Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVI, Number 18, 30 April 1887 — Page 1

Page PDF (1.79 MB)

This text was transcribed by:  Gloria Vlachos
This work is dedicated to:  Na Lei Hulu I Ka Wekiu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

BUKE XXVI, HELU 18,  HONOLULU, POAONO,  APERILA 30, 1887                     NA HELU A PAU, 2126

 

HOOLAHA KUMAU.

 

@@@@@@@@@@@@   VOLNEY VAILLANCOURT

@@@@@                             ASHFORD.

 

            ASHFORD ANNA H@AHANAU AKIPONA.)

 

            He mau L@@@, Hook@ka, Pale ma ke Kanawai.  Kanaolelo, Luna Hooponopono a me ka hana ana i na                                     Palapala Hoo@@le.

 

@@@@LAWE H@@KO O NA AHA A PAU O KE AUPUNI.

 

@@@@@@  NA KA@@@@LA PILIKANAWAI A PAU.

 

K@@@.  Hana Helu 21, Alanui Kalepa, Honolulu Hale.                2082 - 1y

 

@@@@@@@@@ Helu 348.                      Pahu Lela Helu 415Chas. T. Gulick.

 

CHAS. T. GULICK.

 

            Notari a he Agena Hooiaio Palapala Kepa no na Pauhana.  He Agena haawi Laikini Mare.

           

            @@@@@@@@@@ @@@ HAN

                                                                                                                        A ME

                                                                                                                                    AGENA KOMISINA

 

He mea Hooponopono Waiwai Paa.

 

            A. @@@@ Hale Pohaku o Kimo Kam@@ela, @@@@@@@@@@@ hana e pili koke ana me ko ke Kani

            @@@@@@@@@@@@, alanui Kalepa, Honolulu, H. I.

2110-11.

 

            A ROSA.  (AKONI.)

 

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI.

 

He Luna Hooiaio Palapala.

 

KEENA HANA: Ma ke Keena: Loio Kuhina.

tf.

 

            CECIL BROWN.

 

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI?

 

he @@@@@ Hooiaio Palpala no ka Mokupuni o Oahu

 

KEENA HGANA: Ma Alanui Kalepa.

tf.

 

            WILLIAM C. ACHI.

 

            Loio a he kokua ma ke kanawai imua o na AAA a pau o keia Aupuni.

                        He Mea Ana Aina a he Boroka ma na @@@wai paa.

                        Keena Hana, Helu 15, Alanui Kaahumanu Honolulu, oia ke Keena mau iho nei o Kini @ Peterson.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                2114 -

 

            D. B. WAHINE.

 

            LOIO MA KE KANAAWAI IMUA O NA

                        Aha a pau o keia Aupuni.

            He Luna Hooiaio Palapala Kepa ma ka @@@@ o Hilo.

            He Luna Haawi Palapala Mare no ka Apana o Hilo   @@.

 

            GEORGE P. KAMAUOHA.

 

            He Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

 

 A HE MEA

 

ANA AINA.

 

E loaa no ma Kohala Akau, Hawaii.

2091 - 1y

 

            JOHN MAHIAI KANEAKUA.

 

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI.

 

HE MEA UNUHIOLELO MA KA OLELO

 

BERITANIA A ME KA OLELO HAWAII.

 

            Keena Hana ma ka Keena o ka Loio @@hina.

1 r.

 

            JAMES M. MONSARRAT.

                                                (MAUNAKEA.)

 

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

 

He luna Hooiaio Palapala.

 

E hana ia no na Palapala Kuai, Palapala Hoolimalima, a me na Palapala pili kanawai e ae ma ka olelo Hawaii. 

Dala no ka hoaie ma ka moraki ma na waiwai paa.

KEE NA HANA:   Alanui Kelepa.

 

            KAMIKA, KAKINA a me KINI,

 

LOIO, LOIO, LOIO.

 

KEENA HANA:  Helu - Alanui papu, Honolulu.                   tf.

 

 

            S. B. DOLE.

 

LOIO.  LOIO.  LOIO.

 

He Luna Hooiaie Palapala.

 

KEENA HANA:  Helu 15, alanui Kaanuman

 

2079 - Iy

 

            W. R. KAKELA.

 

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAAWAI

He Luna Hooiaie Palapala.

tf.

 

            E. HITCHCOCK

            (AIKUE HIKIKOKI).

 

LOIO, A KOKUA MA NA MEA A PAU E PILI ANA MA KE KANAWAI.

 

E ohi ia no na @ila Aie, me ka awiwi.

KOHALA HAWAII

                                                                                                                                                            2114. 1 yr.

