Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVI, Number 19, 7 May 1887 — LAUDILA. KA NAITA HOOPAHAOHAO O NA KAKAI MAUNA ME NA KAEI PALI O ITALIA Ka Olali oke Kahua Kaua. [ARTICLE]

LAUDILA.

KA NAITA HOOPAHAOHAO O NA

KAKAI MAUNA ME NA KAEI PALI O ITALIA

Ka Olali oke Kahua Kaua.

Ri r.ue« r\ar_a i lea :r<aLurui.xma o Li; n l't sitLsc!a i rruiairu:a o nj kuah;-*; meiia V.* oaninAaa i k.i puu*.-.ī o nx iUii»a.hirc a ■mt o Kumu a i eha ka "c?ui linui oīt a aL?ha,"

Kih&i h>Mfo Wiliu o h Aok«Knpuenlvikanio ka MakakU» IK.A lohe ana o ke alii opio i keia mau olelo a kona makuakane, ua ae aku ia oia. Kau koke ae b oia maluna o kona lio, a ia wa no i kui» pau aku ai ua iio la i kona mama lelee like me ka makani puahiohio, a iloko o ka manawa pokole, halulu ana laua nei mawaho o ka hale alii.

Iloko o keia wa i loheia aku ai ke pahupahu o na kapuai o ka lio o ka ka kou kamaeu e ka ohana ali!, a oia no ka wa i oili niai ai kekohi kaukau alii e nana, aia hoi, e ku aku ana keia lio me ke kanaka e kau ana ma kona kua. I ka ike ana mai o ua kaukau alii la i ka kakou koa, ua hoi hou aku !a oia iloko a hai aku 4a i ka ohana a!ii, aia he lio mawaho me ke kanaka, a kauoha ia ae la kahi manu Leigulanani e hele mai e nana, ina paha o keia mea e ku nei mawaho ke alii opio a o ka ipo aloha hoi a kona hanau mua ka Ui Pomelia, a ua ae aku la no hoi ua wahi manu nei. I ua wahi manu nei i oili mai ai me ka hoomaopopo ole i kana mea e koho mai ai no ka mea e ku aku nei imua ona, a i kona hakilo pono ana mai, ike mai la oia, aole keia he mea okoa, aka, oka laua kane no. Ua liuliu loa keia hakilo ana mai a ua wahi manu nei, no ka mea, ua hoano e ae la ka opio i koaa aahu, a me ,kona papile kiia, me ka huna ana hoi i kona mau heleh'e!ena a koe na maka, a oia ke kumu i loihi loa ai ke kilo ana a ua wahi manu nei, a hīki i kona ike pono ana.

I ka wa a ua wahi manu ne* i ike mai ai i ka laua kane, tue ka naau i hoopihaia me ka hauoli palena o!e, ua haawi koke ae la oia i ke kani hone o kona kileo ma na inele like ole, e kuu ana i ka nanahe, e kuokuolo ana a e ko'uko'u ana. E hoike aku anahoi keia mau leo meie a ua wahi manu la i kona hanau mua. ua hiki mai ka haku alii o na kupua, a o kana mea hoi e upu mau nei i ka po me ke ao e ike aku i kona mau hiona nohea ana hoi i kuwili ai ma ka moeuhane. I ke kuu ana iho o keia mau leo mele a ua wahi manu rfei, komo aku la oia iloko a hui pu aku la me kona hanau niua aloha, a oia kana i pane aku ai : E kuu hanau mua aloha, oka mea a kakou e hoohuoi nei a e ku nei hoi mawaho o ka hale alii nei, aole ia he mea e, aka, o ka kaua kane no; me he la ua lohe ia aku nei ka kakou mau olelo, a oia paha kona mea i hiki mai nei.

I ka lohe ana o ka Ui Pomelia eia kana aloha mawaho kahi i noho at, ua ala mai la oia mai kona wahi moe mai me ka mohala malie ana ae o kona mau helehelena, a }>ane mai b : E kuu e kii aku, e kii aku i ke kane a kaua, no ka mea ua wela kuu puuwai i ke aloha nona.

