Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVI, Number 16, 16 April 1887 — Page 2

Page PDF (2.09 MB)

This text was transcribed by:  Veronica M Pimental
This work is dedicated to:  Leitutu Kapuahoonani Kekoa

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

No ka Makahiki  $2.00

No Eono Mahina  $1.00

  KUIKE KA RULA

Poaono  Aperila 16, 1887

HUAKAI ALII NO LADANA

 

 Ma ka mokuahi Australia o ka Poalua nei i kau aku ai ko kakou Lani Moiwahine Kapiolani, ka Hooilina Alii Liliuokalani, i ukali ia e ka Mea Mahaloia Jno. O Dominis a me ke Kiaaina Curtis P. Iaukea, S. Nowlein me kana kaikamahine, Col. J. H. Boyd a me kekahi heluna nui o ko kakou mau ohua kamaaina.

 He hora okoa mamua ae o ka wa holo o ka moku oia ka hora 12 awakea, ua hoopihaia ka uwapo e na kanaka a pela pu maluna o na oneki moku.  Malaila pu ae ka puali puhi ohe kahi i hoonanea ai e like me ka mau, he mau wahi kauna koa a me na makai kekahi i hoea ae malaila e

 hoohanohano aku i ka huakai alii no ka oneki o ka moku ma ka laua huakai no Ladana.

 He mau minute pokole koe a hiki ae i ka manawa holo o ka moku, ua hoea mua ae la ka Hooilina Alii i ukali, ia e kana kane no ka oneki o ka moku, alaila, ua hoea ae la ka Moi a me ka Moiwahine maluna o ke kaa alii a kau aku la no moku, iwaena o na hea inoa no ka ihiihi o ka Moiwahine , a me na leo hanuunuu uwe o ke aloha no keia kaawale ana mai ke one oiwi aku.

 He wa keia no ke anaina kanaka nui e hookeke ana me ke ake nui o ka ike hope aku i na helehelena o ka Moiwahine, a iloko o keia piha hookeke, ua kiei mai la ka Moiwahine ma ka palekai o ka moku me kana Alii kane e ku ana ma kona aoao, a me na mapuna leo walohia a ke aloha i pane mai ai oia i ke anaina kanaka: "Aloha oukou:e pule oukou no'u." Ia wa ikuwa like me ai na leo o na makaainana a panai aku la me na leo kauo: "Aloha o-e. Aloha no-"

 Alaila, ike aku la ka mea kakau iaia e kaulona pono ana maluna o ka oneki, i ka pii malie ana ae o na lima o ka Moiwahine me ka hainaka ma kona lima, a kaomi malie iho la i kona mau maka a na waimaka e hoohakui mai ana i na hana nui a ke aloha, a no ke kahi mau sekona pokole, ikea aku la ke kulou like ana ae o na'lii, a haawi ae la i ko laua aloha ma ka honi no ke kaawale ana aku o kekahi mai kekahi aku.

 Maluna o kekahi hapa mahuahua o ke anaina kanaka i akoakoa ae, ua ikea aku lakou e kupenu ana i na waimaka o ke aloha, alaila, maalo ae la ma ke alo o ka Moiwahine e hoomau ana i ke ku he heluna nui o na kamaaina haole, a haawi aku la i ko lakou mau lulu lima pu me ia; me na leo hoolana a ohaoha i panai pu ae ai ka puali puhi ohe i ke Mele Lahui, a oia no ka wa i hemo ae ai na laina i hoopaa ia ai ka moku a nee malie aku la i hope me ke kilakila o ka hae kalaunu e welo ana ma kona kia mua. Me na ani hainaka ana, ua ku mamao aku la ka moku mai ka uwapo aku, a hoopololei ia ae la kona ihu aku ale no ke ala moana.

 Kaalo ae la moku makai pono o ka uwapo mokuahi o Waila ma, oia no ka wa i kani mai ai na pu aloha o ka batari o Kakaako i panaiia me ko ka moku kaua Caroline e ku nei ma ke awa, a niau aku la ka mokuahi e lawe ana i kana mau ukana ihiihi no na aina mamao.

 Ma kona ala no ka nuku o Mamala i ukali aku ao na mokuahi Eleu e lawe ana i ke Alii ka Moi a me kekahi heluna nui o na maka hanohano, a me ka mokuahi J. A. Cummins kekahi i hele kona oneki a ohuohu i ka hui himeni Kawaihau a me ka puali puhi ohe. A mawaho pono ae o Waikiki i huli hoi mai ai laua no ke awa, a pale ae la ka ike'na i na hiona hope o ka Moiwahine a me ka Hooilina Kalaunu o Hawaii.

 

 MAI NA PAE AINA O KA HEMA

 

 Eia hou keia mau palapala i kaka@ ia e ka Rev. Lono, ma ka la 24 o Iune o ka makahiki i hala,  ma ka la 30 o Augate o ia makahiki no. E hai mai ana i ke ano o ko lakou noho ana a me na mea hou. E nana iho i kekahi hapa o keia leta i kakauia ma ka olelo Kilibati a me ka unuhi ana malalo iho.

 

 "Kuu hoa mai ka ua lani polua, me he po la ke aumoe o Koolau, kuu hoa e @ Rev. G. Leleo, Aloha nui kaua:

  Ke kakau e ae nei au i keia wahi leia nau mamua o ko Hoku Ae hiki ana mai.  Ua pae hou maua i Maiana nei, ua hehi hou i na one olino o Kilibati nei, ua a u hou i na kai a kakou e puulu pu ai me na wahine, a me na keiki.

  Aloha no hoi na hoa hoomanawanui o na inea o keia mau aina.  Eia maua ke hapai hou nei i ka hana me ka hoomanawanui no. Oia mau no, aole no i ano hou ae, ua kamaaina kaua i keia lahui, imua a i hope, he mea makahewa ka haanou wale aku. He maluhia ko Malana poe, aole haunele, e like me ko Tarawa e kaua mai nei.  Lohe mai au, ua holo mai kekahi hapa o Abaian i Tarawa e kaua ai. Aia no nae ke Alii Kaiea i Abaian.