 

            WILLIAM AULD.

 

Luna Hooiaio Palapala Kepa P@@@@@@ no ka Apena o Kona.

 

KEENA HANA: Aia ma ka Halemai Pupu.

                                                                                                                        tf.

 

W. C. AKANA (KALAUKI.)

 

            He Mahalo @ U@@hi elele ma ka elele Pa@e @ a ka elele Hawaii.  Ua makaukau @@ @@@ hana i @@                         Palapala Kuai @ Hoolimalima pala aku @@@@@@@@ o na Pa@@ a me na anaka Hawaii.  @ loaa @@ @@ @@@ @e Keena Helu 7, Alanui @ei, ma @@@@ @ kokoke @ @@ @@@ @@@@@ @ H@@@@@@@@@@

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                2010-1y

 

            EDISEPA FERIDO

 

            KA HIENA KAULANA O BAGALIA

 

KA OLALI O NAMEA HUNA POHIHIHI

 

Ka Aina lawa Pahaohao o Mauna Bevia.

 

Ke Kuhikuhi Puuone Poupou Kamahao, a o ka Liona Hanu Meheu Pololei.

 

He Moolelo En@lani i unuhi ia no ke Kuokoa.

 

            Mahope iho o keia hoouna aku la ua nohea Makeneti la i kekahi o kana mau manu punahele oia o "Amia" a me Aliada" o ke ano o keia mau manu, he mau manu keokeo laua a elua, he nui ko laua e like me ko ka aeko, a he leo nui hoi e like me ko ka bekili.

 

            O ka laua mau pahikaua, oia no ko laua mau maiao leloa, a me ko laua nuku, a o ko laua mama ua like me ka mama o ka makani.

 

            Hoouna ia aku la keia mau manu mawaho loa o ka palena o aina  Waoakua, no ke kiai malama ana i ka maluhia, o komo mai auanei paha kekahi mea a hoopoino mai paha.

 

            Maanei e waiho kaua i ke kamailio ana no Heneri a me kana ipo, a e huli ae kaua a nana aku ia Edisepa ma aina Ala me kana mau hana.

 

KA HEINA ILOKO O NA AINA O GUNI LEWA - KA MOEUHANE HOOLUHI A KA WAHINE - A O NA HOALOHA ELUA I KUE NO KA IPO.

 

            Oiai o Edisepa e luakaha ana i na hoohanohano a ke alii Mokina, i ka hauoli piha pu ana hoi o na makaainana, a me na hoinainau ana hoi no ka manawa. 

 

            I kekahi la, lana mai la kona manao e huli hoi aku no Pelekane e ike i kona wahi luaui mama, oiai, ua haupu wale mai no kona aloha iaia, aka nana ae la ke kokoolua ka hoa i auwana hele pu mai ai i ka ino e me ka inea, nolaila, haupu hou mai la iaia ka manao e imi oia ia Heneri o loaa alaila hookahi ko laua hoi pu ana i ka aina hanau.

 

            O Pelekane hoi i keia wa ua pau ko lakou hoomanao ana no Heneri a me Edisepa, oiai wahi a lakou ua make like laua ma ka moana.

 

            Mamua ae hoi o ko Edisepa manao ana e imi i kana aikane, ninau aku la oia i kona lio Baka Boloka ina paha he hiki ia laua ke hele e imi ia Heneri aole paha.

 

            A oia ka kona lio Baka Boloka i pane mai ai:

 

            O ke ala a kaua e hiki aku ai i laila, he ala pohihihi no ia, a mamua ae nae o ko kaua hele ana e pono kaua e ike mua i na maka o kou makuakane Setiwa ke kanaka kamahao.

 

            I ka lohe ana o Edisepa i keia mau huaolelo ua ae koke aku la oia me ka pane ana aku, o na mea a pau au e olelo mai ai, e hooko no au, oiai o na hoo kuli ana he hoopilikia wale no ia ia oe kou mea nana e lawe.

 

            Mahope iho o na aloha lulu lima pu ana a Edisepa me na alii, kau ae la oia maluna o kona lio a nalo aku la no aina Daimana ka pahu hopu.

 

            Ia laua i hiki aku ai i aina Daimana e noho mai ana no o Setiwa, a o ka hana nui a ua wahi kanaka makalii la i keia wa o ka nana ia Euredula iloko o na paku aniani, oiai, e ake nui ana ua Euredula la e hemo ae aohe nae he hemo ae.

 

            I ko Edisepa hiki ana aku hoi, hui iho la laua a mahope o na aloha ana i ninau mai ai ua Setiwa la:

 

            Heaha ka huakai e kuu keiki o ka hiki ana mai.

