Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVI, Number 15, 9 April 1887 — EDISEPA FERIDO KA HIENA KAULANA O BAGALIA KA OLALI O NA MEA HUNA POHIHIHI Ka Aina Lewa Pahaohao o Mauna Bevia. [ARTICLE]

EDISEPA FERIDO

KA HIENA KAULANA O BAGALIA

KA OLALI O NA MEA HUNA POHIHIHI

Ka Aina Lewa Pahaohao o Mauna Bevia.

Ke Kuhikuhi Puuone Poupou Kamahao, a o lea Liona Hanu Meheu Pololei. i Nt MmUU Enelani i unuhi ia no kt Kuokēa, j PANE aku h o Hencri: Aia i kau! mea e pane mai ai, ina ua make-! make oe no ko kaua hele e kaua i keia! mau aupuni, alaila, e hele nokaua*ej kaua. I Pane mai la o Edisepa: Aole anei oe i e makau no na mea ino a pau e hala- j wai mai ana me oe ?" Aole, aole au e hopo i na mea a pau,! no ka mea, o na poino a pau a me ka makau a pau, ua waiho aku nei au i Aina Ala, no ka mea, ao'e o'u makemake ia laua e hele pu mai me a'u. Akaaka mai la o Edisepa ia Heneri a pane mai la: Nani kou hoonahoa; e ola ana ka hoi kaua ia oe, no ka mea, ua nawaliwali au. Pane aku la o Heneri: Alia paha oe e hookuu hookahi mai ia'u, oiai, ua ike no hoi oe ia'u he malihini au ma keia ano hana. Akaaka hou aku la o Edisepa a pane aku la: No kuu ike ana i ke kaumaha loa o kou naau i ke aloha, nolaila, puka aku la keia mau olelo hoolana a'u. 1 keia wa a Hencri ma e kukai olelo la, ke kamailio nei no hoi o Baka ftoloka me Uwepa Eleele. He mea makehewa paha i ka mea kak.iu ka hoike ana aku i ka olelo a keia mau lio, oiai, no ke ano wale no o! ka laua mau huakai i hele ai, oia wale no ka laua e kamailio nei. He mau hora loihi mahope iho o keia kukai olelo ana a Heneri me Edisepa, a i ke kuu ana o ka nae, pane | aku la o Edisepa, E kii kaua e pepehi ia Euredula. Pane aku la o Heneri: Ua ike no oe i kona wahi e noho mai Ia ? Pane aku la 0 Edisepa me ka mino aka ana: Ka ! ua ike no wau aia iloko o ka hale aniani. Akaaka aku la o Heneri* Auwe ! ua ike no ka hoi oe. Ae, ua ike no au, no ka mea, ma na wahi a pau au i hele ai, ua ike wale ia no e a'u. Mahope iho o keia mau kukai olelo pokole ana a laua, hoohuli like ae la laua i ko laua mau lio a lele pololei aku la no ke kuahiwi aniani ekahi. Ia laua i hiki aku ai ma ke kuahiwi, e noke ana no o Euredula i ka hou hele mao a maanei me ke ku-o leo nui ana no kona pilikia. Iko Edisepa ike ana aku iaia, pane aku la oia: E Eurtv dula e, o kou wa no kena Ia haawi pio mai ia maua, no ka mea, ua ike no oe, aole oe e ola ana mai loko aku o keia mau lima opio. Pane mai la o Euredula me ka leo nui: A! o olua na keiki makalii makua ole, nawai la olua i olelo aku e hana ino mai ia'u? Ina e hemo keia kino mai loko ae o keia hale ino, hai aku au ia olua, make olua la'u aole e pakele.

