Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVI, Number 12, 19 March 1887 — KA MOOLELO KAHIKO O ENELANI. Unuhila no ka Nupepa Kuokoa. [ARTICLE]

KA MOOLELO KAHIKO O ENELANI. Unuhila no ka Nupepa Kuokoa.

MOKUNA VI. E,VtL.VXt MALALO O HAXOLD *A '**A - WAE RAELKTL, HASO>:C\?frTE A ME EOEWAHA. Iluko o na makahiki evatuo Linchoalii ana o £de«ada, pda mao no ke kuhna aupani i bireb*?ia maklo o ka Ela Godwin me ka mala loa. a fce mau kana kokua noi hoi ia no kona mau manao inaina a me kana mau keiki eono e hookoia malena oke alii e like me ka hookahuaia ana.

| Hoea ae la ma Enelani ka E'a o Bui©na ka mea i mare i ke kaikuahine ponoi o ke alu Edevrad? no ka makaikai me kona roau ukali lehulehu. N« kekahi manawa, huli hoi aku la lakou no ka home ma ke ala o Dover; malaila, kaua aku la ua Ela Bulona nei a me kona mau koa ukaii i ko UUa iho, a lawe ae la malalo o ko lakou mana. Hookahi kanaka i paio wiwo o!e mai i keia poe koa ma kona hale iho a hiki i kona make ana; aole oia i haawi pio aku i kau lihi ik: o kona waiwai. Alaila hoomaka aku !a oia a me kona mau koa e luku hoomainoino i na kanaka o Dover, mai ke kanaka makua a hiki i ke keiki iluna ke alo. N'o kekahi mau la ua a!a mai la na kanaka a kue aku la iaia me kona mau koa. Mc ka paio hahana ana ma na aoao a elua, auhee iho la ko ke Kauna aoao a ua iuku nui ia. Holo aku nei oia maluna o kona lio me ka ikaika īmua o ke alo alii o Edevcada ka mea e noho hoopuni ia ana e na moneka a nie na haku o ke koko Norman, a me ka leo nui o ke kanaka i piha i ka nukau a me ka hikilele nui, pela oia i pane aku ai imua o ke aiu £dav?.da: U E kau i ka hoopai," wahi ana, "maIuna o na kanaka o Dover ka poe i luku mai iko'u poe kanaka." Lohe iho la ke alii i keia mauolelo akauoha aku la i kona makuahonowai ElaGodwin ka mea iaia ka mana kiekie o ka aina, e hoouna aku i na koa no Dover a e kau aku i ka hoopai maluna o ko laila poe, oiai aia ia wahi malalo ona. No keia kauoha a ke alii Edewada, ua hoole aku la ua Ela nei me ka olelo pu aku e huli pono ia ke kumu o keia hana! He oiaio he manao maikai keia o ua Ela nei.

