Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVI, Number 15, 9 April 1887 — Page 1

Page PDF (1.79 MB)

This text was transcribed by:  Sinikka Nevanlinna
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

BUKE XXVI, HELU 15. HONOLULU, POAONO, APERILA 9, 1887. NA HELU A PAU, 2123.

 

HOOLAHA KUMAU.

 

@ARENCE WILDER ASHFORD. VOLNEY  VAILLANCOURT ASHFORD.

ASHFORD & ASHFORD. (NA HOAHANAU AKIPOKA.)

He mau Buke, Hoakuka, Pale me ka Kanawai,  Kakaolelo, Luna Hooponopono a me ka hana ana  i na Palapala Hoolilo.

HOOLAWE ILOKO O NA AHA  A PAU O KE AUPUNI.

@@@@@ NA PAL APALA PILIKANAWAI A PAU.

Keena Hana Helu 2t, Alanui Kalepa, Honolulu Hale. 2082-1y.

 

@@@ Helu 348. Pahu Leta Helu 415.

Chas. T. Gulick.

Notari, a he Agena Hooiaio Palapala Kepa no na Paahana. He Agena haawi Laikini Mare.

@@@ @@@ AWE OIHANA – A ME – AGENA KOMISINA

He mea Hooponopono Waiwai Paa.

           @@ ma ka Hale Hale Pohaku o Kimo Kamibela @@@@ maluna e pili koke ana me ko ke Kanikela Amerika, alanui Kalepa, Honolulu, H. I.            2110-1t.

 

AROSA. (AKONI.)

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

            He Luna Hooiaio Palapala.

KEENA HANA: Ma ke Keena Loio Kuhina tf.

 

CECIL BROWN.

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI?

He Agena Hooiaio Palapala ma ka Mokupuni o Oahu

KEPAA HANA: Ma alanui Kalepa. tf.

 

GEORGE P. KAMAUOHA.

He Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

-A HE MEA- ANA  AINA.

Keena no ma Kohala Akau, Hawaii. 2091-1y.

 

JOSEPH WILLIAM KELIIKOA.

He loio, a he kokua, a he pale, a he koo me ke Kanawai. E l@@o no au ma ke Keena a J. M. Poepoe, kihi o na Alanui Alii o @nini, Honolulu. Ua hiki no hoi ke hana @@@ Palapala pili Kanawai o keia me kela ano. 1yr.  

 

J. A. MAGOON, (Makuna.)

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

            Keena Hana, Helu 42 Alanui Kalepa, kokoke i ke Keena o Pekekona. tf.

 

JOHN MAHIAI KANEAKUA.

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI.

HE MEA UNUHIOLELO MA KA OLELO BERITANIA A ME KA OLELO HAWAII.

Keena Hana ma ke Keena o ka Loio Kuhina. 1 r.

 

JAMES M. MONSARRAT. (MAUNAKEA.)

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI.

He Luna Hooiaio Palapala.

E hana ia no na Palapala Kuai, Palapala Hoolimalima, a me na palapala pili kanawai e @e ma ka olelo Hawaii. Dala no ka hoale ma ka moraki ma na waiwai paa.

KEENA HANA: Alanui Kalepa.

 

KINNEY & PETERSON

            LOIO, LOIO, LOIO.

KEENA HANA: Helu 15 Alanui Kaahumanu, Honolulu. tf.

 

S. B. DOLE.

            LOIO. LOIO. LOIO.

            He Luna Hooiaio Palapala.

KEENA HANA: Helu 15 alanui Kaahumanu 2097-1y.

 

W. R. KAKELA.

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI.

He Luna Hooiaio Palapala. tf.

 

E. HITCHCOCK. (AIKUE HIKIKOKI).

LOIO A KOKUA MA NA MEA A PAU E PILI ANA MA KE KANAWAI.

E ohi ia no na Bila Aie, me ka awiwi.

KOHALA HAWAII. 2114-1yr.

 

WILLIAM  AULD.

Luna Hooiaio Palapala Kepa Paahana no ka Apana o Kona.

KEENA HANA: Ma ke Keena o ke Kuokoa. tf.

 

W. C. AKANA (KALAUKI.)

He Mahele a Unuhi-olelo ma ka olelo Pake me ka olelo Hawaii. Ua makaukau no hoi @ana i na Palapala Kuai a  Hoolimalima pela aku mawaena o na Pake a me na @anaka Hawaii. E loaa no au me ke Keena Helu 7, Alanui Moi, ma kahi e hehehe ana ike uwapo o Haaliliamanu. 2010-1y.

