. x\ka. alia kaua e ka mea heluhelu, e qana kaua 1 na hnna a keia wahi pahu. No kekahi mau hora loihi keia opeapea ana o ua wahi pahu la, haule pono aku la oia iluna o aupuni Olinolino kahi hoi a kona haku e luakaha ana me ka nohea Ademiana, a e hoomanao iho oe e ka mea heluhelu, ua "Huikau na makau o ka lawaia [i Wailua, Lou mai o kamiloholu ka ia nui, Holu mai ke kuahiwi o Waiale[ale i ka makani, Haa Anehola i ka malie, Hapapa mai na lima o ke Koo[lau 1 Maaa, Maaa na wawae i ka wai o ka [Lihiwai, Oia wai pi lima & ke kamahele, E hoomaha ae ana i ka naenae, Hoomaha ia a, Oi hoi—ha. E hoomanao pu iho kaua e ka mea heluhelu, elua laua nei ika ipo hoo kahf, aka, aohe no ia he mea e hewa ai, oiai "Elua moku hookomo nei, i ke awa o Ademiana."

I kahi pahu i hauie iho ai iluna o ua aina la, ia wa hoomanao ae la kahi manu inakali iloko he ama keia, no ka roea ke lohe nei au i ka halulu o kuu wahi hale, palekana ka hoi au, wahi a ua wahi manu la i puana ae ai. He mau la loihi keia waiho ana a ra wahi pahu nei iiuna o ua aina la aia hoi, maalo ae ?a kekahi ona kauwa wahine a Ademiana ma kahi o ua wahi pahu h a i kona ike ana iua wahi pahu !a, hopu iho !a oii a paa ae la iiuna o kona mau lima a puana iho la oia penei: He mea oiaio he maou uluula maikai ko loko o keia wahi pahu, e lawe au e hoike aku i kuu haku malii paha he makemake oia i keia ano mnnu. HooluHiuli ae !a oia u loko o ua wahi pahu b. ia wa koke no kani ae la kekahi leo manu nanahe loa, nolaila, puana ae la o:a me ka leo nui penei: Aia ! Pomaikai au i ka f u manu leo nanahe, e hoi au e hoike aku i kuu haku wahme, a hoi aku la ua wahine kauwa la. laia t hiki aku ai ienua o kona haku wahine, hoike aku la oia i ua wahi pahu h me ka olelo pu aku, e kuu haku; he manu Jeo nahe ko loko o keia pahu. 'Pane mai U kona haku wihine; Nohea kau pahu i foaa mai nei ? {Jāl( i j