Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVI, Number 20, 14 May 1887 — Page 3

Page PDF (1.80 MB)

This text was transcribed by:  ?Aina Monis
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII

 

Ka Neupapa Kuokoa.

       @@@@ @ @HOS G THRUM ma ka Halepai o Ka H@@@@@@@@ PUBLISHING COMPANY, "Kee@@ H@ @ p@@o, ma na kila o Alanui Moi@@@@@ Nauanu.

       E @@@@ @@a mai na Olelo Hoolaha ma @ K@@@ Hooponopono mamua ae o ka hora @@ @@@ @@@kea o na Poaha a pau. Aole e @@ p@ka@@ na Olelo Hoolaha ke laweia mai @ @@ @@ ka @@p@ i hooikeia maluna. E hoo@@p@ha @@@ ana makou i keia rula maluna.

       E h@@@ mai i na leta a pau a me na kauoha a me ka uku pepa ia KA NUEPEPA KUAKOA @@ H@ @ @@lu. Ina e loaa pono ole aku keia @@@ i k@@a p@e lawe, e hai mai me ka hakalia @ @@ k@@@ K@ona.

       O ka uka a keia pepa e haawi ai i kona @@ @@@ @ h@ umi k@@eʻa no ke daia, koe ka @@ @@ K@@@, Oahu, a me kekahi mau apana e @ @@ ka@@ @@ o ka lahi i ka halihali ana i ka @@ @@ @@ @@ a@@na, e hooiia ka uku luna.

 

Kela me Keia

       Mai hoopoina i na hoolaha hou e p@ka aku n@i@ eia pu mai ko kakou mau @@@@@ ke hoonuanua aku nei.

       Ua loaa hou mai nei he kanalima m@ i @ini opi@ma no Chun Lung ma ka Zealandia o ka Poaono nei.

       Ke kakelekele ia mai nei na lio beibe@ o ka lina poepoe o Kapiolani Paka ma ka la 11 o Iune.

       I wehe hou ana ka puali keaka nika Honolulu maloko o ka Hale Mele hou h@@a@@a hoomakeaka ke hiki aku i ka @@@@ o keia mahina.

       Ua hoi mai no ke one hanau nei o Mrs. Th@s. B Walker, kekahi kaikamahine a ka H@n. J. A. Cummins o Waimanalo mai Kikane, maluna o ka mok@@i Zealandia.

       Mai hoopoina i ka hoikeike holoho@@a, na mea ulu a me na mea hana lima akamai ma keia la. E hoomaka ana mai ka hora 10 A. M. a hiki i ka hora 5 P. M.

       Ma o ka loaa ana mai o ka huila hoi o ka Australia ma ka Zealandia o ka Poaono nei, nolaila oia i holo aku ai i ka Poakahi nei no Kapalakiko. O ka Poalua mai kona la holo.

       Mamuli o ka uhakiia ana o kekahi mau @ula o kahi moku ao kaua Kaimiloa e kekahi  o kona mau alii pikimana, ua hookolokolo ia oia malalo o na kanawai koa aina a me moana, a ua ao ia.

       Ua hopu ia mai nei he 13 poe pili waiwai ma Mana, Kaupo, Maui ma ka hale noho o Maiahapala, Ua pau nui i ka hoopaha no iwakalua dala pakahi. P@keokeo, wahi a ka pelehu.

       He puali puhi ohe ko Hamakuapoko, Maui, e puhipuhi mai nei i na huila kamaa holo hau o Paia i pahee. He pama-lo malaila -- i ahona i ka la kou nukupeu.

       He nui ka ua, ka hekili a me ka uwila ma Hanalei, Kauai; ua kahe ikaika ka wai o ka muliwai e pili ana i ka mahiko a lawe aku la ia elua mau kao lawe ko i piha me ke ko no ka lihi kai. Aohe nae he mau poino.

       Ma Waikiki, Mei 5, ua hanau mai na J. W. Mikasobe, ko makou hoaʻloha o@a@o o na hua kepau, he elua mau keiki mahoe, a ke ola maikai nei laua. H@oluʻe ia a kinikini a noho panepoo ka makia hooulu lahui a ka Lani Moi. Pomaikai nui oe.

       Peh@ ka ihu a kahi ke pohue o ka ona hale holo hau o Paia no ke kuai waiona kanawai ole he $400 imua o ka aha kanawai. O ka ona hale holo hau keia i hoolahaia aku ai ma keia pepa he elua pule i hala ae --- ke hoopii hou nei oia i ke kiure.

       Ua loaa aku ke kino make o kekahi haole maloko o ka auwai o ka Ona Miliona ma kula o Kamaomao. Ua naha kona poo me he la ua hahau ia me ke koi, a ua inoino no hoi kona kino. He luna wai keia no ka mahiko o ka ona miliona.