 

            Pane mai la ua Edisepa la, i hele mai nei au ia oe, pehea la wau e hana ai i loaa kuu aikane Heneri ia'u. 

 

            Kahaha, nani kou noonoo ole e kuu keiki wahi a Setiwa, aole anei ou manao no kela keiki au i lawe pio mai ai, oia hoi o Guni Galena, o ua keiki la no kou mea nana e alakai aku i ua wahi la, oia ke kamaaina, oia ka ike oia ke ola a me ka make, a oia kau aikane la ae ia e hoaikane olua, mai manao oe e pepehi iaia, pepehi ka hoi oe, aole e loaa ko aikane, nolaila, ano ka manawa e hoohemo mai oe iaia iwaho nei.

 

            I kela wa wehe ae la o Edisepa i kana kiaha pohihihi a hemo, a wehe ae la oia i ua keiki la a oili ae la oia a ku ana iwaho a nana ae la kona mau maka me ka lio ana me he kanaka pupule la.

 

            Nana ae la oia a ike ae la ia Edisepa a kunou aku la kona poo me ka pane ana aku penei:

 

            "E oluolu oe e hookuu mai ia'u: hoi aku ai au i ko'u aina."

 

            Pane aku la o Edispea, he ae no au i kou manao ina oe e ae mai ana e lilo kaua i mau hoa'loha.

 

            Pane ae la o Guni Galena la, o ka'u no hoi ia i haupu ae nei, e noi aku ia oe a malalo hoi o kekahi mau kumu, ia manao o'u, a he nani hoi ia nau mai la ka olelo i aikane au nau, ke ae aku nei au e hoaikane kaua.

 

            Ia wa koke no i hoohui ae ai o Edisepa ma i mau aikane, a nohoiho la laua malalo o ka malumalu o Setiwa, a noho iho la laua maluna o kana papaaina a ai iho la i na mea ai a pau me ke hopohopo ole o ka naau.

 

            I keia may sekona no pipili aku la ko Edisepa manao i keia keiki, a pela pu no hoi me ua keiki Guni Galena la.

 

            A hala kekahi la okoa o ko laua nohoana ma aina Daimana, nana aku la o Edisepa i na helehelena o kana aikane hou, aia hoi, ano e mai la, ano hoihoi ole mai la ma na mea a pau, me he la he mai kona aia iloko o kona opu a oia kana i ninau aku ai, pehea, he mai anei kou?

 

            Pane aku la kana aikane, ae, mai au e noho aku la, aole keia he mai a lohe mai i ke ao, me he mea la e noha ae ana ka puuwai.

 

            Pane aku ola o Edisepa, aole anei oe i hui me kekahi kaikamahine, a aloha paha oe iaia, a i ole kuko hapa kou naau?

 

            Aole, aole loa au i hana pela, aole loa au i hui me kekahi o na kaikamahine, wahi a Gune Galena.

 

            Pane mai la o Edisepa, me he la ma ko'u nana aku i kou helehelena, ua aloha oe i kekahi mea, oiai o kou mai wale no aia ma kou mau helehelena aole ma ke kino.

 

            I kela wa, pane hou aku la o Guni Galena, aole aole loa au i aloha i kekahi o na wahine.

 

            I ke@a wa wehe ae la o Edisepa i kana kiaha gula pohihihi a pane iho la penei:

 

            "E ke kiaha pohihihi, auhea kou pohihihi, ia wa koke no oili ae la kekahi mau moo gula a pane ae la, heaha kau i ke pohihihi?

 

            Pane hou iho la o Edisepa, makemake au i ke kii hooleleaka o Nani Ehiku, i ike mai ai kuu aikane, malia oia paha kona laau lapaaue ole ai.

 

            I kela wa koke no nalo iho la ua mau moo la, a anapu ae la ka malamalama a iloko o ka imo ana a ka maka i hohola mai ai kekahi ao eleele nui a puni ka lumi, a ike ia aku la ke kii o Nani Ehiku e hiolani ana iluna o kekahi moe nani lua ole, a me na manu elua e kiai ana i kona wa hiamoe.

 

            I kela wa huli ae la o Edisepa a ninau aku la i kana aikane, e kuu aikane aloha aole anei keia o ka mea a kou naau i aloha ai?

 

            Auwe! wahi a Guni Galena, nani ke kamohao o kau mau hana i ke aikane aole anei i pono na'u kena mea nani e hiamoe mai la?

