Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVI, Number 16, 16 April 1887 — LAUDILA. KA NAITA HOOPAHAOHAO O NA KAKAI MAUNA A ME NA KAEI PALI O ITALIA. Ka Olali o ke Kahua Kaua. [ARTICLE]

LAUDILA.

KA NAITA HOOPAHAOHAO O NA KAKAI MAUNA A ME NA KAEI PALI O ITALIA.

Ka Olali o ke Kahua Kaua.

Ka F.ucu nana i Hockun:hi ka Onohi maUmAlama o ka Ij.: io l~ī kiLaieU i mxUitwia aia«ratr»a oo« ku»hi»i oa. kuAioao; n*ni iuuui i hooauiiule ka puu»ai o n* aliīwmhine a pau o Europa a 1 <ha ka "ehi lima ole & ke aīoLi»" Kahni F&aHohio Wiiian 0 b Bikiu.

Aoke Knonen Iwikani o ka Makakila ILOKO o keia wa a laua e hoomaha nei, liuhu iho la laua no ka paina ana, a i ka pau ana, huli ae la ke koa j opio a pane aku la ia Lei Gula Nani, e hoi e oia a hai aku 1 kona hanau mua { oia hoi ka Ui Pomeha, a kahi la ae oia e hiki aku ai imua ona, a e hui pu ai hoi laua iloko ona kokoia ake aloha, ke loaa ole nae he mau keakea ma kona alahele; aka, ina e halawai ana oia rae na kuia raa ke ala, alaila, e hala ana paha he 4 a 5 paha la, īke aku i na maka oke aloha. Ame keia mau olelo kauoha a ke koa opio i kahi manu, i huli hoi aku ai oia imua o kona hanau mua, a aia hoi oia ke huai pau la i ka moolelo e pili ana i ka laua kane aloha, ao ka imi aloha (wahme) hoi iloko o ka inea. I kahi manu i hala aku ai, haule iho la ka kaua kamahele ina ka aoao o kona lio, no ka hooluolu ana, no ka mea, ua hele a maluhiluhi kona mau ami i ka alo ana mai i keia mau aupuni a ka hookalakupua nui wale. I kona puoho ana ae, liuliu ae la laua no ka laua huakai. Pane aku Ia oia i kona lio, ina paha he mea hiki īa laua ke hoeu i ka laua huakai, a oia kana i pane mai ai; Ina ua pau kou maluhiluhi, alaila, ua makaukau kau kauwa Inawa a pau. Ia manawa no 1 kau ae ai ua keiki la maluna 0 kona lio, v puki mai la hoi i ke kaulawaha, a hoomaka aku la oia e lele ahe wilina na ka makani oua lio nei, ua kokoke aku la laua nei 1 na palena waho o Mauna Aniani. Ia wa no i ike ia mai ai laua nei e na kiai o ke akua Poowalu, a hoomaka mai la lakou e uwauwa me ka hoopuka pu ana ina huaolelo hailiili, me ka puana ana mai i keia mau huaolelo: E make, e make ka mea pakaha wale maluna o Mauna Aniani nei, a aole hoi e kulu iho kou koko a hoopaumaele 1110 ika lepo o Mauna Aniani nei, no ka mea, o kou koko, ua piha i ka haumia a me ke ino, nolaiia, o kou kino, e koala ia no maluna oko makou mau waha.

I ka pau ana o keia mau olelo a ua poe nei, ua hoomaka mai la lakou e nee mai imua o ke koa opio, me ka lakou mau mea kaua kupua, a penei ke ano 0 ka papa hoonohonoho a ke akua Poowalu i hoonoho ai i kona mau koa.