Ia wa no hoi i hoomaemae h a'<u ai ka h3le alii, a o na kaukau alii hoi e hiolo ana na mea nan», a e hulaii ana pa ana hoi ko lakou mau aahu. Oiai ka ohana alii e makaukau ana no ka hookipa ana aku i ka iakou malihini, ua oili aku la kahi manu a hui aloha iho !a iaua me ka ka*ta koa, a ua kono aku la hoi oia e komo ha!e wale e kelioa, aka, aole ua koa nei i ae aku no keia kono. Kakali ino la ua opio nei o ka oili mai o kana aloha. He elua mtnute i hala ae, oili mai la ka Ui Pomelia me kona nani kilakila o ke kuiana ihi kapu, i ukali ia e koua mau ukali he 50, a me ka ohana alil Me ka hoomiu ana o ua opio la i ke kamailio ana me ka laua pokii, ua hoo kt koke ae la laua mamuli o ka hoea ana mai o ka Ui Pomelia. Ku iho la ke kaikamahiee a!ii ma kahi kokoke 1 ke alii opio, a me na huaolelo walania o ke aloha i puana mai ai ua ui nei : Eka imi aloha ilo* ko o ka poino a me ka make, ka iLea a me ka luhi, eia au o ka mea i haulehia t ke aloha malalo o kou aka kino uhane, a ano hoi i keia minute, eia kaua ke hut nei he ato ahe ala £ kuu alo|ha e maliu mai; a hiolo mai la kona I mau waimaka.

R ( >no ta mai la ke koa opio e lele jiho a e k >;no aku hoi iloko o ka hale ahi. aka, ke nalu wale la no ua opio nei» he oiaio j>aha o kana wahine keia» ao!e paha; aka ninau aku la oia i kana aloha ana hoi e hoohewahewa nei : E ke kaikamahine alii, e kala mai ia'u no ka'u wahi nin ju; oia hoi kou ha» ana

i mai i kou hoa pinoi, ina paha eia ponoi ka mea a\i i mauna mai nei i neia 'm.vj iwi. Mc ka haioHoī hou ana mai o na waimaka o ua ui nei, pnana mai la oia me ka leo haalo'ulo'u uwe : E kuu aloha Liuelila ka nani, mat hoohewahewa i kau aloha nei t owau no o ka Ui Pomelia. Helelei ihj la n.\ wii>nika o ke alii opb no kona lohe pjno ana mai la i ka haina o kana ninan. a ia laua i hui ae ai iloko o na puili al>ha ana no ka manawa kinoh», ua hoohanini iho la laua i ko laua miu waimaka me ka ehaeha o ka naau.

Huli hoi aku la ua mau ui nei no ka rumi hookipa, a oiai laua e kuikui hele ana, ua pane mai la ka Ui Pomeiia : E kuu aloha, kaumaha maoH kuu puuwai nou. No kc aha hoi ? wahi ake alii opio. No kou olelo mai hoi e pii aku au e ike i ka'u aloha, oia kela keiki a ke akua Poowalu; aōle oia ka'u aloha, o oe wale no, aole o ia lapuwale. Pane aku la ke alii opio : Aole au i manao he mau huaolelo kela e hewa

ai, eia ka e hewa ana; a ua manao no pana oe e nalo ana kau mau huaolelo i kamailio iho nei i na hora i hala ae nei mamua o ko'u hiki ana mai nei, a oia hoi ke kumu o ko'u hiki ana mai nei o hana naaupo oe i kou ola mamua o ko'u hiki ana mai Pela no ko'u manao, wahi a ka Ui Pomelia. Ia wa hooki iho la laua i ka laua kamailio aua. Komo aku la laua iloko o

