Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVI, Number 18, 30 April 1887 — Page 3

Page PDF (1.77 MB)

This text was transcribed by:  Lanette Mahelona
This work is dedicated to:  Francis Kelii Mahelona Sr.

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

@@@THOS G. THRUM ma ka Halepai o @@@@@@@ Publishing Company, Keena@@@@@@@ na kihi o Alanui Moi@@@@@@@@

@@@@@ mai na Olelo Hoolaha ma @@@@@pono mamua ae o ka hora @@@@@@@@@ Poaha a pau.  Aole e @@@@@@@@@ Hoolaha ke laweia mai @@@@@@ hooikeia maluna.  E hoo@@@ @@@kou i keia rula maluna.

@@@@@@@@@ lela a pau a me na kauohu @@@@@@@@ ia KA NUPEPA KUOKOA @@@@@@ e loaa pono ole aku keia @@@@@@@@@ e hai mai me ka hakalia @@@@@

@@@@@@@@@ pepa e haawi ai i kona @@@@@@@@@ kenela no ke dala, koe ka @@@@@ a me kekahi mau apana @@@@ i ka halihali ana i ka  @@@@@ e hooiia ka uku luna.

Kela Me Keia

 

@@@@@@@ ia mai o ka aha mele @@@@@@@@@@@koo Kaumakapili;

@@@@@@@ ma Kapiolani Paka i @@@@@@@ mau keakea, no ka @@@@@@@

@@@@@@ hope o Aperila eepa. @@@@ o Mei, ka mahina i @@@@@@ pua.

@@@@@@@ hou ia nei ke kikala @@@@@@@ misionari Hoku Ao e @@@@@@@@ Purdy.

@@@@@ ka ana mai o ka moku@@@. He huakai holo loa keia @@@@@@ kona na la ku mau.

@@@@@ keia wa aia aku la paha @@@@@@ wahine a me ka Hooilina @@@@@@@@@ ana Atelanika, a i ole ai @@@@@@@ Nu Ioka.

@@@@@@ mai nei ka Ilamuku a @@@@@@@@@ ho holoholo po, auhea la @@@@@@@ loa na manu kaka opio@@ Kinau i ka aihueia.

He @@@ka ua a me ka hekili ma ka @@@@ Molokai nui a Hina. A @@@@@ no paha aia no ilaila ke oo a @@@@@ wahi a kahiko.

Ma Kapaa Kauai, ua pepe liilii iho @@@@ kekahi keiki opio i ka @@@@@ ko, a ua hakihaki kona @@@@@@ oia malalo i ka lapaau @@

Ho@@@ Hoike ana, o ka huakai @@@@@@ ka manuwa Kaimiloa e @@@ iloko paha o umi la mai @@@@@@@ e holo aku ana i a no Kai@@@ Hawaii.

@@@ Honolulu i kawakawa; ko ka @@@ kuaua kawakawa a me ko ka @@@@ mau ia kawakawa.  Ku ka @@@@ i kawakawa.  Ku ka hakukele i @@@@

E nana hou ae i ka hoololi pakui ma @@@@@@ @@mekarupa o Jno. M. Ka@@@@ aku ne ma ka pepa o keia a mai ka. Aha Kiekie mai. E nana @@@ iho me na hoolaha  hou.

@@@@ mai nei ka ona o ka hale @@@@ Paia, Maui, no ke kuai wai@@@ o ua hale holo hau la me @@@@@ ole.  Ua loaa aku na omole @@@@@ nui a me na pahu bia.

@@@@@ mai nei i keia la e wehe @@@@ kinipopo o Honolulu ma ke @@@ o Makiki.  Na na hui Hawaii a me Benedica o wehe mua na @@@@ laau o ke kahua mokomoko.

Aole na Mr. J. H. Makole i kakau a houna mai e hoopukaia ma keia pe@@@ kela hunahuna e pili ana i kekahi @@@@ aukae e malamaia nei ma Kikihale @@@@ kanaka hapa Palaama i puma @@@ ma ka pule i hala.

Ke makau mai nei kekahi mau ona @@@@ hoi ka lawe ana i na pake i mau paahana no lakou, mauli o ka opiu@@@ hookuuia no lakou e puhipuhi a @@ ka wa pono no ka  hana, a mai paha i pela aku.

Ke hoonaneaia mai nei ko Hilo toa@@ poe me keia mau mea: Ke Cos@@@@ (hoikeike kii) Mere-g-rauna, @@@ a me lio poniuniu) Apa-go-rauna, @@@pokakaa i ka lewa.) he ohohia nui ka laila poe ia mau mea.

