Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVI, Number 17, 23 April 1887 — LAUDILA. KA NAITA HOOPAHAOHAO O NA KAKAI MAUNA ME NA KAEI PALI O ITALIA Ka Olali oke Kahua Kaua. [ARTICLE]

LAUDILA.

KA NAITA HOOPAHAOHAO O NA KAKAI MAUNA ME NA KAEI PALI O ITALIA

Ka Olali oke Kahua Kaua.

Ki F.uru aa.ia i Hookunihi ka O»jW malamaiAAa u l» La; ka l'i kebJctrU i (xubumu nu«am o na kua* hiwi rat na kmlono; kl nani oani i Kooeiiluie ka puv«ai o na 4ijiwah;»>c a paa o a i s>a "eha lima •.»!< * k« Ei Kahu Fuluo2iio Wilua o h S&iu.

A o ke Kapaea Iwikani o ka MakakUm NO keia mau kuhikuhi a kona lio, oia kana i hooko aku ai; lalau iho la ua opio nei i kana pahikaua makalii, a hoomaka iho la e okioki i kona mau kupee keleane, a me ka hakalia ole, ua hemo ae !a. Hauoli koke ae la ke alii opio no kona lanakila, a lele iho la oia ilalo e kokua ai i kona lio ma ka okioki ana ae i na kupee keleawe e hauhili la ma kona mau wawae, a he mea hauoli loa ia laua -ka ike ana iho, ua palekana laua mai na kupee hao kupua mai a ke akua Poowalu. Ia manawa i pane mai ka lio kupua i kena haku: E kuu haku, aole e noha ana ka halepaahao ia kaua, a o ko'u manao, e wahi kaua i ka honua, i loaa ai he wahi no ka»a e pakele ai. Pehea la kaua e hana ai i noha ai ka honua ? IE pai ae ma kuu lehelehe, a e puka jmai no he 12 iole, a e kauoha aku oe I ia lakou e imi i puka no kakou e puka ai iwaho, ua ae aku la no hoi ke koa j opio. Ia manawa i pai ae ai ua opio nei i ka lehelehe oua lio nei, aia wa no i mai ai na iole he 12. Kauoha aku la ke alii opio ia lakou e like me me na kuhikuhi ana a kona lio. Nalo koke aku Ia ua poe iole nei no Ika hooko ana ike kauoha, ano hapalua hora ke kali ana o laua nei, hoea j mai la ua poe iole nei ua hele a paumaele na nuku i ka lepo. Kauoha ae la ua ho nei i kona haku e hooniakaukau no ka laua huakai e puka iwaho, a ua ae aku la no hoi kona haku opio.