   Aole no o'u mai no Kanoho ma o Marakei.  Lohe mai au ma ka R. Maka leta, he maikai na hana ma kona kihapai.  Ua lohe no paha oe i ko Kanoa waiho ana i ka oihana, no ka hiki ole ke hoomalu i kona hale.  Aole no hoi he lohe ia mai no Kapu.

 He maikai na hana ma Abemama. Ua lohe no paha oe i ko J. Teraoi ma hoi hou ana e omo waiu i o Mr. A. C. Walkup.  A lohe wale mai nei no au, ua make ka o Maria, aole nae i maopopo loa. Lohe mai nei au, ua nalowale o L. Bobu o Apaian. Ua holo oia i Sidane, a huli hoi mai no Kilibati nei, aole nae oia i hiki mai, a hala ae nei keia mau mahina eha.  Ke huli ia nei, aole i loaa, ua poho paha me kona moku i ka moana.

  Aole no a'u mea hou ano nui e hai aku ai. He maikai no maua me ka ohana kamalii a maua.

Ua haalele aku maua i kahi home kahiko o maua, a eia iwaenakonu o ke kihapai kahi home hou.  Ua paa ae nei kahi home hou a maua i auamo pu mai ai mai Honolulu mai.

  Ke keke mai nei ka niho o na haole kuai niu o Maiana nei i kuu kuhikuhi ia'u mau wahi keiki ma ka ike hookuonoono, ua hele a hailepo na maka o kahi hoahanau haole o kakou i kuu kuhikuhi pono i ke ano e loaa ai ka pono o keia ola ana.  Ua ike no oe, he enemi kakou no ia poe, a ke imi epa mai nei ia Lono. Ua i aku au: hoopii ia a miliona, alaila ahu ka -

Ke oki nei au.  Ke aloha nui nei o Julia ia oe, a o maua pu no ia oe, a me na keiki a kakou. A o ka maua mau pule i ka Haku, nou kekahi, e hahai ia kou mau la mehameha me ka oluolu, a me ka pomaikai. Kou pokii o ka pono.           W.N. Lono.

 

      Iulai 5, 1886

  Eia hou au me keia wahi mea hou ano nui e pili ana no Tekea. N te bon aei July 5 e anoanoa te aine numa Ten Tekea, ao e manan te baineme n tebo nai.  N na buta tuan Ten Tekea, ao nkana e aki reke, e terinaki Ten Tekea.  E nako tuana ba $10.00, ma te kanakoaki Ten Tekea mat Maaiana.  Ao aei T.Tekea e mena i rou nkai, n tanina te Itoi ninaina.  E bati n okioki n te aro ni buakaka arei, I reirei na nkea, ao e aki ono, ao nkai E kananoana arona.  Owau no,  LONO.

 

  Eia iho ka unuhi ana:

  I keia la 5 o Iulai, ua peapeahi aku o Tekea i ka wahine mea kane, a ua hele mai ka mea wahine e hoopilikia ia'u, e hoi mai ana i uku no Tekea, ina aole e loaa aku, e pepehi ia o Tekea.

  Nolaila , ua haawi ia ka uku he 10 dala, a e kipaku ia aku ana o Tekea mai Maiana aku nei, a eia o Tekea ke noho pu nei me a'u keia wa, e kali ia Hoku Ao. Ua hana pinepine oia i na hana ino a'u i ao aku ai iaia mamua, aole nae he lohe; a i keia wa ua pilikia oia.   Owau no,   W.N. LONO

 

  Rev. G. Leleo, Aloha nui kaua:

  Ma ka la 13 o Augate nei i maalo mai ai Moku Ao ma Maiana nei, a he wahi manawa pokole wale no kona kalewa ana mai, a nalowale koke aku la no kana huakai wikiwiki i ke komohana.  O na ope leta a me na wahi miki poi kai loaa mai nei, a koe aku la kekahi aia no ke moe lolii la iloko o ka opu o ka Hoku Ao.  E huli hoi mai ana oia i o makou nei i ka malama paha o Sepatemaba, a i ole , i Okatoba.  Ua kakau leta au nau i ka malama o Iune aku nei i hala, a ke kakau hou nei nau i keia la me ka hoomanao ana i ka kakou mau hana o na la i hala.  Aloha no hoi.

  Aole no i maopopo ia'u ke kumu o ko W.B. Kapu waiho ana i ka hana, a mai Honolulu mai nei ka lohe, ua waiho ka oia. Ke hapa nei ka na paahana Hawaii ma Kilibati nei.  E noi nui kakou i ke Kahu nona ke kihapai, i mau paahana hou no Kilibati nei. Aloha no na hoa.

  Oia mau no na hana me ke alahele malie.  Ua hoohui iho nei au i na elemakule a me na hoahanau, e @uka pu no ka hoala ana i na kula, me he kula aupuni la.  E kukulu ia mau hale kula ma na kulanakauhale, a e koho la i mau kumu kula, a na na mea a pau e uku na kumu kula.  Ua hooholoia keia, a o ka hooko ana ka mea i koe.  Ua hana mau au i keia mai kinohi mai o kuu noho ana ma Maiana nei, aole nae he hiki.

 He mea paakiki ma keia aina ka hanai ana ia lakou iho. Ua hoala ai i wahi kula hanai na'u, a ke noho pu nei me a'u na haumana, eha keikikane a he eha no hoi mau kaikamahine. Aole o'u lohe iki mai no ka hana ma Tarawa, Abaian, Marakei, Butaritari, a me na Mokupuni ma ka Hema.

  Oia mau no ko'u wahi ola nawaliwali. He maikia Julia a me Rose. Ke haawi pu aku nei makou i ko makou aloha nou a me na keiki a kakou. Aloha nui loa oukou. Ke pule nei au i ka Haku nou, e malama i kou ola i na la o kou noho poeleele ana: (makaole.)  A i kau pule ana i ka Haku o kaua, e hoomanao oe no'u kekahi, i hoopau ae au i ke koena o kuu mau la i ka hana ana i ka luhi o kaua, Amene.  Kou hoa kauwa iloko o ka Haku Iesu Karisto.     W.N. LONO

 

Maiana, June 8, 1886

  I na hoahanau o ka Ekalesia makua o Kawaiahao, kona mau Kula Sabati a me kona Ahahui Opiopio Imi Pono Karistiano, Aloha nui oukou.