Ka hoikeia mai nei ka hoopiipii loa o na ona aina o Hilo i ke kumukuai o k@@@kou mau aina, oia hoi na wahi a ke alahao e moe aku ai a me na wahi kokoke mai ana.  O ka aina e kuai ia @@@ 250 dala manua, ua hiki aku ia i @@@ausani dala i keia manawa.

Ma ka po o ka Poakolu nei, ua  haule a haki ka lima, paholehole ke kino o Kaheikapu, he kaikamahine opio nona na makahiki i lele oi aku maluna o ka anu, mai luna iho o ka hale. Nona ke @@@ o 12 kapuai. A eia oia malalo o na kapaau ana.  Ma Honolulu waena ae nei keia mea poino.

u@ ikeia ma kekahi la i hala aku nei he kono, he wahine a me ke kauwahi kaikamahine uuku e puma mai ana mawaho o ka hale inu rama o ka Roiala Ho@@@ e wala wahi kiaha ai paha.  Aole no paha e nele no ka mea he mau la puanuanu keia.

Eia hou no ua keiki haule mai luna iho o ka hale ma kahi kokoke i kahi o kela kaikamahine i haule ai ma ka po Poakolu nei; i ka auina la aku hoi ka haule ana  o keiki a puma malalo o ka auwae ma kahi kokoke i ka puu, a me ka nui o na palapu ma kona kino. He keiki hapa ilikini keia nona na makahiki maluna aku o umi a emi ami paha ma ke koh wale ia aku.

Ke manao wale ia nei e kilo ae ana ka hookele o ka moku misionari Hokuao malalo o kapena Lee o ka moku kalepa Discovery.

O ka loihi i ka wa hoomalu no kela mai hepera ma Lahaina mai ka Poaha iho nei, he ao la.  E apu ana iloko o elua pule a oi.

Ina he oiaio ka makou i lohe mai ai, e hoopauia ae ana ko Jno. M. Kapena noho Luna Dute ana, a he inoa okoa ma kona wahi.

Ke lohe ia mai nei e holopono ana na hoolala o ka oihana wai o Hilo ke noho pono aku ke keiki Waila ilaila. He holopono na hana o kana misiona.

Ke hoopahemo mau ia mai nei ka poe a pau i hopu ia no ka malama opiuma mai na unii ana a ke kanawai bou. Hoike laelae na  hana kau kanawaikapulu o ka 1886.

He paoa paha ko jauupapanui i ke kakahiaka nui o nehinei.” He paoa oho limukala anei, he paoa makapaa paha?  Wahi a ka Paeaina puma la, he paoa ko laila i ke kakahiaka o nehinei.

E ikeia no ma ka ipuka aniani o Soper, alanui Kalepa, na kii o kela ho tele a makou i hoopuka  aku ai i kona moolelo me ke kii pu ma ka pule i hala.  He kii no na wahi a pau loa e pili ana i ua hotele la.

Ua lohe ia mai ka hopu hewa ia ana o kekahi mau luina okohola elua i hookunia no ka manaoia ana e laua na luina mahuka i koe aole i loaa o ka moku Ohio.  Aka nae, ma ka laua pane, ua pau ko lau wa kepa.

Ua hoounaia aku nei no Kalawao, Molokai, he kaa nui  no ka hali ana i ka poe make ma ke ano kaa kupapau.  Ua mama a ua hiki ke huki ia e ka lio a e ole e ke kanaka paha. Mai ka hui Hawaiian Carriage Company au keia kaa.

Ua halawai ae ka hui Heihei lio Hawaii e hoolala no  na hana heihei o ka la 11 o Iune.  Ua hooholoia na luna nui; a o na hoonohonoho heihei koe a puka mai.  Pehea la, e hookuu wale ia anei na makaikai  ma ia la e like me na paio iloko a ka ahaolelo o 1886.

Me ka loaa hou ole mai ia makou he mau hooia no ke kumu i hoi koke mai nei o ka mohuahi Likilike inehinei, ua haiia mai keia lono, i hoihoi mai nei oia i ke kino make o kekahi pake paha n oHonolulu nei.  O ka wa i loaa mai ai keia lono, oia no ka wa a makou e makaukau ana no ke pai.

I kekahi la o ka pule i hala, ua mahuka aku mai kekahi moku Okahola e ku nei ma ke awa he 9 mau luina, a ua haawi ae ke kapena o ka moku  he uku kiekie no ke kanaka hookahi e loaa ana.  Ma ka Poalua me Poalua, ua loaa akula he 7 o ia poe luina mahuka a koe

2. Eia no ke huli ia nei.

Ua ike ia iho he haao ano  hou maloko o ka Paeaina puma la nona ke poo “Ke hikina a ka la a me ka komohana a ka mahina.” O ka pololei loa penei: Ka hikina a ka la, komohana a ka ma hina; Akau a ka Aaulola Borealisa, hema a ka hoku maka imoimo.” Alaila ua pau pono na lamalama o ka lani.  Auwe! He kaao kupua ka hoi!!!