Pane aku la o Edisepa: Ano e hwe ana au i kou oh, a e nana hoi au i kou ikaiki i hiki ai ia oe ke hoopakele ia oe iho mai keia poino a'u e hookau aku nei. Wehe ae h ua Edisepa h i kana kiaha Guh Pohihihi a pane iho h: E ke Kiaha Pohihihi, o kou pohihihi a pau e hana maluna o Eureduh. I kela wa koke no, oili noai la o Euredula mailoko mai o ka hale amani me kona mana nui a pane mai h: E na keiki, mamamake olua ia u aole e pakele. E manao ana paha olua i kena kiaha o ko'u mea ia e make ai, aole, aole loa, ohi, o kena kiaha a olua e paa la, aole h na olua, aka, na'u, o kuu Kiaha Pohihihi kena. He mea ohio e ka mea heluhelu, ua hulilua ka manao o ke Kiaha Pohihihi, no Heneri ma kekahi a no Euredula kekahi. E hoomanao no hoi oe e ka makamaka heluhelu, • keh kiaha ae la oia no ke kiaha a Nani Ehiku, mai iaia aku lilo i ke ah o na mea pohihihi, a na Euredula aku no nae i haawi aku ia laua. I keh wa a Euredula e ku mai h, ua pii ae h ka lia maeeie ma ke kino o Hanen a me Edisepa, aka, o na lio o

ke kanaka makalii, aole i komo kekahi o keia ano haawina makau wale iloko o kekahi o laua, ua oi ae ka hoihoi o ko laua mau helehelena i keia wa i ko ka wa mua, a ke nana aku ia laua a elua, ea like me na ilio pololi. Hoko o kela wa, huli ae la o Baka Bo!oka no ka akau a lele aku la e like me ka wili ana o ka makani puahiohio, a o ka lio Uwepa Eleele hoi, huli ae la oia no ka aoao hema a lele aku la. I kela wa a Edisepa ma i nalo aku ai, ia wa nana aku la o Euredula ia laua a pane aku la: O oe e ka mea e lele la ma ka hema, ua like oe me ka opala imua o kuu mau wawae pepeekue, a nou e ka mea e lele la ma ka akau, o oe kuu enemi ino loa, a e hoao no wau e like me ka hiki ia'u ke hana. Me keia mau huaolelo a Euredula i pane ae ai a lele aku la oia me kona lio ulaula no ka uhai ana mahope o Edisepa. He vr\ loihi loa keia alualu ana aku a ua Eureduia la, a no kona ike ana ua oi pakela aku ka mama o kela keiki i ka lele ana imua o kona, nolaīla, pane iho la ua Euredula la i kona lio penei: E kuu Abineta mama loa, i nui ke aho i loaa kela keiki ino ia'u. I kela wa no, e l : ke me ka imo ana a ka maka ia miki ana aku a ua Abineta la, pili ana laua mahope o Edisepa a pane ana ua Euredula la me ka leo nui penei: A ! make oe ia'u e keia keiki mahuka !