 

EDISEPA FERIDO

KA HIENA KAULANA O BAGALIA

KA OLALI O NA MEA HUNA POHIHIHI

Ka Aina Lewa Pahaohao o Mauna Beria.

Ke Kuhikuhi Puuone Poupou Kamahao, a o ka Liona Hanu Meheu Pololei.

He Moolelo Enelani i unuhi ia no ke Kuokoa.

PANE aku la o Heneri: Aia i kau mea e pane mai ai, ina ua makemake oe no ko kaua hele e kaua i keia mau aupuni, alaila, e hele no kaua e kaua.

   Pane mai la o Edisepa: Aole anei oe e makau no na mea ino a pau e halawai mai ana me oe?”

   Aole, aole au e hopo i na mea a pau, no ka mea, o na poino a pau a me ka makau a pau, ua waiho aku nei au i Aina Ala, no ka mea, ao'e o'u makemake ia laua e hele pu mai me a'u.

   Akaaka mai la o Edisepa ia Heneri a pane mai la: Nani kou hoonahoa; e ola ana ka hoi kaua ia oe, no ka mea, ua nawaliwali au.

   Pane aku la o Heneri: Aha paha oe e hookuu hookahi mai ia'u, oiai , ua ike no hoi oe ia'u he malihini au ma keia ano hana.

   Akaaka hou aku la o Edisepa a pane aku la: No kuu ike ana i ke kaumaha loa o kou naau i ke aloha, nolaila, puka aku la keia mau olelo hoolana a'u.

   I keia wa a Heneri ma e kukai olelo la, ke kamailio nei hoi o Baka Boloka me Uwepe Eleele.

   He mea makehewa paha i ka mea kakau ka hoike ana aku i ka olelo a keia mau lio, oiai, no ke ano wale no o ka laua mau huakai i hele ai, oia wale no ka laua e kamailio nei.

   He mau hora loihi mahope iho o keia kukai olelo ana a Heneri me Edisepa, a i ke kuu ana o ka nae, pane aku la o Edisepa, E kii kaua e pepehi ia Euredula.

   Pane aku la o Heneri: Ua ike no oe i kona wahi e noho mai la? Pane aku la o Edisepa me ka mino aka ana: Ka! ua ike no wau aia iloko o ka hale aniani.

   Akaaka aku la o Heneri: Auwe! Ua ike no ka hoi oe.

   Ae, ua ike no au, no ka mea, ma na wahi a pau au i hele ai, ua ike wale ia no e a'u.

   Mahope iho o keia mau kukai olelo pokole ana a laua, hoohuli like ae la laua i ko laua mau lio a lele pololei aku la no ke kuahiwi aniani ekahi.

   Ia laua i hiki aku ai ma ke kuahiwi, e noke ana no o Euredula i ka hou hele mao a maanei me ke ku-o leo nui ana no kona pilikia. I ko Edisepa ike ana aku iaia, pane aku la oia: E Euredula e,

o kou wa no kena la haawi pio mai ia maua, no ka mea, ua ike no oe, aole oe e ola ana mai loko aku o keia mau lima opio.

   Pane mai la o Euredula ma ka leo nui: A ! o olua na keiki makalii makua ole, nawai la olua i olelo aku e hana ino mai ia'u? Ina e hemo keia kino mai loko ae o keia hale ino, hai aku au ia olua, make olua ia'u aole e pakele.

   Pane aku la o Edisepa: Ano e lawe ana au i kou ola, a e nana hoi au i kou ikaika i hiki ai ia oe ke hoopakele ia oe iho mai keia poino a'u e hookau aku nei.

   Wehe ae la ua Edisepa la i kana kiaha Gula Pohihihi a pane iho la: E ke Kiaha Pohihihi, o kou pohihihi a pau e hana maluna o Euredula.

   I kela wa koke no, oili mai la o Euredula mailoko mai o ka hale aniani me kona mana nui a pane mai la: E na keiki, mamamake olua ia'u aole e pakele. E manao ana paha olua i kena kiaha o ko'u mea ia e make ai, aole, aole loa, oiai, o kena kiaha a olua e paa la, aole ia na olua, aka, na'u, o kuu Kiaha Pohihihi kena.

