Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVI, Number 15, 9 April 1887 — KA MOOLELO KAHIKO O ENELANI. Unuhiia no ka Nupepa Kuokoa. [ARTICLE]

KA MOOLELO KAHIKO O ENELANI. Unuhiia no ka Nupepa Kuokoa.

MOKUNA VIII. EXCL\NI UALALO O Wiu\MA 1., KE Duke lanakila o Nov.ana. HE kanaka huhu ikaika o Wiliaaia I. t ahe nsa i wiwo oie hoi ma na mea a pau, a e iike me,ka ikaika ona mea e hana ia mai ana iaia, pela e pii mau ae ai ka enaena o kona huhu, aka, he malielie koke ke hooko ia kona aoao a pau. Pela oia i upu a> e loaa he n jho ana maluhia hou no ka lahui Ene!ani mamuli o keia ala hou ana o ke kuee, aka, ua halawai mai la kona mau iini a pau me na kuee ikaika a nohiia oia i hoohana aku ai i kona mau lima e lawe i ke ola o ke kanaka, a e hoolaahia i kona poo me ke kapu oke koko; a nnmuli o ia hain ana ua hoolilo ia iho la o Enelani i ilina kupapau no na heana. Holo mai la mai Ire!ani he elua mau keiki na ke alii Han la ma na moku e kaua i ka lahui Nomana, no laua na inoa Edemana a me God«rin, a ua hoo-1 pio ia laua e ke alii Wiha«na 1., Ka La- j nakila. Ma ia hope koke no ua puni ae la ke alii Wiiiama i na enemi, ma ka aina ama ke kai. Ala nui ae la na kanaka Enelani a lawelawe iho la i na hana haihai kanawai a pau; kono aku la lakou i kela me keia ano lahui e kokua pu mai la lakou; i kekahi wa, hiki hou aku la na kanaka Dcnemaka ma Enelani a kokua nui aku la i na kamaaina e kaua ika lahui Nomana a me ko lakou alii. Iwaena o na poino lehulehu maluna o ka aina a me na hana pakaha wale he nui, aole loa i kuemi hope na keehina wawae o Wiliama ka Lanakila mai ke alahele ae o ke kau& a me ka luku i kona mau enemi. Ua koikoi like ka pomo ame ka weliweli oka hookahe koko ma na aoao a elua, a no ka hopena hoi oko Wiliama komo poo ana 1 ke kaua, ua lanakila haaheo ae la oia maluna o ka aina a puni o Enelani, a maluna pu o kekahi mau okana aina lehulehu o Sckotia. Alaila ua hoomaha īho kona mau inea a pau 9 ke kaua, iwaena o na mohai, alana, a me na wai-

wai he nui ana enemi i haawi manawalea mai nona a me kona pualikaua lanakila. Hala ae la keia puu pilikia nui o ke alii Wiliama, hoi pono iki iho !a ka ai-| na mawaena o ka noho ana maluhia a i! kona knlana mau, aka, aia hou he kulana paonioni iki i hookahuaia ma ke alo ponoi o ke alii ka mea ana i upu mua ole ai e hoea hou mai ana he noho'na kue iwaena o kona iwi a me kona io ponoi, a ua nani hoi ke kue na waho mai na na enemi. Aia he ekolu mau keiki ponoi ake alii me kana wahine no lakou na inoa, Robata i kapaia o Curthose mamuli o ka pokole o kona mauwawa:; Wiliami a i ole o Rufus i kapaia o "Ka Ulaula" mamuli o ka ulaula o kona lauoho; a o Hanale i Kapaia ka "haamana maikai," mamu'i o kona ake nui i ka huli naauao. Ia Robata i ulu ae ai oke kulana kanaka makua, nonei aku la oia i kona makuakane e hoolilo aku iaia ke aupuni o Nomana, oiai oia ka hooilina oiaio 0 ke kalaunu a i punahele loa hoi i kona makuahine. Ua hoole koke aku kona makuakane no keia noi a kana keiki, me na noo noo pu iloko ona, aia no he wa e hooai i ke kuiana noho'na aupuni maluna ona ke loaa he wa pono. N T o keia hoole ana a kona makuakane, komo koke iho la ka manaohuhu i!oko ona me hē la o koni manao i kela wa, aia Ina noonoo a pau o kona makuakane e | pih ana i ke aupuni maluna o kona mau pokii, aua hli pu oia ia laua. He oiaio ua hooia koke ia kona manao liii, rna o kona hjao ana e lawe 1 ke ola o kona-mau pokii me ka pahikaua, aka, ua pakele laua mamu'i oke pale ikaika ana a ko laua makuakane. No ia mea, haale'e iho !a ua R**bata nei ika hooie me ki manao huhu, a. hele a*u la a noho maloko o kekahi kakela okoa, a hoala ae la i kekahi mau hana eono ole me ka ike ole o kona makuakane iia oia maloko o ia ka--1 kela kahi i noho ai a mamuli ona i ulu ' mai ai keia mau hana pono ole. No- | hila, ua hele aku la ka makuakane e ! hookau i ka*hoop3i maluna o ka poe a ' l»au malc4to o ua nei, a iwaena * o ka hahana o ka hakoko ana i ike īho \ ai ka makua i kana keiki Rohata i aneane e make, iaia e auehe iha ana e omau t ka maka o ka pahikaua ma kooā umauma, a no b mea i kaili hou ae ai ka makuakane t kona lima, a pa3eka« na ke ola o kana keiku

Htk aka īa o īka lo* t ; fca bala o koai ®atsao* t hia!e*t ihoj la i kona makea a ui Ulo oa he keiki» e lowana h;!e 2112 ena kela 3 keu! *r>hi m« ka uhieha pu 1 koru» kuia E neho ana i«r3ena o a» aha leaka 2 eie rv> hana Lapiwale ioo k>a. A he tnea haohao paha ia oe e ka mea heluheia ke heomanao īho, mahea la &a e ae e hiki a; i keii keiki ke iavcls«t i - keia eu-i hana, c»wi rra*uakane i : nana o!e aku ai sa;a aea he'e oia n»muli o kona manao IHo- Ae, aia eo kona makuahine ka mea i a'oha iata a i hoopuuahele nui ho»; a eiai ua keiki ne* e hele auwana U nva ka iti honua, ke hahai pu la ke aloha o kooa makua kane mahope ona, e heouna ana i ke dala a me na pono he nui oona nie ke kue Ike kauoha a kana a!ii kane ka Moi Wiiiama 1., o Eneiani, a e hali ia ana keia mau u>ea e kekahi kauwa la welawe o ke alo a!ti me ka enalu loa. A no ka hope ua lohe »ho \a ke alii i keia hana a kana wahine a ua lilo ia i niea huhu loa nona a hooweliweli pu aku la i ui wahi kauwa nti e haehae i kona kina No ia mea ua kau ka weli i ke kauwa a hoolilo iho la iaia i kahu* na moneka e noho mehameha ana, me ka malama mau ana i kona mau maka uiaiuna o ko:ia poo no ke alii. Hamau hou iho la ka weliweli oka hookahe koko ma ka aina me ka hoomau pu ia no nae o na kue a me na ki pikioi liiliL Aka aole loa i hoohema hema aku ke alii; ma kona ano he kanaka ake maluhia a me ka wiwo ole pu, ua hooikaika mau oia e malu ka noho ana o na kanaka e hoopio aku i na hana ino a pau. He alii ake pu keia i ka holomua o na pomaikai o ka aina, he ake dala ahe ai pakiko. A o kona au e nohoalii ana, ua haia pu ia me na kuia lehulehu. ( Aoie i peiu.)