la wa koke no huli ae la o Baka Boloka a pane ae la ia Edisepa penei: E kuu haku, e pai ae oe ma kuu pepeiao akau, i haule aku ai na pali aniani he 24 a kou makuakane Setiwa 1 haawi mai ai la'u. I kela wa koke no i pai ae ai o Edisepa ma ka pepeiao akau o ua Baka Boloka la, a he poha ana no kona pepeiao, aia hoi, iho koke iho la kekahi mau pali aniani he 24 a pale aku la mamua pono o ka lio o Euredula, a na ka hookui ana o ka lio o ua Euredula la 1 hoike aku iaia aohe e hiki ke hele aku imua oiai ua aiai mai na pali aniani he 24, a kaua paha e hooheno ae ai i keia mau wahi lalani mele penei: Nee mai e ka ua paa na pali, Pale oe pale au pale kaua. Auwe ! heaha keia ? wahi a Euredula i pane ae ai, oiai na kapuai wawae o kona lio e kohakoha ana iluna 0 ka pali aniani ekahi Puana hou ae la ua Euredula la: Ahe ! he aniani ka keia akahi au a ike ! Wehe ae la ua Euredula la i kana pahikaua a hili mai la maluna o ka pali aniani, he ole nae ka mahelo mai.! Hou mai la oia i kana pahikaua me ka | ikaika aohe no he nohaha mai. ! Ia wa Wehe ae la ua Euredula la i| kana o-le a puhi aku la mahope ena, me he mea la e hea aku ana i ka nui o | kona mau kiai e lawe mai i na kipikua, na kolopa a me na hamale e wawahi ae ' i keia pali aniani e alai nei mamua 0! kona alahele. He mau sekona mahope iho o keia, aia hoi, hoea mai la he 3,000 o na kanaka e paa ana i na hamale, he 3,000 e paa ana i na kolopa, he 3,000 e paa ana i na kipikua, a e kau like ana lakou maluna o na lio lele a pau. I ko lakou hiki ana mai imua o Euredula, pane aku la ua kanaka kuoua la: I kauoha la aku nei oukou e hele mai e wawahi ae i keia mau pali aniani e alai nei mamua o ko'u alahele, 1 imi aku ai au i kuu enemi maka welawela e lele la, ka mea a kuu naau e inaina loa nel Ia wa koke no i iho like aku ai na hamale a ua poe kanaka la maluna o na pali aniani me ka ikaika nui, e pohapoha ana hoi na leo i ka lewa, pahupahu mai la hoi na kolopa, kanike mai la hoi na hauna kipikua a kekahi poe, a ke hoolohe aku me he mau ieo la no ka hekili ka nakolokolo, a wahi a na kanaka i puana ae ai me ke kamuhu ana: Nani ke kupua hooluhi nui wale o keia, heaha no la kona mea makemake e hoonahoa wale atu no 1 na kupua o ka honua, a o kakou ka luahi e paeli ai i keia mea ino. I keia wa a na kanaka e paeli nei i na pali aniani nana mai la ka lio Uwepa Eleele mai luna maī o na ao o ka lewa a ike mai la oia i ko Eurcdu!a pilikia, pelukua hou mai la oia tne ka mama nui, a iaia i kokoke mai ai, pane ae la oia ia Henen penei: E kuu haku, t pai ae oe ma kuu pepeiao akau, i haule aku ai na oaU aniani he 50, na pali a kou makuakane makalii S«tiwa i haawi mai ai.

Ia wa koke no pai ae la o Henen 1 ka pepeiao akau o ka lio Uwepa Eleele, a he poha ana no ka pepeiao, aia hoi, iho iho la kekahi mau pali aniani he 50 a uhi paaou iho la ma ke kua aku o ke kupua £uredula a me kona poe koa. £ hoomanao kaua e ka mea heiuhelu i keia mau hana a Edisepa me Heneii, aia o Edisepa mamua mai kahi i ilai mai ai, a eia aku nei hoi o Heneri mahope kahi i alai ar, a o Euredula aia oia iwaenakonu, i keia wa pu no hoi ua poai puni ia o Euredula a poepoe aia oia iwaena kahi iku ai, a ke noke la no kona mau kiai i ka paeli. I ko Edisepa ike ana aia o Henen mahope mai, pai ae la oia ma ka pepeīao hema o Baka Boloka a haule mai la kekahi mau pali pohaku ahi enaena he 12 a alai hou aku la mamua o Euredula. I ko Heneri ike ana hoi ua palua hou mai o Edisepa i kana paa, pai hou ae la ua Henen la i ka pepeiao heniao kona lio, a iho iho la kekahi mau pali pohaku he 24 a alai hou aku la ma ke kua o Euredula. I kela wa huli ae la ua Euredula la me na maka li-o mahope o kona kua a ike ae la oia ua puni hou oia i na pali aniani, puana ae la ua Euredula la penei: Nani ka mana o na keiki opio o ka honua! He mea oiaio, o kuu ikaika a pau a me ko kuu mau kauwa a pau, aole loa e hiki ke hoonahoa aku i keia paa, he paa keia e haule pio ai o kuu mana. • Oiai na koa o ua Euredula !a e noke ana i ka paluku i na pali aniani, a i ko lakou puka ana aku ma kela aoao, aia hoi, he pali aniani hou aku no ka kekahi, puana hke ae la ua poe koa la o Euredula: Auwe! Kai no paha hoo kahi no pali aniani, eia hou aku no ka kekahi pali aniani! Pane mai la kekahi o na koa: E hoomaha paha kakou maanei i keia wa, akahi okoa ka luhi. Puana mai la hoi kekahi poe koa: Maloeloe ia ko makou mau lima, a he nui wale aku na olelo ana koa, e hoomolowa ana kekahi i kekahi.