       He nawele haaiele ka hana a na paele Habaladi o ka hui mahiko o Hamakuapoko, Maui wahi a S. W. Keanohaʻia. Ma kana hoomaopopo iho, no ka palanaiki no o kahi uku. Ina e kolo like lakou me ka peelua iluna o ke k@wali e pau ana ka ka peelua.

       Ke lolelole ia mai nei kekahi mau kanawai a ke kau ahaolelo kapulu 1886 i hooholo ai imua o ko ke kulanakauhale nei mau aha kanawai; malia o popo ia mai a hookomo ma ka hinai opala, a lawe loa aku i kai o Ainahou i mea hoopihapiha lua.

       No ka pomaikai o ka poe heluhelu he mau hoaʻloha ko lakou i noho ma Kalawao a waiho na iwi malaila ma o ka mai hookawale ohana, ke hoopuka aku nei makou i ka hoike o ka poe make no ka hapaha mua o keia makahiki. E nana ae ma kekahi wahi okoa o ka pepa. Na Mr. P. K. Kalaulehua keia i kakau mai, a ke nie nei makou iaia.

       Na ka makamaka kakele makakila S. Kawaioulu Jr. i hoike mai i keia: Ma ka la i o keia mahina, i puehu aku ai ka hulu o kekahi Konalita, oia hoi kekahi pili aoao peepoli e hiipoha ana e na makua makee keiki. A i ka mana hoi o ka ae@o wawae huluhulu, ua ahai ia aku la aia i ke aupuni po. O ka inea apiki loa nae ua hoopaahaoia iho la ke kaikuaana o ua Konalita la no ka manao wale ia ana nana keia mau hana hoopahaohao. O ka mea nana keia mau keiki o Mr. S. Kaholoaa a me Mrs. Maihui. Ea, mai hoohilahila i ka inoa.

       He elua mau pio a ke kanawai i la weia mai e ka Iwalani o nehinei mai Hamakua, Hawaii.

       No kekahi wa kupono e hoopuka aku no makou he nane mai kekahi makamaka, no ka makana he elima poc leta.

       Ua ulu ae he wahi haonaele mawaena o na koa marina a me kahi malamamoku o kahi moku ao koa, no kahi mana ai, a mai ninau paha ka papa auwae i ka papa niho.

       Ma ka hoike a kekahi  mea kakau mailoko mai : Iwaena o 168 ohua o ka huakai a ka mokuahi Australia i hali aku ai i ko kakou mau alii no na aina e, hookahi i make o ia huina ohua he wahine.

       He huakai hai euanelio ka Mr. F.  Damon i ka moku kaili la aku nei iwaena o ka lahui pake. Ua pane ia mai nei ka holopono o kana misiona, a ua hookipaia mai oia me na hoomaikai he nui.

       Ua pau iho nei na wahi kapilipili o ka moku kaua Kaimiloa. Ua kau na pu wahi iki a ke loʻu nei na kewe waapa. Ke ku nei oia ma ke awa ma ke kulana hookamani. Aia maloko he popopo a me ke pa u.

       Hoi wahi laulau no i kauhale ka poe konane o na pipa alanui e noke mai nei; nana aku "leʻa kuloa a ka lawaia" i ka makahehi i ka puaa anana me ka muku; ola ka poe noho hale ina o ka hana keia.

       Oiai kekahi pake mai e hali ia ana maluna o ke kaa no ka halemai Moiwahine i ka Poalua nei, ua make emoole iho la oia. Ua lawe loa ia ae a ka halewai, a mai laila aku no ka lua kupapau.

       Ma na lono i loheia mai ma ka Malulani o ka Poalua nei, he nui ka makani a me ka ua ma kona ala moana. Ua ike pu ia aku ka wena ahi pele o ka lua iaia i hoi mai nei. Inehinei kona holo hou ana aku no Hawaii.

       Ua hopuia mai nei ma Kapalakiko ka luna nui mua o ka Hotele Dele Monte i pau mai nei i ke ahi nona ke kii i hoopukaia ma keia pepa he ekolu pule i hala ae. Ua hoohuoi ia nana i lawelawe ke puhi ahi kiekie.

       Ke mamake mai nei na hana holomua o ke Kula Sabati o Paihiihi, Maui, i keia wa, wahi a na lono. O ke Kula no keia nana i kuailo ka moeuhane pahaohao o na popo palaoa ehiku a me bipi wiwi ehiku i Kohala. Ka eha koni a Nebukaneza ke oki.

       Ma ka la 24 o ka mahina i hala, ua hoohui ia ma ka berita mare o Mr. B. K. Hanuna a me Miss Meleana Style, e ka Rev. Goodell ma Hamakua, Hawaii, a ma ka home noho hoi o Mr. W. A. Kiha. E hoohua ae olua.