  Eia mau no oukou imua i kuu mau maka me keia mau huaolelo meakaka ma ka paia: " Na ko Kawaiahao keia wati makana," a ke koele mau nei kona mau sekona i ka po a me ke ao, e hoala mai ana i na hoomanao ana no Kawaiahao.

Ma ko ke Akua iokomakai, ua pae hou mai nei au i kuu kihapai ma Maiana nei, a hui hou me na keiki o ka lahui a'u i aloha ai.

  Eia au ke kuoe hou nei iwaena o ke kihapai, e hooikaika ana e like me kahi ikaika mai ka Haku mai. Aole e hiki ke haano'u wale aku ua holo mua na hana, aka, he maikai no nae hana a ka Haku me ka poe uuku i launa pu mai me kakou. Aia no ka hapa nui o kanaka ma ko Satana aoao. Nolaila, e pule nui kakou i ke Akua, e lilo mai na hapa a elua, ka uuku a me ka nui, no ko kakou Haku Iesu Karisto.

   He maluhia ka noho ana o ko Maiana nei iloko o keia mau makahiki 7 i hala ae nei, aole na onene kaua, aole ona rama, a haunaele wale e like me ko Tarawa e kaua mau nei.  Palapala mai nei o Haina, he nui ke kaua ma Tarawa, ke hao wale la kanaka i ko lakou mau wahi pono kino.

  He nui ke kihapai o Kilibati, a ke hapa nei paahana Hawaii. Ua aui ae na la pouliuli loa, a na opio Hawaii e makau ai ke holo i Kilibati, o pau i ka ai ia. Eia ka manawa e kukulu ai i na kula hanai keikikane, a kaikamahine hoi. Auhea la na ui o ke kula Kaula, a me na opio o Kawaiahao i piha i ke aloha i na keiki Kilibati e uwe aku nei, e ake ana e omo aku i ka waiu aiai o ka naauao.

 E hookahe mai i ka muliwai huali o ka noeau mai luna mai o ka piko o Kaala, (Kawaiahao Seminary) a i na kula panoa o Kilibati.  Mahalo nui au ia Emma Kapu i kuu ike ana iaia e paa ana i ka lima akau o kona papa, e hana pu ana me kona luaui ma Tapiteuea.

 Hai mai nei kekahi haole ia'u he kumu kula haole oia no Butaritari, a ke naue ae la ma ia ala pokole o ka imi naauao ka Kanoa ma mau kamalii.

 Aole au i lohe mai no kuu mau hoa lawe hana e noho mai nei ma ko lakou mau kihapai. E lohe auanei oukou mai ka lakou mau leta aku, i na mea pili i ka ka Haku hana malaila.

 Aole no he mau mea hou ano nui. He oluolu iki au i keia mau la, a pela no ka'u. Julia a me ka ohana kamalii hanai a maua.

  Ke haawi aku nei makou i ko makou aloha nui no oukou a pau, a koe ole aku kekahi. A o ka kakou mau pule i ka Makua Lani, no kekahi a me kekahi, a Nana e hoohalawai hou ia kakou mahope. Ma keia ao paha, mao paha. Me ka mahalo. Ko oukou makamaka no.  W.N.LONO.

 

Ke Puhi Waiona ma Kohala

 

  Ua hopuia mai nei ma na pali mawaena o Pololu me Honokane he 10 mau pake puhi lama, a ua pau nui i ka lawe ia mai no Kawa mahope iho o ko lakou ae ana i ka hewa imua o ko Kohala lunakanawai me ka hoonui hana ole. He 11 ka nui o na pake i hopu ia a ua hoikeia mai ua hemo aku hookahi o lakou.

  O ke kahua puhi lama a keia mau pake e noho ai, aia no ia iwaena o ka pali ma kahi nihinihi, a he mea haohao loa i ko laila poe kamaaina ka hiki ana ke halihali i na mea paahana puhi a me na kaki wai nunui ma ka pali, oiai he ololi loa ke ala e iho ai.

  Ua hoike pu ia mai no hoi ka weliweli ia o keia poe pake e ka poe huli, oiai ua lako mau lakou me na mea eha a he pinepine no hoi ka hoao ia ana e hopu me ka holopono ole. A ia Mr. Jas, Kaai hoi me kona puali huli ua pau nui i ka paa, a oia keia e noho nui mai nei ma Kawa.

  He wiwo ole maoli no ka moolelo e keia kanaka i mauna ai i i kona ola iho e kinai i na haihai kanawai kiekie a na pake, a ua hoike ia ia mai oia hookahi wale iho no ka mea nana i hele e hopu keia poe pake ilalo o ka pali me ka makau ole, oiai kona poe kokua e noho kiai ana maluna o ka pali. A ua hoea aku oia iwaena o ke kahua puhi waiona oiai na pake e hooninipo ia ana e ka hiamoe no ka luhi paha.

  Me @ mahalo nui i panai ia aku no ka wiwo ole, aole loa i nele keia pepa i na mahalo pu ana nona he nui, a oia ka makou e haawi aku nei i na hoomaikai palena ole ma kou hana kaulana ana.

   Wahi hou a ko laila poe kamaaina, aole o keia wale no ka poe puhi waiona, he lehulehu aku ae e noho hoopue mai la ma ko laila mau kuahiwi me ke kau nui ia o ka weli. Ua piha a ua lawa me na mea make.

 KA MOOLELO KAHIKO O

ENELANI

 U@iia me ka Nupepa Kuokoa

MOKUNA VIII

ENELANI MALALO O WILIAMA I., KE DUKE LANAKILA O NOMANA.