   He mea oiaio e ka mea heluhelu, ua hulilua ka manao o ke Kiaha Pohihihi, no Heneri ma kekahi a no Euredula kekahi. E hoomanao no hoi oe e ka makamaka heluhelu, e keia kiaha ae la oia no ke kiaha a Nani Ehiku, mai iaia aku lilo i ke ala o na mea pohihihi, a na Euredula aku no nae i haawi aku ia laua.

   I kela wa a Euredula e ku mai la, ua pii ae la ka lia maeele ma ke kino o Heneri a me Edisepa, aka, o na lio o ke kanaka makalii, aole i komo kekahi o keia ano haawina makau wale iloko o kekahi o laua, ua oi ae ka hoihoi o ko laua mau helehelena i keia wa i ko ka wa mua, a ke nana aku ia laua a elua, ua like me na iho pololi.

   Iloko o kela wa, huli ae la o Baka Boloka no ka akau a lele aku la e like me ka wili ana o ka makani puahiohio, a o ka lio Uwepa Eleele hoi, huli ae la oia no ka aoao hema a lele aku la.

   I kela wa a Edisepa ma i nalo aku ai, ia wa nana aku la o Euredula ia laua a pane aku la: O oe e ka mea e lele la ma ka hema, ua like oe me ka opala imua o kuu mau wawae pepeekue, a nou e ka mea e lele la ma ka akau, o oe kuu enemi ino loa, a e hoao no wau e like me ka hiki ia'u ke hana.

   Me keia mau huaolelo a Euredula i pane ae ai a lele aku la oia me kona lio ulaula no ka uhai ana mahope o Edisepa. He wa loihi loa keia alualu ana aku a ua Euredula la, a no kona ike ana ua oi pakela aku ka mama o kela keiki i ka lele ana imua o kona, nolaila, pane iho la ua Euredula la i kona lio penei: E kuu Abineta mama loa, i nui ke aho i loaa kela keiki ino ia'u.

   I kela wa no, e like me ka imo ana a ka maka ia miki ana aku ua Abineta la, pili ana laua mahope o Edisepa a pane ana ua Euredula la me ka leo nui penei: A ! make oe ia'u e keia keiki mahuka!

   Ia wa koke no huli ae la o Baka Boloka a pane ae la ia Edisepa penei: E kuu haku, e pai ae oe ma kuu pepeiao akau, i haule aku ai na pali aniani he 24 a kou makuakane Setiwa i haawi mai ai ia'u.

   I kela wa koke no i pai ae ai o Edisepa ma ka pepeiao akau o ua Baka Boloka la, a he poha ana no kona pepeiao, aia hoi, iho koke iho la kekahi mau pali aniani he 24 a pale aku la mamua pono o ka lio o Euredula, a na hookui ana o ka lio o ua Euredula la i hoike aku iaia aohe e hiki ke hele aku imua oiai ua alai mai na pali aniani he 24, a kaua paha e hooheno ae i keia mau wahi lalani mele penei:

            Nee mai e ka ua paa na pali,

            Pale oe pale au pale kaua.

   Auwe! Heaha keia? wahi a Euredula i pane ae ai, oiai na kapuai wawae o kona lio e kohakoha ana iluna o ka pali aniani ekahi.

   Puana hou ae la ua Euredula la: Ahe ! he aniani ka keia akahi au a ike! Wehe ae la ua Euredula la i kana pahikaua a hili mai la maluna o ka pali aniani, he ole nae ka mahelo mai. Hou mai la oia i kana pahikaua me ka ikaika aohe no he nohaha mai.

   Ia wa wehe ae la ua Euredula la i kana o-le a puhi aku la mahope ona, me he mea la e hea aku ana i ka nui o kona mau kiai e lawe mai i na kipikua, na kolopa a me na hamale e wawahi ae i keia pali aniani e alai nei mamua o kona alahele.

   He mau sekona mahope iho o keia , aia hoi, hoea mai la he 3,000 o na kanaka e paa ana i na hamale, he 3,000 e paa ana i na kolopa, he 3,000 e paa ana i na kipikua, a e kau like ana lakou maluna o na lio lele a pau.

   I ko lakou hiki ana mai imua o Euredula, pane aku la ua kanaka kupua la: I kauoha ia aku nei oukou e hele mai e wawahi ae i keia mau pali aniani e alai nei mamua o ko'u alahele, i imi aku ai au i kuu enemi maka welawela e lele la, ka mea a kuu naau e inaina loa nei.