Ua loaa aku kekahi aoao moku ua pae ae ma na kapa kahaki, ma kealia Kauai: i ko’u hele ana e nana pono i kona ano, he apana moku pauahi, manao wale ie ua pau kekahi moku ma ka moana, a ua lana mai keia aoao mo ku a pae ma Kauai nei, ua lawe mai au hookahi kui keleawe loihi mai keia apana moku mai, a eia ma ko’u lima kahi i paa ai.        M.R.

Ua hoomalamalama ae ke ahi o ka lua pele ia luna o kona home kuahiwi, a ua kauluwela ka lewa ke nana aku.  Ua hoike ai keikahi ikemaka, aia he kahe a pele ke kahe la i ka hapalua like o ke kahe a pele o Ianuari i hala, a me he la, aole no e nele ana o Hawaii me na huakai makaikai pele ke ike pono ia ae kona kulana e kahe ai.

Ua hooma-u ia ae na kani ai o na pahana ulele hua kepau o keia mau nupepa malalo iho me ka hau kilima a Mr. F. Horn i manawalea mai i ka Poakolu nei, oia na paahana o ke Kuokoa, Daily Herald, ka Friend a me ke Karistiano.  Ua nuu a ua onou wale aku ma  na pukapuka kahi  e hiki ai e komo iloko o ka opu, o loha nui iho la me he la, ua lupea e ka wai a ka naulu.  Mahalo ia oe e Horn a me kau galani hau kilima mikololohua.  Heaha hou ae ia manawalea au?

He leta mai Hilo e olelo ana: Ianei iho nei ka Hon. Sam’i G. Waila a me kona mau paahana eneginia kahi i ana pono ai i ke kahua o ke alahao kaa ahi ma ke taona nei.  Ke iho nei na mea luu i ka papaku o na muliwai o Wailuku me Waiakea a hooponopono ai i ke kahu o na pou ku o keia mau uwapa.  Ke hoonee nei na hale mai kahi i mahaoia malaila e moe mai ai ke alahao.  Kahu olai ka Hon. S. G. Waila i ka hoonaueue i na kauhale a me na uwapo o Hilo nei.  O ka lepo koe a ulaa ae, alaila ikea pono iho ka hulali o ke gula.  Ke la’ola’o ae nei na ipukukui ma kela a me keia kihi alanui, a e pale ana paha na  ha-lo ana me ka ninau aku “auhea wale ana oe.”

Ua malama ia ma Puuloa ae nei i ka la Sabati i hala ka papaaina a ka Haku i noho lawelawe ia e ka S. P. K. Nawaa.  Ua hookomo ia he 12 mau hoahanau hou, 2 keiki i bapetizo ia, a he lulu dala me na kohokoho ana no ke kukulu i luakini hou malaila.

Ua hiki ai ma Kapalakiko ka moku Kulanakauhale o Pikina, me na ohua pake no ia awa.  Iaia i ku aku ai, ua puma ae ka mai hepera iwaena o kona, mau ohua a ua hoomaluia oia malaila a hiki i keia mau la.  He mau ohua kekahi no Honolulu nei,a mamuli o ka puma ana o ka mai maluna o ua moku la, ua halawa mua iho nei ka Papa Ola e hoomalu aku iaia mawaho ke hoea mai.

Ke kaalo nei ma ke kakou pipa alaloa kekahi mea kakau nupepa.  Na kona ihu e hanu ka hohono, a na kana peni e hookolo ka@meheu. Eia ka hewa, ke hoounauna wale nei oia i ka makani i paepae no kana wahi apana pepa no kona wa kakau me ka haawi ole ino i kona wahi kieke he wahi keneta no ka luhi, a olelo iho hoi “eia kou wahi ola.”

Ia’u e naue hele ana ma ke alanui, ike aku la au i kekahi puulu kanaka e noke ana i ka akaaka, ninau aku la au, heaha ka oukou e noke nei i ka akaakah? Pane mai la lakou la, e akaaka ae ana hoi paha makou la i kela wahi eepa, e aha ana? E noke ana hoi paha i ka hoopaapaa ne ka pake, no ke aha hoi, pane mai la lakou la, ua aie hoi i ka pake a e  noke ana kela i ka hoole paakiki, me ka hoopuku ana i keia mau huaolelo hoakaaka: “No tari, ina hooe pakiki, ia wau hana bo-lo hooe.” Hu ae la aka.