No keia mau pane a ka Ela, huhu loa iho la ke alii a kauoha aku la i kona mau hookohu aupuni kiekie no ka aina e waiho mai, pela pu mekona mau waiwai a pau, a hele ae imua o ka aha kanawai no ka ahewa ana iaia. Hoole paa loa ka Ela j keia kauoha hou, a hoala ae la oia i kekahi pualikoa nui i kokua ia e kana mau keiki elua, Haro|la a me Sweyn. K-uoha aku la oia 1 ke ja»ii e hookolokolo ia ke kauna o Buloina imua oka aha kanawai, a i ole pela, e hoekahe koko no lakou i ke koko mai ke kino mai oua Kauna h. Hoole hoi ke alii ike kauoha i ka Ela a hoala pu ae la i pualikoa nona. Mahope iho o ke kaua loihi ana, ua lanakiia ae la ka aoao o ke alii Edewada, auhee aku la ka Ela, kona ohana ame kekahi hapa o kona waiwai ma na aina mamao, a ua nalohia iho la keia ohana mana nui mai Enelani aku no kekahi wa loihi. Aole nae i poina na kanaka ia lakou. Noho iho la ke aiii Edewada me ka na ole o kona inaina nui maluna o ka Ela a me kona ohana, a oiai hoi ua nalo aku iakou a pau mai kena alo aku, ili iho la kona inaina maluna o kana wahine maikai i aloha nUi ia, a hana lokomo iho iaia. Lawe ae la oia i kona waiwai a pau a me na mea makamae, hoopale loa aku oia iaia e noho iwaena oka ehaeha a me ka hune, a hoonoho aku la ia hookahi kauwa wale no oana e lawelawe a e kiai nona. A no ka lawa ole no o k?na inaina, hoopaa aku la oia i knna wahine aloha iloko oka halepaahao a o kona hopena ia. Mahope iho o koke aU« huhu maluna o keia ohana oka Ela, ua hana lokomaikai akula 6ia ika lahui Norman, oiai ua iho !a iaia aia he ao haakokohi oka manao lili ame |ke kaua iwaena o keia lahui. Me keia hana hoopunihei nae ake ilii i hana aku ai, ua emi pu iho la keia poino i upu ia. Kono aku la kt elii Edewada ike Duke Wiliiama o Norman e hoi eeai me ia ma kona alo alii, auaae ia mai keia kono. Oke duke keia nana laua i malama ma ka aina oNorroan ia laua i hoi hou ae ai ma Enelani mai ka malarpa maluhia ana ake ala o Suedena oial laua i kipakn ia ai e mike malaila. He kanaka puni kaua keia duke, ahe lehia hoi ma ka lio, a he ohohia ma ka hahai holoholom, a he wahine ui kana he kaikamahine na kekahī kinaka hana ili, i loaa i keia duke oiai ua kaikamahine la e holoi lole ana ma ka muHwai, a rui ka ui kilakOa o keia ka.kamahine i hoonmipo iho ika mea nui he ak ha iloko oke duke, a pela i !a we ai oia i wahine nan», me ka nana ole ae i kona kuiana haahaa.

Koho ae la oia ma. ke alo alii o Edevada iwaena oka hanohanome ka «rai* «ai malalooke alii, a no kekahi n loihi mahope iho o ka ike ia ana o ko*

cj kulaiia e ka Uhui h<uu»kauo kiekie hoooika mai la Ukoa e ktxe uia. i Aii hoi ka Ela Godwin ma ka ntamao me kana maa keiki i htie iku je 20 a maanel iiu pa oo boi koaa mxa eoonoo a pau e"k**a he wa uia e hoi hoo mat ai maluna oke ior poeī a ke alii e noho oei a e hookau t !ka hoopai maiana ooa, nolaih hoouoa 1 mai la ou he mau kanaka e kiu ike i aso oka aina ame ke kulana oka la- ,! ha% iaa paha ht huowahawaha ko bjk«« manao » ai i L4ewadj. Ahe mea ua hū! r <e !a keia maa kiu laia e like u-e k.-na i h'jolala mua ai, ua paeniooi ka noha ra o ka lahot Me keia lom> i k*aa aku ika Ela e haliu mu la ioni ir.au craka maioama* luua o kr uina o ke a!ii Edcwada, h«o--holo iho oka wa pono wale no nei e he!e eku ai e kau i ka hoopai ma* luna oke aii: kana hunona, ano kona lohe pu ar.a aku hoi ua htx>paahao lo koino ia hv i kana kaikamahine maioko o ka no ia mea i laielale koke ai oia a hui aku ia me kana keiki Harola, ka oi kela o ka huluaa ike kaua iwaena oia ohana. I ka makaukau ana o na koa a me na lako kaua, holo aku la lakou ma na moku ma ka muliwai lamesi, me na kanaka koa e hooho ana i ka inoa oka Ela Godwin ma na welelau makani, a holo aku !a ke 0 o ko iakou mau leo a na pahukam o ke alii £dewada ia lakou e heokok®ke aku ana i ke kulakauhale ahu a makau iho ht oia.