   Ia wa koke no i iho like aku ai na hamale a ua poe kanaka la maluna o na pali aniani me ka ikaika nui, e pohapoha ana hoi na leo i ka lewa, pahupahu mai la hoi na kolopa, kanike mai la hoi na hauna kipikua e kekahi poe, a ke hoolohe aku me he mau leo la no ka hekili ka nakolokolo, a wahi a na kanaka i puana ae ai me ke kaniuhu ana: Nane ke kupua hooluhi nui wale o keia, heaha no la kona mea makemake e hoonahoa wale aku no i na kupua o ka honua, a o kakou ka luahi a paeli ai i keia mea ino.

   I keia wa a na kanaka e paeli nei i na pali aniani nana mai la ka lio Uwepa Eleele mai luna mai o na ao o ka lewa a ike mai la oia i ko Euredula pilikia, pelukua hou mai la oia me ka mama nui, a iaia i kokoke mai ai, pane ae la oia ia Heneri penei:

   E kuu haku, e pai ae oe ma kuu pepeiao akau, i haule aku ai na pali aniani he 50, na pali a kou makuakane makalii Setiwa i haawi mai ai.

   Ia wa koke no pai ae la o Heneri i ka pepeiao akau o ka lio Uwepa Eleele, a he poha ana no ka pepeiao, aia hoi, iho iho la kekahi mau pali aniani he 50 a uhi paapu ihu la ma ke kua aku o ke kupua Euredula a me kona poe koa.

   E hoomanao kaua e ka mea heluhelu i keia mau hana a Edisepa me Heneri, aia o Edisepa mamua mai kahi i alai mai ai, a eia aku nei hoi o Heneri mahope kahi i alai ai, a o Euredula aia oia iwaenakonu, i keia wa pu no hoi ua poai ia o Euredula a poepoe aia oia iwaena kahi i ku ai, a ke noke la no kona mau kiai i ka paeli.

   I ko Edisepa ike ana o Heneri mahope mai, pai ae la oia ma ka pepeiao hema o Baka Boloka a haule mai la kekahi mau pali pohaku ahi enaena he 12 a alai hou aku la mamua o Euredula.

   I ko Heneri ike ana hoi ua palua hou mai o Edisepa i kana paa, pai hou ae la ua Heneri la i ka pepeiao hema o kona lio, a iho iho la kekahi mau pali pohaku he 24 a alai hou aku la ma ke kua o Euredula.

   I kela wa huli ae la ua Euredula la me na maka li-o mahope o kona kua a ike ae la oia ua puni hou oia i na pali aniani, puana ae la ua Euredula la penei: Nani ka mana o na keiki opio o ka honua ! He mea oiaio, o kuu ikaika a pau a me ko kuu mau kauwa a pau, aole loa e hiki ke hoonahoa aku i keia paa, he paa keia e haule pio ai o kuu mana.

   Oiai na koa o ua Euredula la e noke ana i ka paluku i na pali aniani, a i ko lakou puka ana aku me kela aoao, aia hoi, he pali aniani hou aku no ka kekahi, puana like ae la ua poe koa la o Euredula: Auwe ! Kai no paha hookahi no pali aniani, eia hou aku no ka kekahi pali aniani ! Pane mai la kekahi o na koa: E hoomaha paha kakou maanei i keia wa, akahi okoa ka luhi. Puana mai la hoi kekahi poe koa: Maloeloe ia ko makou mau lima, a he nui wale aku na olelo a na koa, e hoomolowa ana kekahi i kekahi.

   Maanei e waiho kaua ia Euredula e noho ana iloko o ka paa a na pali aniani he 74 a me na pali pohaku he 36, oiai he wa loihi loa keia no ua Euredula la e noke ai i ka paeli, oiai, hamani mai la ka mea oi a na kauwa ana, pepee na kolopa, hakihaki na kipikua a pau hoi na a u o na hamale i ka haihai a kohu hiki ole i ka hoohana aku.

   Ua upu ae no ko Euredula manao e hoouna aku i kekahi o kona mau koa e kii hou i mau mea paahana, aka, aohe o lakou alanui e hiki aku ai, no ia mea, haule pu wale ka manao o ua kupua la.