 

I na hoa heluhelu:  Ma na helu mua i hala e pili ana i ka nohoalii o Enelani malalo o keia Wiliama, ua hoikeike aku ka mea kakau i ka puni a keia alii oia ka hahau holoholona, a oiai oia e noho ana i ka ihiihi o ka nohoalii o ke aupuni liona, aole loa oia i waiho ae i keia hana punahele ana o ka hahai holoholona, oiai ka aina iloko o ka enaena o na mea kaua, a he mea paha na kakou e manao iho ai, aole loa hookahi kanaka e hiki ke hoohana i kona lolo ma na mea a pau mawaho ae o kekahi hana ano nui loa e holopono ai ke hahai pololei ia maluna o kona ala.

  Mamuli o keia hana punahele a ke alii Wiliama, ua papa aku la oia i na kahua kulanakauhale a pau i hooneoneo ia ai e ke ahi ma o kela po i poni ia ai oia, aole e kukulu ia i hookahi wahi hale, aka, e kanu i na laau o kela a me keia ano, a e hoolilo i kuahiwi ululaau no na dia a me na holoholona e ae.  Ma kekahi mau taona ua puhi ia na hale i ke ani, a ua hoolilo pu ia i ululaau holo no na dia.  Nui ka poino o na makaainana e noho ana ma keia wahi, a na ia mea hoi i kipaku aku he heluna nui o na kanaka e noho iloko o na poopoo kuahiwi; a o ka nui keia mau wahi i hoolilo ia i mau ululaau, he 69 ululaau, no lakou na tausani eka he lehulehu.  No kekahi wa loihi, ua uluwehiwehi koke ae la keia mau wahi me na laau, a ua hoopiha pu ia me na holoholona hihiu he nui.  A iloko o ka hapanui o kona mau la i ola ai i ka 21 o kona mau makahiki i nohoalii ai ma Enelani, ua hele mau aku oia iloko o ka ululaau i ka hahai holoholona me kona mau ukali; a ua oleloia no hoi ua make kekahi keiki a Wiliama, (oia hoi ka eha okana mau keiki i hoikeole ia ma ka helu i hala) mamuli o ka hou ia ana e ke kiwi o kekahi dia kane.

  No kekahi manawa loihi mahope iho ua komo hou iho la ke alii Wiliama iloko o na kuee me ke alii o Farani e noho ana ia au, a he mau aina ke kumu o keia mau kuee. Oiai nae keia uluaoa hou o ka aina, aia ke alii Wiliama ke waiho la ma kahi moe no kekahi mai, a ua hele mai la ke o o na olelo ikaika a ke alii o Farani a hiki imua o Wiliama ma kona wahi moe. No ia mea, e like me kona ano mau ka wiwo ole, kuihe ole, a me ka oi'kela aku o ka huluaa ma na hana o keia ano, ua ala ae la oia mai kona wahi moe ae, a hoeu koke no i kona mau koa no kekaua, pela no hoi ke alii o Farani i panai mai ai i na koa ma kona aoao a kaua iho la laua.

  Ma ka makaikai ana i na helehelena o ke kaua hahana i hooukaia e na aoao a elua, ua ikea aku la ke kaheawai o ka lanakila ma ka aoao o ke alii o Farani, a ua aneane e lilo aku i@ia ka hanohano o ke kahua kaua; aka nae, aole loa i hooki o Wiliama i kona nee mua ana, oiai ka make koikoi e ukali ana i kona mau koa- I ke alii Farani nae e hookikaha ana maluna o kona lio iwaena o na kahua hale i puhi ia i ke ahi, a e kupu mau ae ana na manaolana iloko ona kona lanakila hiwahiwa maluna o ka liona o Nomana, ua hehi hewa aku la kona lio i kekahi momoku ahi e a ana a wela ae la kona wawae.  Na ia mea i hoopuiwa ae i ka lio me ka ikaika a holo aku la me ka pupule nui. Haule aku la ke alii Farani ilalo o ka honua a loaa he mau palapu mainoino ma kona kino, a mamuli o keia poino ana i lulumi aku ai na koa ma kona wahi e waiho mauleule ana me ka nana ole ae i na enemi e hoomau aku nei i ke kaua. A no ka hopena o keia kaua ana, ua haawi pio mai la ka aoao o ke alii Farani i ka lanakila no Wiliama ka liona o Nomana, iwaena o ka maewaewa a me ka luku nui ia.

  He mau la mahope iho, make aku la ke alii Farani me ka hoopaa ana i kona hooilina hope e haawi ana i na aina a me na kanaka ana i noho hoomalu loihi ai no kekahi manawa malalo o ka hoomalu ana a Wiliama.  Me ka loaa hou ana ia Wiliama keia hanohano o ke kahua kaua a me kona kulana wiwo ole, ua haawimakana aku la oia i kana keiki ia Henere ia elima tansani dala gula he hoike no kona hoomaikai mamuli o kona manao kiekie nana i kuhikuhi ke ala kaua e lanakila ai kona mau koa.

  He mau la loihi mahope mai, a o ka 21 makahiki hoi ia i nohoalii ai o Wiliama maluna o Enelani, make iho la oia.  Alaila, ala like mai la na keikianae e koino na pomaikai a me ke aupuni o ko lakou makuakane i rula ai no 21 makahiki, a no lakou na moolelo e hoike ia aku ana i keia pule ae.

 (Aole i pau)

D. B. WAHINE

 

LOIO MA KE KANAWAI IMUA O NA         Aha a pau o keia Aupuni

     .

  He Luna Hooiaio Palapala Kepa ma ka Apana o Hilo.

  He Luna Haawi Palapala Mare no ka Apana o Hilo.

