Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVI, Number 14, 2 April 1887 — Page 1

Page PDF (1.81 MB)

This text was transcribed by:  Diane Poche
This work is dedicated to:  Langues Tirees Translation

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

BUKE XXVI,  HELU 14.  HONOLULU, POAONO, APERILA 2, 1887.  NA HELU A PAU, 2122.

HOOLAHA KUMAU

[section unreadable]

ASHFORD & ASHFORD.

[line unreadable]

He mau Loio, Hoakuka, Pale ma ke Kanawai, @, Luna Hooponopono a me @ i na Palapala Hooilio.

[section unreadable]

Chas. T. Gulick.

Notari, a he Agena Hooiaio Palapala

Kepa no na Poahana. He Age-

na haawi Lailoni Mare

[line unreadable]

---A ME---

AGENA KOMISINA

He mea Hooponopono Waiwai Paa.

[section unreadable]

A ROSA. (AKONI.)

@ A HE KOKUA MA KE KANAWAI.

He Luna Hooiaio Palapala.

KEENA HANA : Ma ke Keena Loio Kuhina.

CECIL BROWN

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI?

he Agena Hooiaie Palapala no ka Mo-

hupuni o Oahu

KEENA HANA : Ma alanui Kalepa.

GEORGE P. KAMAUOHA.

He Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

---A HE MEA---

ANA AINA.

E @ no ma Kohala Akau, Hawaii.

JOSEPH WILLIAM KELIIKOA.

He loio, a he kokua, a he paie, a he koa @" ke Kanawai.  e loaa no au ma ke Keena @ J. M. Poepoe, kihi o na Alanui Alii a @ Honolulu, Ua hiki no hoi ke hana @ Palapala pili Kanawai o kela me ke@

J. A. MAGOON, (Makuna.)

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

Keena Hana, Helu 42, Alanui Kalepa, kokoke i ke Keena o Pekekona.

JOHN MAHIAI KANEAKUA.

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI.

HE MEA UNUHIOLELO MA KA OLELO

BERITANIA A ME KA OLELO HAWAII.

Keena Hana ma ke Keena o ka Loio Kuhina.

JAMES M. MONSARRAT.

(MAUNAKEA.)

LOIO A ME KOKUA MA KE KANAWAI.

He Luna Hooiaio Palapala.

E hana ia no na Palapala Kuai, Palapala Hoolimalima, a me na palapala pili kanawai e @ @ ka olelo Hawaii.  Dala no ka hoaie ma ka moraki ma na waiwai paa.

KEENA HANA :  Alanui Kalepa

KINNEY & PETERSON

LOIO, LOIO, LOIO.

KEENA HANA :  Helu 15 Alanui Kaahumanu.  Honolulu.

S. B. DOLE.

LOIO.  LOIO.  LOIO.

He Luna Hooiaio Palapala.

KEENA HANA :  Helu 15 alanui Kaahumanu.

W R. KAKELA.

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI.

He Luna Hooiaio Palapala.

 

E HITCHCOCK

(AIKUE HIKIKOKI).

LOIO, A KOKUA MA NA MEA A PAU E

PILI ANA MA KE KANAWAI

E ohi ia no na Bila Aie, me ka awiwi.

KOHALA HAWAII.

WILLIAM AULD.

Luna Hooiaio Palapala K@pa Poahana

no ha Apana o Kona.

KEENA HANA :  Ma ke Keena o ke Kuo  

W. C. AKANA (KALAUKI.)

@ Mahele a Unuhi-elele ma ha elele Pake

me ha olelo Hawaii.  Ua makaukau no hoi hana i na Palapala Kuai a Hoolimalima pala aku mawaena o @ Pake a me na @ Hawaii.  E loaa no au me ke Keena Helu 7, Alanui Moi, ma kahi a hehehe

[line unredable]

LAUDILA.

KA NAITA HOOPAHAOHAO O NA

KAKAI MAUNA ME NA KAEI PALI O ITALIA

Ka Olali oke Kahua Kaua.

Ka Eueu nana i hookauihi ka Opohi malamalama o ka

La:  ka Ui kelakela i malamaia mawaena o na kua-

hiwi me na kualone; ka nani nana i hoomalule

ka puuwai o na aliiwahine a pau o europa

a i eha ka "eha lima oie a ke aloha."