 

            He haawi no hoi paha ko'u nau ina hoi oe e hai mai ana la oia kau mea i aloha ai, wahi a Edisepa.

 

            Aole, aole kena o ka'u mea i aloha ai, a aole no au i aloha i kekahi mea e noho nei, wahi a Guni Galena.

 

            I kela wa, nalo aku la ke kii hoolele o Nani Ehiku, a pane hou iho la o Edisepa i kana kiaha pohihihi.  E ke kiaaha pohihihi, o ke kii hooleleaka o Ademiana oili mai.

 

            I kela wa koke no anapu mai la ka pouli, a ia wa koke no i hohola ae ai kekahi ao keokeo a ike ia aku la ka no hea Ademiana (ke ala o na mea pohihihi) e kau ana maluna o kekahi lio hulupala nani loa, ua aahu ia oia me kekahi lole nani loa, a o kona mau owili lauoho hoi e kuuwelu ana maluna o kona kua.

 

            I kela wa huli ae la o Edisepa me ka mino aka ana a pane aku la i ke aikane e kuu aikane aloha, aole anei keia o kau mea i aloha ai?

 

            Puili ae la ua Guni Galena la i kona mau lima a pane ae la, auwe no hoi e okoa aku nei hoi kela nani a okoa no hoi keia, aole anei oe e ae mai ana ma'u hoi kekahi.

 

            Pane aku la o Edisepa, he haawi no ko'u nau keia mau nohea, ina no hoi oe e hai pololei mai ana i kau mea i aloha ai, aole anei keia?

 

            Aole no kena aole no hoi au i aloha i kekahi mea, i ehia la a'u olelo ana ia oe e pono ai, aole au i aloha i kekahi wahine.

 

            I keia wa pane mai ia o Edisepa alia oe e hoole mai he @@ a'u pua (wahine) i koe, a i nele iloko ia keia mau mea a elua alaila manaoio @ ku au he pololei kau mea e olelo mai nei.

 

            Nalo aku la ke kii hooleleaka o Ademiana, pane hou iho la o Edisepa i kana kiaha pohihihi, e ke kiaha pohihihi auhea ke kii hoolele @@ o Calaudila ka mea a kuu mau lima i lawe mai ai mai ka aina mamao mai.

 

            I kela wa no i holo mapu mai ai ke ala o na pua o ka mokupuni o Nalo Pakiana a auhee aku la na ea ino a pau, a e like me ke kalae ana o ka lani aohe wahi kau ao i ka lewa, pela no i hohola mai ai ke akaku o ka mokupuni nalo pakiana a ike aku la o Edisepa i ka mokupuni kaikamahine e holoholo ana, aole no nae ia he mea okoa aka o Calaudila no.

 

            I kela wa huli ae la o Edisepa a pane aku la ia Guni Galena, a kuu aikane maikai aole anei keia o kau mea i aloha ai?

 

            I kela wa kulou iho la oia ilalo me ka haalulu nui aole e hiki iaia ke pane aku i kekahi huaolelo, oiai ua ike maka aku la oia i ka eha a kona puuwai ka mea hoi ana i aloha loa ai, a o ka ipo hoi i eha ai i ka eha lima ole a ke aloha, ae, aloha io aku la no ua lapu wale la.

 

            He mau minute loihi keia noho ana iho o ua Guni Galena la a pane mai la E kuu aikane maikai aohe kau he hana he hue maoli no i kuu naau iwaho, a hea ae la oia:  O kuu ipo ia! a ka'u mea ia i aloha ai @

 

            Pane aku la o Edisepa, aloha io no keia ua kamaaina au iaia nei, aia o ia nei (Calaudila il@na o ka mokupuni Nalo Pakiana, ua hoopaa ia o ia nei no ka ia nei hewa i hana ai, eia ka o ia nei kau ipo aloha.

 

            Ina paha e paulele mai oe maluna u'o o kau ipo aikane nei, a na'u no auanei e hoomanawanui i wahine nau, aole no ke kulana @@ahaa aia no kekahi pua ka i ka wekiu aohe kia manu nana e kii, o mi wale nei no, (ua hiki no.)

 

            Pane aku la ua keiki la, no ka loaa pono ana o kuu hewa ia oe, nolaila, e ae aku ana au i kau aole no hoi au e puni hou ana i keia a mau loa aku.

 

            Pane aku la o Edisepa, o kuu ake e huli mai oe mahope o ka'u mau alakai ana a mahope kaua o'u a hiki i ko kaua hooluolu ana, a me he mea la, ma ia hana ana paha e loaa ai ia kaua he noho'na lanakila ana.