ka rumi hookipa; » ku like ae )a na alii hanau o ka aina a kunou haahaa mai la i ke aiii opio. Ika noho ana iho oua mau ui nei iluna o na noho, ua paiakuli ae la ka hale alii i na leo hulo o ka hauoli. I ka meha ana iho, ua hele mai la na mea a pau e ike ike alii opio. A i ka meha ana īho o na hauwalaau, ua hooluana tki iho la kamaliele me kana aloha a me na alii hoi o ka aina. Lalelale koke mai la no ka Ui Pomelia i kana aloha n9 ka hele ana e auau, a ae aku la no hoi ua opio nei, a naue aku la no ka rumi auau. Oiut nae laua e kaukoe la no ka rumi auau, huli hou ae la ke alii opio no kahi a kona lio e ku la ma ka puka i wahi aahu nona, a hele loa aku la no ka rumi auau.

Ia laua ma ka rumi auau, wehe ae la ke koa opio i kona kapa kila, a i ka hemo ana ae, oia no ka manawa o ka Pomelia i lele aku ai maluna o kana aloha me ka hoopuka ana i keia mau huaolelo : Oia, oia, oia no na hihio a me na hoikeike a ka po ia'u ! a pahu like aku la iloko o ke kiowai me na aahu no o laua, a pulu loa iho la i ka wai. I ka pae ana aku ma kda kapa o ka lokowai, wehe ae la laua i ko laua mau kapa pulu, a haule hou aku la no ua mau opio nei iloko oka wai ine ka hehene o ka laua akaaka. I ka piu ana o ka laua auau ana, ua hoi aku l.i laua no ka ruuii koino kapa, a k.ihi'<o h » li la»u i ko laua mau aahu nani o ko bua kulana ali>, a puka loa aku la no ka romi hookioa.

! Ia laua i puka like aku ai, ku ae la ka ohana alii a me na mea a pau me ka puana pu mai i na huaolelo mahalo no ke kupono loa o ke kaikamahine aln me ke ke>ki alii oka honua, no ka i tnea, ua like laua ma ka nani o na helehelena, ka ui a me ka nohea, aohe he wahi hoohalahala. He mau m.ni:te ka hooh.ana ana iho oua mau opio nei me ke anaina, u i kani mai la ka b«le aina, a ia wa n» i ku like ae na mea a pau a hele aku la no ka papaaina i hoomakaukauh; a oiai iakou e w*i!ea ana i ke kuhinu o na mea ai, ua kuu pau aku la ka kakou koi opio i kona moolelo mai ka mua a ka hope. I ka pohu ana aku o loko o ko lakou mau opu, ua huli hoi aku la ke anaina no ka nimi hookipa, a malaila lakou kahi i nanea ai; a o kekahi poe hoi, eia lakoti ke huliu mai nei no ka lakou huakai makaikai i ka li ia ana o ke akua Poowalu.

I ke kami am o ka hor* u, «a hoopuiwa ia na mea a pau i kc kani kapali li ana mai o kekahi o-le, a wawalo hele ae la ia leo a puni ka rumi hookipa, a he mea e ke pihoiho' o kc anaina 1 keia leo me he leo kahea U no ke kaua. I ka pio ana oka leo o ka o-le, ku ae la ke aUi opio a pane aku la i kana aloha : E kuu aloha, ka Ui Pomelia, a n»e na a!it hanau o ka aina, e haalele ana au ia oukou, no ka mea ke kahea mai nei ka leo o ka o-le a kuu makua* kane e hoi koke aku au.

Xo keiā mau olelo a ke ko* opio' ua pane »nai la ka Ut Pomeli» : E kuu aloha, aole au i manao e hookuu hookahi aku ia oe e hoi, aka, o kaua pu no ke hele. Kai no hoi mahope ae nei no hoi oukou t e hoi e ae hoi au mamua c hoomakaukau ai i wahi no oukou e noho ai ke hiki ae oukou, wahka ke ahi opio i ,>ane aku ai. Aole, aole pela ko'u makemake o kou hoonoho iho ia'u a mahope aku nei e pii ai, aka, e pii pu no kaua, a o lakou nei no mahope ae nei, wahi a ka Ui Pomelia Ua makaukau no nao paha kou lio, wahi a ke koa opio.