Ka Makani Puahiohio Wiliau o ka Hikina.

A o ke kupueu Iwikani o ka Makakila

IWAENA o ka laua mau papa leo ana me ka inaina, ua hoomaka iho la ko laua hakaka ana.  Hoouna mai la ua Poowalu nei i kona mau alelo e alapoho aku i ke koa opio a me kona lio, eia nae, ua hoi muumuu aku la lakou a pau.

no ka ike ana o kua akua nei ua hoohokaia kana mea i manao ai, me ka loaa pu he mau poino ma kona mau alelo, pu ino ae la kona inaina, a hoomaka hou mai la ia e hoouna i kona mau poo, e  kaua aku ke alii opio me keia mau poo, a no ka manawa loihi pau loa iho la ka hapanui o ua mau poo nei i ka make o koe hookahi, a oia no hoi ka oi kela o ka ikaika.  I keia poo auanei e lilo ai ka mana o ka lio o ka kaua kamahele i mea ole, aka, mai hopohopo no kona make, no ka mea, ma kona poo a me kona kumu huelo e loaa hou ai he lanakila ma ko laua aoao.

Hoomaha iho la ua mau moho nei me ke akaka ole o ka mea i lanakila o laua; a i ka hala ana o elua hora, ua ku hou ae la laua no ka paio ana.

Unuhi ae la ke akua Poowalu i kona kookoo kupua a kukulu iho la iluna o ka honua, wehe ae la hoi i ke poi o ua kookoo la, a mamuli o kana kauoha, ua pii ae la na elelo manainana o ke ahi mai loko ae o ke kookoo a pahola aku la maluna o ka honua.

I ka ike ana o ka lio o ke koa opio ua hiki mai kona hopena, kauoha ae la oia i kona haku e komo aku iloko ona me kana mau mea mana a pau, oia hoi kana pahikaua kookoo, a me ka uwepa kupua.  A ua hooko aku la no hoi ke koa opio i keia kauoha, oiai ua komo aku la oia iloko o ka opu o ka lio, a me he la o kona hale alii no ia.  (He mea haohao ia kaua e ka mea heluhelu aole i hoike mua ia mai ka hoomaka ana o keia moolelo ua komo ke keikialii Laudila iloko o ka opu o kona lio, akahi wale no, aka, e like me kona ano kupua, pela no e hoohalike aku ai ke kuamoo pololei o ka kaua moolelo ma na mea kupua, a pela hoi kona ikaika kupanaha.)

Ia wa i puni koke ae ai ka lio i ke ahi a ke akua Poowalu, a iloko o hookahi la me ka hapa o ka a ana o keia ahi, a koe hoi kona poo a me kona kumu huelo.  A o ka hohono o kona hulu ua puni ka lani a me ka honua, a pela hoi i haupu wale ai ka Ui Pome lia o kana aloha no paha ua make i ke akua Poowalu, a noho iho la oia me ke kaumaha o kona manao.

He mea ehaeha loa hoi i kona puuwai ka hoomanao ana i ka laua ahlawai ana ma ka moeuhane, a no keia mau hiona ano e e hoopoluluhi nei malauna o kona oiwi nani, haule aku la oia ma kahi moe me ka pilihua o kona noonoo me ka hookuu pu ana aku hoi i kona mau waimaka.

I ka hala ana o ka la hookahi me ka hapa, manao iho la ke akua Poowalu ua make kona mau enemi, poi iho la oia i kona kookoo, a ia wa i nalo aku ai ke ahi, a hoi hou mai ia ke ano e like me kinohi.

Hele aku ia ua akua Poowalu nei a ma kahi a ka lio kupua i ku ai, ike iho la oia aole kona kino, aka, o kona poo a me kona kumu huelo ke waiho ana.  Lelele ae la ua kupua nei me ka hauoli nui, a e kaena ana hoi nona iho no ka nui o kona mana a me ka ikaika.  aka, e ka mea heluhelu, alia kaua e puana ae ua lanakaila oia, aka, aia ke kokoke mai la kona mau la hope o ke oia ana.