 

            Pane aku la ua Guni Galena la, o kau mau mea a pau e olelo mai ai, malaila aku au, a mahope hoi au ou a hiki i ko kaua hooluolu ana.

 

            Pane aku la o Edisepa, ua akaka lea aku la kou mau manao ia'u, a eia ka'u noi ia oe ina no hoi oe e oluolu mai ana, a penei ua manao la.       

 

            O kuu aikane aia oia ilalo o ke aupuni a'u i ike ole ai, ke aupuni hoi a'u i hehi mua ole ai, a o kuu aikane aku la kai ike, malia, ua hele iki paha oe i laila, a ua ike iki aku paha hoi ia kekahi mau alanui o laila, alaila o ke kuhikuhi mai kau ia'u a na'u no hoi e hele.

 

            I kela wa kulou iho la ke poo o Guni Galena ilalo no kekahi mau sekona a ea ae la kona poo a ae mai la, ae, ua maopopo aku la kou manao e kuu aikane ia'u, heaha la hoi, ua hiki, aohe o'u pomaikai no ia mau mea a pau, a o oe e kuu aikane ka mea nana i hoopakele i kuu ola, o oe ka'u mea nui, ua ike au ia mau wahi a pau, mai aupuni Ako'ako'a a hiki i aupuni Waoakua, 5 aupuni, ua hehi wale ia no ia e kau aikane nei.

 

            Ia wa pane aku la o Edisepa:  Ae, aohe wa e ae no kaua e hele ai o keia wa wale no, a o ka loaa no o ia aikane au la, ku mai no kakou hoi, alaila, o ko kaua kolu ia lehulehu iki ka helena o na wahi a pau e hele ai.

 

            I kela wa koke no, kau like ae la ua mau keiki la iluna o ko laua mau lio, a aloha hope iho la laua ia Setiwa a nalo aku la laua iloko o na ao o ka lewa.

 

            He mau sekona pokole wale no keia miki ana aku a laua hiki aku la laua maluna o ka moana kai o Tarasa, ia wa huli ae la o Guni Galena'a pane aku la ia Edisepa:  E kuu aikane aloha, me he mea la ka hoi ua make ko aikane.

 

            Ke aha la? wahi a Edisepa i pane aku ai.

 

            Ke wela nei ka moana kai o Tarasa nei, me he mea la, aia ke aupuni Makene@ iwaena o ka enaena o ke ahi e noho la, a o kau aikane, ua make paha oia.  Nani kona make ana iwaena o ka enemi ino a ko'u makuakane.  (Aole i pau.)

 

LAUDILA.

 

KA NAI@@ HOOPAHAOHAO O NA

 

KAKAI MAUNA ME NA KAEI PALI O ITALIA

 

Ka Olali oke Kahua Kaua.

 

Ka @@@@ nana i hookunihi ka Onohi malamalama o ka

@@@ ka @@@@@@@ @ malamala mawaena o na kuahiwi

ne ba jya@@@@; ka nani @@@@ i hoomalule

ka puuwai o na aliiwahie a pau o E@@@@@

a @ eha ka "eha lima ole a ke aloha."

 

Ka Makani Puahiohio Wiliau o ka Hikins.

 

A o ke Kupueu Iwikani o ka Makakila

 

            IAIA e ahai nei i kona ola me ka manao e pakele ana, ia wa no ke alii i alualu aku ai mahope o kona enemi, a he mau sekona pokole ia miki ana aku a ua opio nei, pili aku la oia mahope o ke akua Poowalu, a poha aku la kona leo:  Ahaha!  kauwa make loa oe ia'u e na pupuka ino, e holo ana oe ihea, e holo ana anei oe e imi i kou wahi e pakele ai.  Aole ola oe e pakele mai kuu lima aku.

 

            I ka lohe ana o ua akua Poowalu nei i neia mau huaolelo a ke koa opio, ua pane mai la oia me ka leo kakana o ka huhu:  He kulikuli au ia oe; mai hookokoke mai oe ma kuu aoao, o make loa oe ia'u.

 

            I ka lohe ana o ke alii opio i keia mau huaolelo a ke akua Poowalu kona enemi, lalau aku la kona mau lima kakauha i kona enemi a paa pono aku la kona pu-a-i, a puiki ae la kona mau manamanalima wikani, aia hoi, pakeo ana ke elelo o ua akua Poowalu nei me ke kupaka ana i o a ianei.  Hapai ae la ke alii opio i kona enemi a lewalewa ana ua kupueu nei i ka lewa, a ia wa no hoi i hiki mai ai na alihikaua o ua opio nei, a kauoha ae la ua opio nei e hikii i ko lakou enemi i ke kaula a lawe aku imua o kona makuakane.