       He pake ohua kai make maluna o ka mokuahi Maki iaia i hookomo mai ai i ke kakahiaka Poaha nei. Wahi a ko makou lohe, aohe i maopopo kona kumu i make ai oia, oia e moe ana no ma ka oneki. Aole no hoi i ike ia ua make; a i ka pili ana i ka uwapo a hoala ia aku ka hana, eia ka ua make.

       He ninau ana aina na J. J. Makaaniani o Kalawao i hoouna mai e hoopuka ia ma keia pepa, a e kuailo ia mai ka haina na ka poe huli no ka makana he 12 pooleta. Eia ka mea apiki, aole i loaa mai ia makou ka makana i olelo ia, a aole no hoi i waihoia mai ka haina ia makou.

       Ua mahuka mai ka moku Kaimiloa, he elua mau luina haole. Ua lohe mai makou, ua hoi ae kekahi no ka moku no ka molowa paha i ka mahuka, a hookahi i hoihoi ia ae i nehinei mai kona hoaumoe mua ana me na paia o ka halewai mamua o kona kaawale ana aku no Samoa.

       Ua hopu ia ma Waimea, Kauai, he wahi keiki Kihbati nona paha na makahiki elima a oi iki no ka wawahi maluhia i ke kauwahi kaikamahine Geremania nona na makahiki eha paha. Ma ka hookolokolo ia ana, ua hookuu wale ia ke keiki no ka loaa ole o ka mea oiaio, a no ka hoomaopopo pu ana iho ina ua hana io laua i keia mea pohihihi, mamuli wale no ia o ke ano naaupo, a he paani wale no paha -- M. R.

       I ke kakahiaka o nehinei i ku mai ai ka mokuahi Mariposa mai  Kapalakiko mai. Ma ia kakahiaka no ua hali aku o Malulani i na leta o na aina e no na mokupuni o Maui a me Hawaii, a ma ke ahiahi iho, ko Kapaa, Kauai, ma ka Maki . He mau ohua kakaikahi ko onei i lele mai, a ua holo loa aku aku ua mahimahi la o ka moana no ka hema ia la no.

       I nehinei ka hului ia ana ae o na haumana kula o Keoneula me ko lakou wahi opeope no ka oneki o ka moku ao kaua Kaimiloa, oia ka puali puhi ohe a me na keiki i waeia i mau luina hooluhi wale ia no ka uku he "hookahehou" i kela a me keia wa. He ku i ke aloha ko lakou mau mapuna leo i hawanawana mai ai ma na pepeiao o ko makou hanu mea hou, i ka ike ole i na maka o na makua mamua o ka haalele ana iho o ka moku ia Honolulu nei ma ka Poalua o keia pule ae. A ma ka aoao o ke KUOKOA i panai aku ai ka hanu mea hou i ke aloha hope no lakou, --- "Aloha oukou."

 

Ka Halawai oki peu ma Kona-Waena

     Ua ae no ke kahu, Ae, he hele no au e imi i ola noʻu, kaʻu wahine a me ke keiki. Ua ike no oe e Kalalele, aole au i haalele i na hana o ka Ekalesia, a ua hele no hoi no ka pilikia, aole e hiki iaʻu ke ai i ka paakai i na manawa a pau, a ua kamailio oluolu aku iaia e hoopau keia kuee, ua huhu loa oia, a olelo mai: "Poho koʻu manawa ia oe, e hele oe ma kahi e," a ua hoi aku au me ke kaumaha; a ua noonoo, heaha la ka pono, aka, ua hilinai au maluna o ka hooponopono ana o na luna e pono ai.

     Aka, i koʻu hoi ana mai mai ka ahahui mai o Kau, ua pii aku au i ka halawai Poaha, eia ka ua hoi mai kekahi luna mai Hilo mai, a kokua mahope o Kalalele, o Hoomainoino kona inoa, a ua loli ae la ka olelo hooholo e hui au me Kalalele a e mihi paha iaia, pela ke ano ma ka hoomaopopo aku, a ua koho ia o Keohi, he kaikaina no Hoomaino ino i komite e hoohui iaʻu a me Kalalele. Ua ae no au, a i ka hui ana, aole no i holopono.

     Nolaila, ua ike au o ka hana kupono wale no ma koʻu aoao mahope iho o ka imi ana i na alanui lehulehu e kuikahi ai, o ka waiho aku i ka noho kahu ana, a ua hoike aku ia Parisa opio i keia manao oʻu. A ma ke Sabati, Maraki 13, 1887, ua heluhelu aku au imua o ka Ekalasia i kaʻu palapala noi e hoo kuu ia mai ka noho kahu ana, a eia ua palapala noi nei aʻu :

    