Lalau iho la ua akua Poowalu nei i ke poo o ka lio kupua o ka opio (Sanatiago) a hoopuka ae la i keia mau huaolelo:  E kuhi ana au he mana kou i oi ae i ko'u, eia ka aole; nolaila, e lawe ana au i kou poo i mea hoikeike na ka'u mau keiki a me kuu hunona, a o ko huelo hoi i mea makaikai na kuu mau kupua.

Oiai aioa e paa ana i keia mau mea me ka ike oie he hana ka laua, oia koke no ka wa i hamama ae ai ka waha o ua poo nei a uwe ae la me ka alala ana, a ia wa pu no hoi i hauhili ae ai ka pauku huelo a paa loa iho ia ka a-i o ua akua Poowalu nei.

Ia wa no i loli ae ai ke poo o ka lio kupua Santiago i kumulaau, ulu aku la kona mau aa a hauhili iho la i ua akua Poowalu nei a paa loa.

Ike iho la ua kupua nei i kona pilikia, ua hoomaka ae la oia e hoike i kona mana me kona ikaika me ka manao e ulaa pu i ke kumulaau kupua, aka, ua pahua kona ikaika.  Nalinali ae la ua akua Poowalu nei i na aa o ke kumulaau, a he mea hoehaeha hoi ia i ke kino o Sanatiago.

Ike iho la ua lio la i na hana a ke akua Poowalu, hoolilo ae la oia i kona kumu huelo i pahikaua, a o kona mau aa hoi i mau hao kila, a hakihaki ae la no niho o ua kupua la.

Ike iho la ua kupua ia ua paa loa oia, hoomaha iho la oia, oiai ua nae iki, a i keia wa i hooi loa ae ai ua kumulaau la ia ka puliki ana o kona mau aa maluna o ke akua Poowalu.

Ike ae la oia i kekahi naita e iho aku ana mai ke kumulaau aku, a e paa ana oia he pahikaua ma kona lima.  A e ka makamaka, o Laudila no keia, ke koa lanakila.

Iwaena o ka laua mau papa leo ana ua pii hou ae la ka inaina o ua kupua la a hoolilo ae la i kona kino i moo deragona, a ia wa pu no hoi i hoi hou ae ai ke kino lio o Sanatiago mai kona ano kumulaau ae.

Kau ae la ke koa opio maluna o kona lio a hoomaka iho la e hakaka, a iloko o na hora he elua o keia paio ana make aku la ua moo nei.  Uhi koke iho la ka pouli maluna o ka honua; o ke kumu o keia pouli, no ka make ana o ke kino moo o ke akua Poowalu, a koe aku ke kino kanaka maoli.

I ka manawa i make ai ke kino moo o ua kupua la, hoomaha iho la ka kakou kamahele me kona lio, a aole i maha pono iho, pa-e ana ka leo o kahi pokii manu o ka ui Pomelia:  E ka maua kane aloha, aia o Mauna Aniani la ua puni i ke ahi.  I alawa io aku ko laua hana, he mea oiaio, ua puni ua Mauna Aniani la i ke ahi.

Hoohuli ae la ke koa opio i ke poo o Sanatiao kona lio kupua a kamoe aku la ko lakou alanui no Mauna Aniani, kahi hoi a ka ipo lauae e hoopue mai la iloko o na wiliau a ke aloha kulipolipo no ka kakou Laudila aloha.

E na makamaka heluhelu o keia nanea, e haliu ae ko kakou hooipo ana no ke akua Poowalu, ke ino nui o ke ao, oiai ua hiki aku la oia i Mauna Aniani, a o ka hookalakupua hoi nana i hoopuni ua kuahiwi la i ke ahi.

I ka wa i make ai kona kino moo, kahuli ae la kona kino a lilo i kino aka no kekahi manu, a me a kino oia i lele aku ai a ma na palena waho o Mauna Aniani, kukulu iho la oia i kona mau aupuni ahi ehiku, i kiai ia hoi e na kiai naue ole o ua Poowalu nei, a ua kauoha ae la no hoi ua ino nui la i na kiai e kupaa lakou ma ko lakou mau wahi, me ka hoolilo pu aku i ka mea e komo mai ana i luahi na ka make, a pela lakou i hooko ai i kana kauoha, aka, e ke hoa, ehiki ana paha, aole paha, na ka hua o ka hana e hoike aku.

