Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVI, Number 14, 2 April 1887 — EDISEPA FERIDO KA HIENA KAULANA O BAGALIA KA OLALI O NA MEA HUNA POHIHIHI. Ka Aina Lewa Pahaohao o Mauna Bevia. [ARTICLE]

EDISEPA FERIDO

KA HIENA KAULANA O BAGALIA

KA OLALI O NA MEA HUNA POHIHIHI.

Ka Aina Lewa Pahaohao o Mauna Bevia.

Ke Kuhikuhi Puuone Poupou Kamahao. a o ka Liona Hanu Meheu Pololei.

He M:clelo Enelani i unuki ia ne kt Kuekoa. IKA pau ana o ka keia kaikamahine olelo ana no kona nani, pane mai la Jce kolu o na kaikamahine: Aole au e ninau aku ana ia oe no ka nani o ko'u mau helehelena, aole hoi no ka pupuka, aka, e ninau aku ar*a au ia oe, e hele ana oe ihea, a owai kau mea e heie nei e huli, a heaha kou pili iāia, a owai la kau ipo i e'ae'a uuluhaku ai o kou mau papalina ?

Pane aku la o Henen me ka mino aka pu ana: He mea oiaio kau e ninau mai nei la'u, a oia ka'u e pane aku nei i kau mau ninau a pau. I hele mai nei au e huli i kuu a p ka inoa o ua aikatie atoh?r la a'u, o Edisepa, a no ko'u pili iaia, he pili aloha kekahi 1 kekahi, me he mau keiki la mai ka opu oka makuahine hookahi. Oiai, o kuu aloha iaia ua like no ia me kuu aloha ia'u iho ina wau e make ana; o kuu hoomanao iaia ua like no ia me kuu hoomanao ana i ko'u kino o komo iloko o kona popiliku, a o kuu kanikau ana nona, ua like no ia rae ka naha ana o kuu puuwai i ke aloha wahine. O keia mau mea ae la a pau ekolu, oia ka'u e lei nei, a nona au e moe pono ole nei'maluna o ko'u wahi moj, a pehea la wau e hana ai i loaa hou ai oia ia'u, a i hui hou ai maua iloko o ko maua aloha oiaio No kau ninau hope he ipo lauae no ka'u, a ua hele aku nei nae oia tio ke alahele a'u i ike ole ai, a oia ka'u e hooninau wale ae nei no, aia la ihea kana wahi i hele aku nei ?

Pane mai la ua kaikamahine \a: Ae, ua nana aku nei au ia oe, ano kaumaha kou mau helehelena, a me he mea la ua mai oe i ke aloha 110 kekahi mea. E'a ka'u ia oe, e malama oe i kuu kauoha paa ia oe, a o ia olelo kauoha, oia ka mea nana e alakai aku ia oe i na palena akau oke ao hoiookoa, e iilo i kanaka. ikaika loa ina ke kaua ana, aohe lua e like me oe, aohe kupua imua o kou alo, aohe mea nana e hooluliluli i kou kino holookoa, ina e maluhia kou kmo na'u, a o ko'u kino hoi nau wale no, alaila, e hai aku wau ia oe, e loaa au ia oe iloko o na anapum he 75 o ke aupuni o Bewia, a i ka hapalua like hoi o na hale aniani 6, a i ka waenakonu hoi ona poai liona he iwakaluakumamaha.

Ma kuu aupuni aohe kanaka maalo, he makika wale no; a ma kuu aupuni no aohe laau ulu, he dubeta wale no, a ma ua aupuni la no o'u, aohe ao malaila he pouli wale no; aka, he mea oie nae la mau mea a pau ina i wela kou puuwai i ke aloha no'u.