     PALAPALA NOI ---

           " No ka mea, ua ike maopopo au, ua makehewa wale koʻu lawelawe ana i ka oihana kahu iwaena o keia Ekalesia, oiai, e noho ana kekahi lala o keia Ekalesia, a ua kapaia he luna Ekalesia no ka Ekalesia o Kona-waena me ke kue mau iaʻu, a me ka hoopuka ana i na huaolelo awahia, e  hoahewa ana, a e hoino ana iaʻu maloko o na halawai haipule o ka aha luna; a oiai hoi e ae wale ia ana keia mau hana me ke kokua pu aku o kekahi o na luna, a ua lilo keia mau hana hookuee a pono ole hoi, i mea e hoomokuahana ai, a e hoohihia ai, a he mea hoi e keakea ai i ka pono iwaena o keia kihapai, e like me ka puu wahie nui e hoaa ia ana e ka huna ahi uuku, a oiai no hoi e manao ana kekahi mau luna ua loaa ka mana ia lakou e hookolokolo a e ahewa aku i ke kahu e like me ko lakou manao, me ka waiho ole aku imua o ka Ahahui Euanelio o ka mokupuni o Hawaii.

     No keia mau kumu, ua noonoo ke kahu, e waiho aku i ka hana ana iwaena o oukou. ----

     Me ke aloha minamina ia oukou na hoahanau, a me na makamaka o keia Ekalesia okoa, nolaila, nonoi aku nei au i ko oukou oluolu e hookuu mai iaʻu mai koʻu noho kahu ana no keia Ekalesia. ---

     A ke hoomaikai aku nei au ia oukou e na hoahanau a me na makamaka no ka oukou mau hana aloha iaʻu ma ka hanai pono ana i koʻu ola i na makahiki i hala ae, a me ka oukou mau hookipa aloha ana iaʻu a me ke kokua pu mai i na mea e oluolu ai ke kino. A ke noi nei au i ka mea Mana Loa, e kiai mai, a e hoomalu hoi maluna o oukou a me ko oukou mau ohana."

Ko oukou makamaka,

     S. L. DESHA.

     I ka pau ana o kaʻu heluhelu ana i kaʻu palapala e noi ana e hookuu iaʻu, ua haohao ka Ekalesia no keia waiho ana oʻu, a ua ku koke mai o J. D. Parisa opio, a noi mai la i na hoahanau e noho mai mahope iho o ka hookuu ana o ke anama pule.

     I ka noho ana o ia halawai, ua koho ia o Rev. S. W. H. Makaike i luna hoomalu, a o Keohi i kakauolelo.

     Ua ku mai la o J. D. Parisa opio, a noi mai la e ae ia aku oia e heluhelu mai i kekahi mau olelo holoholo ana i hoomakaukau mua ai i kumuhana no ia halawai, ua ae ia, a heluhelu mai la oia i keia mau olelo hooholo.

     "Oiai ua lohe kakou i ke noi a ko kakou kahu aloha, e noi ana e hookuu aku kakou iaia mai kona noho kahu ana no keia Ekalesia, a oiai ua waiho mai oia i ka noho kahu ana no kakou. aole no kekahi manao kuee mawaena ona a me ka Ekalesia, aka, mamuli o na hana pono ole a me na olelo hoino a kekahi luna Ekalesia i ae wale ia, a i kokua ia hoi e kekahi mau luna.

     Nolaila, oiai he Ekalesia Ahahuina (Congregational Church) keia, a o na luna he poe lakou i kohoia e ka Ekalesia e lawelawe, aole mamuli o ko lakou manao iho, aka, e hana i ka makemake o ka Ekalesia. A oiai ua kue loa keia mau hana hookuee i ko kakou makemake na hoahanau o keia Ekalesia Ahahuina, nolaila ke hooholo nei kakou:

     1 Ke hoahewa loa nei kakou i keia mau hana hoino me ke kumu ole i ko kakou kahu.

     2 Ke hoopau loa nei kakou ia Kalalele, ke kumu o keia mau hana pono ole,  mai kona noho luna ana no keia Ekalesia.

(Aole i pau.)

________________________________

     O ka moku hali topido holo loa i ikeia ma na aupuui e he 24 mile i ka hora; ua hana ia mai nei e kekahi hui kapili moku o Enelani no ke aupuni o Kina.

 

Lapa ke Kake a Hale.

---------------

                     Lapa aku la ke kake a Hale

                     Ke nae iki la ka houpo o Hanalei.

                     Akahi ua lei a he hilahila

                     I ke kui ma@ai a ke KILOHANA.

     OWAI KA HEWA? --- I kekahi la o keia pule, ua ulu ae la he hoopaapaa mawaena o kekahi kane a me kana wahine no ka mea e pili ana no ka laua keiki i hoopaaia ma ka halepaahao no ka ona ana a hakaka. Koi aku nei ka olowomana e kii aku e uku i hemo mai, hoole hoi ka olopala me ka i aku e hoopaahao iaia i ike iho a hookanaka. Kuhi ae nei ka hewa ia mea a ia mea, aka, ala ae nei he wahi ninau --- Owai ka hewa? Haina --- Ua hewa na makua i ke ao pono ole i ka laua keiki ---- Ua hewa hoi oiala i ka haawi ana aku i ke kiaha rama --- A ua hewa no hoi ua keiki la i ka inu ana a ona a hakaka. Alaila, pau ekolu i ka hewa like, a pau pulu i ka haukeke.