 

            I ka lohe ana hoi kona lio no keia kauoha pupuahulu a kona haku opio, ua pane ae la oia:  E kuu haku e, aole e paa ko enemi i ke kaula okoa, aka, e huki ae oe i kekahi hulu o kuu a-i, a e puka mai no he kupee hao kiia, a oia auanei ke kupee e hoopaa aku ai i ko enemi alaila paa.

 

            I ka lohe ana o ke alii opio i keia mau olelo a kona lio, ua kapae ae la oia i kana mea i manao mua ai, a hooko koke aku la o'a i ka mea a kona lio i kauoha ae ai.  Huhuki koke ae la oia i kekahi hulu o ka a-i o kona lio, a i kona nana ana iho, aia hoi he kupee hao ke paa ana i kona lima.

 

            Hoopaa iho la ua opio nei i ke akua Poowalu me na kupee hao i loaa mai la ma ka mana o ka lio; na lima me na wawae, a oni ana ua kupuino nei i ka honua.  Kauoha aku la ka kakou kamaeu i kona mau ukali e noho kekahi o lakou e kiai i ko lakou enemi, a e hele pu hoi kekahi poe o lakou me ia no ka halawai ana me ke keiki a ua akua Poowalu nei, a ua holo like ae la ia manao iwaena o na alihikaua o ke alii onio.

 

            Haalele iho la ke alii opio a me kona mau alihikaua i kona enemi e kiai ia la e ke koena o kona mau ukali: a iioko o ka enaena o na mea kaua, i hui pu aku ai lakou me na pualikaua o ua keiki la a ke akua Poowalu.

 

            Luku aku la lakou i na enemi me ka weliweli nui, e hookahe ana hoi i na koko maluna o ke kahua kaua me ka manaonao, a iloko o ka hapalua hora o keia kaua ana, ua halawai aku la ke alii opio me ke keiki a ke akua Poowalu, a hoomake iho la laua e hakaka.

 

            I ka nana aku i ke kei@@ a ke akua Poowalu, aole no i kana mai o ka mana a me ka ikaika, oia mau mea nae a pau, he mau mea ole wale no i ke kupueu o Italia.

 

            I ka wa nae e hooili kaua nei na aoao a elua,, he keu o ka hahana; ke kuu pau mai la ka enemi i kona ikaika a me kona mana, aka, ke hoopuehu ia aku la lakou e ke alii opio a me kona mau alinikaua.  Ke lohe hou ia aku la na leo kanikau kumakena o na naita o ua keiki nei a ke akua Poowalu, a he mea hoi ia e hoo@ loa aku ana i ke pihoihoi o kona manao, me ka piha nauki i kona makuakane, me ka manao ke ole nei, aka ua poho wale kona mau kuko ana.

 

            I ka ike ana mai o ua keiki la ke hoopuehu ia aku nei kana mau mea mana e ka kakou koa, a pe@a hoi kona pualikaua holookoa, oia no kona wa i holo mai ai me kana koi kaua a ku ana imua o ke alii opio, a pen mai la oia:

 

            E emi aku i hope e ke ino nui, a mai aa e nee mai imua o loaa aku auanei ka haawina o ka make mainoino maluna ou a mahele pu ia iho kou poo i na apana like elua, a e hoi uhane aku hoi oe e ke kanaka ino o ka honua i kou wahi i hele mai ai.

 

            I ka lohe ana o ke koa opio i keia mau olelo a kona enemi, ua pane aku la oia:  E ke keiki hookano, e haawi pio mai ia oe iho imua o'u, i koe ai kou ola i kou kino, o lilo auanei oe i uhini i mea haehae ia e kuu mau naita puuwai wiwo ole, a aole hoi oe e ike hou i ka malamalama o ka la a me ka nani o Mauna Aniani nei.

 

            Pela hoi paha.  O oe iho la ko'u mea e haawi pio aku ai.  Aole anei oe i lohe e kahi keiki hookano a Kelaudila, aia oia he pio na'u i keia wa; aole ka paha oe i ike, o ka mea e ku aku nei imua ou, owau no ke kaeaea o Mauna Aniani nei, ka mea nana e uwi aku ko niho a hoi uhane aku oe i kou wahi e like me ka'u i hai mua aku nei ia oe.  E uwe iho oe i ko makuakane  Kelaudila e paa pio la malalo o kuu mana, a pela hoi oe e paakiki mai nei e auamo like olua ia haawina hookahi.