   Maanei hoi, e nana aku kaua e ka mea heluhelu i ke aupuni o Nalo Pakiana, ke aupuni hoi a ka ui Calaudila i hoopaa ia ai ma ke ano he kuewa oia ma ia aina a hiki i kona mau hora hope, e like me na mea i hoikeia ma na helu mua i hala.

   Oiai o Calaudila e noho ana ma kona mokupuni i hele a puia i ke ala o na pua, e hoike mau ana hoi na pua i ko lakou mau nani mae wale i kela la a me keia la, a o ko lakou mau ea aala oia ko Calaudila hoa walea i na la a pau.

   He mea oiaio no hoi e ka mea heluhelu o keia wahine o Calaudila, ka mea i kapaia ke Pohihihi o ka Honua, ka mea i kau nui ia ai o ka weli ma na aina a pau o ka honua, aole i kualilii kona manao enaena huhu no ka Moi Mokina o Aina Ala, e like no me kana mea i hoopuka aku ai i na kanaka nana oia i lawe mai i keia wahi mokupuni.

   I ka 13 o na la o Calaudila maluna o ua wahi mokupuni la, aia hoi, e haohao mau ana ola i ka pa-e mau o ka leo o kekahi kanaka e hea ana penei: E Calaudila, e hoolana i kou manao, no ka mea, ina i oluolu kou naau ia’u i kane nau, alaila, e hooko ia no ka lia kuko a kou naau.

   I keia ae la na huaolelo mau a Calaudila e lohe mau ai i na wa a pau o ka la a me ka po, a no kona lohe pinepine mau ua ku a uluhua mau oia i na wa a pau, a oia kana e hoopuka mau ai: Owai la keia kanaka e olelo mau nei ia’u? Aohe hoi he kanaka o keia mokupuni, owau wale no; aohe no hoi ma ka moana he ia wale no; aohe no hoi o ka lewa he manu wale no; aka, kamahao nae ka leo e pa-e mau nei i na la a pau. He akua lapu paha?

   O keia iho la Calaudila mau olelo i na wa a pau no keia leo, a o ka hana no hoi a ka leo ka pa-e mau. No keia pa-e mau a ka leo, nolaila, kupu ae la ka manao iloko o Calaudila e kaapuni oia i keia wahi mokupuni, me ka huli hele ana ma na wahi poopoo a pau, malia o loaa io aku iaia keia kolohe nui e hoohalua nei iaia.

   Nolaila, i kekahi la, a mahope iho o kona paina kakahiaka, hoomakaukau iho la oia kana huakai hele, a i ka makaukau ana ku ae la oia a hele aku la.

   Oiai ua ui hana pohihihi nei e haunaku hele ana iloko o na hihipea o na pua, e kuoe hele ana ma na awawa, e hoomaha ana ma na kiekiena, e kani ana hoi ka hoe i ka piina ikiiki, a mamua ae o ka napoo ana iho o ka la, nana aku la oia iwaho i ka moana, aia hoi, mea e ka puiwa o kona naau i ka ike ana aku i kekahi keiki kanaka maikai e kau ana iluna o kekahi lio hulupala nani loa, ua aahu ia ua keiki la me kekahi paa lole gula mai luna a lalo, a he papale mahiole ma kona poo, a e kaiewa ana ma kona aoao kana pahikaua, a o kona noho e noho ana he daimana ia i hoohinuhinu ia.

   Nana aku la o Calaudila iaia e lele ana maluna o ka ili o ke kai, a o na wawae o kona lio, e kuehu ana i ka ili laumania o ke kai me he mau kuaua koikoi la.

   I kela wa puana ae la o Calaudila me keia mau huaolelo penei: A, o oe ka kela e ka mea a’u e hele nei e huli ! Nani kou hooluhi palena ole ia’u, e manao ana paha oe e pakele ana oe i ka hei ole i neia upena, aka, ua hiki, e kali au maanei ia oe a hiki hou mai oe.

   Nalo aku la ua keiki kamahao la iloko o ke ehu o ke kai, no kekahi mau minute keia nalo ana aku ona, aia hoi, hoea hou mai la ua keiki la maluna o kekahi lio ahinahina uliuli me kona nani nui oia i kakele mai ai maluna o na ale kawahawaha o ka moana, a iloko o na sekona pokole loa ku ana ua keiki la imua o Calaudila, a iloko o na mino aka papalina la i kunou mai ai ua keiki la a pane mai la penei: Aloha oe e ke kaikamahine.