     HULUPII ME HULUEKA: ---- Ninau aku la o Hulupii ia Hulueka, " E aha ana oe e hoonanea mai nei?" Pane aku la o Hulueka, e kuko ae ana, ina paha he kanaka waiwai au i pili aoao puakea kaʻu e hooheno ai." Pane aku la o Hulupii: "U, ua loaa no ia, he kanaka maikai ka; luai paha ka piii aoao puakea ia oe, o ke ino auanei kena i kana mai." Huhu loa o Hulueka.

     HE AEAHAUKAE ---- Ua loaa aku i ko makou hanu mea hou he keiki kino puipui palaualelo maopopo e noho ana malalo o ka malu hale o W. B. K. ma Kauluwela  ae nei, a e ola ana i ka hai loaa. He moe wale no kana hana i ke ao a me ka po, aohe hele i ka hana, a oia ka ko makou hanu mea hou i pane iho ai: "Ina paha noʻu kela kino nui puipui a ka lawaia, ina aole au e hooluhi i koʻu mau puka ihu e hanuhanu ai i na mea hou." O ka hana keia o ka hanuhanu, nunui na puka ihu  O ka mohalu wale iho la no ka hoi ia e mohalu ai --- a poholo okoa mai paha ka manu ai laiki

HE PAIO NO KAHI MANA AI. -----

     Mai helelei liilii ka papa auwae o ka hi alii malama moku o Kaimiloa i na koa marina a me na luina no ka houuku ia o ka lakou ai, i kekahi la o keia pule. O ka wa ia a ka hanu mea hou i kaohi mai ai i kana mau mapuna hoe i kona wahi waa i kaalo ae ai ma ka laau ihu o ua wahi moku la, a ike aku la i ke keke mai o na niho o na luina me na puna e lewalewa ana ma na auwae. Ia wa no i lapa ae ai ke kake a ua wahi hanu mea hou la i omau ia ma kona pakeke kikala, panau ae la ka puapua pepa o kona kuka, a hoomauna aku la i ka makani i papakaukau nona iaia e kakau ana i keia mau laina.

A ka nuku omole hoohie oe,

I ka ale a ka wai lile o ke gini,

     Ku kau hana i ko pa wai ole,

E hehee paluhe ai ko palu,

Na iki kulu ia, keʻu ole oe,

A e ku ole ai ko inaina.

                                                                AIKENA.

------------------------------------------------

Na make o ka Panalaau o Kalawao i ka Hapaha mua o ka A. D. 1887.

-----------------

     I ka Nupepa KUOKOA; Aloha oe: --------- E oluolu oe waiho iho ma kekahi o kou mau kolamu i na inoa i make ma ka panalaau nei, i ike mai hoi na makamaka o kaua e noho mai nei ma na kaiaulu o ko kakou mau pae moku.

     O ko makou nui i ike ia ma ka la 28 o Dekemaba o ka A. D. 1886 i hala he 588 ka huina; mai loko ae o keia huina he 398 (k), 190 (w). A o  na make a pau o ka Panalaau nei iloko o ia makahiki ua hoike ia aku ma ka N. Pae Aina imua o ka lehulehu. A eia iho ka papa inoa o ka poe make o keia mau mahina mua ekolu o ka A. D. 1887.

Ianuari    1         Paahao              (k)     Kalawao Molokai

     "         10      Kahale               (w)     Kona Hawaii

     "         12      Kanealii            (k)      Hana Maui

     "         12      Aina                  (w)     Honolulu Oahu

     "         19      Kailikaea           (k)      Koloa Kaai

     "         "       Kane                  (k)      Kaupo Maui

     "         29      Paaluhi              (k)      Waihee Mau

     "        31      Kanakole          (w)     Kohala, Hawaii

Feb.        1         Keaka                (w)     Waipio Hawaii

     "        3         Kapololi            (k)      Kalaupapa Molokai

     "         7         Kukuhilo                (w)    Haiku Maui

     "         10      Malie                 (w)    Honolulu Oahu

     "         11      Luiki                 (w)     "            "

     "         13      Nuole                 (k)      Makawao Maui

     "         20      Palapala            (k)     Honolulu Oahu

     "         "       Rebecca Puna (w)    "            "