Li-o ae la na pepeiao o u? lio kupua nei, kani pohapoha ae Ia hoi kona mau paka ihu, a ua like ka nakolokolo o kona leo me ka hekili. Peku iho la kona mau wawae i ka honua no elima manawa, lapuu ae la kona huelo a hili ae la i na paia paa o ka halepaahao, a o kona mau wawae mua hoi kokope iho la i ka honua, aia hoi, naueue ae la o Mauna Aniani. Huli kunihi iho la ua lio nei a hoomaka aku la e juwe, aia hoi, nakulukulu ae la ka lewa lani, a i ka lua o ka manawa o kona uwe ana, huli kjnihi mai la ka lani, a ikeia aku la kekahi hapa o ka la, a o kekahi hapa hoi, ua nalowale loa mai Mauna Aniani aku, no ka mea, ua pani ia aku e kekahi mea eleele nui. I ka ike ana o ke akua Poowalu ua huli kunihi o Mauna Aniani, ua nui loa kona pihoihoi a me ka makau; nana pu aku la no hoi oia i ka la, he oi o kona weliweli; no ka mea, aole ona ike maopopo aku, me he mea la, ua nalowale ka la mai iaia aku. No ia mea, ua hooho ae la oia: £ manao ana au aole e paa ana ka'u pio, no ka mea, ke ike nei au i kela ao nui eleele, ke kau mai la na alina a me ko kaua mau kahoaka maluna o na amana li kanaka, aia la iloko o kela ao nui eleele e pani mai la i ka malamalama o ka la. O ko kaua mau naita hoi, ke lukuia mai la e kela elemakule ino; no kela kookoo wale no ke kumu e lanakila ai kela eleniakule. Ia laua lo e kamailio nei, puiwa ae ia laua i ka anapu ana mai o ka uwila ma ka aoao komohana me ka ikaika # nui, me he mea la e pau ana o Mauna Aniani i ke ahi, a ia wa no hoi i kui koke iho ai ka hekili me ka ikaika nui, a holo ae la kona leo nakolokoio a puni o Mauna Aniani Hoko o keia wa a ka hekiii e noke nei me kona ikaika nui, e hoonaueue aoa hoi i na papaku o ka honua a e ulaa pu ana hoi i na kumulaau o Mauna Aniani, oia noka manawa o ke akua Poowala i ike aku ai i kekahi pualikaua nui e nee ma» ana i ka lewa; aia hoi mamua pone o ua puah la kekahi ka naka kino nui, ua kahikoia o*a me kekahi kapa keokeo e like me ka hau. E paa ana ma kona lima akau kekahi pohikaua oi lua, a ma kona lima hema hoi e paa ana kekahi o-le nui, a ma kona puhaka he kaei uīaula. Ike aku la ke akua Poowalu i ke kau ana ae o ua kanaka la i kaiia o le