O keia mau mea a pau a'u e olelo aku neī ia oe he oiaio wale no, a ke hele ae oe, aole e nele ana ka loaa ou i na popilikia. no ka mea, o na ohana liona kiai o'u a pau he poe makaala loa lakou; ua like ka aa o k4 lakou mau maka me na hoku e oili ae ana i ka po pouli, a ua piha ko lakou houpo me ka manao inaina i na wa a pau, no ka mea e maalo ae ana mawaho o na palena o kuu aupuni, aka, he mau mea ole wale no ia, ina i komohia ke aloha iloko ou no'u, a oia wa!e no ka mea nui nana e alako ae i kou kino i o'u la, a i ike ko'u uiau helehelena ia oe malaila, e hauoli mau no au nou i na hora a pau o ko kaua eoho aea. Eia keiau ke kauoha ikaika aku nsi au la oe ano, e hoi mai keia aina aku, a mai noho no kekahi mau iekooa kou aku, oiai • ka aina a kaua • ku oai, be

aina ia r.o ka mea okoi, a-ok no ke kino oka mea n-ina >e t iawe niau A eia ka hope loa o ka'u inau olelo u oe e kuu makanuka, e hoi au ano, no ka mea, ua aoa o iho nei kaua i kekahi mea e hookaawale mai ana 1 ko makou noho like aaa me Ademiana, a e nana mai oe i ke atahe!e o kau īpo e hoi ako aL Me keia mau huaolelo a ua kaikamahine la i pane mai ai, a ku ae la oia iluna a huli iho la a lalau i kana pahikaua a paa ae la ma kona lima akau, a 0 kona hema hoi lalau ae la i kekahi o kona mau owili lauoho a oki ae la me ka menemene ole, a pane mai la ia Henen: Eia Ke alakai nana e kuhikuhi pololei ia oe ke imi ae oe ia'u, a mai kou naau

Me keia mau huaolelo hope, pane iho la oia i na kaikamahme elua: E kuu mau hanau mua, ina kakou, e wiki, a hoi aku kakou me ka kakou ipo. Eu like ae la ua poe kaikamahine la ekolu a hoomohala like aka la 1 ko lakou mau lima a lilo ae la i mau eheu manu, a ie'e aku la lakou e like me ka manu, a o Heneii hoi, ke nana nei oia me ka naau oahaohao.

Oiai ua Henen la e nalu ana no keia poe kaikamahine kamahao ana i ike ai, puana ae la oia i keia mau huaolelo penei: Kahaha ! e make ana paha wau, no ka mea, ua papa ia mai au aole e wehe i kēia rumi, aka, 'ma kuu manao ano haakei a hookiekie ua wehe iho la au. Ehia mea aloha o neia mau iwi i ka waiho iho i keia aina malihini. Oiai o Heneri e nalu ana me keia mau huaolelo, he hu ana no ka makani aia hoi, ku ana ka lio Uwepa Eleele a pane ae la ia Heneri penei: E kuu haku, e hoi kaua. Huli ino ae la o Heneri a pane aku ia peīiei: E keia lio kamahao, malihim au ia oe, aole no au i kamaaina ia oe, a mai hea mai nei la oe ? Pane mai la ua lio Uwepa Eleele la: E ka haku o na haku, mai hoohewahewa oe no'u, e kau mai oe, no ka mea, aohe wa e aku, o keia wale no. Owau no keia o Uwepa Eleele, ka inea nana oe i alakai mai ke alo mai oke alii Mokina.

A ! o oe no ka ia e ka Anekalope lehei ao naulu o ka lewa, ka mea a'u i uwe mau ai i na po a pau; akahi au a ike i kou mana kamahao. Inahea oe i hiki mai ai ia nei ? Mai ninau mai oe ia'u o hala auanei ka manawa mamamake kaua aole e pakele, no ka mea, ua tke no oe, o na aina i kapaia o ke Aupuni Kaupaona, oia hookahi ko kaua puumake i koe, a oia no ka'u e olelo ae nei, e mamamake ana paha kaua iiaila.

I ka lohe ana o Heneri i keia mau huaolelo lekei koke ae la oia a kau ae la iluna o ua lio nei ona, a i lawa no iaia a noho pono, o ka lele koke aku la no ia o ua lio la me k'a mama piha i oi paumi aku i ko na mea mama a pau i ike ia ma ka lewa.