   Hookoekoe ae la o Calaudila i kona mau maka e pane aku la: Aloha no paha oe.

   Pane hou mai la ke keiki: He malihini paha oe?

   Kahaha ! wahi a Calaudila, Kai no hoi he malihini no au; heaha kau ninau no ko’u malihini a me ka ole?

   Pane mai la ke keiki: Auwe ! Nani ke oolea o kau mau pane ana. Heaha la ka mea nana i hoouluku i kou noonoo i huhu loa ai oe?

   He kumu no, ua ike no oe ia mea. Heaha la kou mea hoao mai e ninau ia’u, oiai, ua maopopo lea ia’u aohe mea e ae nana e hoopuiwa mau nei ia’u i na wa a pau, o oe wale no; aka, no kuu ike ole ia oe ia wa, aka, i keia hora, ua loaa ke kolohe ia’u o oe no, aohe mea a ae.

   Pane aku la ke keiki: He oiaio kau mea e olelo mai nei, a ke ae aku nei au; a ke hai pu aku nei au ia oe, e kali oe ia’u iloko o na hora elua a i hoi ole mai au, alaila, e hoomanao iho oe, make au aole e ola; aka, ina hoi i hoi mai au iloko o na hora elua, alaila, hoomanao iho oe, o Edisepa he kauwa na’u, o Heneri i pio na’u,a o ko laua mau lio i mea e halihali ai i ka’u mau ukana; a e nana i kuu alahele, i pau ke kuhihewa i ke keiki o ke kai nei; a ia wa koke no nalo aku la ua keiki la.

   I mea e maopopo ai ia kaua e ka mea heluhelu ka inoa o keia keiki a me kona makuakane, e pono kou mea kakau e hoike aku ano.

   O keia keiki, oia no o Guni Galena. O keia no keiki ponoi a Gunilewa, ke kupua a alii hoi o Moana. Ua hoike mua ia aku no keia kanaka ma na helu aku nei i hala, a oia alii o ka moana oia no keia, a o kana keiki ponoi keia me Bea Uliuli, ka Moiwahine o ke aupuni Waoakua.

   Ua maopopo ae la keia, nolaila, e kamailio kaua e ka mea heluhelu i ke kii ana a ua Guni Galena la ia Heneri a me Edisepa.

   Oiai no o Heneri a me Edisepa e paku alai ana ia Euredula, ke Kupua o na Mauna Aniani Ehiku, aia hoi, ku ana ua Guni Galena la a pane aku la ia Heneri penei: E ke kanaka hilahila ole, ano e make ana oe ia’u, e mihi wale mai no oe e pono ai.

   Huli ino mai la o Heneri a pane mai la penei: O oe e ke kanaka a’u i ike ole ai, e ku oe a e hele aku mai keia wahi aku, oiai, aole ou kuleana maanei.

   I kela wa koke no, komo iho la ua Guna Galena la i kona kapa pouli, a e like me ka miki ana a ke owau (popoki) i ka iole, lilo aku la o Heneri iaia.         (Aole i pau.) 

 

ROMURA.

KE KEIKI ALII O KA PUUWAI LIONA.

Ka mea i kapale ka ’Opuu Rose’ e na kihapai, me ka Puuwai e kana lahui; a o ka Manu Aete hoi o na kualono me na Ululaau anoano polikua e Alegelia.

HE IWIKANI KUKU’O IA AU I HALA

-A O KA-

Hookalakupua o Ka Makakila.

   I KA hala ana ae o na la he umi i kau ae ai ke keikialii iluna o kekahi moku nani, no kana huakai imi i ka manu hulu gula a me ke daimana, a he la ia i uhola ia mai ai kekahi papaaina i luhiehu ia e na ono aole i kana mai, a ma ua ahaaina la i haiolelo aku ai ua koa kamahao la imua o na makaainana, i ka i ana aku:

   E na makaainana, e hoolohe i na ao ana a ko oukou Moi, a me ko oukou hooilina Moi opio, a ina au e hele a hoi mai ua hana kekahi o oukou i kekahi hana ino, e loaa no iaia ka hoopai weliweli loa mai a’u aku, a pela hoi na Moi e malama ia oukou a hiki i ko kakou hui hou ana ma keia hope aku.

   I ka pau ana @ ka haiolelo ana a ke keikialii, ua huro ae la na ma pau me na leo o ke ohohia.