Ka pualikaua mua me na laau ihe a me na koi kaua, he poe kino liona a me ka bea lakou, aka, o ko lakou mau uoo, he poo kanaka, a no lakou hoi ka heluna i hiki aku i ke 60,000, a e alakai ia ana hoi e ke akua Poowalu ko lakou alihikaua nui. Ka pualikaua elua, me na pahikaua a me na newa, he poe kino moo lakou me na eheu, a 0 ko lakou mau poo, he poo kanaka no, e noho alakai ia ana hoi e ka alihikaua nui o ke keiki' a ke akua Poowalu, oia hoi o Bolusa, a kaikaina ponoi hoi o ua akua Poowalu nei ka mea hoi i kapaia ka weli o na aupu ni he 28 o ka aina pahaohao o Alepa ka nui; a o kona mau koa hoi, ua hiki aku ko lakou heluna i ke 65,000. Ka pualikaua ekolu, he poe kanaka nunui lakou, no lakou hoi ke kiekie he ī2fi kapual E paa ana ma - ko lakou mau lima na pahikaua oi lua. ua hana ia ma ka mea kupono ia lakou. He poe no hoi lakou i piha i ka mana, a me ka ikaika. 0 kekahi poe o lakou e paa ana me na kakaka iwi Hipopotamu a me na pua, O kekahi poe hoi e paa ana me ! na kaulahao keleawe, ka mea i kapaia ' na halepaahao o ka make mau loa. O; kahi poe hoi me na ipuhao keleawe, a i kapaia hoi na paha kupapau o ka mo ana kai hohonu. O kekahi poe o lakou e paa ana me na upa keleawa, ka mea i kapaia na poli hooku'i o Mauna Ani ani; o lakou na mea nana e p&ku o Mauna Aniani mamua, a 1 ka mana o ke akua Poowalu, lilo ai i mea ole. 1 keia poe e nee mai nei imua o ke koa opio me ka puahi nui, me ka manao e hookau aku 1 ka euake eaaluna

0 ko \akou enemi» eu no ka wa i pane ae ai ka lio oka kaua kamaeu: E knu haku maikai, e kauoha ae oe i kou mau naita e hele mai me ka awiwi, i loaa ai he mau kokua no kau?, i ieaa ai hoi he manawa e hoomaha ai, a ua ae mai la no hoi kona haku opia Puhi aku la ke koa opio i kana o-le dala no elima manawa, a ike kuu ana iho, wawalo hou aku la ka leo o ka o-le aua opio nei no na manawa ekolu; a no kekahi mau sekona kona hoomaha ana, a hookuu aku la oia i ke kani kapalili o kana o-le, rae ka hookuu pu ana aku ika hoehoene ame ke pohaooha kani kuokuolo, a i ke kuu ana iho lohe ia aku la ka halolu mai o oa kuahiwi o Mauna Aniani, a no kekahi mau minute, kaalo ae la na naita pahaohao 0 ua opio nei mamua ona, a 1 hiki aku hoi ko lakou heluna i 45,000, a e alakai ia ana hoi e kekahi elemakule, a o ko lakou alihikaua nui hoi. Huli mai la ua elemakule la a jvane mai la rae na huaolelo moakaka: E kuu keiki, ht:aha ka hana, a heaha hoi ka pilikia o ke kauoha ana ae nei i kou makua ame kou puali naita ? Ua pane aku la ke alii opio: 1 kauoha aku nei au ia oukou e hele mai e kokua ia'u a me ko'u lio, 1 loaa ai he maha no maua, oia la i lohe oe e kuu makua. E kuu keiki, aole anei oe i lohe i ka'u olelo, owau no me oe i na wa a pau. Iloko oia wa a laua e kamailio nei, aia ke hookokoke loa mai la na pualikaua oke akua Poowalu, a e ike ia aku no oia e kuhi ana na lima imua 1 kahi aka opio e hoolai aku ana me kona mau naita, a he ku fka weliweli kona mau helehelena i ka nana aku.'

Ia manawa no i puai mai ai na huaolelo ino mai ua akua Poowalu nei, a me ka puana pu ana mai: Ahaha ! kauwa make loa oe ia'u e na elemakule lapuwa'.e, me kou manao, o ka wahine a ka'u keiki, oia ka wahme au i kuko nui ai na ko wahi hanai. Ooe a me ko wahi hanai, e koala ia ana ko olua mau wahi io i ka waha o ko'u mau kanaka, ae ai ia ko olua mau kanaka e ke ahi o kuu inaina i lohe ko pepeiao huluhulu.