Aka, iloko o ia mama nui o ka lio Uwepa Eleele e lele la, aia no ka ilio akamai Duro ke nana mai la me na maka aa e like me he kukui la. I kona ike ana mai i ka wiliwili ino o na ao o ka lewa, hoomanao ae la oia he kupua aia ika lewa kahi i lele mai ai. Aohe nae ona ike aku i ke kino o ke kanaka a me ka lio, o ka makanl wale no, no ia mea, lalelale koke ae la oia i kana mea kaupaona, a iloko o na imo ana a ka maka ua makaukau ae la na mea a

pau i ka hanaia. Oiai hoi ka lio Uwepa Eleele e hooiei oau ana i !:ona mama lele, ke nana aku aohe mea e hoohalike aku at me ia, aka, iaia i kaalo pono ae ai maluna oke Aupuni Kaupaona, aia hoi, iloko o ka imo ana a ka maka ua ana ia inai Ia kona kaumaha he ma ke ana kaupaona. I Kela wa koke no i hooho mai ai na kiai a pau: Auwe! he kupua! he kupua ! I kela wa no i lele koke mai ai na manu mama loa, na lio kupua mama loa, na ilio kupua mama loa, a me ka liona mama loa. A iwaena ona mea mama a pau o Lau Nereta kekahu ka Olali o Aupuni Kaupaona. O keia ka naka o Lau Nereta, ou no ka muli pokii ponoi o ka mea i kapaia o Euredula (ke Alii o ke Pohihīhi). Oiai keia poe mama a pau e uhai !a mahope oka kakou lio Uwepa Eleele, hookahi waie no mea i kokoke aku o ka olali I«au Nereta; he mau rainute helu waie no ka uhai ana aau a ua Lau Nereta la. aia hoi, pili aku la oia mak#pe o Uwapa Slnk

I I keia wa. e like me ka hauk an-a 4 k.i la peii no 1 iho iho ai kekahi kuhu aniani nui, nona ke kiekir e like me ke kiekie o ke kanaka, a inamua pono o ka tio o Lau Nereta i ku tho ai ua kiaha aniani la.

No ka nui pakela mama oka ho»o aiu o ka lio oua Lau Ncrcta la, aia hoi, aole t loaa iaia he wa kupono e hukt ae ai i ke kauiawaha o kona lio 1 kaawaie ae ai laua mai ke kiaha aniani kupanaha mai, a e like me ka imo ana a ka maka, ua hooku; ;>u ae la ua lio la me ke kiaha aniani a nahaha ae la, aka, iloko o ka imo ana a ka maka noho ana ua Lau Xereta la iloko o ke kiaha aniani, oia a me kona ho, a iloko o ka imo ana a ka maka nalo aku la ua kiaha la.

E hoomanao kaua e ka mea heluhelu o keia kiaha anbni kupanaha ae la, aole ia he kiaha okoa, aka, o ke kiaha no ia a na kaikamahine ekolu o ke aupuni o Bevia. Oka hooko ia ana keia o na olelo a ke kaikamahine mua loa i olelo aku ai ia Heneri. (E nana ma ka helu o kela pule aku nei.) 1 ka paa ana aku la o Lau Nereta ka Oiali, ua pau ae la ko Uwepa Eleele kanaiua ana, a hoohuli ae la oia i kona alahele no ke kuahiwi aniani ekahi.

Ia laua i keehi aku ai iluna o ke kuahiwi aniani ekahi, aia hoi, tke ia aku la ke kupua Euredula e lele mai ana maiuna o kona lio lele ulaula. Huli aku la ko Henen alo a nana aku la i ua Euredula la i kona lele mai, a ninau iho la oia i kona lio penei: Owai la keia kanaka e lele mai nei ?

Pane ae la o Uwepa Eleele: O Euredula aku kena e kii mai ana e pepehi ia kaua, nolaila, e makaala e kuu haku, mai hopohopo oe no kekahi mea, a mai manao hoi oe no kona nui ana a makau aku iaia. Pane inai la ua Heneri la: Ae, aohe no a'u mea makau, a e ike maka no oe i ka'u mau hana. 110 ka tnea. ua oielo paa au, mahope au o kuu aikane Edisepa a hiki i ko'u hooluolu ana.