Mahope iho o keia mau hooponopono ana o ua Poowalu nei i kon amana, ua huli hoi loa aku la ia no Aupuni Aniani, no ka mea, ua hopohopo oia no kona enemi, malia o lanakila hou oia maluna o kana mau mea mana i hoonoho aku ai, a o kona komo laelae mai no ia a kaili aku i kana hunona oia hoi ka ui Pomelia.

I kona hiki ana kau imua o kana keiki, ua hoike aku la oia no kona pilikia, a ua makemake oia e hoohui koke ia oia me kana wahine hoopalau ma ka mare mamua o ka hki ana mai o ko laua enemi a kaili aku paha i kana hunona.  Aka, ua hoole mai la kana hunona no ko laua mare, no ka mea, he hookahi wale no la i koe o ka hooko ia no ia o ka mare, a o ka hiki ana mai hoi i ka manawa pau o ka hoopalau mawaena o laua.

Ma keia hoole ana o ka ui Pomelia i ke noi a kona makuahonowai Poowalu, ua huli ae la oia a me kana keiki a nana aku la maluna o na kuahiwi ahi ana i kukulu ai, ike aku la oia ua pio mai la eha o na mauna ahi a ke hele mai la i ka elima, nolaila, hopohopo loa iho la oia no kona make i ka enemi.  e hoomanao, eia ka kakou koa ke hookokoke aku nei e ike na make e kana aloha.

Kauoha ae la ua akua Poowalua ia i kana keiki e lawe mai i kona mau kiai a e paio aku i ka enemi, a no keia kono a kona makua. ua hooko aku la ua keiki nei.

He mea makehewa wale no paha ko kakou kamailio ana no ka kakou kamaeu, oiai eia oia me ke @ e hiki mai ai imua o ke akua Poowalu, no ka mea he hookuawili wale aku no ia i ke kamailio ana, oiai ua lawe ae la ua opio la i ka lanakaila maluna o na mauna ahi he eono a hookahi i koe, a ke hoomaha la ua mau kamahele la a no ka hooili hou ana aku i ke kaua me ka hiku o na mauna ahi, @ kaulua iho la kona lio Sanatiago a maha iki.

(Aole i pau.)

Edisepa Ferido.

KA HIENA KAULANA O BAGALIA

KA OLALI O NA MEA HUNA POHIHIHI

Ka Aina Lewa Pahaohao o Mauna Bevia

Ke Kuhikuhi Puuone Poupou Kamahao, a o

ka Liona Hanu Meheu Pololei.

He Moolelo Enelani i unuhi ia no ke Kuokoa.

I KA pau ana o ka keia kaikamahine olelo ana no kona nani, pane mai la ke kolu o na kaikamahine:  Aole au e ninau aku ana ia oe no ka nani o ko'u mau helehelna, aole hoi no ka pupuka, aka, e ninau aku ana au ia oe, e hele ana oe ihea, a owai kau mea e hele nei e huli, a heaha kou pili iaia, a owai la kau ipo i e'ae'a uuluhaku ai o kou mau papalina ?

Pane aku la o Heneri me ka mino aku pu ana : He mea oiaio kau e ninau mai nei ia'u, a oia ka'u e pane aku nei i kau mau ninau a pau.  I hele mai nei au e huli i kuu aikane a o ka inoa o ua aikane aloha la a'u, o Edisepa, a no ko'u pili iaia, he pili aloha kekahi i kekahi, me he mau keiki la mai ka opu o ka makuahine hookahi.  Oiai, o kuu aloha iaia ua like no ia me kuu aloha ia'u iho ina wau e make ana; o kuu hoomanao iaia ua like no ia me kuu hoomanao ana i ko'u kino o komo iloko o kona popilikia, a o kuu kanikau ana nona, ua like no ia me ka naha ana o kuu puuwai i ke aloha wahine.  O keia mau mea ae ia a pau ekolu, oia ka'u e lei nei, a nona au e moe pono ole nei maluna o ko'u wahi moe, a pehea la wau e hana ai i loaa hou ai oia ia'u, a i hui hou ai maua iloko o ko maua aloha oiaio  No kau ninau hope he ipo lauae no ka'u, a ua hele aku nei nae oia no ke alahele a'u i ike ole ai, a oia ka'u e hooninau wale ae nei no, aia la ihea kana wahi i hele aku nei ?