Maanei e waiho kaua ia Eurednla e noho ana iloko o ka paa a na pali aniani he 74 a me na pali pohaku he 36, oiai he wa loihi loa keia no ua Euredula la e noke ai i ka paeli, oini, mani mai la ka mea oi a na kauwa ana, pepee na kolopa, hakihaki na kipikua a pau hoi na a u o na hamale i ka haihai a kohu hiki ole i ka hoohana aku. Ua upu ae no ko Euredula manao e hoouna aku i kekahi o kona mau koa e kii hou i mau mea paahana, aka, aohe 0 lakou alanui e hiki aku ai, no ia mea, haule pu wale ka manao o ua kupua la. Maanei hoi, e nana aku kaua e ka mea heluhelu i ke aupuni o Nalo Pakiana, ke aupuni hoi a ka ui Calaudila i hoopaa ia ai ma ke ano he kuewa oia ma ia aina a hiki i kona mau hora hope, e like rae na mea i hoikeia ma na helu mua i hala. Oiai o Calaudila e noho ana ma kona moKupuni i hele a puia i ke ala o na pua, e hoike mau ana hoi na pua i ko lakou niau nani mae wale i kela la a 1 me keia la, a o ko lakou mau ea aala oia ko Calaudila hoa walea i na la a pau. He mea oiaio no hoi e ka inea heluhelu o keia wahineo Calaudila, ka mea 1 kapaia ke Pohihihi o ka Honua, ka mea i kau nui ia ai o ka weli ma na aina a pau o ka honua, aole i kualilii kona manao enaena huhu no ka Moi Mokma o Aina Ala, e like no me kana mea i hoopuka aku ai i na kanaka nana oia i lawe mai i keia wahi mokupum. I ka 13 o na la o Calaudila maluna 0 ua wahi mokupuni la, aia hoi, e hao- | hao mau ana o a 1 ka pc>e mau o ka leo o kekahi kanaka e hea ana penei: E Calaudi!a, e hoolana i kou manao, no ka mea, ina i oluolu kou naau ia'u i kane nau, alaila, e hooko ia no ka lia kuko a kou naau. O keia ae la na huaolelo mau a Calaudila e lohe mau ai 1 na wa a pau o ka h a me ka po, a no kona lohe pinepine mau ua ku a uluhua mau oia i na wa a pau, a o» kana e hoopuka mau ai: Owai la keia kanaka e olelo mau nei ia'u ? * Aohe hoi he kanaka o keta mokupuni, owau waie no; aohe no hoi ma ka moana he h wale no; aohe no hoi o ka lewa he manu wale no; aka, kamahao nae ka ieo e pa-e mau nei i na la a pau. He akua hpu paha ? O keia iho h ka Cahudila mau olelo 1 na wa a pau no kei* leo, a o ka hana no hoi a ka leo ka pa-e mau. No keh pa-e mau a ka lee, nohih, kopu ae la