I ua Heneri la no e nanea ana i ka nana, aia hoi, hiW mai la ua Euredula la imua o Henen a pane mai la: Eke kanaka a ka haakei nui wale, nani kou inoino a me kou lapuwale ka hehi wale ana mai iluna o kuu aupuni nei, aole anei oe i lohe ua kapu keia aina i na mea a pau, a ia oe hoi ke hehi ku ia mai nei ? Pane aku la o Heneri: A e hehi ku no paha he ikaika; e hehi ku hoi ka 1010. Ano kou wa e pale iho ai nou iho, no ka mea, i heie mai nei au no ka ikaika.

Auwe ! ke keiki alii opio o Pelekane, ka mea nona na lima i like me ko ke keiki uuku hanau hou, aole au i noonoo mua o oe ia, aka, ano, akahi au a īke ia oe; eia ka huaolelo o ke aioha la oe, e ku oe a e hoi aku no kou aina.

Pane aku la o Heneri me kona hili ana aku i kona kookoo eleele penei: Hoi au i ke aha ? a loaa aku la ua Euredula la i ka hauna kookoo mana a Heneri a wih iho la kona kani a-i ilalo a lilo iho la o'ia i mea ole.

No kekahi mau sekona wale no keia nalo ana o Eurcdula, a iloko o ka wih ana a na makani ikaika ku hou ana oia imua o Heneri a pane mai la: A nani kahi keiki makalii a ka hoonahoa nui wale ia oe, me kou manao paha e maVe au ia oe; aole, aole loa, ua like kau wahi mea mana me kuu kunu ana, a eia mai ka mea nana e hoohlo ia oe i mea ole. I kela wa hapai ae la ua Euredula la i kana kookoo mana a hili maHa maluna o Heneri f a lilo ae ia ka lio Uwepa Eleele i hale aniani nani loa, ao Henen hoi i malamalama anapu e hoomalamalama ana ia loko o ua hale !a.

A! kaua make loa oe ia'u e kena wahi keiki auwana o ka lalau ana mai nei i kuu aina neiwahi a Euredula i pane mai ai, a taia i huli ae ai e hoi no kona wahi, aia hoi, hookui aku la oia tne kekahi papaa aniani. a puoho ae !a ka leo o ua Euredula la penei: Auwe ! eia anei au i ka aina okoa? Nohei keia mau apana aniani a'u e hoekui nei ? Lalau ae la ua kupua la i kana o le a puhi ae la oia, a wawalo ae la kona leo maoamaanei me he mea 5a e kahea aku ana i ka nui a me ka lehulehu o kona mau kiai e hoike mai i ke ano o keia mea ana e ike nei. 1 kela wa, oili ae ia kekahi mau wahi manu liilii rlua a pane ae la penei: E ko makou haku, ua poino oe; eia oe iloko o ka Hale Aniani Kamahao a Setiwa, ka mea a Uwepa Eleele i kaena mau ai i na wa a pau, aoh* kupua nana • apahu i kona poo.

' c kuu manu kimAhio, wa pala he hiki ia olua kc telc *ku * hai »a Ncrcta kuu kaiknaa, e oklo aka oiim eku mai ou ia'u c lawe *ku m*i loko aku o keia hale lapuwak, Pane hou «Uoa mau wahi manu U. Ua paa ua kaikaina la ou iloko o ke kiaha aniani a na eueu o Bevia; oia ka mua. a o oe ana (>aha ka elua. Auwe " wahi a Eured»ila i pane ae ai ine ka pukupuku ana o kona mau maka 1 kaua mea 0 ka huhu nui, ha pai ae la oia i kana kookoo a hili aku ia mao a maanei me ka ikaika nui, e kapalulu ana hoi ka mana m* na wahi a pau, aka, iloko o ia mana e kapalulu la, aohe wahi mea a mahole ae.