I ka Poalima o ka pule i hala i hoomaopopoia ai ko ka Hon. J. M. Kapena kulana, he pio oia na ka aie kaa ole no ka waiona.  He minamina ko makou i keia opiopio naauao o ka aina, no kona eo ana i ka laua pili mawaena ona a me ka Moi Alakohola o ka waio na.  ma nehinei i manao ia ai e noho ka. Aha Kiekei a hoolohe i kana no@e hoolilo ana iaia he mea aie kaa ole, aka ua hoopanee ia a ka Poakolu la 4 o Mei, ko ai la ka olelo:  “oke kanaka i ao pinepine ia a ho-oolea i kona a-i, o kona hewa ia.  Aka’ua minamina makou i keia kanaka, me ka manaolana e lilo oia i alaki no kona lahui. Ke hoomanao nei no hoi makou i kana mau olelo ao e pili ana i ka poe opi n ka hookuonoono i na wahi loaa uuku, ka uhaai ole i na@mea e loaa ana, ka malama pono i ka hana a pela aku, oiai oia e noh Lunahooponopono ana no “Ke Au Okoa.” A  ano, ua nanahu mai la ia mau hauolelo iaia.  Ke lana nei ko makou manao e ike koke iho ana no lia i keia a e  hoopau koke ia ana ia mau mea a e lilo aku ana ia mau mea a el ilo aku ana ia ma keia hope i mea ai pakiko noeau.  Aole i hoopuka ia keia me ka manao ino, aka, me ka manao makee  i na kanaka Hawaii i ao pono ia.

 

Ka Bailaba iloko o Ka Paloa pulehu.

 

          Iloko o ke au kaua huliamahi o Amerika nana i auhulihia i ka maluhia o na home a me na kanaka.  Aia ma kahi kokoke i ke kahua hoomoana o ko Generala Kalani mau pualikaua, e noho ana maloko o kekahi pupupu hale he wahine a me kana kaikamahine uuku o ehiku makahiki.  He kane ka keia wahine eia iloko o ka pualiko, a ma kela a me keia manawa a na koa e hoolulu ai ma ua wahi la mahope iho o ke kaua ana, e hele mau aku ana kana wahine e ike iaia, a pela pu no hi me kana wahi kaikamahine, me ka hali pu ana i ai nana, oia ka palaoa i pulehuia a me ona wahi omole wiseke.

He lehulehu ae no na wahine e lawe ana i ai na ka lakou mau kane a pela pu me na mea inu, aka, mamuli o keia wahine a me kana wahi kaikamahine ka loaa ana ia kakou he moolelo aloha no na mea i hanaia.  He pinepine loa ka hoea ana o ka waiona iwaena o na koa ma o na wahine la, a no ka nui o ka ona a me ka haunaele iwaena o na koa, ua papa ikaika iho la no aliikoa i ua poe wahine la, aole e lawe hou aku i mau omole wiseke hou, a he hoopai ko kela a me keia e kue ana.  A ua papa pu ia no hoi na koa, aole e hele aku ma na kauhale a me na taono.

Ma ia wa, ua pau ka lawe hoikeike ana o na wahine i ka rama i na kane, a he lawe malu wale no .  a o ka hana akamai hoi a keia wahine, oia kona hookomo ana i ka omole rama iloko o ka omoomo palaoa i pulehuia a lawe aku la na kana kane. I na wa a apu, o keia kanaka no ka mea ona mau, a ua haohao ia pehea la i loaa ai kona mea inu.  I kekahi la. Hoomakakiu ia oia a me kana wahine, a ikeia iho la pela ka i loaa ai iaia he rama ma ka hoomoa pu ia ana o ka omole rama iloko o ka palaoa.

Hopuia iho la keia wahine a ahewa ia imua o ka aha hookolokolo, a ua hoopaaia no elima la.  Ua lilo iho la keia hoopaahaoia ana o keia wahine i mea weliweli nui ia e ma wahine a pau, a o ka oi aku o ka walohia a me ke aloha a kakou e hoomanao ae ai, oia ho kana wahi kaikamahine uuku e noho la ma kona home i hooneleia i ka makua ole no kekahi mau la. Hiki aku la ka lohe imua ona ua paa kona mama he pio na ke kanawai, aka, aole oia i hookaumaha iaia iho ma na ano a pau.

Ma na hana @@@kino a pili home a pau, u a hiki no i keia kaikamahine ke hooponopono, a ma o ka hala ana aku o kona makauhine mai ka home aku. Ua lawe ae la oia i na hana a pau na kona noonoo opio a me kona mau lima palupalu e lawelawe me ka hooikaika mau ana e holopono. A o na belehelena o ke kamaiki opio I keia ma ka home, ua hoike mai ia I ka lana o ka manao.