Ua makaukau no. a kauoha ia aku la ka lio oua ui nei e hoomakaukau, a ua hookoia aku la keia kauoha iloko o ka wa pokole. Huli hoi aku la ua mau ui nei iloko o ka rumi no ka wehe ana i ko laua mau aahu, a komo iho la ka Ui Pomelia i kona kapa holo lio, a o ke alii opio hoi i kona aahu kaua. I keia wa a na alii opio e hoomakaukau nei ia laua iho, ke liuliu pu mai nei no hoi ka ohana alii no ka hahai ana mahope o na alii opio, a o na makua kekahi o ka Ui Pomelia ma keia huakai. I ka maka ukau pono ana oka huaakai, ua kau like ae la lakou maluna o ko lakou mau lio, a ia wa no i poha hou mai ai ka leo o ka o-le iluna o Mauna Aniani.

Kani pohapoha mai la ka leo o ka o-le a ua elemakule nei, a i ke ko'uko'u a ka nanahe loa i hooki iho ai ua elemakule la i ke kani o kana o-le. 1 ke kuu ana iho o ia leo, kau ae la ke alii opio i kana o-le a puhi aku la. Kani kapalil) aku la ka leo o ka o-le a ua opio nei a ke kuu ana aku i ka o'u nahenahe, a pela oia i hooW iho ai i!o ko o ka piha hauoli o na me& a pau no ke akama» lu? ole o ka opio malihim ma ia hana. I ka mao ana ae o keia mau leo kauī a mc ka hauwalaau o na mea a r:u\ ua hoomaka aku la ka huakai e nee no ke kuahiwi iloko o ka pouli aaki o ka po e hohola la maluna o ka lewa a me ka honua.

0 ka hora i keia o ka wanaao a lakou e pii nei, a i ka hora 4 o ka wanaao i hookokoke aku ai ka huakai no ke kuahiwi. Make loi iho la ke aliiwahine i ke anu, a oia kana i pane aku ai i kana aloha : E kuu aloha, he keu mai nei ka hoi kuu anu. Unuhi ae la ua ooio nei he koloka hulu bea mai kona pa iki ae a hoouhi aku la maluna o kana wahine, a na ia mea 1 hoopumehana iho i ua ui la mai ka houhou iniki ana a na kehau o Mauna Aniani. He nui na mea nani o keia koloka i hanaia maloko ma kahi e piii ana i kahi aahu pili kino. Ua hoonani la me na mea gula a me (laimana, e olinulino mai ana na waihooluu like ole, a he nani maoli no. 1 ke kani ana o ka hora 8, ua kau pono aku la ka huakai alii iluna pono o ke kuahiwi, a ikeia aku la ke kuakea mai 0 na hale lole 0 ka pualikaua o ka

kaua koa. Ninau mai la ke aliiwahine i kana kane : Heaha hoi kela mea e kuakea i mai la ? Oia ka iHe o ko'u mau koa ' e moe ai i ka wa e hele ai i ke kau 4 . Ia laua nei no e kamailio ana, ua hiki pono aku la lakou iwaenakonu o na Halelole, a ia wa no lakou i lohe aku ai i ka !eo anoano o ka o le. I ke kuu ana iho, ua panai aku la ke alii opio i ke kani o kana o-le, a i ke kuu ana iho oili mai 1a na puali naiu mai ko lakou mau halelole mai me ka hiehie nui a ku laina iho la lakou no ka hoohanohano ana i ka huakai alii a ko lakou mau haku opio. (Aole i pau.) No E<lisepa ke kuhinia, a no Laudila hoi ka hoolu. He nani wale no laua.