ka manao iluko o Calaudtla e kaapuni oia i keia waht mokupunu me ka huli hele ana ma na wahi poopoo a pau, malia o loaa io aku iaia keia kolohe nui e hoohalua nei iaia. Nolaila, i kekahi Ia t a mahope iho o kona paina kakahiaka, hoomakaukau iho la oia i kana huakai hele f a ika makaukau ana ku ae la oia a hele aku ia Oiai ua ui hana pohihihi nei e haunaku hele ana iloko o na hihipea o na pua, e kuoe hele ana ma na awawa, e hoomaha ana ma na kiekiena, e kani ana hoi ka hoe i ka piina ikiiki, a mamua ae o ka napoo ana iho o ka la, nana aku la oia iwaho i ka moana, aia hoi, mea e ka puiwa o kona naau i ka ike ana aku i kekahi keiki kanaka maikai e kau ana iluna o kekahi lio hulupala nam loa, ua aahu ia ua keiki la me kekahi paa lole gula mai luna a lalo, a he papale mahiole ma kona poo, a e kaiewa ana ma kona aoao kana pahikaua, a o kona noho e noho ana ne daimana ia i hoohinuhinu ia. Nana aku la o Calaudila iaia e lele ana maluna o ka ili o ke kai, a o na wawae o kona lio, e kuehu ana i ka ili laumania oke kai me he mau kuaua koikoi la. I kela wa puana ae la o Calaudila me keia mau huaoleio penei: A, o oe ka kela e ka mea a'u e hele nei e huli ! Nani kou hooluhi palena ole ia'u, e manao ana paha oe e pakele ana oe i ka hei ole i neia upena, aka, ua hiki, e kali au maanei ia oe a hiki hou mai oe. Nalo aku la ua keiki kamahao la iloko o ke ehu o ke kai, no kekahi mau minute keia nalo ana aku ona, aia hoi, hoea hou mai la ua keiki la maluna 0 kekahi lio ahinahma uliuli me kona nani nui oia i kakele mai ai maluna o na ale kawahawaha o ka moana, a iloko o na sekona pokole loa ku ana ua keiki la imua o Calaudila, a iloko o na mino aka papalina la i kunou mai ai ua keiki la a pane mai Ia penei: Aloha oe e ke kaikamahine. Hookokoe ae la o Calaudila i kono mau maka a pane aku Ia: Aloha no paha oe. Pane hou mai la ke keiki: He malihini paha oe ?

Kahaha! wahi a Calaudila, Kai no hoi he malihini no au; heaha kau ninau no ko'u malihini a me ka ole ? Pane mai la ke keiki* Auwe ! Nani ke oolea o kau mau pane ana. Heaha la ka mea nana i hoouluku i kou noonoo i huhu loa ai oe ? He kumu no, ua ike no oe ia mea. Heaha la kou mea hoao mai e ninau ia'u, oiai, ua maopopo lea ia'u aohe mea e ae nana e hoopuiwa mau nei ia'u i na wa a pau, ooe wale no; aka, no kuu ike ole ia oe ia wa* aka, i keia hora, ua loaa ke kolohe ia'u o oe no, aohe mea e ae. Pane aku la ke keiki: He oiaio kau mea e olelo mai nei, a ke ae aku nei au; a ke hai pu aku nei au ia oe, e kali oe la'u iloko o na hora elua a i hoi ole mai au, alaih, e hoon)anao iho oe, make au aole e ola; aka, ina hoi i hoi mai au iloko o na hora elua, alaila, hoomanao iho oe, o Edisepa he kauwa na'u, o Heneri i pio na'u, a o ko laua mau lio i mea e halihali ai 1 ka'u mau ukana; a e nana i kuu alahele, i pau ke kffhibewa i ke keiki o ke kai nei; a ia wa koke no nalo aku la ua keiki la I mea e maopopo ai ia kaua e ka mea heluhelu ka inoa o keia kei«i a me kona makuakane, e pono kou mea ka* kau e hoike aku ano. 0 keia keiki, oia no o Guni Oalena. 0 keia no ke keiki ponoi a Ounilewa, ke kupua a alii hoi o Moana. Ua hoike mua ia aku no keia kanaka ma na helu aku nei i hala, a oia alii o ka mo ana oia no keia, a o kana ke iki ponoi keia me Bea Uliuli, ka Moiwahineo ke aupuni Waoakua. Ua maopopo ae la keia, nelaila, e kamailio kaua e ka mea heluhelu i ke kii ana a ua Gant Oaleni la ia Heneii a me Edisepa. Oiai no o Henen a me Edisepa e paku alai ana ia Eureduta, ke Kupua o na Mauna Aniani Khiku, aia hoi t ku ana ua Guni Oalena la a pane aku la ia Heneii penei: E ke kanaka hilahila ole, ano e make ana oe ia'u, e mihi wale mai no oe e pooo al - 1 Huli ino mai la o Henen a pane mai h penei: O oe e ke kanaka a'u ī ike ole ai. e ku oe a e hele aku mai keia wahi aku, obi, aole ou kuleana maanei 1 kela wa koke no, komo iho la ua Guni Galena la i kona kapa pouli, a e like me ka miki ana a ke owau (pepoki) 1 ka iole, tilo aku la o Henen īaia. (A&ipo*.}