E hoomau ana no oia I ka I haiiana I ai na kona makuakane @@ ke kahua hoolulu koa, a koe ka mea inu.  I kekahi la kauoha mai la kona makuakane iaia e hele pu aku @e ona wahi omole wiseke me kona ha@ ai pu mai I ke ano I hana ai kona ma@@. E hookomo I ka omole iloko o ka palaoa pulehu. A oia ka ke kaikamah;ine opio I pane aku ai: “Epapa @ hiki hou mai ana au maanei me ka omole ram nui kuea a maloko ona he wai e pipii and I ke ola mau loa.”

I ka elima o na la mai ka hoopaahao ia ana o kona makuahine, ua hoomakaukau aku la oia I na mea ai a me ka palaoa, a aia maloko o ua @@aoa la he buke Baibala nui.  I ka makaukau ana okeia mau mea, kakali iho ia oia no ka hookuu ia mai o kona makuahine mai ka halepaahao mai, a I ka hiki ana I na hora auina la, hoea mai la ma ka puka hale he wahine I aahanei me na weluwelu a me na helehelena hailepo, a ma kona mau maka e haloiloi mai ana na waimaka. O kona makuahine keai I hookuu ia mai. Hui ne la laua he makua a he keiki me ke aloha, a ma na hua pule a me ka mihi I kukuli like ai laua ilalo a noi aku I ka Makua Lani e kalaia mai.

Mahope iho, hele aku la laua I ke kahua hoolulu koa me na pono ai maloko o kekahi hinai nui koikoi. Aole oia I hoike aku I kona makuahine no kana hana me ka omoomo palaoa a me ka Baibala maloko. Hookokoke aku la laua ma ke kahua hoolulu, a he mea hauoli loa ia I kona makuakane ka ike ana mai I keai hinai nui koikoi e hali ai aku ana.  Hui hou ae la ke kane a me ka wahine mahope iho o ka nalo ana no kekahi mau la.  I ka wa no ka paina, ninau mai la ka makuakane no kana kauoha I ke kaikamahine opio, a oia kana I pane pokole aku ai: “E papa, eia.  E ai, I inu , a e maona ae a e kena no hoi no ka wa mau loa. O kau kauoha, ua hoooia mai e ke Akua.”

Wawahi ae la oia I ka palaoa, a me ka haohao a me he la, he ao malamalama anapu kupanaha I hohola iho, aia hoi, hemo ae la ka Baibala, a heluhelu ae la ke kaikamahine I kekahi mokuna iloko ma Halelu: “ia wai la na palapu, &c.” he oiaio, ua lilo koke kona makuakane I kanaka hoole waiona ikaika.

Ke Olai Ikaika loa o ka M.H. 1783.

 

Aia ma na hu’a ululaau a ma na kualapa o kekahi kuahiwi ma Italia I ike iho ai kamahele makaikai I ka hana a ke olai nui o ka makahiki 1783, ka mea nana I opiopi ke honua paa o Italia a lole ia ae o lalo maluna.  He wahi keia ik kaulana no kona hoonaue olai ikaika I na au I hala, a mamuli oke kokua pu ana  mai o na moolelo I hoonamaoia no keia makahiki a na hana kuupanaha a ke olai I haakohi ai, ua loaa I kamahele he nuhou ano nui e  holo makepono ai iwaena o na puuwai puni nuhou me ke kamau ole iho kekahi no ka lai penei:

He hoonaue ikaika loa ka I ike ia ma kekahi la, a ua hoomau ia no ka hora hookahi.  Na keia olai I kulai na kauhale, na pa, na kumulaau huaai, na hale towera kiekie, na holoholona a me na kanaka.  Ua oleloia: I ka wa e hoi mai ana mai ke kuahiwi he kane a me ka wahine a me ka laua kekake ukana, ua naue ikaika ae la ka honua a pau nui aku la I ka hina ilalo.  Aole lakou I ku koke ai iluna ia wa, aka, na ke olai no I kiola ae ia lakou iluna a ku ana ma na kapuai wawae, a ia manawa hookahi no ua kulai hou ia au la ma kekahi aoao.

Pela mau ko lakou luaiele ia ana e ke olai  no kekahi mau minute, a I ka mao ana ae, ua hoohewahewa iho la lakou I ke ano o ka aina, o kahi hea la ia a lakou e ku nei oiai ua ulaa ia mai la na laau nunui o ke kuahiwi a o ko lakou mau aa ke manamana mai ana iluna; o ke kino I ka lepo. Ua hoopepepe pu ia na puu, ua hoiliwai like ia na kualapa, nalohia pu aku la ka huini o na hale towera o ke kulanakauhale mai ko lakoui ike ana, a o ko lakou kulana hoohewahewa iloko o ia wa, me he la aia iloko o kekahi moeuhane pahaohao, a hiki ole ke hoi no ka home.