     "         22      Kepola              (w)     Kohala Hawaii

     "         28      Lulana               (k)      Koolaupoko Oahu

     "         "       Palekai              (k)      Makawao Oahu

Mar.        4         Kalunaauhau    (k)      Kau Hawaii

     "         6         Kalohi               (k)      Lihue Kauai

     "         8         Napoiwai          (w)     Laie Kauai

     "         11      Kaaea                      (k)     Makawao Maui

     "         "       Koea                  (w)     Honolulu Oahu

     "         20      Maholelani       (k)      Hana Maui

     "         23      Kealoha             (k)      Kona Hawaii

     "         24      Jerry Martin      (k)      Waikapu Maui

     "         "       Kope                 (k)      Honolulu Oahu

     "         "       Apelila              (k)      Waimea Kauai

     "         25      Kamakaila        (k)      Kona Hawaii

     "         27      Jno. Cirk           (k)      Koolauloa Oahu

     "         28      Kahuhu             (w)     Kohala Hawaii

     "        30      Kawaiohia        (k)      Puuohala Maui

April            3        Kaleikini           (k)     Wailuku Maui

     "         5        Kelemana         (k)     Hilo, hawaii

     "         8         W. H. Kala        (k)      Waihee, Maui

     "         "       Lephan Kiwaa  (k)     Honuaula Maui.

     He 37 ka nui i make iloko o keia hapaha, a o ko makou nui i koe he 552; oia hoi he 365 (k) 187 (w).

     O keia kaʻu hoike me ke aloha: --_

           P. K. KALANILEHUA; Kaukauolelo.

 

KA MOOLELO KAHIKO O

ENELANI.

Unuhiia no ka Nupepa Kuokoa.

----------

MOKUNA X.

----------.

ENELANI MALALO O HENERI I. I KA--

PAIA KA HAUMANA MAIKAI.

PAHOLA aku la ka lono o ka make ana o Wiliama II. a lohe o Henere e noho la iloko o na ululaau ma kana misiona hahai holoholona, nolaila, ua hoohuli ae ia oia i kona lio a holo awiwi aku la no ka hale alii o Winchester e koi ai i ka nohoalii o kona mua i make nona. A e like me na hana a Wiliama i lawelawe ai iaia i koi ai i ke aupuni a me na waiwai o kona makua nona, pela no o Henere i hana aku ai i ka puuku waiwai o ka halealii o Wiliama Ua haawi pio ia mai la na waiwai a me ke kalaunu o ke aupuni no Henere, a ma ke kolu o ka la i hele aku ai o Wiliama i ka make, aia o Henere e ku ana imua o ke kuahu laa, e hoohiki ana ma ka inoa o ka inoa o ka mea hemolele e lawelawe a e malama pono i ka laahia o ke aupuni a me ka lahui e like me ka hiki i kona ikaika. A lilo ae la oia i Moi no Enelani i kapaia, Heneri I.

     Ua pilipaa aku ka manao o na makaainana maluna o ko lakou alii hou, aole wale no ma ko lakou hoomaopopo mua ana i ke kulana hiehie a naauao o keia alii, aka, mamuli o kona komo kuhohonu ana iwaena o na pilikia ma na ululaau a ma na kaua kue a kona mau hanau mua iaia, a mamuli no hoi kekahi o kona hanau ana he koko kanaka Enelani oiaio, a ua aloha ia oia. A hookahi mea nui a ka lahui i nana aku ai maluna ona, oia hoi ka wahine.

     Aia nae he manao mua iloko o Heneri e mare aku i kekahi o na lede hanohano a waiwai, a mamuli nae o ke kue a na makaainana no kona kulana alii ole, nolaila, ua waihoia aku imua o ke alii ka inoa o Maud ka "Maikai," kekahi o na kaikamahine alii a ka Moi o Sekotia. Aole i lana mua na noonoo o ke alii no keia kaikamahine, a pela pu me ua kaikamahine la no ke alii Heneri, aka, mamuli o ka hooholo ana a kekahi ahakuka o na kahuna bihopa, ua manao lakou he mea pono i keia mau koko like ole ke hoohui ia, a i mea no hoi e hoopau ia ai na mokuahana a me na hookahe koko weliweli mawaena o na lahui elua no na la o mua aku. I lokahi like ka noho ana oiai he mau lahui kaua mau keia malalo o na ʻlii ponoi iho o ka aina.

     Mamua o ka hooholo ia ana e lilo ka lima o ka ui Maud i ke alii Heneri I. o Enelani, aia he hoopaapaa ikaika mawaena o na bihopa. He kulana haumia a he mea ku ole hoi ma ke kanawai mare, ka mare ana o kekahi kanaka a me kekahi wahine i uhiia me ka pale maka o ka poe Virigine, a ua ninau ia keia kaikamahine alii ina paha oia kekahi o na kaikuahine o ke aloha i hoohiki ma ke kanawai paa o ka laahia e maluhia kona kino a pela aku. Aole nae he kumu okoa o keia uhi ana o ke kaikamahine i kela pale maka, aka, mamuli no ia o ka haawi makana ana aku o kekahi o kona mau makuahine hoahanau iaia i ua pale maka la e aahu mau oia i hoomanao ma kona aoao no ka makana; a ma ia ano, ua ae mai la ke kaikamahine e lilo o Heneri i kane nana, aole hoi ma ke ano he uhaki i ka hoohiki hemolele ina aia io oia ma ia poai. A hui ae la laua he kane a he wahine.