Pane mai la ua kaikamahine la:  Ae, ua nana aku nei au ia oe, ano kaumaha kou mau helehelena, a me he mea la ua mai oe i ke aloha no kekahi mea.  Eia ka'u ia oe, e malama oe i kuu kauoha paa ia oe, a o ia olelo kauoha, oia ka mea nana e alakai aku ia oe i na palena akau o ke ao holookoa, e lilo oe i kanaka ikaika loa ina ke kaua ana, aohe lua e like me oe, aohe kupua imua o kou alo, aohe mea nana e hooluliluli i kou kino holookoa, ina e maluhia kou kino na'u, a o ko'u kino hoi nau wale no, alaila, e hai aku wau ia oe, e loaa au ia oe iloko o na ana puni he 75 o ke aupuni o Bewia, a i ka hapalua like hoi o na hale aniani 6, a i ka waenakonu hoi o na poai liona he iwakaluakumamaha.

Ma kuu aupuni aohe kanaka maalo, he makika wale no; a ma kuu aupuni no aohe laau ulu, he dubeta wale no o'u, aohe ao malaila he pouli wale no; aka, he mea ole nae ia mau mea a pau ina i wela kou puuwai i ke aloha no'u.

O keia mau mea a pau a'u e olelo aku nei ia oe he oiaio wale no, a ke hele ae oe, aole e nele ana ka loaa ou i na popilikia, no ka mea, o na ohana liona kiai o'u a pau he poe makaala loa lakou; ua like ka aa o ko lakou mau maka me na hoku e oili ae ana i ka po pouli, a ua piha ko lakou houpo me ka manao inaina i na wa a pau, no ka mea e maalo ae ana mawaho o na palena o kuu aupuni, aka, he mau mea ole wale no ia, ina i komohia ke aloha iloko ou no'u, a oia wle no ka mea nui nana e alako ae  i kou kino i o'u la, a i ike ko'u mau helehelena ia oe malaila, e hauoli mau no au nou i na hora a pau o ko kaua noho ana.

Eia keia, ke kauoha ikaika aku nei au ia oe ano, e hoi mai keia aina aku, a mai noho no kekahi mau sekona hou aku, oiai o ka aina a kaua e ku nei, he aina ia no ka mea okoa, aole no ke kino o ka mea nana oe i lawe mai.  A eia ka hope loa o ka'u mau olelo ia oe e kuu makamaka, e hoi au ano, no ka mea, ua a'oa'o iho nei kaua i kekahi mea e hookaawale mai ana i ko makou noho like ana me Ademiana, a e nana mai oe i ke alahele o kau ipo e hoi aku ai.

Me keia mau huaolelo a ua kaikamahine la i pane mai ai, a ku ae la oia iluna a huli iho la a lalau i kana pahikaua a paa ae la ma kona lima akua, a o kona hema hoi lalau ae la i kekahi o kona mau owili lauoho a oki ae la me ka menemene ole, a pane mai la ia Heneri:  Eia ke alakai nana e kuhikuhi pololei ia oe ke imi ae oe ia'u, a mai paupauaho kou naau.

Me keia mau huaolelo hope, pane iho la oia i na kaikamahine elua:  E kuu mau hanau mua, ina kakou, e wiki, a hoi aku kakou me ka kakou ipo.

Eu like ae la ua poe kakamahine la ekolu a hoomohala like aku la i ko lakou mau lima a lilo ae la i mau eheu manu, a lele aku la lakou e like me ka manu, a o Heneri hoi, ke nana nei oia me ka naau pahaohao.

Oiai ua Heneri la e nalu ana no keia poe kaikamahine kamahao ana i ike ai, puana ae la oia i keia mau huaolelo penei:  Kahaha ! e make ana paha wau, no ka mea, ua papa ia mai au aole e wehe i keia rumi, aka, ma kuu manao ano haakei a hookiekie ua wehe iho la au.  Ehia mea aloha o neia mau iwi i ka waiho iho i keia aina malihini.

Oiai o Heneri e nalu ana me keia mau huaolelo, he hu ana no ka makani aia hoi, ku ana ka lio Uwepa Eleele a pane ae la ia Heneri penei:  E kuu haku, e hoi kaua.