Na keia olai hookahi no I kulai na hale, a ua oleloia, he nui na hoopaapaa haunaele, a me na hooponopono waiwai imua o na aha hooolokolo no na kanaka, oiai ua nalowale like ko lakou mau waiwai a ua huikau mao a maanei I ka noke kiolaola ia e ke olai, a no kekahi mau la loihi I noho ai kekahi aha hookolokolo e hooponopono I ka waiwai o na kanaka,

Hookahi hihiha nui I lawelawe ia mawaena o kekahi mau kanaka mahiai, oia ka ulaa pu ia ana o na kumu laau haai a kiola ia aku maloko o kekahi kihapai, a pela hoi ko kekahi a iloko o kekahi; pela me ka hapanui o na wahia pau ma kekaulana kauhale. No ka like loa o na laau a me na pua I kanu ia ma keia mau kihapai. Ua hiki ole ke hoomaopopo iho kela a me keia o laua o ka wai kumu laa la keia a o ka wai hoi kela? Nolaila hookahi mea pono la laua pakahi o ke aumeume.

Ma na wahi I kuipi ia a na halekuai po na waiwai ano like, ua loaa pu keia haawiina aumeume iwaena o na ona halekuaai, a o ke kumu mamuli no o ka huikau o n a waiwai ke olai.  Ma na pa kuai papa oia haawina hookahi no; pela ma na wahi a pau. A ua ulu mai na hoopaapaa ikaika a hihi o’e I ka mana kanawai he hooponopono. Mamuli o keia olai ua hoowaiwai ia he hapap mahuahua o ka poe ilihune, a ua hoonele pu ia he hapa, mahuahua o na kanaka waiwai.

He mea kupanaha loa ka hana a keia olai.  Ma kekahi mau wahi I kanu lalani ia ka laau oliva ma ka laina pololei, ua hoonee ia ae la ka honua malalo o lakou a ua ku ae la na laau na ka la ina pi’o; pela pu me na hauhale. Lehulehu loa na kanaka I luku ia; ma kekahi taona o 3,000 kanaka, he 500 haneri wale non e ola ana. Ua hoike ia ae, aia no he wahine e ola mai nei, ua kanu ia iho kona home e ka lepo, a ua noho oia a me kana keiki uukui iloko no 11 la a hiki I ka loaa ana aku.  Ua make e nae ke keiki no ka hele I ka wai iloko o elima la , a o kona makuahine ua ola I kekahi mau hua kukui e waiho ana maloko o kona pakeke lole.  Ma na wahi a pau I noho ia e na kanaka a I hoopoino ia e ke olai, aole e emi iho malalo a 32,000 poe I hoolilo ia ia heana kupapau, a ua pii ae na ea maea o ko lakou mau kino I hui pu ia me ko na holoholona I ka lwea a hiki ke honi ia no na mile loihi.

Ma na kuahiwi he ula pu wale no I ka lepo – ua nalohia ka uliuli o na laau; ma kekahi mau awawa ua hoopihaia a iliwai, a o ka honua paa ma kahi ikaika loa o ke olai, ua hoowa ia a lilo I awawa.  Ke olai ikaika hookahi keia I ikeia.

Hunahuna o na Aina e.

Iloko o ka makahiki 186 I hala, ua kukulu ia ma ke aupuni o Kina he 36 mau hale uwea telegarapa moana.

Ua manao ke aupuni o Farani e aie dala no na makahiki e hiki mai ana nona ka waiwai io he ekolu haneri miliona hapaha Farani.

Ua oleloia; e paniku ia ae ana kekahi mau aha hookolokolo o Amerika Huipuia mamuli o ka lawa ole o na haawina dala no lakou.

Ke manao ia la e hookauwa aku I ka mana a me ka ikaika o ka wailele o Niagra nana e hana na mekini kukui uwila o ke kulanakuahale o Nu Ioka.

Aia ma ka mokuaiana o Kili, Amerika Hema, ka mai kolela e luku la.  He 600 a oi ka nui o ka poe I loohi me keia mai a he huina nui hoi ka I make.

Ua hooholo ae na kanaka o ke taona o Denbigh, Enelani, e kukulu I kekahi ahaaina hoohiwahiwa Iubile no ka Moi wahine Victoria a me ka wehe ana I kekahi pa ilina kupapau hou. Hemau hoohiluhilu e ae kekahi ma ia taona.

Iloko iho nei o keia kau hooilo a Amerika, ua loaa aku he mau kino make o 99 mau kanaka e waiho ana maloko o ka lakou mau hauhale maka mokuaiana o Dakota, Amerika.  A ua pau lakou I ka make mamuli o ka nui loa o ke anu.