   I ka pau ana o ka ahaaina i kau aku ai o Romura iluna o ka moku no ka elua o ka manawa, a oiai ka moku e haalele la i ka aina e waha mai la mahope o kona kua me ka malino maikai o ke kai, aole lele huna kai, a i ka uhi ana mai o ka po, haule iho la na mea a pau i ka hiamoe, mai ke keikialii Romura i ke kapena Berina Muka ka wiwo ole.

   Oiai na mea a pau e ka@a la e ka hiamoe nui, aia hoi iloko o ia hiamoe ana i puoho like mai ai na mea a pau iloko o ka poino nui e palukuluku la a ke kai a ua hiki aku ke kai i ka hapalua o na kia, a ke holopapa mai la ka makani a pii mai la na ale e like me na lalani kuahiwi o ke kuakea pu o ka moana me he lole keokeo la, a o ke kapena, aia iloko o ke kai e noho la, o na luina hoi aole e hiki ke lawelawe mai i na hemahema o ka moku, na pea ua pau aku la i ka nahaehae, a ua mokumoku na likini, aka, o ke kapena wiwo ole, aia no ke paa la i ka hoe, ke nana aku oe me he la

            Ua po Kaena i ka ehu a ke kai

            Na ke Koolau wahine o lalo.

   A ua kohu naia ua moku la e alo la i ua moana kai la a ke aloha ole, a

            Hookahi no ale ka iliki ana iho,

            Pakele ke ola mai lilo.

            Nahenahe ka pa ana mai o ka leo

            Auhea oukou la e na sela,

            Eia makou la ua pilikia,

            Ke uwe hone ae nei na likini,

            O ka mau no o ka ilipuakea,

            O ka paa o na pea i ka makani.

   Ua like ka moku me kekahi apana pepa e opiopi ia ana a kiola ia aku, a no na la ekolu ua oi loa aku la ka ikaika o ka makani, e wili puahiohio ana a lawe aku la i na huna kai iluna, e ku lalani ana me he mau lalani kuahiwi la e paku mai ana mamua, a na ia mea I haawi mai i na wai puilani a haule iho la iluna o ka moku, a nahaha aku la kona mau palekai, a o na kia e ku ana ua hakihaki, a ke olokaa ia la hoi ua moku nei iluna o ka hokua o na ale ahiu o ua moana kai la, a ke nahu mai la na i-a kupua ai io o ka moana, i alakai ia e ka uhane o Rubinero, a ke onou ia iho la ua moku la ilalo o ka papaku o ka moana, a ke hooku’iku’i ia la ilalo me na halo’alo’a aa, a no na mile kaawale e hoea aku ai ua moku kupanaha la.

   He mea oiaio ua hooko ia na olelo a ka liona Rubinero, aka, e nana aku kaua imua a makaikai aku i na hana kupua i hana ia e Rubinero a me Reinadia, ka olali o na ale ahiu o ka moana.

   I ka manawa i hakihaki ai na kia a nahaha na palekai o ua moku la, ia manawa no i kahuli ae ai o Leinadia he waapa ulaula i kinohinohi ia me na mea nani he nui, a mahope e ku ana ke kapena Berina Muda ka wiwo ole, a iwaena e ku ana he aniani weleweka kae weluwelu, i molina ia i ka wai gula, a e noho ana na hoe waapa iluna o na nohoana he umikumamawalu ko lakou nui, a o ka mea e noho ana iloko o ke aniani, he kanaka opio nani lua ole i aahu ia i ka lole ula e like me ka ula o ke ahi o ke aupuni o Hiroma, a ma kona lima he pahi wakawaka oi lua, e okooko ana e like me ka imuahi Hiroma, a ma kona puhaka he huipa aniani alohilohi e like me ke alohilohi o na pohaku momi, a o ka noho ana e noho ana he noho niho elepani.

   I ka manawa i ike ai ka uhane kino wailua o Rubinero, ua lilo ka moku i waapa ulaula, a aia no na mea a pau ke noho la iluna, ua kauoha aku la oia i na kupua a pau o ua moana kai la e hopu aku i ka waapa a me na mea a pau o luna a lumai iho ilalo o ka moana a hoopaa aku iloko o ka halepaahao o Ako’ako’a ulaula.