Ike mai la oia i kona makuahonowai Ela me na kanaka kea ikaika, a ua apo hou mai la oia iaia me ka naau pepe o ka weliweli, a no ia mea ua komo hou iho ia ke aloha iloko oka Ela nona, a iuku aku la i kona mau enemi mawaho ae oke alii. Pau aku la na alii a me na haku i kipi i ka Ela i ka mahuka no Farani; lulumi nui mai la na kanaka i noho hoomanao no ka Ela ma kona aoao a kokua nui iaia. Hookuu iaaela ke pio ake ahi mai ka halepaahao a noho hou ae la oia ma kona kulana Moiwahme no Enelani e like me kona mau )a mua o ka popihkia i hala. Ekolu la mahooe īho o keia noho lanakila hou ana o ka Ela maluna o kona mau enemi, make iho la oia mamuli o kekahi mai kuhewa i loaa iaia, nolaila ua hookiekie ae la ke alii Edewada i kana keiki Harola, a kaikoeke hoi o ua alii la ma kahi o kona makuakane i make ulia. Mamuli o kona koa a wiwo ole, ua hoopio aku la oia i na enemi o ke alii (kona kaikoeke) maloko o kaama iho iloko o na hookahe koko weliweli he nui, a ua hele loa aku kona kaua wiwo ole ana a komo loa iloko o ka lahui Sekotia. Malaila i hoooio ia ai kekahi alii e ia, a hoihoi aku la i Enelani i kona poo. Mahupe īho hele hou aku la oia ma kana huakai huli hoa paio o kapahikaua, a maluna oia o na moku o ka hele ana. laia nae ame kona aumoku e | holo la maluna oka ili hualala oka moana, loaa iho la lakou ika ino nut, ana ia ino i lawe aku iaia ame kona mau moku a pae ma na kapakai o Farani. A malaila i hoopaa pio ia ai oia ame kona mau kanaka a pau no ka no ka hiki ole ke uku i naauhau i like me ke kanawai o ia mau la.

He manawa loihi loa mahope iho o ka hamau ana o na leo kaua weliweli, a oia no hoi ka wa i kupu ae ai ke ohohina oke alii Edewada. A hiki i kona make ana, aole ana keiki me kana wahine i pani ma kona hakahaka. Aka olelo ia, ua hana ia kekahi palapala hoopaa mawaena o ke alii Edewada a me ke duke William o Norman e hoolilo ana iaia i pani aona, a ua hooiaio la keia. Lohe aku nei ke duke WiUiam i ka haawina i kau ia maluna o ke kei ki a ka Ela Harola e paa pio la ma Farani, hele aku la oia e kokua iaia me kona mana a pau, a hiki i ka pakele ana mai o ua Harola nei mai ka halepaahao. Mamua oka make ana oke ahi Edewada, aia hou na wawae o Harola ma ka lepo o Enelani, he au ia oka nunenune e pili ana ika mea e noho ae ana ma ke kalaunu, a ua komo maeele aku ka hopohopo iloko oke duke William no Harota ka mea ana i hoopakele ai Hana iho la oia i kekahi hana hoopunihei i ka manao o Harola, a i wahi hoi e kau ai ia ma ke kulana alii o Enelani. Hoehanohano aku laoiaiaiaa me ka waiwai pu; mahope koke iho haawi aku la eia i kana kaikamahine na ua Haro?a nei, lilo ae la keia he mea maikai i kona manao, a o kena puni koke no ia malalo o ka mana o ke du ke Williama. He wa loihi loa ka nohoalii ana o keia duke a make iloko o kena mau la elemaknle. A mai ka noho ana oke alii Edewada a hiki i ke duke William o Nonnan, aole i hana ia he mau mea hoopomaikai i ka lahui a me ke aupun». (Acfe i pau.)