Ua oleloia; Mamuli o ka nele loa ana aohe he wahi buke baibala ma ke kulanakauhale o Newarke, N. J. Amerika, ua hoohiki ia kekahi kanaka imua o kekahi notari hooia palapala maluna o k buke Korana, ( baibala mahomeda.)

Ua hooholo iho na kahu luakini o Minapolisa, Amerika e hana I kanawai e hoohaiki aku ana I ke kanawai kuai a me inu waiona ma ia wahi.  Ke hoolala nui la lakou he mau kumu lehulehu mamau o ka hooko ia ana.

O ka bila kanawai e papa ana I ka holoholo o na kaa ahi ia ka la Sabati ma ka mokuaina o Coneticuta, Amerika, uakau inoa ia e ko laila kiaaina, a e mana ana ia kanawai ma ka la 10 Iune o keia makahiki.

Ua manao ia ma ke aupuni o Mekiko, e haawi I uku hoomau no na wahine mare a na koa I hele loihi no ke kaua a I hiki aku paha na makahiki I ke kanaono a oi, ke make a mae ole paha.  He hana nui nae ia mamua o ka holopono ana.

Ua hanaia mai nei e kekahi kanaka makapo ma Enelani he pu raifela kano pinapinai, a oia kekahi ano pu e hoolakoia la I ko laila mau pualikoa.  He hana lima akamai keai na kela kanaka makapo, a ua makana nui ia aku oia na ke aupuni.

He wahine ui opiopio ke noho mai nei ma Detaroita, Amerika, a he hooilina hoi maluna o kekahi puu dala nui.  Ua oleloia, aole oia I ae aku ia kanako lu poe kane I  helel mai e noi iaia ia wahine iloko o ekolu mahina.  He umi kane no ka mahina hookahi.

Ke hu mai nei ke gula ma Amerika. A ua lehulehu I a na wahi I loaa aku ai o ke gula.

Iwaena @@@ o ia Pakipaka ua loaa aku I kekahi makuahi @@ pahyu nui I mouo ia me kekahipa e e lana hele ana. A ma ka wehe ia ana. Ua loaa ilola he mau tini opiuma lehulehu loa ko loko.  Aole I maopopo pehea la I hiki ai keia opiuma malaila.

E hoomoe ia @@@@ na kapakai oka mokuaina o Felorida, Amerika he uwea telegatapa moana no ka hoouna ana I na kauoha mao a maanei o ka mokuaina I na laina koa kiai. He hoemi ana mai hoi ia I  ka noi o na hana me ka eleu loa no hoi.

He papa malama ola maemae kona wa hine o Nu loka e hooikaika nui la I na kokua a me na noi pauaho ole e hoomaemae mau ia na alanui o ia kulanakauhale. Ke haawila laou I na wahi kenikeni o ko lakou mau wahi kieki ponoi.

Ua auhau aku la ka Ahahui Opiopio o na pake ma Nu Ioka I kekahi a ko lakou hoa a lala o ka ahahui he puhau koikoi I kela a me keia e uha ai oia I ka rula o ka no ho ana maemae. Ua ahewa ia oia no ka lawelawe I kekahi mau hana lapu wale loa e hoohilahila ai I ka ahahui a pela I kau ia ai he auhau koikoi nona.

He mai ahulau kupanaha kai pahola iho maluna o na ilio a pau o ka mokuaina o Georegia, a ua hoopoina nui ia na kanaka a me na holoholona, a o ke ano o keia mai, oia ke nahu wale ana o ka ilio ke kela a me keia me ka piha loa I ka huhu, a mahopeihoo ko lakou nahu ana I kekahi  kanaka a holoholona paha, e pehu koke no ia a make.  E nahu ana mai na ilio nunui a liili, kahu a kahu ole.

Ua komo kolohe ia kekahi hale ma ke kulanakauhale o Jersey I kekahi po, a I ka nana ia ana I ke ao, ua loaa aku la he waiu bata paa ua ai ia a e kau ana n o ka manau o ke nahu ana, he niho nunui aole I kanamai.  Maka hu. li ia ana o ka mea kolohe, loaa aku la he nika niho nunui a hopu ia iho la no  ka hookolokoloana. Mahope loaa hou ne he nika niho nunui, a pela hou akuy a piha eha nika o keia ano hookahi iloko o ka halepahao, nolaila ua hiki ole I ka lunakanawai ke hookolokolo owai la ka mea aihue.

 

LEN SING.

Helu 135 Nuuanu Sreet.

 

He Mea Hana, Hoomaemae a me hana hou ana I na lole kahiko.         2109 .5m

 

HOOLAHA KUMAU.

 

$5 MAKANA.