I ka lohe ana o ka elemakule i keia mau olelo a ke akua Poowalu, ua pane koke aku la oia: E ke kanaka ino, nawai i kapa aku la oe he akua oe, o oe kekahi kanaka ino loa a'u t īke ai, pakaha wale no oe i kela kaikamahine e lilo i wahine na kau keiki, me kou ike no ao-e i kupono kela wahine na kau keiki, oiai he hookahi no kino o kela wahine, a hookahi no hoi ona poo; a o kau keiki hoi, elua ona poo, a me kona huelo ma kona elemu, kii no nae oe i kela kaikamahine i wahine na kau kei* ki; me kou ike pu iho no hoi, aole 1 kulike na helehelena o kau keiki me ko kela kaikamahine. Nolaila, ua kupono loa kela wahine na kuu keiki, ka mea i kaulana i ka ui a me ka nani 0 na kuahiwi anu o Italia. I keia la f a ma keia mau la iho, e mare auanei kuu keiki me ua ui la o Mauna Aniani, a e hoolilo aku ana hoi au ia olua i mau luahi na ka make. Aole e piha kuu kookoo [xk> gula ia oe a me ko keiki a me ko olua mau wahi kanaka kino eepa, nolaila, ano ka manawa t makaukau ai no ka paio ana. Ua pono, ua pono, wahi a ke akua Poowalu i pane mai; na ke au o ka manawa e hoike mai, o oe paha ke laaakila owau paha wahi a ke akua Poo« walu. Pane aku la ka elemakule: Owau o Kelaudila, ka mea nana i hoonaueue ka mana o ka lua ahi o Hilela, ka mea a oukou i weliweh nui ai, aka, ia Kclaudila nei. aole loa lakou i lanakila maluna o r u, o lakou kai mihi mai a 1 kukuii mai hoi imua o'u i lohe oe e ke kanaka ino nui wale. Mai hoololoiahili «rate i kau mau ka-! mailio ana, e pale nou iho e pono ai, wahi a ke akua Poowalu; a o ka wa koke iho la no ia i hoolale ai o na ai a ka ui O ka wdau hema o na koa, ia Ke!audila ia me na ahhikaua nui he 5 2. O ka welau akan hoi o ka puali, i ke keiki alii Laadila me kona mau aiihikaua noi he 521 ka hookui ana o na aoao a elua, ua nui ka hahana a rae ka weliweli, e I hoopuka ana ko lakou mau waha i na huaolelo kuamuamu, aokekahi poe hoi, e hoopuka ana i na huaolelo hoonaukiuki E olapa ana hoi na pahikaoa, e heleki mai ana na huna ahi mai ko lakou mau maka mal E kani oeoe aua na koi kaua, e oloio ana na laau ihe, e palamimo ana na

pua pArva me k;i wctivtli nuu Aole i Uuliu» ua hookuemi hov>e u aku Ia na puali naiu\ Wino pohaohao oke akua Poowailu. l-ohe pu ia aku kna hooho leo kanikau ona koa oua akua Poowalu nei, a e kahea ana: E kokua t e kokua, e Rabi, e Kabi ko makou haku, e kokua mai oe ia makou.

I ka lohe ana oke akua Poowalu i ka leo kanikau o kona naau naita t ua pane nui la oia me ka leo moakaka: E o'u nvau poku o ka pupuu hookahi, imua, imua me ka oukou mau mea kaua, a e koala i ka io o kela elemakule a me kana wahi keiki iloko o ko oukou mau waha, aia no ka pono oka lanakila i keia la. Ika lohe ana oua poe naita nei i keia mau olelo kauoha ako lakou ha« ku, hooikaika wale aku ta no hkou e like me kahi ikaika i loaa ia hkou; nae ua hookuemi ia mai lakou, ;i o kani poe hoi ua pau nui i ka m&ke. | Ika ike ana oke akua Poowalu ke ! opa pu ia mai nei kona mau naiu, oia np kona wa i hoouna mai ai i kekahi mau koiamu waipuilani malunu ona naita oke alii opio, nie kona manao oia ka mea nana e luku i kona mau enemi. I ka ike ana aku o Kelaudila eia ka waipuilani ke kokoke iho la maluna o kona mau naita, oia no kona wa i wehe ae ai i kana huewai ili Akama, a lu ae la oia i kekahi mau huna wai o ua huewai Akama nei i ka lewa, me kona hoopukā ana ae i keia mau huaolelo: Ke lulu aku nei au i ka huna wai o ke ola maluna o ko'u poe, e like me ka mana i loaa iloko o keia huewai Akama, e ola mau loa auanei oukou.