 

            E ka pakaha nui o ke ao, ua kuhi paha oe he umauma keia e hopo wale ana i kau mau olelo hoonuinui wale, aole loa pela.  E ka lapuwale, ka mea hoi i piha me na manao kuhihewa ua paa pio au malalo o kou mana, aole, aole loa.

 

            I ka lohe ana o ua keiki nei a ke akua Poowalu, ua pii ino mai la kona inaina a puni kona kino, a puka pu mai la na huaolelo ino a pelepela:  Ina o oe na e kuu enemi, alaila, e haawi aku no au i ka hoopai maluna ou i keia wa, a e ike auanei oe e na wahi lapuwale i ko make loa ia'u.

 

            Oiai no oia e hoomau ana i ke kamailio ana, hapai ae la oia i kana koi kaua a hoomoe mai la maluna o ke koa opio, aka, ua alo ae la ka kaua koa me ka eleu nui a hala aku la ia puu make ona.  Hapai hou ae la ua keiki nei a ke akua Poowalu i kana koi a hahau mai la, ia wa no i halawai ae ai na koi kaua a ua mau moho nei, a hoomaka iho la ka pa@o ana.

 

            Aole i liuliu keia paio ana a ua mau moho nei, ua haki pu ae la ke koi a ke keiki a ke akua Poowalu.  Unuhi koke ae la laua i ka laua mau pahikaua a hoomaka iho la e paio hou.

 

            Ke nana aku ia luna o Mauna Aniani, ku ka e-a o ka lepo i na kapuai o na lio o ua mau moho nei; o ka halulu o na kapuai o na lio o ua mau naita la, ua hoea aku ia i na ipuka o ka hale alii o ka Ui Pomelia, a he mea hoi nana e hoopihoihoi i kona manao.  Nolaila, hoouna aku la oia i kona pokii manu e hele e hoomakakin i ke aloha a laua, ua ae aku la no hoi o Leigulanani kona pokii.

 

            Oloko o keia paio hou ana o ua mau kaeaea nei me na pahikaua, he elima a oi minute, haki pu ae la ka pahikaua a ke keiki a ke akua Poowalu, mamuli o ka loaa pono ana aku i ka hauna pahi a ke koa opio.

 

            Me ke kali hou ole aku o ua keiki la i manawa hou, lalau koke iho la oia i kana laau ihe a hoomaka hou iho la laua e paio no ke kolu o ka manawa me ka weliweli nui.  No ka hapaha hora wale no, aia hoi, komo pu aku la ka laau ihe a ke koa opio ma ka poaeae akau o ke keiki a ke akua Poowalu a hula ma kahi aoao, na ia mea ia ulaa pu aku iaia mai luna aku o kona lio a haule pahu aku la i ka honua me ka paupauaho.

 

            Ku iho la ke alii opio me ke kali ana o ka mao ae o ka lepo: a i ka mao ana ae, ike ia aku la oia e ku mai ana me ka haaheo nui, a o kona enemi hoi e waiho ana i ka honua, a ua lele loa ae la kona hanu.

 

            Lohe ia aku la ka uwauwa o na naila o ua opio nei, me ka hoopuka pu ana i keia mau huaolelo:  E ola mau ke keiki alii Laudila, a e mau ka lele kaapuni ana o kona inoa a hiki loa aku i na papaku hohonu o ka moana.

 

            Oiai hoi na pualikaua o ua poio nei e noke ana i ka uwauwa no ka piha hauloi, kikaha ana kahi manu mamua o ka laua kane, a hui aloha iho la laua, a oiai ua wahi manu nei e kau ana iluna o ka uha o ka laua kane, ua pane ae la oia:  E ka maua kane aloha, pehea ke kaua?

 

            Pane iho la ke koa opio:  @@ ko maua pokii aloha, ua pau ke kaua ana; ua pio ke akua Poowalu, a ua paa kona mau lima a me na wawae i ka hao; a o kana keiki hoi, ua make oia, a aia hoi kona kino ke waiho mai la.

 

            Nolaila, e ko maua pokii aloha, e hoi oe a hai aku i kou hanau mua, ua make ke aloha ana; a ina he aloha kona, e pono oia e hele mai e ike, no ka mea, o ke awakea o ka la apopo, e koli ola aku ana au i ka makuahunowai ona; a ina hoi he makemake ko na makaainana e ike i ke koli ola ia ana o ke akua Poowalu, a pela paha me na alii, e pii mai no hoi hapa e makaikai; ua ae mai la no hoi ua wahi manu nei, a huli hoi aku la ua wahi manu nei no ke alo alii o kona kaikuaana.