Ina o ka mea e loaa ai kuu lio (k) ulaula ino lokia huelo pokole, na kuni ia I ka hao (H) ma a uha hope, a hoihoi ae oia ka Halekuai o J. T. Walakahauki, e loaa no ku makana I olelo ia.            2122

 

COSMORAMA.

Aia aku nei keia mea nuhou loa no ka hoikeike eia @@ taona o Hilo, Hawaii. No kekahi mau pele wale. A I hiki ae ama Kahala, Hawaiia ma Wailuku me Manama Maui.

E hoike ana keia COSMORAMA I na haahiona o na kulana kauhale kaulana nunui. Na wahi puna o ka aina, kekahi mau mea ano nui I hanaia mai ka wa kahiko a hiki I keia au. Mawaena o keia mau mea, o ka pahu pele weli weli a kaulana loa kekahi o ka lua pele Kilauea I ike ia no kekahi wa loihi I hala, na olina o Laupahoehoe, na hoohiwahiwa o ka la hanau o ka Moi Kalakaua Nov. 16 1886, huakai hoolewa o ka Moi wahine Emm Kaleleonalani, na anaina hula elhulehu I malama ia oka la Jubile. Ke lii ka Moi a me kona mau ukali ma ka hale alii, a he lehulehu loa aku o na mea maikai.

Ua punaiia mai na mahalo kiekie no keia COSMORAMA hoikeike kii I malama ia ma Honolulu nei, @@@ lawelawe ia na mea a pua me ka malamalama o na kukui a me na ohe@@@ hoonui ike.  He mea pahaohao loa I ka poe a pau e heie ae ana e ike maka, I ka waiwai a me ka naauao o ke kanaka.

Uku komo no na makua   .50

“   “   “  “  keiki      .25

Hilo, Hawaii, Aperila @ 1887.

2122 @@.

 

Laau Mai Leneora Helu i

-A-

S. H. MEEKAPUA.

 

          E LOAA A E HOOUNA IA NO MA ke kauoha, ka laau Mai Lepera ma na wai a pua ke loaa hemau hoike oiaio na ka mai Lepera, a ke hoouna mua mai I na lilo o ka laau.  E loaa pu no hoi me na Kula o ka inu ana.              2080 1 yr.

 

W. AHANA.

KELA HUMUHUMU LOLE

          Mea hana I na lole hou ma na paikini @@@ kai a pau a me ka hoomaemae hou ana I na

 

LOLE KAHIKO.

2089 @@@

 

WILLIAM McCANDLESS.

 

HALEKUAI BIPI O WILIAMA MA KALALENA ma Ulakuhe@. Na ana Bipi a me na ia a pau o ka makeke no na kumukuai oluolu.        

Uala Kahiki a pela ku.

2002 – 1 yr.

 

M. THOMPSON

LOIO MA KE KANAWAI.

 

          Keena Hana. Aia iluna o ka Hale Pohaku Kimo Campble, kihi o na lanui Papu Kalepa. Honolulu

 

HE LOIO IMUA O NA AHA.

          Ina I makemakeia, alaila e haawi no eia kona manao kanawai ma ke kakau ana ma ka popo, no ke ano o ka hihia e manao la ama o hoopii maluna o na olelo ike e waiho ia mai ana e ka mua nana ka hihia     2121 1 yr.

 

 

WOLFE & CO.

Mea kuai I na Ano a puu o na Mea

 

AI, HUA AI, O NA ANO A PAU.

 

          Eke Palaoa Berena Waiu Bata, Berena manoanoa, Berena huinaha, mea ono I kela ano keia ano; Ko paa, Kope, Ti, Aila mhu, a me na ano a pau.

 

Helu 66, Alanui Hotele, Halekua mua o Lewis & Co.

 

E loaa oke aku no na kauoha a pau loa me ka hakalia ole, a me ka maikai o na hoomalu ia ana.  E hooko ia na kauoha o ke kulanakauhale nei me ka hikiwawe ma na ka me ka uku ole. O na kauoha mai na mokupuni, e lawelawe koke ia.             20@5 @@

 

Nuhou! Nuhou! Nuhou!

 

AILA MAHU MAIKAI!

 

HOOKAHI DALA WALE NO NO KE

 

KINI AILA HOOKAHI!

 

E kuai pau ia kauy ana no ka nui loa o ka aila I keia manawa.

 

E AU E NA MAKAMAKA! E AU!

 

E kipa ae ma ka halekuai o

 

          Kakela me Kuke.

 

B. F. EHLERS & CO.,

 

PAINAPA.

 

Poel Kuai I na Ano Lole a Pau.

Helu 99 alanui Papu. – Honolulu

 

E loaa mau ana na lole hou o na ano a pau maluna o kela a me keia moku.

 

@@