 

Kunakena ua hou Pah@

 

  E ahonui mai: - Ma ka wanaao hora 3 o ka la 10 o Aperila o kela pule aku nei, ma kahi kokoke i ke kihi komohana akau o ka huina o na alanui Moiwahine a me Alakea, ua hana ia keia hana weliweli a limakoko e kekahi kanaka maluna o ke ki@o o kana wahine, a penei ka moolelo i loaa mai ma na @ono:

  O keia mau mea a elua he mau malihini mai Maui mai a noho i Honolulu nei, ma ka po i hai ia ae la a ma ka hora 12 o ke aumoe, ua ike ia laua e huli hoi mai ana, a ua lohe pu ia ko laua mau onene ana ma ke alanui, a pele laua i hoi ai a hiki i ka hale, a ma ka wanaao hora 3 Sabati, ua ala ae la ke kane me ka pahi ma kona lima a pahu aku la i kana wahine oiai no kela e moe lolii ana a ku aku la ma ka waha, puoho ae la kela me ka makau nui a pahu ia aku la a ku hou no ma ka a-i; i keia wa oia i holina ae ai, a aia koke no malaila kekahi lima kokua ma ka inoa o Lui, a hopu aku la oia i ka pahi ma ko iala lima, a paa aku la ma ka oi manao ae la e huki, aole nae e hiki, uhaki ae la keia a hai ana ka pahi, a na na lima o ke kanawai i lawe aku iaia no ka halewai, a o ka mea poino ua lawe ia no Haukipila, aole nae i poino ke ola.  Wahi ana: " Makemake wau e make kela wahine mamua a mahope aku wau." Ka! Kupanaha ke kupouli ano e o ka noonoo maikai a hopu i ka pahi a hanai aku ma ka waha o ka wahine.  O ke kumu o keia, aole i maopopo. Ea! Aole pono hanahana pahi kela wahine. Maikai, makana iaia ka ai kela ia, kela mea maikai pau loa, alaila, aole pilikia pi mai like pu kela.   JOEL KEALA

 

Haunaele ma Onomea, Hilo

 

 Ma Onomea, Hilo, ua ale ae he haunaele mawaena o Makeo (k) me na pukiki me ke ano kuhihewa o na pukiki na keia kanaka i aihue ka lio, aole nae pela ka pololei, he mea okoa no ka mea nana i aihue a eia oia i ka halepaahao kahi i paa ai.  Ua oi paumi aku ko na pukiki inaina mamua ae o ka mea pono no Makeo me ka hoopuka ana i na huaolelo ino i oi aku mamua o ka mea pono i keia peni ke hoike aku. O ka mea i loaa iki oia keia: Kanaka no Sapono – Tirarabuga, a pele aku. A eia ua poe pukiki nei i ka hale hookolokolo kahi i noho ai malalo o ka hoopii a Makeo.  A ma ka la 2 hora 7 p.m. O Aperila.  Ma Kalaoa, Hilo kekahi haunaele i hoala ia  mawaena o na pake hana la o Onomea Sugar Co: me ke kanaka o Palau, ua pakele mahunehune na kanaka i na keiki o ka aina pua o Kina i na laau loloa.         D.I. Wailani Jr

 

HOOLAHA HOU

$20.00 Makana

  Ua nalowale ma ka la 31 o Maraki, 1887, hookahi lio hulupala i kuniia J.J., a me hookahi lio ulaula i kuniia M.6.  O ka mea e hoihoi mai ana i keia mau lio ma kahi o SEE HOP (pake), ma Moanalua, Kupa, Oahu, e loaa no ka makana maluna.     2124-@

 

HOOLAHA A KA LUNA HOOPONOPONO WAIWAI

 OIAI, ua hookohu pono ia mai ka mea nona ka inoa malalo e ka Lunakanawai F.S. Lyman, i Lunahooponopono no ka waiwai o KANALUA (k) i make, o Honokaa, Hamakua, Hawaii.  Nolaila, ke kauoha ia aku nei na mea a pau a ka mea make i aie aku ai e waiho koke mai i ka lakou mau bila iloko o na malama eono mai keia wa aku o hoole loa ia, a o ka poe hoi a pau i aie mai i ka mea make e hookaa koke mai ia.                      AKAMU (k)

 

                                                                          Lunahooponopono Waiwai

                                                                          Hilo, Aperila 6, 1887.  (2123 3@

 

COSMORAMA.

                      

   Aia aku nei keia mea nuhou loa no ka hoikeike ma ke taona o Hilo, Hawaii, no kekahi mau pule wale, a e hiki ae ama Kohala, Hawaii, a ma Wailuku me Hanama, Maui.

  E hoike ana keia COSMORAMA i na hiohiona o na kulanakauhale kaulana nunui, na wahi pana o ka aina, kekahi mau mea ano nui i hanaia mai ka wa kahiko a hiki i keia au.  Mawaena o keia mau mea, o ka pahu pele weliweli a kaulana loa kekahi o ka lua pele Kilauea i ike ia no kekahi wa loihi i hala, na olino o Laupahoehoe, na hoohiwahiwa o ka la hanau o ka Moi Kalakaua Nov. 16, 1886, huakai hoolewa o ka Moiwahine Ema Kaleleonalani, na anaina hula lehulehu i malama ia o ka la Iubile, ke 'lii ka Moi a me kona mau ukali ma ka hale alii, a he lehulehu loa aku o na mea maikai.

  Ua panaiia mai na mahalo kiekie no keia Cosmorama hoikeike kii i malama ia ma Honolulu nei, a ua lawelawe ia na mea a pau me ka malamalama o na kukui a me na ohenana hoonui ike.  He mea pahaohao loa i ka poe a pau e hele ae ana e ike maka, i ka waiwai a me ka naauao o ke kanaka. 

                     Uku komo no na makua     .50

                        "       "        "     keiki        .25

                       Hilo, Hawaii, Aperila 2 1887.                                                                  2122-tf

    $5 MAKANA

 Ina o ka mea e loaa ai kuu lio  (k) ulaula ano lokia huelo pokole, ua kuni ia i ka hao (H) ma ka uha hope, a hoihoi ae ma ka Halekuai o J.T. Walakahauki, e loaa no ka makana i olelo ia.     2122.

 

  WILDER & CO.  (WAILA MA)

Mea kuai papa a me na like kukulu hale na ane a pau, a me na @ a pau ao ka hale.

      Kihi Alanui Moiwahin me Papu

 

PACIFIC HARDWARE COMPANY

  Na hope o Dilinahama Ma.

Mau Mea Kuai Lako Hao

 Alanui Papu, Honolulu

HOOLAHA HOU.

 (POO AUPUNI)

ILOKO O KA AHA HOOKOLOKOLO

  Kiekie o ke Aupuni Hawaii.