Huli ino ae la o Heneri a pane aku la penei:  E keia lio kamahao, malihini au ia oe, aole no au i kamaaina ia oe, a mai hea mai nei la oe ?

Pane mai la ua lio Uwepa Eleele la:  E ka haku o na haku, mai hoohewahewa oe no'u, e kau mai oe, no ka mea, aohe wa e aku, o keia wale no.  Owau no keia o Uwepa Eleele, ka mea nana oe i alakai mai ke alo mai o ke alii Mokina.

A !  o oe no ka ia e ka Anekalope lehei ao naulu o ka lewa, ka mea a'u i uwe mau ai i na po a pau; akahi au a ike i kou mana kamahao.  Inahea oe i hiki mai ai ia nei?

Mai nina mai oe ia'u o hala auanei ka manawa mamamake kaua aole e pakele, no ka mea, ua ike no oe, o na aina i kapaia o ke Aupuni Kaupaona, oia hookahi ko kaua puumake i koe, a oia no ka'u e olelo ae nei, e mamamake ana paha kaua ilaila.

I ka lohe ana o Heneri i keia mau huaolelo lekei koke ae la oia a kau ae la iluna o ua lio nei ona, a i lawa no iaia a noho pono, o ka lele koke aku la no ia o ua lio la me ka mama piha i oi paumi aku i ko na mea mama a pau i ike ia ma ka lewa.

Aka, iloko o ia mama nui o ka lio Uwepa Eleele e lele la, aia no ka ilio akamai Duro ke nana mai la me na maka aa e like me he kukui la.  I kona ike ana mai i ka wiliwili ino o na ao o ka lewa, hoomanao ae la oia he kupua aia ik lewa kahi i lele mai ai.  Aohe nae ona ike aku i ke kino o ke kanaka a me ka lio, o ka makani wale no, no ia mea, lalelale koke ae la oia i kana mea kaupaona, a iloko o na imo ana a ka maka ua makaukau ae la na mea a pau i ka hanaia.

Oiai hoi ka lio Uwepa Eleele e hoolei @au ana i kona mama lele, ke nana aku aohe mea e hoohalike aku ai me ia, aka, iaia i kaalo pono ae ai maluna o ke Aupuni Kaupaona, aia hoi, iloko o ka imo ana a ka maka ua ana ia mai ia kona kaumaha he 745 1/2 me ka ana kaupaona.

I kela wa koke no i hooho mai ai na kiai a pau:  Auwe !  he kupua !  he kupua !  I kela wa no i lele koke mai ai na manu mama loa, na lio kupua mama loa, na ilio kupua mama loa, a me ka liona mama loa.  A iwaena o na mea mama a pau o Lau Nereta kekahi, ka Olali o Aupuni Kaupaona.  O keia kanaka o Lau Nereta, oia no ka muli pokii ponoi o ka mea i kapaia o Euredula (ke Alii o ke Pohihihi).

Oiai keia poe mama a pau e uhai la mahope o ka kakou lio Uwepa Eleele, hookahi wale no mea i kokoke aku o ka olali Lau Nereta; he mau minute helu wale no ka uhai ana aku a ua Lau Nereta la, aaia hoi, pili aku la oia mahope o Uwepa Eleele.

I kela wa, e like me ka haule ana a ka la pela no i iho iho ai kakahi kiaha aniani nui, nona ke kiekie e like me ke kiekie o ke kanaka, a mamua pono o ka lio o Lau Nereta i ku iho ai ua kiaha aniani la.

No ka nui pakela mama o ka hoio ana o ka lio o ua Lau Nereta la, aia hoi, aole i loaa iaia he wa kupono e huki ae ai i ke kaulawaha o kona lio i kaawale ae ai laua mai ke kiaha aniani kupanaha mai, a e like me ka imo ana a ka maka, ua hookui pu ae la ua lio la me ke kiaha aniani a nahaha ae la, aka, iloko o ka imo ana a ka maka noho ana ua Lau Nereta la iloko o ke kiaha aniani, oia a me kona lio, a iloko o ka imo ana, a ka maka nalo aku la ua kiaha la.