     Aka, he kanaka naauao o Heneri i awili pu ia me ka maalea a me ka hana lokoino, a ua hoomau oia i kona inaina ke hiki iho, a hiki i ka hopena ke hookoia a hooko ole ia paha. O ka hana mua a Heneri i ikea mua ia ai kona kulana lokoino, oia no kona hoomainoino ana i kona hanau mua ke Duke Robata e kaua la ma ka aina Hemolele no ka pono o Ierusalema a me ka Ilina o ka Hoolapanai nui o ke ao, i hoikeia ma ka helu i hala.

     Ia Heneri i kau ae ai ma ka nohoalii o Enelani a hoomaopopo pu iho la no hoi i kona kulana onipaa maluna o ke aupuni a me kona aloha ia mai e na kanaka, ua huli hope ae la kona mau noonoo alii i na kaua i na la loihi i kaa hope ae o ka inea, ka luhi, ka poino a me ka make e hookokoke aku ana iaia a me kona pualikoa ma kela kaua ana o na hoahanau ekolu ma na kiekiena o Mauna Sana Mikela, a ua ili mai la kona inaina maluna o Robata, ka mea nana oia i hoomaewaena e inu i ka waina i kona wa o ka makewai, a he wa@ohia na hana ino i hana ia aku maluna o Robata. A oiai aia no oia i ka Aina Hemolele kahi i papahi ai i ka hanohano o ka inoa Na@a ma ke kahua kaua o ka poe Kerusade, nolaila e hoomaka kakou i kona moolelo w@lohia penei:

( Aole i pau.)

---------------------

     O ka opiopio o na kanaka i lawelawe i ka hana limakoko ma Amerika a i hoopaa ia kona moolelo, he wahi keiki no ia o ehiku makahiki. Ua hoopai ia oia no kona hou ana i ka maka o ke keiki pepe a kona kaikuahine me ke o a make, no kona hoonaukiuki ka i ka uwe pinepine.

     Ua komo ae kekahi mau sela o ka Mikahala maloko o kekahi hale aina e ai wai ti ai aohe nae a laua kenikeni e uku ai. Ua pii ke kai o kahi ona hale a anehenehe aku la e haawi i ka makai. E ole ka oluolu o kekahi puuwai aloha pakele ai.

     Ua puiwa ae ka lio kaa o ka mea kiekie ke kama aliiwahine Pomaikelani maloko o ka pa o Honuakaha i ka Poalua nei, oiai no me ke kaa a me ke kalaiwa. Ua okaoka liilii ke kaa ma ka hookui ana i na kumulaau, o ka mea pomaikai loa aole ke alii maluna o ke kaa.

     Ua holo pukaha ae kekahi hoki a me kekahi kaa lawe lepo a na paahao ma ke alanui Kalepa i ka Poalua nei, a mai hoopoino nui ia kekahi mau kaa hoolimalima ma na alanui ina aole e paa e. Na ka makai Mr. Niolo i hopu i ka hoki pupule a paa, a e mahalo nui ia oia.

     Ina he oiaio na mea i haiia mai, eia ke hoao ia nei na hui himeni Iolani a me Kawaihau e hoopiha ia me kanaono lala. Wahi hou a ia hoike, aohe ka he olena ana no ka hui Kawaihau, oiai ua mole a ua kumu; eia iho no ke oki o ka Iolani, he omau kui pine ko lahou paa i keia wa, a oia ka ke kumu e hoolakalaka mau ia nei e himeni maloko o ka pa alii. Alaila kikoo aku la na hoomaopopo ana i na la loihi i au wale aku la, me ka leha iki ana aku ia mua aku nei.

     Ua loaa aku i kekahi makai he kane a me kekahi wahine e waiho ana maluna o ka moe ma ke kulana nawaliwali loa, a ua lawe ia laua ma kekahi hale mai e lapaau ai. Ua hoike ae ka wahine o ke kumu o keia nawaliwali loa o laua, oia no ko laua nele i ka ai a me ka i-a a me na pono o ko laua noho ana, oiai he ona wale no ka hana a kana kane, a no kona hoonaukiuki loa, ua inu iho la oia i ka rama a nui hewahewa me kana kane pu, i make koke iho a ike ole aku i na hopena awahua o ka noho ilihune. Ua loaa pu aku i ka makai he huina lehulehu loa a na omole wiseke e mokaki ana maloko o ke keena moe

--------------------------

     Ua hoopii hou ia mai nei ka luna-hooponopono o ka nuepepa Chronicle, a ona no hoi o ua nupepa la imua o ka aha kiekie no ka hihia laibila.