 Kalakaua, ma ka lokomaikai o ke Akua, o ko Hawaii Pae Aina, Moi:

  I ka Ilamuku o ke Aupuni a i ole i kona Hope, me ka mahalo:

  Ke kauohaia aka nei oe e kii aku ia JOSEPH B. MITTON, alias JOSEPH B. MILTON, ka mea i hoopiiia, ina e waiho mai ana oia i kana pane i kakauia iloko o na la he iwakalua mahope iho o ka hooko ia ana o keia, e hele mai imua o ka Aha Hookolokolo Kiekie, ma ke Kau o APERILA o ua Aha la e malama ia ana ma ke Keena Hookolokolo o ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Mokupuni o Oahu, ma ka POAKAHI, la 4 o Aperila e hiki mai ana, ma ka hora 10 kakahiaka, e hoike mai no ke aha la e ae ole ia ai ke noi a HATTIE F. MILTON, ka mea hoopii e like me ka mea i hoakakaia iloko o kana palapala hoopii i pakuiia.

  A e hoihoi mai oe i keia palapala kii me ka hoike piha o kau mau hana no ia mea.

                      Ikea:  Ka Mea Hanohano A. FRANCIS JUDD, Lunakanawai

           (Sila.) Nui o ko makou Aha Hookolokolo  Kiekie ma Honolulu, i keia la 24 o Ianuari, M.H. 1887          HENRY SMITH, Hope Kakauolelo

  Ke hooia nei au o na mea i hoike ia ae la maluna, he kope oiaio no ia o ka palapala kii o ka hihia i hoikeia ae la maluna, a ua kauoha ua Aha la, e hoopanee ia ka hihia a hiki aku i ke Kau o IULAI e hiki mai ana, a e hoolaha ia ka palapala kii e like me ke Kanawai.

   Ikea ko'u lima i keia la 9 o Aperila, 1887

    WILLIAM FOSTER, Kakauolelo.  2124-6ts.

 

    A HA KAAPUNI APANA HOOKOLOKOLO Elua o ko Hawaii Pae Aina.

     Ma ka Hooponopono Waiwai. 

     Mokupuni o Maui      Hawaii Pae Aina   } ss          

     Ma ka waiwai o Louis Leparte, no Kaunakakai, Molokai i make.

  Olelo Kauoha e koho ana i la e hooiaio ai ka Palapala Kauoha, a no ka hoolaha ana.

  No ka mea, ma ka la 10 o Sepatemaba, M.H. 1886, ua waihoia mai imua o ka Aha, kekahi palapala, i olelo ia oia no ke kauoha hope loa a Louis Leparte i make aku la; a me ka palapala hoopii e noi ana e hooiaioia kela palapala kauoha a e hoopuka hoi ka Palapala luna hooko no W.W.Weed, ua waiho ia mai e W.W.Weed.

  Nolaila, ua kauohaia o ka POAKAHI, oia ka la 9 o MEI, M.H. 1887, ma ka hora 10 A.M. Ma ka rumi hookolokolo o ia Aha ma Pukoo, ma Molokai, oia ka la a me ka hora, e hooiaoiia'i ia palapala kauoha, a e hoolohe hoi no ia noi ana mai, a me ka poe a pau e pili, e kue ana ia palapala kauoha, a me ka hoopuka ana i ka palapala Luna Hooko.

  A ua kauoha hou ia, e hoolaha no ia mea no na pule ekolu iloko o ke KUOKOA, he nupepa i pai ia a i hoolahaia ma Honolulu.

  Kakauia ma Wailuku, ko Hawaii Pae Aina, Apr. 9, 1887.  GEO. E. RICHARDSON

   Lunakanawai Kaapuni Apana Hookolokolo Elua o ko Hawaii Pae Aina                  2124-3ts.

 

  A HA HOOKOLOKOLO APANA EHA o ko Hawaii Pae Aina, Ma ka hooponopono Waiwai.

  Ma ka Waiwai o KAWAIMAKANUI (k) o Waipouli, Kauai, i make kauoha ole.  Imua o ka Lunakanawai Kaapuni ma ke keena.

  Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka palapala Noi a IOSIA KAINA, ke keiki a Kaina (k), ka hoahanau ponoi o Kawaimakanui, e hoike mai ana o Kawaimakanui (k), no Waipouli i olelo ia, ua make kauoha ole ma ia wahi, ma ka la o ______ M.H. 1858, a e noi ana e haawiia ka Palapala Hookohu Luna Hooponopono Waiwai ia S.R. Hapuku, no Lihue, Kauai.

  Ua kauohaia o ka POAKOLU, ka la 4 o MEI, M.H. 1887, i ka hora 10, oia ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la, imua o ua Lunakanawai la, ma ke Keena Hookolokolo o keia Aha, ma Koloa, Kauai, a ma ia manawa, a ma ia wahi no hele mai na mea a pau i pili e hoike mai i ke kumu, ina he kumu oiaio ko lakou, e ae ole ia ai ua Noi la. A o keia olelo kauoha e hoolahaia ma ka olelo Hawaii, i ekolu pule ma ke KUOKOA nupepa ma Honolulu.

  Kakauia ma Koloa, ko Hawaii Pae Aina   Maraki 28, M.H. 1887

    JACOB HARDY, Lunakanawai Kaapuni Apana Eha.        2123 3t)

 

 A HA HOOKOLOKOLO KAAPUNI APANA Ekolu o Ko Hawaii Pae Aina,  Ma ka hooponopono waiwai.  Ma ka hana o ka Waiwai o J.Fern, o Kohala Akau Hawaiii, i make.

  Ma ka heluhelu a me ka waiho ia ana mai o ka palapala noi a W. FERN, e noi ana e hookohu ia oia i Lunahooponopono no ka Waiwai o James Fern o Kohala Akau, Hawaii i make kauoha ole.  Nolaila, ke kauoha ia aku nei, o ka POAONO, ka la 7 o MEI, 1887, ma ka hora 1 P.M., ma ka Hale Hookolokolo ma Hilo, Hawaii, oia kahi a me ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana ia noi i oleloia a me na mea kue ke hoikeia.