E hoomanao kaua e ka mea heluhelu o keia kiaha aniani kupanaha ae la, aole ia he kiaha okoa, aka, o ke kiaha no ia a na kaikamahine ekolu o ke aupuni o Bevia.  O ka hooko ia ana keia o na olelo a ka kaikamahine mua loa i olelo aku ai ia Heneri.  (E nana ma ka helu o kela pule aku nei.)  I ka paa ana aku la o Lau Nereta ka Olali, ua pau ae la ko Uwepa Eleele kanalua ana, a hoohuli ae la oia i kona alahele no ke kuahiwi aniani ekahi.

Ia laua i keehi aku ai iluna o ke kuahiwi aniani ekahi, aia hoi, ike ia aku la ke kupua Euredula e lele mai ana maluna o kona lio lele ulaula.  Huli aku la ko Heneri alo a nana aku la i ua Euredula la i kona lele mai, a ninau iho la oia i kona lio penei:  Owai la keia kanaka e lele mai nei ?

Pane aku la o Heneri:  A e hehi ku no paha he ikaika; e hehi ku hoi ka lolo.  Ano kou wa e pale iho ai nou iho, no ka mea, i hele mai nei au no ka ikaika.

Auwe ! ke keiki alii opio o Pelekane, ka mea nona na lima i like me ko ke keiki uuku hanau hou, aole au i noonoo mua o oe ia, aka, ano, akahi au a ike ia oe; eia ka huaolelo o ke aloha ia oe, e ku oe a e hoi aku no kou aina.

Pane aku la o Heneri me kona hili ana aku i kona kookoo eleele penei:  Hoi au i ke aha ? a loaa aku la ua Euredula la i ka hauna kookoo mana a Heneri a wili iho la kona kani a-i ilalo a lilo iho la oia i mea ole.

No kekahi mau sekona wale no keia nalo ana o Euredula, a iloko o ka wili ana a na makani ikaika ku hou ana oia imua o Heneri a pane mai la:  A ! nani kahi keiki makalii a ka hoonahoa nui wale ia oe, me kou manao paha e make au ia oe; aole, aole loa, ua like kau wahi mea mana me kuukunu ana, a eia mai ka mea nana e hoolilo ia oe i mea ole.

I kela wa hapai ae la ua Euredula la i kana kookoo mana a hili mai la maluna o Heneri, a lilo ae ia ka lio Uwepa Eleele i hale aniani nani loa, a o Heneria hoi i malamalama anapu e hoomalamalama ana ia loko o ua hale la.

A ! kaua make loa oe ia'u e kena wahi keiki auwana o ka laulau ana mai nei i kuu aina nei ! wahi a Euredula i pane mai ai, a iaia i huli ae ai e hoi no kona wahi, aia hoi, hookui aku la oia me kekahi papaa aniani, a puoho ae la ka lea o ua Euredula la penei:  Auwe ! eia anei au i ka aina okoa ?  Nohea keia mau apana aniani a'u e hookui nei?

Lalau ae ia ua kupua la i kana o-le a puhi ae la oia, a wawalo ae la kona leo mao a maanei me he mea la e kahea aku ana i ka nui a me ka lehulehu o kona mau kiai e hoike mai i ke ano o keia mea ana e ike nei.

I kela wa, oili ae la kekahi mau wahi manu liilii elua a pane ae la penei:  E ko makou haku ua poino oe; eia oe iloko o ka Hale Aniani Kamahao a Setiwa, ka mea a Uwepa eleele @ kaena mau ai i na wa a pau, aohe kupua naan e apahu i kona poo.

Auwe ! e kuu mau manu kamahao, ina paha he hiki ia olua ke lele aku a hai ia Nereta kuu kaikaina,e olelo aku olua e kii mai oia ia'u e lawe aku mai loko aku o keia hale lapuwale.

Pane hou ae la ua mau wahi manu la:  Ua paa ua kakaina la ou iloko o ke kiaha aniani a na eueu o Bevia; oia ka mua, a o oe ana paha ka elua.

Auwe ! wahi a Euredula i pane ae ai me ka pukupuku ana o kona mau maka i kaua mea o ka huhu nui, hapai ae la oia i kana kookoo a hili aku ia mao a maanei me ka ikaika nui, e kapalulu ana hoi ka mana ma na wahi a pau, aka, iloko o ia mana e kapalulu ia, aohe wahi mea a mahole ae.