ma kona wahi, a hoomaka mai la oia c pahi, oia no kj» wa i holo mai >i o ke kani a peni o Maum Aoiani. ia wa pu no hoi i a'a like mai ai na ilina, ka poe e moe ana i ka moe kapu o Niolopua, a hooho Uke m*i !a ko lakou n>au aka kino pahaohao, me ka hoopuka pu ana i na huaolelo: E make, e make ke akua Poowalj a me kana keiki lapu*a!e, na mea nana i huna ka nani o Mauna Aniani nei; a o ke keiki i rAalama t ka pono, oia auanei ke alii nui o keia mau aupuni, ka mea hoi a ka haku i poni ai i mea nana e iuku i na kupua a me na datmonto ino malalo o kona mau wawae, a nalo aku la na leo hanehane o ua j»oe net k iloko o na wi liau ana a ka makani puahiohie, I ka lohe ana o ua akua Poowalu nei i keia mau huaolelo, ua piha loa ia oia i ka mhina, aoki wa no ia i puai ae ai na huaolelo awahia ma kona le> helehe: O kela mau huaolelo a kela poe kino uhane e pa-e mai nei, aole ia he mea io, aka, he mau leo hanehane wale na £ haohao mai paha auaueioukou e o'u niau hoa heluhelu o ka nanea o ke keiki alii I*audila, i keia kanaka e hele nei i ka lewa me kona pualikaua; ae, he mea oiaio ia; a e hai aku ka mea kakau. 0 keia kanaka, oia no ke kookoo poo gula o ka elemakule Kelaudila, a me keia na hoakaka ana: I ko Kelaudila lohe ana mai kekahi mai o kona mau ukali ua paa pio kana keiki, ia wa no oia i pane ae ai: Ina ua paa kuu keiki iloko o ka halepaahao o ka make mau loa, aole o'u kanalua, no ka mea, aole no paha e liuliu, a īke hou aku no au i kona mau maka; nolaila, e luku aku ana au i ka lewa a me ko ka honua, i loaa ai he uku panai no ka'u keiki. () ke konio ana iloko o kela mau kaula keleawe ouiilumilu a ke akua Poowalu, me kona manao kuhihewa, oia la ka mea e paa ai, aole, aole loa. E haawi aku ana au i ka luku weliweli maluna o kou mau puali naita, a koe iho oe a me kau keiki, alaila, e hopu pio no au ia olua, a e koli ola ia ko olua mau kino. Ii wa no, wehe ae la oia i ke pam o kona kookoo, a kiola aku la i ka lewa, me kona hoopuka pu ana aku i ka huaolelo: E lele oe i ka lewa me kou pualikaua nui; a hoolei aku la oia. Iloko 0 ia wa i lilo koke ae ai ua pani la o kona kookoo i kanaka e like me ka kaua 1 ike ae nei, a o ke kino holookoa hoi o ua kookoo nei, lilo ae la i pualikaua nui. Oia ae la na hoakaka ana e pili ana i ka pualikaua e kau ala i ka lewa me ko lakou alakai mamua o ka puali, a o ke kino pahaohao hoi o ke kookoo gula 1 ua pualikaua la e lele ana i ka lewa, ke lu iho la lakou i ka wale o ko lakou mau waha maluna o na puali naita o ke akua Poowalu, ke hiolo la hoi lakou me he huita la imua o ka pahi a ka mea mahiai. E aui ae kr kakou kamailio ana no ka mea nona keia nanea. I ka pau ana o na hana hoopahaohao a ka lio kupua Sanatiego, ua hoolilo ae la oia kona kino i aa laau, a o kona haku opio hoi i Naka, a kokoio aku la hoi ua wahi Naka nei maluna o ke aa laau. O keia mau hana pahaohao a pau, na ka lio no ia o ka kaua kamaeu opio. I ke aa laau e kokolo hele la i ka honua, me kahi Naka hoi e kau ana maluna o ke aa laau, he elua hora o ko laua kolo hele ana, ua puka aku la laua iw-iho o kekahi kuahiw; nui, a oia hoi ka aina o Pakekonia. 1 ko laua hoea ana aku ma kela aoao, ua hoi hou ae la ko laua mau kino a like me kinohi, oia hoi ka kakou koa Laudila i ke kino kanaka, a o ke ia laau hoi i ke ktoo lio. Ia wa no, kui koke iho la ka hekili a olapa mai 'a ka uwila, e like me na hoike a i hikilele at hei ke akua Poowalu me kana kt-ikt, i ko iaua wa e kamailio ana. Ia wa, kau ae la ke alii opio maluna 0 kona lio, a i kona hoomalo ana mai i na kaula kaohi, u wa no o Sanatiego i kuu pau aku ai i kona mama lele, a no Mauna Aniani ka pahu hopa A oiai laua ma ko laua ala hele, komo pono aku !a laua tI Ao o kekahi ao nui eleele, a o a hoi ka ke akua Poowalu mea 1 hopohopo nui ai no kela ao ana i ike ai me na amana !t kanaka, aote ia he ao e, aka t o ke kino pahaohao o tui lio kupua o ka kaua kamaeu. | I ke ahi opio e noho ana me k#oa !io iloko o ke ao, oia no kona wa i kauoha aku ai t kona lio, e pani aku i ka