  F.S. LYMAN   Lunakanawai Kaapuni.    Kohala Akau, Hawaii,  Maraki 26, 1887        2122-3t

 

 HOOLAHA HOOMALU AINA

 

E IKE auanei na kanaka a pau o kela ano keia ano, owau o ka mea nona ka inoa malalo iho nei, ke hookapu a ke papa loa aku nei au i na kanaka a pau aole e hele wale e lawe wale i kekahi mea a mau mea paha maluna o kuu apana aina e waiho la ma Kehena a me Kipi, Kohala Akau, mokupuni o Hawaii, me ka loaa ole aku o ka palapala ae mai ia'u aku a mai kuu luna aku paha.

  Ua kapu pu no hoi ka hele wale ana o na pipi, lio, hoki, kekake, puaa, hipa, kao, palahu, moa, maluna o ua apana aina la i olelo ia, oia ka mahele aina o Uilama Bell i make, kekahi o na keiki a Bila Bell, i make mua, a i lilo mai hoi ia'u malalo o ka palapala kuai i hanaia e Uilama Bell i make, a me Wainee Uilama Bell (w) e ola nei, a i apono ia mai hoi e ka Aha Kiekie.

  Ke hookohu pu aku nei au ia KOHN EISKE i Luna nana e malama i ko'u mau pono maluna o ua apana aina la.  Ua loaa ka mana iaia e hopu a e hoopai malalo o na kanawai o ko kakou aina i ka poe e kue mai ana i keia hoolaha; ua mana pu ia e hoolimalima, koe ka mana kuai.  Owau no o

    CHARLES ANDERSON.  Kihalani, Hilo, Hawaii, Aperila 1, 1887        2123 3t

 

A@ WAAPA HUELOBOTI.

 

  E kuai pu aku ana me ka haahaa loa ka Waapa Pailata o KAPENA BABCOCK,  I hana hou ia iho nei a paa e KIMO KAPIOLANI a me kana keiki.  Ua lawa no i ke kia, hoe, &c., he paa i like me ka waapa hou a oi aku no, a i kupono na ka hoohana ma na mokupuni.

 E Kuai pu aku ana maua he Waapa Kuna hou loa, he paa a me ka maikai.  Pela na laau hana waapa, oia na kua, wae, umii a me na kila.

 He mau hana lima akamai keia ma ka home, a o ka poe a pau makemake ana, e ninau i ka mea nona ka inoa malalo, a e loaa no na laau wae i hoopio ia ma na ano a pau no ka hoopaa hou ana ma na wahi popopo nawaliwali o ka waapa.

  E ninau ia                               J.A.DOWER.  

  2122 Im)                          Pahu Leta 459, Honolulu.

 

  UA MAKE IA!

Kekahi Lede a i ole he Keonimana paha, i hiki ke kakau maiau a me ka maikai, he wahi hana i kupono ma ka home a me ke keena hana paha, ma ka hookomo ana ae i kona inoa me na huaolelo :Kakau Kope" ma ka pahu leta 351.  (2121 4t)

 

  NA HOOLAHA HOU

 

 I LOKO O KA AHA KIEKIE O KO Hawaii Pae Aina. Ma ka hana a Y. ANINO Honolulu, mokupuni o Oahu mamuli o ka Palapala Hoopii no ka @ ma, i hoopukaia ma ka la 28 o Maraki 1887, ma ia Aha i oleloia. No ka Waiwai @ ka Lunakanawai Preston.

 O ka la 2 o Aperila, 1887 @ heluheluia ana o ua Palapala @ oleloia, a me ka hooai @ o'u, ua loaa ia'u o Y. ANINO @ he Banekorupa ma o na @ wai i aponoia ma ka la 20 @ kapaia " He Kanawai e @ Waiwai Banekorupa ma ka  @ Hawaii. A ke hooiaio aku nei au @ iaia he Banekorupa maopopo.

 A ke kauoha pu aku nei  @  o ua banekorupa la i olelo ia. @ hooia i ko lakou mau aie imua @ wai la o ka Aha Kiekie e @ keena hookolokolo ma @  Honolulu, ma ka 18 o Aperila, 1887 @ hora 10 o ia la i oleloia, a e @ i mau Hope paha no ka waiwai @ oleloia.

  A e hoolahaia keia mea @ Ke KUOKOA, Hawaiian Gazette a me ke @ Chinese News, he mau nupepa @ Honolulu, ma na olelo Hawaii, @ Pake.

 A e waiho koke mai ka mai @ oleloia he papa inoa o ka poe a @ aku ai imua o ke kaka@ Hanohano, e like me ke kuhi@ wai i oleloia.

 EDWARD PRESTON  Lunakanawai o ka Aha @       2123 2t)

 

  AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE O ko Hawaii Pae Aina. Ma ka hooponopono Waiwai.

  Ma ka hana o ka Waiwai o NAPAHU  KAPU (k) o Honolulu, Oahu, i @ ole.

  Ma ka waiho ia ana mai o ka Palapala @ a KAHALE, wahine a ka mea i @ ana ua make kauoha ole o N@, ma Kapalama, Honolulu, i ka la23 o Apelila 1887, a e noi ana e hoopukaia ka Palapala Hookohu Lunahooponopono Waiwai M. Monsarrat (Maunakea) o Honolulu @.

 Ua kauohaia o ka POALUA, ka la  Apelila, 1887, ma ka hora 10 @ oia ka manawa i kohoia no ka @ ua noi la, ma ka Hale Hookolokolo, ma @olani Hale, Honolulu, a ma ia  @ ia wahi no, e hele mai ai na mea i @ e hoike mai i ke kumu, ina he @ lakou e ae ole ia ai ua noi la.  @ ia mea ma ka olelo Hawaii i ekolu @ maloko o ke KUOKOA, he nupepa @ doma ma Honolulu.

 Kakauia ma Honolulu, Maraki 20, 1887.  Na ka Aha:  HENRY SMITH, Hope Ka@ 2122 3t

 

 AHA KAAPUNI APANA ELUA O KO Hawaii Pae Aina, Ma ka Hooponopono Waiwai.

 Ma ka hana o ka waiwai C.K. KAKANI no Hana, Maui, i make kauoha ole.