He mea oiaio, eka mea heluhelu» i keia h jra pokole no ua paa o Euredula iloko oka hale aniani, a o Henen ua nalo aku la oia me kona lia O keia hale aniani a kaua e ike ae la, o ka lio Uwepa Elee'e no ia ma kekahi kino ona, a ma kekahi ano okoa hoi he lie, a ma ia kino lio no ona oia i leleakula. I kela wa a Heoeri i lele aku la me kona lio, kau aku la laua iluna o ke kuahiwi elua, huli mai la o Henen a nana i ke kuahiwi ekahi, e hulali aku ana ka haie aniani a e lohe ana no hoi oia i ka j)ahupahu o na kapuai wawaeo ka lio o ua kupua la, a oia ka Heneri i pane mai: A, maloko o kena hale ani. ani oe e Euredula a hiki i kou popopo ana. He mau sekona wale no keia ku ana iho o laua, aia hoi, ike aku la o Heneri | i ka lele mai o kekahi keiki kanaka ui, a puana aku la ua Heneri la: Aia ka'u I aikane ke lele mai nei. •

Pane ae la o Uwepa Eleele: E kuu haku, nana pono ia aku kena kanaka; ina he lio keokeo kena, alaila, aole ia o kau aikane. aka, i nana aku oe a he lio eleele, alaila, e hoomanao iho oe, o Edisepa ia, ua hemo oia mai kona noho pio ana

Pehea ? wahi a Heneri i pane iho ai, Hahai hou aku la o Uwepa Eleele, a pane mai la ua Heneri la: Ae, e kuu lio maikai, me he mea la, o Edisepa io kei.i, no ka mea, ke ike nei au i kona papale laulau nui gula, a nie kona paa lole nani, a o na wawae mua o kona lio ua iike no ia me na anuenue elua e pipio ana iloko o ka ua kilihune; o ke ano o ka lio, he eleele paa e like me kou.

Ae. oia no, o Edisepa kena; akahi a hooko ia ko olua ūni, aka, e hele akvr ana olua ma ke ala hookahi, a pomaikai ka hooko pololei ia oko olua mau imi. Aole i pau pono keia mau olelo a ka lio Uwepa Eleele, aia hoi, halulu ana o Edisepa maluna mai no oia o kona Uo Baka Boloka. I mea e hoopokole ai kaua i ke ka mailio ana no keia hemo hou ana o Edisepa mai loko mai o na nmii ana a Euredula, ua hemo mai iaua inamuli o ka mana o Baka Bcloka, e like me na oielo kaena a ua lio nei i ko laua wa i ttta ai penei kana olelo ia Edisepa. "Mai kuhihewa kou mana i keia paa ana o kaua he paa oiaio, aka t he mea paani wale no ia, no ka mea, aia no he wa e hooko ia ai kuu iini."

0 keia wa iho la ka ua Baka Holoka la i manao ai, o ka wa ia e hooko ia ai o konk iini. Ia Edisepa i ike mai ai ia Heneh, aole e hiki iaia ke uumi iho i kona aloha no Heneri, & i kahi e no i kahi e, pane mai !a o Edisepa me ka puliki ana ae i kona mau lima perei. E kuu alii o oe mai nei ka ia. Pane aku la o Edis.*pa aloha, a o oe no ka keia, a hui aloha ae la laua iloko o na ao o ka lewa me ke aloha oiaio o kekahi i kekahi, he mea oiaio e na makamaka heluhelu, o na hoaloha oiaio a pau i hui e like me keia, aole no e nele ke kulu o kp laua mau waimaka, [ pela no o Henen raa i hana ai. Mahope iho o ka pau ana o ka iaua uwe ana, pane aku la o Edisepa, e kuu alii nawai oe t olelo aku e imi mai ia'u? Pane aku la o Henen, e kuu aikane, aohe mea e ae nana i kono mai ia'u o ke aloha wale n© Pehea kou loihi mai ka haalele ana i ka ama honua a hiki i keia !a ? wahi a Edisepa i ninau aku ai. L'a like me 24 mau la okoa, a me na hora keu, wahi a Heneii. Nani kou ahonui o kou hookoio pololei anamai ia'u, akani au a ike 1 kou paulele maluna o'u, a he nani hoi ia ua hiki mai la oe, e luku kaua i keia aina holookoa im«m mea ola a pau loa. (Aolē 1 /0« ) .