   Ia manawa koke no i popoi iho ai na ale ahiu i kokua pu ia mai me na kikiao makani puahiohio, a i pauai ia mai me na kolamu waipuilani i hui pu ia mai me na wiliau mimilo e huki iho la ilalo, a he mea oiaio ua popoi pu ia iho la ka waapa, a oia no ka manawa i kaalo ae ai na i-a kupua o ua moana kai la, a no lakou na niho wakawaka e ku ai i ka weliweli, a nanahu mai la ma ka niao o ka waapa Leinadia a ia manawa no i hahau iho ai o Romura i kana pahi wakawaka ma kahi a na i-a e nahu mai la, a ia manawa no i olapa koke aku ai ka uwila a ike ia aku la ua poe i-a la e waiho oni ole ana, a e onini ana i ka ilikai. A ia wa hookahi no hoi i kahuli hou ae ai ua waapa ulaula nei he halealii aniani nani luaole e nee hele ana iluna o ka ilikai, a e noho ana lakou a pau iloko me ka eehia. I ka ike ana mai o ke kino wailua o Rubinero i keia halealii aniani, ua kahuli ae la oia a lilo i ia nui  unahi hao nona ka loa a me ka nui e like me kekahi kuahiwi nui, a o kona nuku he hao, a no ia mea i lele mai ai ua ia la a hou mai la me kona nuku hao i ua hale aniani la, i kokua pu ia mai e na lehulehu o na ia a me na ale e lumilumi iho la iluna. A no ia mea i ala ae ai o Romura a wehe ae la i kekahi puka makani oua hale la, aia hoi, ike aku la oia i keia kuahiwi nui (ia Rubinero) e hookui mai la i ka halelana aniani pahaohao, o kona manawa no ia i wehe ae ai ia Hekili a owiliwili ae la a hahau aku la, o ka manawa no ia i holonapa aku ai ka leo paapaaina o ka hekili a haule iho la na kolamu wai ahi a a ia aku la ua ia nui la, a o ka wa no ia i kahuli hou ae ai ua hale aniani nei i lio ulaula nani, a ma kona kua e kau ana he kanaka opio nona ka nani e like me ka nani o na pua o ke kihapai pua o Gomohera, a ma na wawae o ua lio la he mau kamaa aniani, a i ka manawa a ua lio la i holo aku ai maluna o ka ili o ke kai ke lalapa la na huna ahi o ka uwila iluna o ua moana kai la, ia manawa no i ike hou mai ai ke kino wailua o Rubinero ia Romura e kau ana iluna o ka lio ulaula, pane ae la oia:     (Aole i pau.)

 

Ahahui Hoole Waiona ma Naalehu

   ” No ia mea la ea, mai inu oe i ka waina, aole hoi i ka wai awaawa, mai ai oe i kekahi mea haumia,” Lunakanawai 13:4.

   I kulike ai me ka hooholo ana a ka Ahahui nui ma Waiohinu ma ka po o ka la 17 nei, ua hoomaopopoia ma ka la 20 mai no ke kukulu ana a hooholo mua ana i ka Ahahui Hoole waiona ka mea nana e kuipalu aku kela moo ino ke daimonio hoopoino, e like me keia mau lalani mele.

            Rama ke 'lii no kapo, Hoolei ae,

            Daimonio ino no, Hoolei ae.

   Ua kohoia na luna o ka ahahui e like me na rula, A. R. Keai Peresidena. D. Punua, hope; D. M. Piliola, kakauolelo. I keia wa he 48 poe i komo mai, mawaena o lakou na paahana o ka mahiko o Naalehu ka hapa nui.

   He mea hauoli nui no kakou, ke holo haaheo aku ka moku Hoole Waiona me ke upaipai ole o kona mau pea – a o ka hopena, e ko ka olelo a Paulo i ko Galatia, ”ua hooiliia ke aupuni o ka lani no ka poe ona ole,” Gal. 5:20. Ke i hou mai nei o Paulo i ko Roma, ”E hele pono kakou ma ka hele ana i ka la, aole me ka uhauha ana a me ka ona ana,” 13:13. Wahi hou ana i ko Epeso. ”Mai noho oukou a ona i ka waina, no laila mai ka uhauha ana, e hoopiha ia oukou i Uhane Hemolele,” Epeso. 5:18.

   Nolaila, ia o'u poe hoa opio, mai Hawaii o Keawe a Kauai o Mano e ala kakou me ka lokahi a kue aku i ka Waina ka moonihoawa nui.

  D. M. PILIOLA, Kakauolelo

   Naalehu, Kau, Maraki 27th, 1887.