I ka pau ana o keia mau olelo a ua elemakule Kelauelila nei, oia no ka wa i hele kekee aku oi oa mau kolamu w;ii la a ke akua Poowalu mai na naita aku o ka eu o Italia; a he mea oiaio, ua ko kana mau olelo.

I ka ike ana mai o ke akua Poowalu ua puhili kana mau mea make, ua luliluli iho la kona poo, hehihehi iho la kona mau wawae i ka honua, kulou iho la kona poo iialo. laia no e noonoo ana i kana raea i manao ai e hana mai,

oia no ka wa i uwauwa mai ai na nait;i o ke keiki a ua akua Poowalu la mc ka olioli nui, no ka mea ua paa aku 1a ke keiki alii I>audila iloko o ka halepaahao o ka make mau loa.

E wehewehe aku ka mea kakau i ke ke kumu 1 paa ai ua olali la o Italia:

laia a me kona puali e nee ae la ma ka akau me ka puahi nui, ua auhee aku la ka pualikaua oua keiki !a a ke akua Poowalu iluna o Mauna Aniani, kahi hoi a lakou i waiho ai i ka lakou mau mea make no ko lakou enemi. A oiai hoi ua opio nei a kaua e kuupau ana ika holo o kona lio no ka uhai ana i kona enemi, ua kau pono iho ia oia ma kahi ona mea make a kona enemi, a i ke ku ana iho o na wawae o kona lio i ka honua, iwaena konu hoi o ke okoko o na mea make, ia wa no i iele mai ai o na kaulahao keleawe, i kokua ia hoi e na upa keleawe, i hoopuni ia e na ipuhao keleawe; i ka hui ana o keia mau a pau a lilo i hookahi, ua oi aku ka paa mamua o na mea a pau. I ka paa ana oke alii opio Lau<!il* iloko oka halepaahao, ua like oia tnc ka hihio ana a na makani ma kona mau pepeiao; i alawa ae ka hana o ke alii opio, eia ka oia iloko o ka halepaahaa O kona mau Hma, ua paa ina ku(>ee hao keleawe, aua paa pu hui me na wawae o kona lio. Ninau aku la ke alii opio I kona lio: E kuu lio punaheie, pehea la kaua i paa pio ai iloko o kfla haie? Huii mai la kona lio a pane mai 1a: E kuu haku, o keia ka mea a'u i makau loa ai o Keia hale, o keia ka halepaahao o ka make mau loa, ka mea hoi a ke akua Poowalu a me kana keiki i kaena nui ai, ke komo kekahi kupua iloko aoie ona mea e puka hou ai a hiki i kona wa e make ai Ninau hou aku ta ke alii opio. A pehea kaua e hemo ai? Pane mai b kona lio: E kuu haku aloha, e imi no kaua i alanui no kaua e hemo ai, no ka enea, he manaolana ko'u e hemo ana no kaua. Nolaila» e lalau īho oe ika pahikaua uuku e paa la mamua o kou noho, a me ia mea oe e okioki iho ai i kou mau kupee keleawe, a ina e heoao, pomaikai kaua. {A«U i /au.) 1 Oka hookahakaha paikau moana o na moku Bcntania kekahi o na hana hoohiwahiwa no ka luhiie o ka Moiwahine a he lehulehu !oa aku &a hana e ae.