     He poe pake na limahana e manao ia la no ke alawai oki o Panama, ke alawai i manao ia malaila mai ko kakou mau alii e hoi mai ai.

     Ke laha ikaika la ka mai hepera iwaena o na paahana o ke alawai oki o ka puali o Panama, a ua hooomaluia na kanaka a me na moku e holo ana mai laila aku.

     Ua haawi ae ke aupuni panalaau o Kanada he hookahi miliona dala e kukuluia na halawai Iubile.

     Ua ohi aku kekahi wahine Enelani he 112,000 dala no na lilo hoohiwahi wa o ka Moiwahine Victoria no kona Iubile.

     He mai ahulau ke pahola ikaika la ma ka papalaau o Kanada, Amerika, i kapaia, ka fiwa eleele. Ke loaa kukonukonu ke kanaka i keia mai, ua hoopokole koke ia koaa ola.

     Ke ake la ka lahui Ailiki o ke kula nakauhale o Dubelina, Irelani, e kukulu i kiahoomanao no ke pookoi Pohakuhauoli oiai oia ke ola nei no.

     Iloko o elima makahiki i hala ae, ua ikea ka pii mahuahua ana o na kanaka o ke kulanakauhale ponoi o Berelina, Geremania, i ke 48,000 kanaka.

     Ma ka hookolokolo ia ana mai nei o kela poe nihila i upu ai e make ka Emepera of Rusia, ma ka la 18 o Maraki i hala, ua hoopai ia he eono o lakou ma ka hana oolea a pau ke ola.

     O ka lei a me na apo lima momi i hanaia mai nei ma Geremania no ka Emepera o Iapana, ua okomokomoia me na uani he nui o na waihooluu like ole. Ma ia mau mea ua okomoia he 600 mau opuu daimana, a he eiwa o lakou he mau opuu nunui.

     He puali puhi ohe Hunegari ka i hele aku imua o ka Emepera o Rusia e hoonanea ai me ka lakou mau mea kaki, a mamua naeʻo ko lakou ike ana i ka Emepera, ua pau nui na ohe a lakou i ka wehewehe no ka manao ia malia he mau poka pahu paha kekahi o loko, a i ole he poe lala paha lakou no ka hui nihila. Ua noii ia lakou a hiki i ke kaula aha popoki o ka lakou mau pila kuolo waiolina.

     Ua lele kawa ia mai nei kela uwapo kiekie o Burekelina e moe ana mai Nu Ioka aku a hiki i Aina Loihi, e kekahi keiki opio no 50 dala ka pili. Ua hoao ka makai e hopu iaia mamua o kona lele ana, aka, ua koheoeo e aku la kela a kapoo ana iloko o ka wai. Ua hopuia oia iaia i ea ae ai, a ua hoopai ia imua o ka aha kanawai he ekolu mahina hooopaahao. He kanawai ikaika ko ka poe e lele ana ma keia uwapo.

-------------------------

     LIKE OLE KA ONA: ---- Ekolu mau kanaka e inu awa ana, olelo ae la ka mua: Ke ike nei au i koʻu ona, he elua ula o ke kukui. Pane ka lua: Ke ike nei au hookahi no ula elua nae ipukukui. Pane hoi ke kolu, o kaʻu hoi e ike nei he hookahi no kukui ekolu nae uiki. Pane mai la na kanaka mua, o kou aku la ka ona maikai o kakou, he hele iho koe a halawai me Milu.

____________________________________________________

WOLFE & CO .

---------

Mea Kuai i na Ano a pau o na Mea

AI, HUA AI, O NA ANO A PAU.

Eke Palaoa, Berena, Waiu Bata, Berena manoanoa, Berena huinaha,  mea ono, o kela ano keia ano; Ko paa, Kope, Ti, Aila mhu, a me na ano a pau.

------------

Helu 66, Alanui Hotele, Halekuai mua o Lewis & Co

E loaa koke aku no na kauoha a pau loa me ka hakalia ole, a me ka maikai o na hoomalu ia ana. E hooko ia na kauoha o ke kulanakauhale nei me ka hikiwawe ma na ka me ka uku ole. O na kauoha mai na mokupuni. e lawelawe koke ia.                                                                                               2085-6m

___________________________________________________

Nuhou ! Nuhou ! Nuhou !

 

AILA  MAHU  MAIKAI!

 

HOOKAHI DALA WALE NO NO KE

 

KINI AILA HOOKAHI !

 

E kuai pau ia aku ana no ka nui loa o ka aila i keia manawa.

 

E AU E NA MAKAMAKA ! E AU !

 

     E kipa ae ma ka halekuai o

Kakela me Kuke.

------------------------------------------------------------------------------

B. F. EHLERS & CO.,

PAINAPA.

-------

Poe| Kuai i na Ano Lole a Pau.

Helu 99 alanui Papu. - Honolulu.

-------

     E loaa mau ana na lole hou o na ano a pau maluna o kela a me keia moku.