 

            E na hoa kuili o keia nanea, e hoalu iki iho kaua i ke kamailio ana no ka mea nona keia nanea, a e huli ae ko kaua kamailio ana no kahi manu e hoi la no ka hale alii o kona hannau mua e kali mai la o ka lohe i na mea hou a e ike hoi i na maka o kana ipo aloha he kane.

 

            I kahi manu i hiki aku ai i ka hale alii, ua hoohikilele ia ka Ui Pomelia no ka hoea koke ana aku o kona pokii, a ninau koke mai la no oia me ka pihoihoi o kona manao:  Heaha ka mea hou o kau huakai e kuu pokii?

 

            Pane mai la kona pokii:  I hoi mai nei au e hoike aku ia oe i na olelo a ka kane a kaua, a e hoike pu aku hoi i na mea hou o ka'u huakai.

 

            Pehea na olelo a ke kane a kaua? i ninau hou mai ai kona kaikuaana.

 

            Pane aku la kona pokii:  I kauoha mai nei ia'u e hoi mai a hai aku ia oe e kuu hanau mua.  O ko kane au i hoopalau ai, ua make oia i ka kaua kane, a o kona makuakane hoi, oia hoi ke akua Poowalu, ua paa pio oia i ka mana o ka kaua kane. A oia kana i kauoha mai nei.  Ina he aloha kou i ko kane a me ko makuahonowai e paa pio la, e pii aku oe e ike i ka ho@a @@ o ka la apopo, oia hoi kona wa e @@ ia ai.  A e hai pu aku hoi i na kaukau alii a me na makaainana, ina he makemake ko lakou e pii e makaikai, e pii no lakou.

 

            I ka lohe ana o ka Ui Pomelia i keia mau olelo,  ua pane aku la oia:  Kupanaha maoli kana mau olelo, aole hoi au i aloha i ke keiki a ke akua Poowalu, hoopuka mai no oia he aloha oia na'u.        

 

            E kuu pokii a me o'u mau makua, aole au i aloha i ka mea e, aka, ua aloha au iaia.  O kuu puuwai, ua piha i ke aloha nona, a nona wale no au i na wa a pau.  Kai no paha e i mai ana oia e pii aku au e ike iaia, eia ka he mea e ka'u e pii aku ai e ike, aole hoi oia o ka mea a kuu kino i moe loihi ai iluna o ka moe, me ka manao o kuu kino malubia a noa iaia, eia ka he mau hana ano e kana.

 

            Nolaila, ke hai aku nei au ia oukou, aole au e pii aku ana, o oukou no ke pii,  E kukala aku oe i na alii hanau o ka aina a me na makaainana, ina he makemake ko lakou e pii e makaikai i ka li ia ana o ka mea a kakou i makau nui ai, e pii no; a owau hoi, e noho no au, a hiolo mai la kona mau waimaka no keia mau hana a kana kane ana hoi e kau nui aku nei o ka ike aku i kona mau helehelena nohea no ka manawa loihi.

 

            I ka Ui Pomelia e noke la i ke kamailio me ka uwe pu ana, aia no o Sanatiego ke hahai la i keia mau mea a pau i kona haku opio, a ua nui kona kaumaha no ke ano o kana mea i kamailio ai i ko laua pokii, a ua mihi iho la oia no ia mau hana ana.

 

            Nolaila, pane aku la kona lio:  E kuu haku, ke ike nei au i ka manao kaumaha o ko wahine e noho mai la i kona hale alii no kau mau huaolelo i hai aku nei i kona pokii manu; a ke manao nei au, he mea pono ia kaua ke iho aku i ona la, a e pono hoi oe e mihi aku imua ona no kau mau olelo, a pela auanei a hoomama ia ai kona manao kaumaha.

 

            Kulou iho la ke poo o ka kakou koa me ka noonoo ana, pehea i lilo ai kana mau olelo he mea hewa i ka manao o kana ipo, aka, pane aku la oia i kona lio:  Aole au i manao he mea ia e hewa ai, oiai o kana kane hoopalau keia, nolaila au i olelo ai, e pii mai oia e ike mamua o ka lilo ana o ke kino i puu lehu, eia ka ua hewa ia.

 

            Ia laua nei no e noke nei i ke kamailio, ua hiki mai la o Kelaudila a pane mai la:   E kuu keiki, e iho koke oe e hoonana i kau wahine, no ka mea, ua kupouli loa oia no kau mau olelo, nolaila, ke hopohopo nei au o lawe e mai oia i kona ola mamua o kou hiki ana aku.                                                                                                                                                                                                               (Aole i pau.)