Ma ka heluhelu a me ka waihoia ana mai o ka Palapala Noi a HANAI KAKANI @ Hana, Maui,e hoike ana ua make @ o C.K.KAKANI, no Hana, Maui, ma Hana, Maui, i ka la 11 o Augate, 188@ noi ana e hoopukaia ka Palapala H@Lunahooponopono Waiwai ia M.H. K @'

  Ua kauohaia o ka POAHA, ka la 28 o Aperila, M.H. 1887, ma ka hora 10 kakahiaka, oia ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la imua o ua Luna@ la ma ka Hale Hookolokolo, ma Hana, Maui, a ma ia manawa a ma ia w@, e hele mai ai na mea a pau i pili e @ i ke kumu, ina he kumu oiaio ka lakou, @ ole ia ai ua noi la. A o keia kauoha @ ha ia ma ka olelo Hawaii i ekolu pule @ o ke KUOKOA, he nupepa ma Honolulu.

   Kakauia ma Wailuku, ko Hawaii Pae Aina   Maraki 2 M.H. 1887  GEO. E. RICHARDSON

   Lunakanawai Kaapuni Apana Hoolokolokolo  Elua o ko Hawaii Pae Aina           2122 3

 

  AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE @ Hawaii Pae Aina. Ma ka hooponopono Waiwai.

  Ma ka hana o ka Waiwai o BENJAMIN F. BOLLES opio o Honolulu, Oahu, i make kauoha ole.

 Ma ka waiho ia ana mai o ka Palapala N@ JULIA K. BOLLES, wahine a ka mea i make, o Honolulu e hoike ana ua make kauoha ole o BENJAMIN F. BOLLES opio ma Honolulu oleloia ka la 13 o Maraki 1887, a he waiwai kona e waiho nei aole i hooponoponoia, a e noi ana e hoopuka ia ka Palapala @ Luna Hooponopono Waiwai iaia, JULIA K. BOLLES i oleloia.

  Ua kauohaia o ka POAKAHI @ Aperila 1887 ma ka hora 10 kakahiaka @ ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana @la, ma ke Keena ma ka Hale Hookolokolo ma Aliiolani Hale ma Honolulu, a ma @ manawa a ma ia wahi no e hele mai ai @ a pau i pili e hoike mai i ke kumu, @ kumu oiaio ko lakou, e ae ole ia ai na @la. A e hoolahaia keia mea ma ka olelo @lani a me Hawaii i ekolu manawa ma@ ka Hawaiian Gazette a me KUOKOA, he mau Nupepa puka hebedoma ma Honolulu.

 Kakauia ma Honolulu, Maraki 20, 1887   HENRY SMITH  Hope Kakauolelo      2122 3t

 

AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE  @ HAWAII PAE AINA. Ma ka Hooponopono Waiwai. Ma ka hana o ka waiwai o ka Mea Kiekie ke Kama 'Lii M. LIKELIKE CLEGHORN i make.

  Olelo Kauoha e koho ana i la e h@ ai ka Palapala Kauoha, a no ka hoolahah@.

 No ka mea. Ma ka la 28 o Feberari, 1887 ua waiohia mai imua o ka Aha Kekahi @ pala, i oleloia, oia no ke Kauoha Hope L@ ka Mea Kiekie le 'Lii M. LIKELIKE CLEGHORN i make aku la; a me ka Palapala @ e noi ana e hooiaio ia kela Palapala K@ e hoopukaia ka Palapala Luna H@ ALEXANDER J. CARTWRIGHT, ua @ e ALEXANDER J. CARTWRIGHT i  @.

  Nolaila, ua kauoha ia o ka POAK@ ka la 20 o APERILA, 1887, ma ka @ kakahiaka ma ka Rumi Hookolokolo @ ma Aliiolani Hale, Honolulu, oia ka @ hora e hooiaio ia'i ia Palapala Kauoha, @ hoolohe ia ai ia noi ana mai, a me @ pau i pili, e kue ana ia Palapala Kauoha, @ me ka hoopuka ana i ka Palapala L@ Hooko.

  A ua kauoha heu ia, e hoolaha ia ia @  na pule ekolu iloko o ka HAWAIIAN GAZETTE a me KUOKOA he mau nupepa i pai ia a @ lahaia ma Honolulu.

   Kakau ia ma Honolulu, Maraki 25, 1887. Na ka AHA.  HENRY SMITH, Hope Kakauolelo

 2121-4t

 

AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE KO Hawaii Paeaina. Ma ka Hooponopono Waiwai. Ma ka hana o ka @ o KAAIMANU (k), o Koolauloa, Oahu i make kauoha ole.

  Ma la waiohia ana mai o ka Palapala N@ a me ka Papa Hoike a J.M. KAUHIKI @, Lunahooponopono o ka waiwai o K@  i oleloia, e apono ia na hoohio he $3,725.30, a e hoike ana o na mea i @ iaia he $3,724.95 a e noi ana e nana a e @ ia kela mau mea, a e kauoha ia e mahele ia na waiwai e waiho ana ma kona lima i na mea i kuleana malaila, a e hookuu ia oia a me @ mau hope mai ko lakou noho ana ma ia @.

  Ua kauohaia o ka POAKAHI, ka la 2, MEI, 1887, ma ka hora 10 o kakahiaka ma ke Keena ma ka Hale Hookolokolo ma Aliiolan1 Hale, Honolulu, oia kahi a me ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua Nei la, a me ka Papa Hoike i olelo ia, a o ka poe a pau i pili, malaila e hele mai a e hoike i ke kumu, ina ke kumu io ko lakou, e ae ole ia ai ua noi la, a malaila e hoike mai ai na hoike o na mea i kuleana maloko o ka waiwai i olelo ia. A o keia kauoha ma ka olelo Hawaii maloko o ke KUOKOA he nupepa i pai a hoolahaia ma Honolulu, i ekolu pule mamua ae o ka manawa i oleloia no ka hooloha ana.

  Kakauia ma honolulu, Maraki 24, 1887.

  Na ka Aha:   HENTY SMITH,  Hope Kakauolelo      2124 4t