He mea oiaio, e ka mea heluhelu, i keia hora pokole no ua paa o Euredula iloko o ka hale aniani, a o Heneri ua nalo aku la oia me kona lio.  O keia hale aniani a kaua e ike ae la, o ka lio Uwepa Eleele no ia ma kekahi kino ona, a ma kekahi ano okoa hoi he lio, a ma ia kino lio no ona oia i lele aku la.

I kela wa a Heneri i lele aku la me kona lio, kau aku la laua iluna o ke kuahiwi elua, huli mai la o Heneri a nana i ke kuawhiwi ekahi, e hulali aku ana ka hale aniani a e lohe ana no hoi oia i ka pahupahu o na kapuai wawae o ka lio o ua kupua la, a oia ka Heneri i pane mai:  A, maloko o kena hale aniani oe e Euredula a hiki i kou popopo ana.

He mau sekona wale no keia ku ana iho o laua, aia hoi, ike aku la o Heneri i ka lele mai o kekahi keiki kanaka ui, a puana aku la ua Heneria ia:  Aia ka'u aikane ke lele mai nei.

Pane ae la o Uwepa Eleele:  E kuu haku, nana pono ia aku kena kanaka; ina he lio keokeo kena, alaila, aole ia o kau aikane, aka, i nana aku oe a he lio eleele, alaila, e hoomanao iho oe, o Edisepa ia, ua hemo oia mai kona noho pio ana.

Pehea ? wahi a Henei i pane iho ai, Hahai hou aku la o Uwepa Eleele, a pane mai la ua Heneri la:  Ae, e kuu lio maikai, me he mea la, o Edisepa io keia, no ka mea, ke ike nei au i kona papale laulau nui gula, a me kona paa lole nani, a o na wawae mua o kona lio ua like no ia me na anuenue elua e pipio ana iloko o ka ua kilihune; o ke ano o ka lio, he eleele paa e like me kou.

Ae, oia no, o Edisepa kena; akahi a hooko ia ko olua @ini, aka, e hele aku ana olua ma ke ala hookahi, a pomaikai ka hooko pololei ia o ko olua mau iini.

Aole i pau pono keia mau olelo a ka lio Uwepa Eleele, aia hoi, halulu ana o Edisepa maluna mai no oia o kona lio Baka Boloka.

I mea e hoopokole ai kaua i ke kamailio ana no keia hemo hou ana o Edisepa mai loko mai o na @mii ana a Euredula, ua hemo mai laua mamuli o ka mana o Baka Boloka, e like me na olelo kaena a ua lio nei i ko laua wa i paa ai penei kana olelo ia edisepa.

"Mai kuhihewa kou mana i keia paa ana o kaua he paa oiaio, aka, he mea paani wale no ia, no ka mea, aia no he wa e hooko ia ai kuu iini."

O keia wa iho ia ka ua Baka Boloka la i manao ai, o ka wa ia e hooko ia ai o kona iini.

Ia Edisepa i ike mai ai ia Heneri, aole e hiki iaia ke uumi iho i kon alaoha no Heneri, a i kahi e no i kahi e, pane mai ia o Edisepa me ka puliki ana ae i kona mau lima penei.  E kuu alii o oe mai nei ka ia.

Pane aku ia o Edisepa aloha, a o oe no ka keia,a hui aloha ae la laua iloko o na ao o ka lewa me ke aloha oiaio o kekahi i kekahi, he mea oiaio e na makamaka heluhelu, o na hoaloha oiaio a pau i hui e like me keia, aole no e nele ke kulu o ko laua mau waimaka, pela no o Heneri ma i hana ai.

Mahope iho o ka pau ana o ka laua uwe ana, pane aku la o Edisepa, e kuu alii nawai oe i olelo aku e imi mai ia'u?

Pane aku ia o Heneri, e kuu aikane, aohe mea e ae nana i kono mai ia'u o ke aloha wale no.

Pehea kou loihi mai ka haalele ana i ka aina honua a hiki i keia la ? wahi a Edisepa i ninau aku ai.

Ua like me 24 mau la okoa, a me na hora keu, wahi a Heneri.

Nani kou ahonui o kou hookolo pololei ana mai ia'u, akahi au a ike i kou paulele maluna o'u, a he nani hoi ia ua hiki mai la oe, e luku kaua i keia aina holookoa a me na mea oia a pau loa.

(Aole i pau)