auUmalama oka U, a i hookahi wale no kukuna e hoike *ku n i Mauna Aniani Iki lohe «na o kona Uo i keia k&uoho, ou no kona wa i hoonee ae ai i kekahi ao nui a pani ae U i k* maka 0 ka la, a o ka mea boi i oleloia ma ke poo o keva nanea, M Ka eueu nana i hookumhi ka onohi oka Ul O keia iho la ke kaua ana i hookoia ai na wanana ana e Uke me ia e kau kehakeha ae la ma ke poo o keia moolela I ka ike ana o ke alii opio ua hooko ia kona makemake, kauoha koke iho ia oia i kona lio t iho !aua e halawai me ke akua Poowalu» a he hihio ana na ka makani, hoolai ana laua nei ma kahi a ke akua Poowalu ame kona mau naita. Ano ka piha inaīna loa oke koa opio i kona mau enemi, ua hoomaka koke aku la no oia e kakiwi ika oi o kana tahikaua maluna o na eneiui i kokua pu ia hoi e kona lio> a ua tik> hoi ka \>oe a pau i loaa pono aku t na hauna |>ahi a ke koa opio i mau kii {>ohaku leo ole» O keia ka lua o ka manawii i hoike ai ka pahikaua i kona mana kamahao Aole i liuliu, ua halawai aku la oia me kona makuakane, a puiii ae la laua iloko oke aloha keiki a makua. Ai ka mao ana ae, ua pane aku la kona makuakane: Ua lohe mai au, ua j>aa oe iloko o ka halepaahao o ka make niau ioa, nolaiia, e hai mai ina ua paa pio io oe. No keia ui ninau a ka elemakule, ua ae aku la kana keiki, me kona hoike pokole ana aku hoi i kona moolelo, a na ia mea i hoopiha loa aku ika puuwai o kona makua me ke aloha, a pela hoi i pii mai ai kona inaina patena ole no ko laua enemi. Poha hou aku la ka leo oua opio nei: He mea oiaio ua paa pio au, a > ma ka apua mai nei ko'u ola; a noiaila, i e hooili aku ana au i kuu inaina malu , na o ka mea nana au i hoopaa iloko o . kela hale paahao. He meaoiaio, wahi i a kona makuakane; e ko no kou make : make i na wa a pau. i Ia manawa i huli ae ai ua elemakule >la a pane hou mai la i kana keiki: li kuu keiki, e nana i kela puali naita nui > e hele mai la i ka lewa, aole ia no ka mea e, aka t nou no ia pualikaua, oia no • Wc kookoo poo gula o kou makuakane - nei. > Ika pau ana ona olelo aka elema- > kule, hoohuli ae la oia 1 kona lio no i ka welau hema o ko laua mau puali ) kaua, a he manawa ole, hui aku la oia i me kona mau ukali he 52, a niahope i iho oko lakou hui aloha ana, kauoha 1 aku la ua elemakule nei e luku aku la--1 kou i na enemi a hiki i ka neoneo ana, > a e hopu pio hoi ike akua Poowalu a kana keiki; ua hooko aku ua poe nei i - keia kauoha. > Ika pau ana 0 kana olelo kauoha, - hoohuli ae la oia i kona lio a holo po--1 lolei aku la iwaena ona enemi me ka 1 luku pu ana aku ia lakou me ka weliweii nui, a ma kona wahi i heie aku ai, > ua malaelae ke ala mahope ona 1 Aoie i liuiiu iho kona kakele ana > aku i kona lio iwaena ona enemi, halawai aku ia oia me ke akua Poowalu, 1 aka, ike e aku la oia i kana keiki e ha--1 kaka ana me ua akua Poowalu nei, no- • laiia, hoohuli ae ia oia i kona lio no 1 kahi o na pualikaua o ua Poowalu nei. E aui iki ae kaua eka mea heiuheiu 1 no ka kaua koa. i I ka wa i haalele iho ai kona makua- > kane iaia mahope iho o ka laua kama> 1 ilio ana, ua hoohuli koke ae ia oia ia i Sanaticgo kona lio no ke kahua kaua, 1 aoka mea mua loa i halawaiai n,e ia, i oia no kona enemi ino loa, oia hoi ke , akua Poowalu. > Ko ka piha loa oua opio ia ika > inaina, na hoomaka koke iho la no laua - e paio. Iloko hoi o keia hooili kaua : ana, ua nui ka hahana a me ka f weliweii nui, aole nae he aoao i lana* l kiia kekahi maluna o kekahl Lohe ia aku la na leo hooho hauoii | ona pualikaua 0 oa opio nei, eia ka 1 ua pau loa mai la na enemi i ka lukuia, 1 a ke lohe nei hoi ke akua Poowalu i ka • ieo hanehane o ka poino maluna o ko--1 na pualikaua holookoa. 1 Huli ae la oa akua Poowalu nei me ka pāhoihoi nui no keia mau leo hooho hauoli, aia wa oia i ike aku ai ua pau loa kona mau pualikaua ika make, a ' no ia mea oia hoomanao ae ai, e make ana oia i kona hoa oaio ke ole oia e holo no kona pakek. No ia mea, hoo* huli ae la oia i kona lio a holo aku ia no kona pakele. ( Ael< i